장음표시 사용
31쪽
centri a vertice distantiam apparentem scilicet gr. 28. ro. Io, altitudinem vero 6 I. go. o, quae ad Divae Luciae foret 6 I. O. SP, cum tamen a Grimal do& Ricciolio observata fuerit AI. 29; quae disicrepantia desectunt perpendiculi particularum ipsarum q3 mirifice illi comprobat ut enim tangens verae altitudinis gr. 51. gr. 29 nempe I8,6 3 ad tangentem gr. I. O. SO, putata. 18s 369, ita partes IoOOo ad eam longitudinem perpendiculi ex qua angulus ille I 1. o. Io deduetus est, quae propterea longitudo partium erit 9993s ,
deficiens a Io ooo partibus ipsis 43. Flac ergo de cauisa omnes, quotquot in eo libro memorat, observationeSaprima instrunaenti constructione habitas ea quam djximus ratione corrigit, neque aliter quem correetas usui esse pos
Mihi vero ut a postrema hac Mengoli probatione ancipiam, qua Perpendiculi defectum illum partium 43 ad primam gnomonis construistionem reterre
conatur) mirari subit tantum geometram quantus omnium opinione ac maximo merito suo habitus est Mengolus, non animadvertisse ex observationi
illa quam affert contrarium plane essici, atque ipse vult. Esto enim tangens centri Solis eo die in Divi Petronii gnomone notata AB Figurat .) foraminis centrum C, perpendiculum AC, radius e centro Solis per foraminis centrum direinus CB. Quantacumque ergo fuerit eo tempore perpendiculi longitudo AC, certissimum est veram centri Solis a vertice distantiam si modo refractiones ac parallaxes, quod ille fecit, seponamus) fuisse angulum ACB, ac veram ejus alij tudinem ABC. Jam si perpendiculum a partibus IoO OOo quod ipse contendit, deficiebat quantitate aliqua, veluti Cis, perspicuum
est observatorem , qui ejus rei inscius angulos distantiae a vertice atque altitudinis ex tangente AB in canone trigonometrico supputavit, quasi radius eN altitudine IoOOOO promanasset, inventurum fuistb pro angulo ACR angulum ADB, Pro angulo autem ABC angulum ABD, minorem scilicet distantiam a vertice , ac majorem altitudinem. Atqui inobservatione per Men-golum allata oppositu in plane accidit, altitudo enim in Divi Petronii ex tangente illa ut libet correcta inventa dicitur graduum 6 I. go. ΑΘ; quae sane vel si decem secundis augeatur ob locorum discrimen, veram tamen altitudinem a Ricciolio videlicet ad Divae Luciae definitam) adeo non excedit, ut secundis 39 ab ea deficiat. Tam longe ergo a vero abest ea observatione evinisci perpendiculum jam inde ab anno a FS 3 iusto fuisse brevius particulis s , ut potius, si ex illa judicium ferendum sit, tantumdem justo longius prodeatis
Sed videlicet minime aequum est ex unius observatiunculae fide instrumentitani ex squisito studio confisisti fidem in dubium revocari , cum vel alteruter, vel uterque observator exiguum quiddam errare potuerit; aE sane neque illius observationis ad Divi Petronii adhae auctorem Ricciolius memorat, neque, quod solet, tangentium ipsarum numeros consignat, e quibus fallacia, si qua irrepserat, detegi fortasse posset, neque vero egomet dum hasce obse VationeS colligerem eos numeros uspiam nancisci potui, ut propterea necessσsit ignorari& a quo, &quam diligenter habita observatio fuerit, Sed haec quidem eo pertinent ut appareat quam nullo fundamento Mengon suspicio nitatur de gnomonis altitudine perperam initio constituta. Ex hoe
32쪽
porro consequitur desectum illum perpendiculi a Mengolo mensuris suis taxatum partium 43 , si modo ubus erat, depressiae potius post instrumenti fabricam templi testudini tribuendum. Sec eum nullum revera fuisse facit ut absque Mengoli iniuria dubitare liceat examen gnomonis aliud per id temporis a Montanario habitum, de quo proximo capite dicam.
