De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

41쪽

DE FEARIB S. SI sat manifestae. Febrium origo, et ratio proxi- profundius, quam ut oculo mortali distingui valeat, delitescunt. Non enim vel aucta in capillaribus vasculis- resistentia, et lentor humorum; - non sensorii communis irritatio; non energiae ejusdem debilitas, vel alia luxuriantis ingenii deliramenta, nodum hic sol

Vunt; neque mi asma, neque contagium Lenz-xum febrilium rationem in se contincnt , a treliquas causas excludunt. Materiae febrilis ideo non major habetur cognitio: neque enim in febribus aut fluida se α- per accusanda Sunt; aut, sicut saxa torrentes, ita peccantem secum materiam volvunt ; nequc

morbum magis fecit, quam a morbo factum est', quod sub crisi per diversa rejicitur colato ria; vel saltem non tam nudum intuentium il

lud subjicitur pupillae. q. 8. Causae febrium cognitae f. 7. s ni

1. externae, corpori admotae, ingestae; r. i ternae, in eodem evolutae, generataei 3. ς utrisque compositae.

Ad primas spectant ambientis almo phaei au

42쪽

G E N E R A L ris frigus , calor, siccitas, humiditas nimia, inquinatio mephitica, contagia specifica ex aegrotantibus aliis, tum propriae, tum, quod rarius contingit, alterius speciei', scaturientia , atque per insontem quidem, sed evolvendo, diffundendo veneno sub certis, et incognitis circum ςtantiis faventem magis aerem, ad limitatas distatv- tias eliquata; - nunc' per cutis externae, in

ternae Spiracula, nunc vulnere,. nunc utraque

via, invasione aut unica, aut repetita, dispo, sitis timore, moestitia , inedia, debilitate, aut modo demum incognito, subjectis communichbilia. Laesione ς variae: contusio, concussio, luxatio, fractura, erosio, laceratio, vulnuS, adustio, distentio, compressio, oppletio, extra vasatio, abortus, partus dissicilis, artificia- lis, placentae immatura extractio, ejusdem, vel sanguinis congrumati diuturna in utero deten tio, prolapsus ejusdem, vel intestini, hernia,

etc., acria, Venena, exterius admota, insecta per aures, nares, anum ingressa, ulcera ex Si 'cata, e Xanthemata, effloresccntiae cutaneae repercussae, depositio materiae purulentae, iri i- tantis; ingesta, uti cibus, potus, copia, quali

43쪽

thte pecos ni es, dra Stica, venena , exercit alio corpori S Violenta, protracta, balnea, ictus So- Iis, etc.. Ipsa vero et fluida, et solida corporis, ad totius destructionem materias largiuntur; neque certius unquam venenum Chymici elaborarunt, quam ipsi nos nobis fabricamus. Mephitim spirant P lmones, vaporem cutis non intellecta satis natura infestum renes lixivium, amur caua j cur, in corruptionem promptissima, cal Mulorum materia ex ossium penu pro parte ab Sorpta , praegna destillant. Serum sanguini S, Saliva, lacrymae, gastricus liquor , lympha, mu-cu S, Seminalis humor, syno Via, medulla os . Sium, adeps, a solidorum, quibus praeparan tur, continentur, reactione quam maxime qui dem pendent; singula tamen vel sibi commisSa, vel certis rerum circumstantiis exposita, Pro priis mutationibus subjiciuntur: licet has ipsas quotidiana observatione confirmatas aut definire, aut ad certas .acrimoniae species re Vocara

nequaquam liceat. Sed ipsa, quae secernendi liquidis praesunt, organa, stimulo quo Vis, Spς Lisco, purulento, contagioso, lacessita, ossi x

