Apologia pro confessione sive Declaratione sententiae eorum, qui in foederato Belgio vocantur remonstrantes, super praecipuis articulis religionis Christianae. Contra censuram quatuor professorum Leidensium. ..

21쪽

herari possiet:nemo tam iniquus soret,quin controversiis omnibus cpicedium primo quoq; tempore scribendum esse Con-ccderct. Sed proh dolora longe alio seculo vivimus Hypotheses, praejudicia, errores, affectus pravi simul ac speciosi oe

Cuparunt animos mortalium pene omnium. Istos nisi eximas,

nisi exstirpes, nisi evellas, frustra pietatem inculaaveris, aut, si quam inculcabis, ea fere crit bruta, supidae affectioni propior, quam obsequio rationali. Sola praejudicia obstabunt. Ea succum omnem seriae pictatis a radice voluntatis divertent, atq; ad se trahent Hinc tenues e rari pietatis fructus,, pleriq sere abortivi eriint Neque vero generosa aut Deo Christoq; ejus digna pietas est, recte pieq; vivere, quia ita vivere docemur,cu aliter vivendum esse ignoramus, sed idcirco, recte pieque vivere , quia ut ita vivamus, sicuti vivere doceamur, rehum a ustum deoq; gratum esse solidis rationibus

persuasi suinus Pietas nostra nisi sit rationalis,Mγικῶ λα ια, cadaver esti ηελεῖν, sine nervis, venis, sanguine medulla, anima, Spiritu Solida veritatis scientia eam informet, necesse

est, ut sciamus, quod vercacjureiij simus, iij simus, quia

scimus quae sit vera pietas. Quisquis aliter pictatem aut exeriscet ipse,aut alios docet is non aliter se ipsum Malios pie vivere docet, quam Psittacum docet humana verba sonare. Atq; hinc sunt tot infrugiferae conciones, tes steriles scriptiones, tot insccunda multorum pro pietate molimina. Hortamur ad. pietatem magnis icne herculeis nisibus Orationem comimus non alitur quam cynoedi & mangones,ut auditoribus in libeat. Eloquentiam nescio unde acccrsimus, ut grata sit or tio, fluatq;

sente decarrens velut amnu.

Sed irrito sere sempci conatu. Cur mon docemus solide vcritatem, quae pietatis anima est. Intra nuda Scripturae locon agno agmine cC crvata, intra Scholae conclusiones Doch

riam, Conciliorum,Patrum sentcntiola in nosculos stamus. Spostis

22쪽

&postquam ea sicinis lateribus expectoravimus, tum verb.pulchre valide veritatem simul ac pietatem docuisse nobis videmur. Affectus deinde, Penicos, comicos , tragicos pro occasione, miscemus fingimus,ac pro affectibus, verbonimam pullas, tonitrua, si limina Acccndimus, inflammamus, abripunus animos auditorum; sed non haeret ardor. Flamma in stipula est. Fomes deest. Exprimimus affectus,sed non imprimimus Nimirum Veritatem quam ipsi solide non didicimus, odio controversiarum Sc doctae ignorantiae studio, solide non

docemus. Non occurimus praejudicijs , non revcllimus radices erroriim, non convincimus Conscientias. Superficiem rerum lambimus at in penetral ia Carum non introimus a.

motis sipar:j velisque larvarum ac praestigiarum , quibus

obstruulatur a carneina Spitituerroris Rimae omnes rim

teque penetranda sunt, per quas errori datur aditus inanimam Nili id fiat, dictum iactum cissuet quicquid instillabis, non aliter quam aqua per Cribrum. Nec juvat, sit pietatem ad ravim usq; inculces,& nihil penc quam hoc agas aliud. Obruuntur animi, non aliter quam tenellae stirpes nimia u rigatione. Erudiendi lint repersit adendi Semel recte perltiasa veritas haeret altius, quammillies inculcata sine solida persuasione

pietas.