QVam solerter atque accurate huiusce instrumenti statum expenderit Gemi ni anus Montanarius, egregius in Bononiensi Schola mathematurria professor, haud melius declarare me posse arbitror quam si ejus ad Casi sinum epistolana, cujus exemplum a Maraldo accepi, e vernaculo idiomate quo scripta est, versam hic subjungam. Data est Bononiae die 8. Februarii Ut primum accepi literas tuas animum ad ea adjeci quae maxime necessaria ambitratus sium uti hanc meridianam lineam adversus Zoilos hssice tindicarem ; cujus rei oblata es occasio cum vir nobilis Francineus AEndreae Neapolitanus , cele-hris in ea urbe jurisconsultus, idemque omni titer arxm genere ornatus , Romae , Florentiae, ae tota Italia notistimus, Bononiae degeret , tibi ad mensem est dive satur. PrimNm ergo privatim cum Auguriino Fabrio, ae cum adolestente quodam , qui curatoribus aedis Divi Petronii a rationibus scribendis es sis adolescens intima familiaritate Mevolo es conjunctus, ac cum ipse vissurus quα agerentur sponte se nobis ini nuasset , non renuimus , quando praefert m nil agi pol rat quin ipse rescisset) cum hisce ergo perpendiculum , eatena e regulis ligneis nexa dimens sumus , e fusique altitudinem quam exactissimam invenimus , tametsnonnulli vulgaUerant Mengotam ejusmodi catena usum dissidium in eo intenisse partium Mo. Ubi summum hunc consensum perspexi, Senatores plures, aliosque amicos aut horum studiorum curiosos viros invitavi, in quibus Franciscum il- tam Andreae, qui Aurouis valde amicus est, ac coram bis fabulam, quod a junt, apparatu scenico egi , iis omnibus peractis qua subnexa epistolae bule narratio continet , quam narrationem non satim ad te misi, quod nondum libramenta si putasem, neque scriptum ipsum absolvisem. Ceι erum inter experimentum ipsum
capiendum singulis qui aderant omnium quae agerentur cognoscendorum potestatem feci, nec quicquam inscriptum retuli quin antea adstantes omnes elata voce in-xerpellassem res ne ita esset; quapropter narro tibi: experimentum boc O pluris ous os occlusit, O inter Senatores , atque adeo inter omnes rumorem virtutι tuae valde secundum excitavit. Nunc ad concinnandum opusculum quoddam materiam prNaro . In eo opusculo fabricum Gnomonis , ejusque usum, examen ac d fenj nem necnon obser Dationes eo habitas complecti cogito. Titultis erit fermeo modi: Bononiensis meridiana, seu Caninianus Gnomon in Divi Petronii aedc Bononiae erctius, a G. M. descriptus explicatus expensus ac vindicatus, adjectjs.
33쪽
lectis .... centuriis observationum eo actaruna &c. Haber ex titulo quae Mibi
abs te suppeditari opus ferat, praesertim de instrumenti usu. Illud tuter cetera
succurrit ut paulo explicatius doceas de observatione tua circa telluris ambilumishie habita . ad haec cum de poli altιtudinibus agere cogitem, quas altitudines Monarius singulis annis alias ese vult, atque ex eo eclipticae mutationes explicat, quam cum Ricciolio immobilem ponit, velim observationem Uranoburgi habitam tuasque de illa meditationes ad me mittas tum vero quacumque p0tes alia de re hac universa ; quamquam est faue unde horum sententia labefacietur ex Oariata tropicorum dissantia , quae oel si poli altitudo mutetur maximam nihilominus drielinationem mutari ostendit. Item de his quae ad apogaeum att1nent, quod in ope. ribus tuis an immotum sit dubitare tesignificas cte. Narratio autem cujus in epistola meminit est hujuscemodi.
Anno Januaritissubsequenti te pera in Disi Petronii Bononiae, praefentibus Rebille Volta , Angelo Michaele Volaoillano Antonio Bodio Senatoriabus , necnon Comite Valerio Zano, Andraea BOOio , Doc. Ulisse Gorradino, Abate Grassis, Doctore Franci 'o Andraeae, auguriino Pinchiario Bononiensis Provinciae a litibus judicandis, Paride Maria Grimaldo, Doctore C stare Linder, , Doctore Manlio, Archipresbytero Victorio, Doctore Marcello Malpse bio , Doctore Hugusino Fabrio, aliisque plurimis.