44쪽

4o GENERALIA mutant: humorem a pristino alienum, stimu- Iantem, insidiosum separant. Prima morborum contagiosorum Semina ab aegrotante animali sponte evolut st, non minus certam, distinctamve progeniem, quam animalia, plantae, quae a creatione originem ducunt suam, habitura. Sed sola iam irritatio, inflammatio, secernen tium vasorum actionem immutat, atque lympham, quod calor major, ac animalis est, quod acida fortiora, quod alco hol, aerisque contZ ctus potuissent sola, ad ipsos canalium limites, Iat crates tractus, in Spissam, atque purulentam

materiam coagulat, sub ulteriori morbosae re--et sonis incremento in foetidissimum, acerri naumque ichorem convertit. Nec minora puris, ichorosae, Sphace losae materiae, seri, lymph Ze extra Vasatae, naor. a corruptae, resorptio damn λinfert.

In ipso igitur vivente animali tum Norat A Πομ diversorum liquidorum a naturali blandi et te contingit aberratio : qua, rejecto interdum

gustus, olfactus, ipsiusque Chemiae iudicio,

45쪽

DE F E A R IAt S. Ibilitatis auctae, imminutae, permutatae leges evolvuntur, nascuntur diversa febrium incitamen 1 a.

Quaecunque praeterea excernendorum Vel qualitate, vel copia peccantium, aut certa naturae, habitudinis lege expellendorum, e corpore eliminationem, aut debitam humo i Um reno Vationem, distributionem retarilant, impediunt; aut fluidorum in solida, solidorum in fluida

actionem invertunt, aequilibrium vel in parte, vel in toto in frangunt, quo imprimis violenta animi pathemata, incitantia, deprimentia, vi--giliae, Studia pro iracta, alimentorum mala inprimis, secundis viis elaboratio, succique nu

tritii , nobilioris, jactura, etc. spectant; il a morborum quidem plurimorum , sed imprimis

febrium ac uiarum, laniarumque causas multi' plices osterunt.. q. 9. In tanta causarum infinitate, oporteret et febrium infinitum esse numerum, si Vel C illis solis, vel ex peculiari aliquo, seu mani ' i Sitori sympto male, harum specieς vellent mul tiplicari. Sed aliter naturae simplicitas, et D ta

46쪽

o GENERAL I ta systematum jubent. Non vana est interim analogiae, quae inter cliversos primo aspectu morbos detegitur, auctoritas: cum sic eadem an edendi methodus larvato, sed ad cognitae se-bris genus reducto hosti 'feliciter oppoiratur. Est . etiam causarum, licet diverSarum, non parva mater se ipsaS assinitas: qua, constanti actionis similitudine , in eosdem conspirant effectus , iisdemque i curis avertuntur . Hinc saltem de plausibili dividendarum febrium ordine non POD-sus est desperandum: et quo simplicior , eo naturali vicinior ille habendus. Qui, primo , morborum violentiam, et periculi continuationem pro divisionis regula as- sumpsere, illi febres diviserunt in iantas hecticas, phthi Sicas, cachecticas ), ei in acu Mi simplices, peraculas, acutissimaS )..

Qui, secundo, societatem morborum cum similibus, vel locum, quem sibi eligunt, considerant, in epidemicas , spora /cas , en emicat , itationarias, et intercurrentes disponunt. - Qui, , tempora in morborum ingressu potius respiciunt, vernales , ae livaleἔ , Autumnales , femiae ἔ.constituunt. . .

47쪽

-DE FEBRIS S. Qui, quarto, ad periodorum , et apyrexiae ordinem intendunt in febres iurat mi: ut es , remittentes , continuas, continentes ordinant.

Qui , quinto , ad praecipua symptomata oculum convertunt, illi tot species febrium , quot manifestiora illas phaenomena comitantur, sibi creant. Qui, i xto , ad insueta, vel ordinaria tum symptomata, tum pericula febribus conjuncta mentem figunt, in benignat , depuratorias, et

malignas Secernunt .