Neque tamen hec idcirco a medicuntur, dilecti Fratre , quasi probem aut sententiam eorum, quibus istud semper in Ore est, micquidquo itur, optirarum E aut morem: Consuetudine alioru,qui pro concione nil nisi disputat cum adversariis,& de ei ulmodi iere controversi is, quae ad pietatu aut Omnmonihil iaciunt, aut non nisi per decimam-tertia consequentiam ad ea aliquomodo facere posse creduntur Absit. Hoc foret exsuggestu arenam facere gladiatoria, ex Dei Ministris, quos λα που esse jubetApostolus, luctatores ac pugiles. Qui quicquid quς ritur,dptimc censet, ij semper discunt i nunqua ad vcritatis Cognitionc perveniunt. Qui de Icbus levibus operose disputat

23쪽

a simagno conatu magnas dissiciles nugas agunt Pietatis est,

non semper haesitare Caritatis; non docere nisi quae usum ha hent&fructum. Scio ingenia&dona esse varia Non omniis hus eandein docendi rationem convenire: Alios esse, quorum Onatio tota flexanima ac mera quedam suadaest Alios melle consolationum adeo dissiuere, ut quicquid aliter agunt,id omisne pene affectatum videatur Atlas inesse aculeum, quo in eratores ac v1tia fortiter simul ac faeliciter invehuntur, quem nisi adhibeant,tota eorum oratio languet frigetq; Alios esse quorum dictio tota, sive consolentur, sive redarguant, sive corrigant auditores sivos,nervosa potius est quam fluctuosa;doctri nae perpetua genium ac vim potius in se habens, quam gratiae aut uadae medullam: Alios esse,quorum oratio continua quedam hortatio est: Alios qui ad multa alios qui ad omnia simul nati factiq; videri possunt. Scio,haec ita se hanere sed existimo

tamen omnibus hoc unum comune esse debere, ut Veritatem solide doceant Solide docer1 Ueritas non potest, nisi contro

versiae, per quas labefactatur Convellitur, sic tractentur, ut eas solide a nobis intelligit cum accurato judicio decidi perspiciat Auditor Controversias vero non intelligo alias, quam quae vel necessitatem, vel luculentam aliquam utilitatem ha- Dent ad affectiones pietatis vel inserendum , vel excitandum. velfbvendum, vel promovendum, de quibus postea agetur.

Hasce solide doceri, de Contra errores exceptiones,sopitisimata, distinctiones,tanquam impietatis latebras, tibicines, ac b . mites adseri ab omnibus, in hoc controversiarum diluvio ex

animo opto. Caetcrae nauci non sunt. Aut leviter summaque cum moderatione animi tractanda fiunt,aut prorsus a templis,

ambonibus, Scholis irelegandae. Nempe,etiamsi optime intelligantur, nihil tamen nos reddunt meliores, ac non raro etiam deteriores ut plurimum nos acuunt ad non necesssarias

pugnas rixasq; tanquam,si salutis cardo in earum recta intelligentia versaretur, admiraculum usque reddunt pertinaces.

24쪽

Atq hic merito deflendus venit plurimaru Scholarum mos, in quibus ingenia alioquin faelicissama, ad maxima quaeque

nata, non XCrCentur a primis annis nisi in is tarum questionuinutili simul ac laboriosa arena , nullo alio fine, quam ut acuisantur ad subtiliter adserendum Sc Colore aliquo veri fucandu, quae in Scholis vera esse supponuntur,aut publica authoritate, ut axiomata omni exceptione majora, Credi jubentur, etiamsi falsissima sint, Sces recta ratione primisq; adeo mentis nost raenotionibus alienissima. Istae disputationes sunt ingenior uiruces, bonarum mentium Compedes, latebrae superstitionis, veritatis pest es,Tyrannidas nutrices. Memini me, cum in exilio,

vobiscum vixi, non paucas ejusmodi vidisse, audivisse Creadidisses ingenia quaedam Daedaleo artificio ad subtilitatem facta,ri quamquam hypothesin manifeste falsiam tuebantur, tamen tanta arte atq; industria eam adstrueredi variarum distinactionum coloribus pingere,ac si totam veri speciem pro se habuissent. Et haesules cum sis implicitus implexusq:, nisi hypothesin respexisses, quae totius subtilitatis basis erat Ea quia la-horabat, utpote Scholae tantum Hlta autoritate, facile statim videre erat, ςtera, quae ei inaedificabantur, fragilitate ipse fragiliora esse, praeter secum ac sumum operosae subtilitatis ni hil habere. Nimirum ea est falsitatis indoles; Multis fictioni-hus ut velis opus habet, ne diluceatri Falsum falsi tegula est , ne hypothesis perpluatur Huiusimodi disputationes, quae crudae saepe in amoOnc protruduntur, deflere merito potest Chrisstianus, tanquam verae pietatis & caritatis remoras atq; o