Doctor Geminianus Montanarius ut gnomonis, a clarissimo Oiro De Dominico Cassivo in ea aede con Iructi satum recognosceret primum eκ centro foraminis gno
mouir, quod est in tesudine vadiis orientalis silum demst, ac de eo ferreum globum fustendit unciarum circiter 1 3femis pondo, cui globo ad ferruminata erat cuspis deorsum ad perpendiculum spectans ut in schemate Fig. s. ; globo autem pos plures circuitus atque oscillationes ad quietem redacto , manifesto apparuit centrum gravitatis globi tu nuere ipsum initium lineae meridianae ad duas tertias crassitudinis reguloe ferreae occidentem versius, ac propterea a medio regulae sexta baud amplius e 1us crassitudinis parte declinare , quod nullius eri momenti. Posthaec catenam e pluribus regialis ligneis inter se se coni is,ac circa Iuncturas diductilibus compactam ad foramen usque attollendam ut ejus laminam tangeret , eoque loco silendam ac frmiter alligandam curaΟit. Debinc catena Abi relicta ut libere penderet, eaque nongi hil Oibrata , atque attracta, ad duas horas exspectatum quo in juncturis probe diri enderetur. Tum vero agnitum eri catense Iovi-tudinem minorem esse altitudine perpendiculi, quod a lamina ad punctum illud inpa Dim ntu pertinet, quanta eLI crassitudo fulti argentei, ac semioboli aerei, quae altitudinis totius partes sunt cente simae mille mae baud amplius noDem ; itaque explorata laminae crassitudine, eaqtie inventa partium 6, ac dimidio novem illis partibus afecto , sebat defectus catenae a gnomonis perpendiculo partium omnino du0decim. Demusa gi Iur catena eaque fecundum meridianam lineam exten a ac valide attracta, ut te Missonem eandem servaret, quam siusspensa habuerat, primum animadversum est cum ad Utimodi statum redacta foret, quantacumque ideinceps vitraberetur nun plus in longitudinem disiendi pos e quam crassitudine numi argentei capit uti ut testone ) ac cum iterum bi relinqueretur ad priorem diment onem reverti . In eo itaque statu qui ipsi nartiralis est non ne omnium admiratione patuit
illam particulis adamussim duodecim hoc es summa ex jrilio argenteo, femi obolo
34쪽
areo, O dimidia laminae eraspitudine ) deficere , quominus quinquaginta lapidum,
ad duas perpendiculi centesimas dimensorum, longitudinem aequaret, id quod omnibus quotquot aderant suis oculis intueri , ac utrumque catenae caput diligenter quantum vellent una recognoscere licuit nec quinquam fuit quin hunc tantum dimensionum consensium summopere admiraretur , eum snsrumentum ante annυs II eon Iructum ne adjutii quidem argentei cra*tudinem vitiatum cerneret. Pergit post haec Montanarius & meridianae lineae librati mena eadem nocte a se peractam , dum catena de foramine penderet describit, quo opere defectus aut excessius secundum altitudinem punishorum aliquot lineae a perpendiculi punicto deprehendit, eos tamen non valde notabiles, quemadmodum in tabella hic subjecta apparet, cui & correctiunculas adjeci distantiis a vertice ea ex causa adhibendas ; reliqua vero lineae puncta praeter haec recte omnia habere comperit aut
certe a recto aberrare minus una
particula quod ad observationes nihil est. Sciendum est autem libratio
nem hanc in regula meridianae ferrea a Montanario peractam non in marmoreis, secus atque egomet opinatus eram , atqui adeo scripto mandaveram iri enarratione postremi examinis hujusce instrumenti a me habiti anno II 22 , quae enarratio CX-tat in commentariis Bononiensis scientiarum instituti ante annos
aliquot editis. Ex eo fieri potest ut correctiunculae distantiarum avertice, quas in hac tabella tradidi minime exactissimae sint ;verum de hoc infra agam quum postremum illud instrumenti eXamen hic denuo referam.