Qui demum, septimo, causas febrium ipsas majoris momenti faciunt, illi sebres in primarias , aut essentiales , et in secundarias , vel 9 tomaticas bipartiunt Primam ex his divisionibus incertos febrem lentam inter, et acutam limites agnoscere, nonnisi sub febris finem decursus celeritatem parere, nec ad morbi cognitionem aliquid contribuere , docet observatio . Secunda febrium partitio, ob dominantis stλ-

tionarii morbi in caeteros intercurrentes in in

fluxum , et auctoritatem, magnae in artis CXer cilio utilitatis; ad ipsas tamen febris naturam, et differentias eruendas non Sufficit.

48쪽

44 GENERALIA Eadem de terita divisione dicenda sunt: qua quidem constitutio anni, ab aequinoctiis fere incipiens, maxime consideratur ; nec tamen sat firma, et constans febrium classificatio obti

netur .

Quarta , antiquissima febrium distributio , facilitate, et utilitate se commendat; nec 1 men ideo vel praecisa satis est, vel sola susscit, vel febrium ordines diversos , periodis, apyrexia, vel remissionibus saepe inter se co fusos, satis distinguit. Interdum ex intermittentium familia est, quae nequaquam intermittit febris; et interdum, quae intermittere videtur, ad lentas tamen, quas pro continuis habent, revocanda. Nec iam continens ulla febris est, si vel unicam eρbemeram aut simplicem, aut protractam excipiam, ut a continua febre

cum aliquo fundamento distingui valeat. Quinta divisis, in quam Ueteres praecipue confidebant, symptomata magis, quam febrem ipsam, pro objecto, quod certe illud curationiS esse nequit, sibi assumit Vix in alium

ubum, quam ad febrium perniciosarum varietates designandas, nunc amplius adhibenda. Quae

49쪽

Quae vero sexta febrium adducta est in be- π nos, atque malignas divisio, illa, donec de malignitatis ambigua significatione experti convenerint, vel gratuita, vel in ipso artis exercitio periculi plena est. NeqVe enim febris, in qua syπptomata insolita, dissiciliora, ac copiosiora occurrunt, vel quae a cons elis reme diis auxilium non sumit, aut quae sub spe te' vitatis periculum maximum iacita alit , aut quae cum insolita virium vitalium debilitate incedit, maligna mox erit appellanda: nam syna Piomatum novitas, fallensque levitatis sub spe cie periculum morbi , Medentis potius insci- etiam, ubi artis imperfectionem, quam aegritudinis malignitatem involvunt; nec, quod ex per to alias viro novum, - expertiori insolitum non est, malignum , benignumque simul esse potest. A solo emetico, vel dempto sanguine, non raro summa virium vitalium prostrali O, fumi ad instar , dissipatur.

Ast vero, dum vanas agyrtarum ostentatio nes, inventaque ad terrendos mortalium ani nos morbosarum a lectionum prosequimur no mina, an malignitatem ideo in morbis nullam

50쪽

46 GENERALI A esse, illamque pro ignorantiae, aut timiditatis partu declarare audebimus utinam in chartis hanc negando, a lectulis febricitantium proscribere licereii Non existit certe, quae specἰ-fica , quae tui generis dici possit, maligna se-bris; et si eo tantum sine mal nos dicendos

eSse morbos contendant, ut, absque ulterioricalasarum cognitione, solis pugnandum esse alexipharmacis credant , malignitatem potius ormnem recusaverim, illosque raros quidem, insolitos, sallaces, periculosos, non vero maligno: , appellaverim. Nec illi ipsi, qui malunἰ-

ratis nomen proscribuni, aliud eidem, quod maiorem auctoritatem mereatur, febris pestilentialis , nosocomi alis , castrensis , navalis , carcera iis, putridae, nervosae, vocabulum substituunt.

Non iniquam de febris malignitate ideam

trademus, si eam febrem dicamus, in qua nervosum imprimis systema a causis minus manifestis ita assicitur, ut summa, mox a morbi initio, et constans virium vitalium, anima lium, prostratio, nec a plet hora, nec a Sabur ra abdominali, sed a subtiliore principio, Saepius contagioso, proficiscens obServetur; quin