stacula: Nec spes est ut exolescant, nisi Tyrannis desinat, qua hypotheses istae statuminantur. Si in eas inquirere liceret, repente illae: cςterae ejusde generis disputationes ad claram veritatem evanescerent,uti nebulae ad ardorem ilis. Sed hoc optareJuvat, sperare vix licet. iii Ultimo demum loco colloco eos, qui proximi nos tan gunt,&rcm nostram, qui, videlicet, controversias nostras a tanti

25쪽

tanti faciendas non putant, ut propter eas disputationis labor suscipiatur, nedum ut earum caussa exilium, carcer, Vincula, aliaq mala subeantur,pro utraq; parte militare argumenta non

lavia dissicile judicium esse quae quibus prςponderent. Ac licet

pro nostra opinione videantur facere optima aut melioris,crae, contraria tamen tanta eri specie incrustari, ut qui iis su cst error, leviculus videriin humanae infirmitati condonari debeat. Deniq; cum isto errore consistere polle pietatem&salutis aeternae spem. Horum oratio semper mihi visa fuit digna accurato examine. Nihil enim indignius homine nedum Doctore Christiano, quam levibus controversiis divinam veritatem prostituere, caritatem tolere, facem Ecclesiarum Dei ac Christi turbs te. v d si inter laves etiam hae nostrae censeri debeant, utiq; omnia ea , qua perpessi hactenus sumus earum causa , nec patientiae Christiana laudem,nec bonae conscientiae gloriam lia. bent. Quare quae huic orationi subsieratio, operae pretium est:

Certum est controversiarum qua hodieq; Christianum orbem agitat,alias esse graves alias leves. Inter graves, aliae sunt graviores,alia gravissimae: uti intur leves, aliae leviores,aliae lexillimae Graves appello eas omnes, quae versantur vel circinnecessaria vel circa utilia ad se utem dogmata.Necessaria dog- anata voco,quae ex ossici,nobis in Euan retio Jesu Christi prς- scripto iacccllario tenenda ac facienda sunt, Taeternae salutis rarticipes evadamus ; quae tribus his comprehendo, Fide di vinorum promictbrum, ψbedientia divinorum prccepi rum debita cripturis, quibus prcter promissa ac precepta, alia

omnia divina Oracula a q: nuncrata contancntur, rex'CrCnsia. Utili. co, quae CX natura S proprietate sua, non post alia plura ac certiora, sed primo C pcrde ferviunt ad excitandum, 1bvendum augendum m animis nostris scientiam earum

rerum, quae promissorum idem, praeceptorium Obedientiam

26쪽

debitamque Scripturis reverentiam , alere apta natae lini Inter graves itaq; gravissimae siunt controvcrsiae primi generis quae circa recis necessaria versentur. Ad eas proximo gradu

accedunt controversiae secundi generis. Ceteras omnes, quae non versantur aut circa necessaria, aut Circa utilia ad salutem dogmata, appello leves, non quod aut levia tantum tractent, aut non nisi leviter ςpenumero enim controversicelaa: circa maximoru mysteriorun arcana veriantur, Scacrioribus fere animis ac studiis agitantur, quam quae sunt circa necessaria aut utilia Sed quia eas in unam parte decidere, aut ma no molimine ac conatu tractare operae pretium non est. Neq; tamen

prorsus inutiles eas Censeri Volo , quasi nullus earum usius sit inpolienda aut acuenda mente nostra in rerum divinaru cognitione:sed quod ad dogmatum necessariorum aut utilium inculeationem per se parum aut nihil conferant. Sunt aute caeduorum generu: Aliae speculatiVae, aliae practicae. Speculativa voco cas Omnes,qua an meram mucis specillationc desinunt,sive eae versentur circa arduas ac sublimes res, sive circa res minus ardua humilesq; sive peculatio nitatur rationibus certis aut

verisimilibus,sive hypothesibus, definitionibus4 postulatis in ScholaautEcclesia receptis,sed tricieipsa dubiis atq; incertis