Ceterum quod perpendiculi longitudinem ex medio crassitudinis laminae, in qua foramen es , Montanarius desumpserit, quasi in medio illo plano foramen ejusque centrum spectandum esset, nescio quam recte factum : nam quantum ex Callini dissertatione anno 1693 de hoc instrumento edita colligo pag. V. planum ipsum foraminis neque in medio crassitudinis laminae, neque uti nunc, in infimo ejus plano, sed in supremo positum fuerat, ubi conica illa apertura in angustum desinebat. Verum haec differentia nonnisii particulis tribus perpendiculi longitudinem majorem essicit, quam quae a Montanario sumpta fuit, quod parvi est momenti. Jam vero quid de duabus hisce inter se se tam aperte pugnantibus Mengo liac Centesima altitudinisterpendiculi
in linea meridiana . Libramenii vitium. Correctio
35쪽
ae Montanarii dimensionibus statuendunt ei siet diu anceps haesi, quod neutri
clarissimorum virorum fidem adhibere possem quin alterius aut dexteritati, aut solertiae, aut etiam fidei detraherem ; neque haec sane dubitatio modicum ad observationum usum momentum habebat, cum alterius examen perpendiculum particulis 3 iusto brevius ostendat id quod scrupuli unius primi cum triente in distantia Solis a vertice differentiam inducere quandoque potest alterius vero nihil quicquam deficere,quin imo si quae paulo antea dixi attena
dantur) particulis tribus abundare evincat; neque vero haec a temporum diis versitate conciliari poterant, cum Montanarii experimentum, quemadmodum eius literae testantur, post Mengoli dimensiones sumptum fuerit, nisi foriste existimamus perpendiculum eo temporis intervallo in pristinum justumque positum nullius ope sese restituere potuisse. Sane ut Mengol Oassentirer facere videbatur Cassini ipsius testimonium , qui instruimenti hujusce vicissitudines in ea quam saepe memoravi historia pag. 17
enumerans, perpendiculi depressionem a Mengolo &Monario annis is post gnomonem constructum inventam, ac particulis qs taxatam, subinde vero foraminis laminam non ante annum i 689 a Gulielmino restitutam memorat, de Montana iii vero examine anno 16 3 habito nihil memorat. Cum ergo ea res animi suspensum me haberet, Cassinum uti solebam anno IIo4 per Marai dum de eo rogavi, Maraldus haec respondit: Quae Caspinus in tractatu de meridiana ista linea scripsi pag. I s 'circa gnomonis altitudinem, particulis Asimmutatam , eκ Mengoli ω Monarii relatu scripsit, quem certum arbitrabatur , neque tunc illi succurrit memoriae Montanarii ad ipsium epi tota anni i6 3 . hae liquet Montanarium summo sudio ac coram pluribus viris praecipuis eam altitudinem expendibe, ω exactam comperisse. Montanarii experimentum nonnis post illud tempus sumptum 6t quo tempore Mevolus ea de instrumenti vitio per civitatem vulgaverat , quae deinde libro suo inseruit. Epiriolam Montanarii ad Cassivum hic bab. s. Manifestum est igitur nihil momenti ad Mengoli assertionem a Cassini aucto- ritate accedere posse . quando Cassinus in ea re Mengoli ipsius auctoritatem est sequutus. Neque vero mirum cum tanto temporis intervallo illam gnomonis sui hil or jam C inscr beret, aliqua illi excidisse, quae ad rerum potius gestarum tempora clistinguenda. quam ad ipsarum veritatem cognoscendam a tinerent. Vere enim dixit vitium m perpendiculobnuentiani, hocque a Gu-glielmino rei titutum, sed cum Montanarii examen memoriae tunc illi non ob
versaretur, vitium illud ad Mengoli tempora retulit, quod tamen nonnisi post aliquot annos contrahi potuit, & demum a Gulielmino deprehendi. Et vero nullum ejusmodi vitium fullse anno I 6T , quin etiam circiter annui 16 V, observationibus ipsis inter se se collatis quando certior ratio occuris rebat nulla) evicisse me arbitror, quemadmodum inferius ostendam; iam
enim experimentorum historiam prosequor, & ad Gulielmini tempora Per
36쪽
F volventi mihi observationes omnes hoc helion et ro a Montanarii examine
deinceps habitas quascumque vel autographas reperi, vel ab aliis descriptas accepi nihil ad plures inde annos invenire contigit quod ullam de instru- naenti labe suspicionem ab iis qui observationes agerent conceptam significaret. Neque ex eorum tantum silentio conjecturam feci, quae fallax esse pol rat, sed ex astronomicis calculis qui multi in iis autographis occurrunt, qui-.que die tim ad exquirendam Solis longitudinem subducebantur, manifesto perspexi quam firma illis esset de recto gnomonis statu persuasio, cum nullam tangentibus observatis correctionem uspiam adhibitam invenirem si eam quae a foraminis diametro pendet excipiamus quae tamen necessario aliqua ashi-henda fuerat si instrumentum corruptum, ac praesertim foramen particulis
illis 3 a Mengolo definitis collapsum opinarentur. Prima mihi vitiati gnomonis occurrit mentio ad diem 8 Julii 1684 in adve sariis Dominici Gulielmini, insignis in Bononiensi gymnasio mathematici,
Perpetua mihi memoria recolendi, quod meus in hisce studiis institutor fuerit. An autem mensuris ab se actis id deprehenderit, an alia quapiam ratione coniecerit certo affirmare non possum, nulla enim nota diei illi adscripta est alia nisi haec: S: P: guola scilicet: in meridiana Sanecti Petronii deprasata; facile tamen inducor ut existimem Gulielminum ab observationibus ipsis, quas per eos dies habebat edoctum instrumenti corruptelam agnovisse, illae etenim a Calliniana Solis longitudine cui aliae antea habitae quamproxime respondere consueverant) magis dissident quam ut possit sive observandi fallaciis, sive compuli quo longitudo inquiritur elementis imputari.
i Eo autem certius de hac re judicium ferre potuit Guliel minus quod alius illi id temporis gnomon praesto esset, quo Solem iisdem diebus vel ipse vel persocios observans instrumenta inter se se conferret. Etenim jam inde ab anno 16 4 in aedibus patriciae gentis Uassaeorum a Petramellaria meridianam aliam lineam Castinianae similem licet perpendiculo longe breviori aptatam duxerat
Montanarius, quam JO: Antonius Uassaeus Senator eleganti opere marmoreo atque aereo exornaverat. Erat praeterea in illis sedibus horologium oscillatorium, & quadrantale instrumentum sideribus observandis, & astronomica Q. pellex alia. Fjus rei gratia Montanarius ipse, Mengolus, Guliel minus saepe
illuc accedere, nocturnas etiam observationes Lunae aut stellarum instituere, praesertim vero meridie tangentes limborum Soli S ex ea linea notare consueve- Iant, quarum observationum aliquot in eorum adversariis aut schedis inde de
scriptis inveni ; eas in primis quae eo ipso mense Julio anni I 68 actae fuerant,
quum magna Solis eclipsis immineret. Sunt autem tangentes correctae diei ci
Julii co gnomong 4ςοι3 , S 3938o, e quibus distantia centri Solis a vertice
37쪽
ex refractionibus & parallaxibus Cassinianis emendata fit gr. 2 r. fr. I , quae
porro ex tangentibus eodem die ad Divi Petronii notatis colligitur gr. 21. uer II , quemadmodum infra in earum serie apparet; unde longitudinem Solige licuit Gulielminus gnomone Uaisaeano grad. IJ I. Cancri, nempe unico scrupulo majorem Caismiano Me ZZa Vacchae computo grad. II. o. in , cum ex tangentibus ad D. Petronii observatis prodeat decem fere scrupulis maior nempe gr. II. IO. I, atque eadem praeterpro Pter discrimina existunt e succedentium dierum observationibus. Hoc ergo, opinor, indicio Guliel minus
gnomoni qui ad D. Petronii est, aliquam ii latam labem sensit, ac notam iulam diei 8 Julii adscripsit.
Quo autem vitii genere instrumentum id temporis depravatum esset, aut quampridem illi id quodcumque erat corruptelae accidisset, facit observationum paucitas ut & investigatu sit dissicile, & tamen minus necessarium. Equidem vero sinii te mihi fit haud unam errorum fuisse causam , nec tantum in foraminis lamina sed in linea ipsa quaerendam, cum perpetuo hujusce a tritu alii lapides sensim deprimerentur', alii fortasse exsilirent, neque eum- servarent positum quo singuli ad aquae superficiei libramentum exacti fuerant , quod malum a Montanario jam anno Io 3 in regula ferrea, uti diximus d prehensum, ac forte temporis decursu auctum, observatoribus perspectum esse potuit, licet non ante annum I 68 adnotatum. Plane post annum i 6 Io eruatiun es hoc gnomone a a I 679 Perrarae sunt, inde vero ad I 58 nullae, ac ruisum ingeris inde est lacuna ad annum usque i 69o, cum tamen toto eo tempore plures ad Uaisaeorum gnomonem habitas fuisse appareat, quasi ejus qui ad Divi Petronii est usum, ob suspectam ejus fidem paulatim intermisit sent. Utcumque sit, minime dubium esse potest quin anno I 6go centrum foraminis a perpendiculo ster initium meridianae lineae duino nonnihil detortum, atque una depressu in foret, quando id sibi perspectum, ac propterea laminae restituendae negotium ab aedilium magistratu sibi demandatum fuisse, idque eodem anno eis dium se dedisse testatur Guliel minus in appendice ad Cassini dic sertationem anno I 59j editam, pag. 38. Hoc tamen ita interpretari licet ut statim quidem ope i manum admoverit, sed non ante proximum annum 'abis
solverit. In ejus enim autographis ad diem I 3 Aprilis I 60o perpendiculum D so brevius eye , ac fortasse lamiuam tu qua foramen es , nonnihil ad auestrum
fergere diserte notat; ad diem vero a I ejusdem mensis radium certissi ne bre- Piorem , nec Dero lamiuam horizontalem usu memorat Kalendis Juniis centrum
foraminis suo loco opmor in perpendiculi directione) pollitum , sed dufereu
iam altitudinis cense i particularum decem ; postridie ejus diei gnomonem quatuor particulis altiorem ait die 6 etiamnum talem esse confirritat, denique
die IO Junii in adve artis: gno one , inquit, recte , ut Oidetur cousi to , ω in libello alio in quo die tim computum ex observationibus inire solebat, quae ad eum diem mectat actum abit enomone recite se habente quoad omnia. Quibus omnibus manifestum fit Gulielminum per id tempori S perpendiculo restituendo operatum, denique paulo ante diem Io Junii I 69o supremam huic manum imposuisse.
38쪽
Etsi vero sublatum erat perpendiculi vitium, illam tamen quam dixi marmorum labem &agnoscit, & etiamnum mansis sie in ea appendice memorat, ac propterea correctione aliqua identidem opus fuisse ait, quo tangentium, quae deinceps notatae sunt mensurae ad idem cum perpendiculi puncto libramentum redigerentur; quarum sane correctionum nulla certa tradi potest ratio, quod lapidum a recto positu deviationes aliis lineae partibus aliae , quihusdam etiam nullae esse possent; neque vero aliter quam librationibus exploratas arbitror si quando ad observationes corrigendas earum deviationum ratio est habita; neque ei incommodo occursum est ante annum I 693, quo Cassinus in Italiam reversus instrumentum ex integro instauravit, uti iam ex-Ponam .
De instrumento per Casinum redintegrato.
CVm ergo in eo statu res esset accidit ut Cassinus in itinere quod e regia
academia Parisiensi, observationes astronomicas per Italiam habiturus susceperat anno I 394 Bononiam, ex annorum sex & viginti intervallo repeteret. Ubi in hanc urbem venit nihil illi fuit antiquius quam praeclarum hocce artis suae monumentum invisere deque ejus statu cognoscere. Opportune factum ut quo tempore Sevirorum Magistratus ejus restituendi cum necessitatem agnoverat, tum consilium agitabat, Cassinus ipse& adesset, & nihil magis optaret. Illi ergo cura est demandata. Erat cum eo Jacobus ejus filius, magna tum spe adolescens, nunc squod Pater aetate sua fuit) astronomorum. aetatis nostrae facile princeps; ejus igitur ac Gulielniini auxilio ad opus est aggressuS. Primum ut instrumenti per illud tempus constitutionem agnosceret, perpendiculi altitudinem expendit, invenitque foramen nonnihil iterum a Gulielmini restitutione collapsum . nempe quantum ex nota conjicere licet, quam notam Gulielmini adversariis ad Kalendas e ebruarias I s adscriptam
inveni) depressum particulisqo. Ad haec, Cassino ipso teste, ejus foraminis
centrum occasum versus detortum erat particulis 3o, id quod indicio esse ait laterales testudines medianarum motui obsecundasse, quas in sese arctata sataque compressas e ferrearum catenarum eas colligantium curvatura arguit. Ad
lineae vero lapides quod attinet, qui illorum 1 atus inventus suerit declarat Gulielmini nota alia . quam ex iisdem adversariis cxscripta ni subjeci: Die arDecembris i 69 Cassinus expendit planum meridiana tinea , invenilque in locis solifiliorum 9 aeqvinbuiorum in eadem libella cum initis tineae initio, vertime regione columnarum deprimitur particulis 3I Oel 32 perpendiculi O paulo minus ad partem australem columnae borealis. Jacobus qui que Cassinus in itinere Italico seditum hoc est in I. volumine monumentorum veterum Regiae Parisiensis academiae anno Irr9 non aliam lineae depravationem quam juxta CO-
39쪽
lumnas illas inventam innuit. Cassinus vero pater in restaurationis historia ad. dit lapides eos, qui juxta columnas duas sunt Positi Omnium fere maxime deprestas fuisse, cum aliorum nonnulli etiam a positu pristino elati exstantesque apparerent. Id ipsum vitii, quod columnarum viciniam spectat, librationibus suis in ferrea regula deprehenderat Montanarius, ac particularum 13 vel I4 taxaverat , uti in tabella capite 8. tradita manifestum est, columnarum et nim altera ad centesimas praeter propter I Oo & II , altera juxta I 81 incidit, quibus locis maximam ille depressionem invenerat; unde argui posse videtur pavimentum columnarum atque adeo testudinum pondere praegravatum sensim subsedisse.
His compertis, quando opus a certo aliquo horigontali plano ex arbitrio statuendo, ac meridianae lineae destinando inchoandum erat, satius duxit Cassinus infimum illum possitum eligi, quem praeterpropter lineam iuxta coislumnas testudinum pondere depressam accepisse invenerat, lapide sique omnes reliquos eo usque deprimi, ne sit linea altior collocaretur maius periculum eia sed ne loco iterum cederet. In eo igitur positu infimo lapides singulos mammoreae utriusque regulae, ad aquae consistentis superficiem libratos statuit, ac
quo firmiores essent lateribus minime stratis, sed rectis gemino ordine positis hinc inde stipandos curavit, illud praesertim cavens ut neque lineae directio quicquam immutaretur, & singula Iapidum extrema iustam a perpendiculi puncto, lineaeque initio distantiam, aci scriptis numeris indicatam servarent; pristinam enim ab eo initio ad centrum foraminis perpendiculi mensuram ataque adeo ¢esimarum dimensiones ipsissimas retineri placuit. Addit Guliel minus post lapides in horigontalem situm compositos ferream quoque regulam ipsis coaequatam , quod ita accipiendum est ut quoad ejus fieri posset cuin
ratum fuerit, non enim regula illa marmorum plano examussim tota aequari
poterat, quod superficiem minime ut marmora laevem & expolitam habeat, sed nonnihil sinuatam, licet hoc ob exiguas, ac fere insensiles devexitates aegre oculis distingui possit. Praesertim vero Cautum fuisse arbitror ut ipsum . regatae ferreae init una, a quo perpendiculum sursum ad centrum foraminis erigendum erat in eodem cum marmoribus hori Zontis plano exacte statueretur .
Ubi linea restituta est, foraminis planum tanto inferius ab antiquo posita statui oportuit, quanto lineae ipsius planum depressum fuerat, quo pristina
perpendiculi altitudo servaretur. Foramen ergo in nova lamina excava tunia
est, figura uti diximus conica, angustiori parte deorsum spectante, qua parte
ejus diameter centesimas millesimas particulas centum comprehendit. Tum vero e regulae ferreae initio erecta regula alia lignea e tribus asserculis compacta, ac lamellis duabus orichalci cis ab imo, & summo instructa, cujus regulae longitudo centum partes ipsas primas ex linea comprehenderet, eo usque depressa est lamina ut inferiori sui plano superius regulae caput tangeret. Denique demissio e centro foraminis perpendiculo lamina horigon tali motu eo adoducta est unde perpendiculi directio in ipsum caput regulae ferreae, ejusiqui crassitudinis medium incideret; id autem vase cubico aqua pleno exploratum , cujus base CS centrum initio lineae congruebat, perpendiculum enim in aqua exceptum Postquam ab oscillando conquiesceret per plani superioris centrum,
40쪽
filorum duorum ex angulis intentorum intersectione designatum , dirigi apparuit. In eo demum positu lamina helicibus est obfirmata. Horum omnium. Peragendorum. rationem , atque artificium universum accurate Guliel minus
descripsit in appendice illa cuius saepe memini, ubi & instrumenta singula in hoc opus adhibita iconibus expressia visuntur. Ea instrumenta ipsa in hosce usus servari ab aedilibus scitum est . , Denique ne qua deinceps in mensuris tangentium ex hac linea promendis
ambiguitas oriretur, quod regularum marmorearum, praesertim orientalis, lapicies aliqui temporis decursu attriti, atque exesi terminos haud satis definitos haberent , regulam ipsam ferream ad singulas altitudinis centesimas incisuris discrinainandam curavit, novamque laminam ad caput lineae ubi nunc extat statuendana, qua lamina partes altitudinis centesimae naillesimae non ut antea d enae, sed singulae dignosci possent; utrumque ex squisita arte effeelum. Ceterum cum ea aetate celebris inter geographos agitaretur quaestio an terrestrium meridianorym certa esset ac constans directio, an vero, quod nonnulli ex antiquarum Observationum cum recentioribus collatione suspicabantur,
aliis temporibus alia, periculum illi facere lubuit de hac linea num annoruni quadraginta, quia prima ejus descriptione effluxerant, intervallo quidpiam a caelesti meridiano declinasset. Cum ergo ineunte anno I 593 Januario me se ac Februario matutinas aliquot Solis altitudines, ac pro meridianas totidem iis respondentes captasset, atque ex earum temporibus horologio Oscillatorio notatis ipsum meridiei tempus elicuisisset correctiuncula non neglecta quam . Solaris motus obliquitas per eos dies postularet tempus hoc cum eo tempore contulit, quo singulis illis diebus ex appulsu Solaris speciei ad lineam, eiusque inde excessu, speciem ipsam a linea bissectam fuisse arguerat; neque usquam dissidium repρrit quod unum vel alterum scrupulum secundum excederet, propterea lineam meridiano adhuc mire congruere agnovit.
Universae porro restitutionis hujusce opus sub aequinoctium vernum anni 1693 absolutum esse Gulielmini autographa deClarant; ad diem enim istMartii adscriptum est in ad versariis post reaptationem persenam gnomonis D. Petronii, & in libello supputationum diurnalium Solis: rem tuto gnomone Dioi
Petron is per D.Joannem Dominicum Casilaum prima observatio fuit die 19 Martii x693. Et si enim in adversariis ad diem 23 Junii notat lapidem illum in quo tangens limbi inferioris excepta est, justo depressius este particulis 3, id tamen casu aliqho lapidi huic postmodum accidit se arbitror pei fedio jam opere , neque ejusmodi suspicionem ad reliquos pertinere.