Ad hac classemctia refero controversias, qua circa historias genealogias successione temporu ac vaticinioru arcana ver tantur, quoru decisio conjecturis rhariolationibus potius nititur quam justis argumusis. Practica Controversias voco,quae circa ritus,cςremonias, consuztudines,quas Agendas vocaeoccupatitur, quae videlicet a Deo prςcisae mandatae non sint, gra, Rim' quidem gravissimarum controversiam pertinent. Ad uuam harum duarum nostrae hae controveritae refere artuat,quozic mecuatcentc considero considero aute sepissimcl

27쪽

toties mirari satis non possum sententiam eorum, qui eas in levium adeoque inutilium turbam Conjiciendas esse Censent. Neq; videre unquam potui, qua blida ratione adducti ita statuant. Me quod attinet, Ego ita Censeo. Post gravissimas litas.

quae circa praecise necessiri dogmata Versantur, Controversiam, nullam inter Ceteras, qua utiliter agitantur,hac nOltra graviorem csse, quae aut justioribus titulis in quaestionem adducitur, aut utilius expenditur , aut facilius deciditur, aut certius tutius' defenditur. Controversiae autem huius nostrae summa huc redies An res Omnes quςcunque sunt Sc fiunt, imprimis virtutes ac vitia, a fatali atq; evitabili rerum, actionu evenis tuum omnium adeoque salutis ac perditionis aeternae Prςdesti natione nominatim facta dependeant λ Hoc enim si ita est,

tum cetera omnia consequuntur necessario.

Christum non nisi pro paucis nominatim ad vita aeternam clectis mortuum csse. fidei donatione omnem liberie nostrae receptionis op ram excludi. Neminem posse plus boni facere quam facit nec plus a li omittere quam omittit. Nulla peccata saluti sic nominatim electorum obesse posset Nullas virtutes nulla,bona opera Caeteris nominatim perditioni aeternae destinatis ad salutem pro desse posse. Eternam salutem paucioribus serio promitti quam soris offerri, aliaq: ejus generis infinita alia. Nullam controversiam justioribus titulis ventilari ab iis, qui alios docent, ritatem quae secundum pietatem est duo fidem faciunt rata dhςc controversiarum Omnium prima sit, quod sit universalissima Prima est, quia absq; acςterae omnes de hoc illove Religionis capite,controversiae, vanae frustraneae, ac non nisi ludicrae: manes velitationes sunt. Univcrsalissima est, quia absque ea non modo Christiana sed omnis in universium Religio nil nisi mera histrionia est. Quocunq; sunt contrOVersiae,

coe agunt de particia ri aliquo dogmate aut ritu ad religionem

spectante:

28쪽

spectante Maec totam atq universam ReligIonem spectat Nam si fatalis necessitas in rebus actionibusis eventibus

Omnibus dominatur Si 'Fata regunt orbem ac certastant omnia lege Nec nos obniti contra, nec tendere tanIum

Suffcimus: Actum est de Religione tota, conclamatum est de ossicio no stro, quae de singulis capitibus moventur Controversiae, eae inera nugae nugarum sunt. Quid enim attinet de hoc aut illo Religionis capite uiae contentionis trahere, si hoc ipsumό

quod quisci do unoquoq; capite sentit ac credit, ab inevitabilinio est Et, si quoi fatali ea sic ipsum expendere fatum:

Quid sunt controversiae Omnes aliud, quam ludus iocus e qiii Religionisi fabula in theatro operosa simul ac ludicra Mandata, jussia,leges,edicta,statuta, quid aliud sunt quam pantomimorum ridicula,sictiones commenta in proscenio o. hedientia, sanctitas, pietas, fides, non sunt nisi inania nomina Inobedientia, peccatum, culpa, tituli sine re Promissa, invit tiones, blanditiae, merus sucus, purpurissa ceroma Minae querelae, obtestationes,,ρ ' ρλVηεια, larvae ac lemures terrendis pueris. Premia ac pgna catastrophe fabulae ingeniosa simul ac ridicula. Sed&quid est disciplina omnis privata publicaque, sine qua tamen nec Respub.nec civitas,nec domus,nec bcietas ulla humana constare potest, quid ,inquam cst aliud ,quam bruta simul ac crudelis carnificina is quicςdit qui caeditur eodem fato aguntur. Nec ille facit, nec hic patitur injuriam etiamsi nec ille causam habeat, nec hic dederit. Jam vero vos obtestor, Fratres, ecquae controversiajustiorem titulum habere potest, quam ea, quae pro gloria sacrosanctae Religionis, pro ossici,nolita, Deo hominibus' debiti necessitate, pro di yinarum preceptionum , promulionum, comminationum,

29쪽

praemiorum ac paenarum justitiain dignitate, pro domesticae dc civilis disciplinae aequitate, pro totius deniq; humanae soci

tatis incolumitate siuscipitur DComparcntur cum his Caeter, rum omnium utilium Controversiarum caullae, nullamon dico. ultior, sed ne paris quidem ponderis ac momenti esse Comperietur. Luberct equidcm mihi, dilecti Fratres, in apertum hunc campum latius exire , comparatione facta per omnes Christianorum controversias discurrere, sed maligno admodusaeculo vivimus,4 ea vestra est prudentia at J μα νςiα, ut id vestro proprioMarte facile possitis colligere,ii modo animum judicio liberum ac stratis. Neqstamen cum hanc nostram controversia primam omnium c universalissimam iacio, id sic accipi volo,quasi negem fieri posse, ut quis de Praedestinatione perperam sentiat, L. dem tamen pie sancteq; vivat Absit Sed quod is, qui pie vruxit, ab ista opinione habeat ut pie vivat, ac non potius ala cilaabeat cur pie non vivat, id vero est quod nego. Ubi fatalis necessitas dominatur, ibi pietas non est virtus nostra, sed pura puta Dei actio ibi virtus non est actus Ossach nostri,sedis rus divinar virtutis effectus in nobis ubi vero ista persuasio de virtute sietate locum habet, ibi studium pietatis ut langueat rigeatq; necem est Recte Suetonius de Tiberio scripsit, Circa Deos negligentior erat, quippe addicius inattimatica, Iesaa- sonisqueplenus omniafato P. Itaque nec impius ab hac opinione habet, ut pius csse velit, nec pius, ut nolit esse impius, imo

ab ea Mille habet, cur aut pius fieri nolit, aut ut pius sit non laboret, hic, cur aut impius esse nolit, aut ut impius non sat non laboret Iustissima itacui, si ulla alia, haec a nobis controversia mota atq; agitata videri debet. Ex hocjam non obscure colligitur, quanto utilior caeteris

omnibus haec nostra sit controversia. Utilitatem controvexiasiarum aestimo ex intrinseca earum vi: proprietate,quam ha bent ad promovendum pietatem. At ca ccra Omne Controversas

30쪽

versas, si placet, expendite. In quibusdam utilitas non adeo

insignis est, nec incile creditur ad pietatis promotionem: Precipuam partem speculativae esse creduntur,& revera intra nudam speculationem sere consistunt. In quibusdam major vid tur inesse utilitas, quam revera inest. Majestas carum major est, quam utilitas. In multis quae inest utilitas, ea ex aliis prioribus, certioribusq; bntibus hauritur, de per se obvia est. In aliis siqua est utilitas, ViX apparet ac non nisi per longas Moperosas consequuntias Clut per trochleas ex iis educitur At hujus nostrae controversita utilitas, ad acuendum in nobis pietatem, latissimaesti in aperto possita Nemo eam non videt, nemo non palpat, pr udicium modo abstitis affectus: Quid enim clarius, quid apertius,quam quos fatalitatis opinio apta nata est eximere mortalium animis stimulos ad pietate, eos libertatis verae patrocinium subderes Si liber es, debes ac potes bona ac bene agere. Si non bene agis, jure puniris. Si Dene agis, Iure premio adficeris. Tam certa haec est veritas,ut nec Doctorum Schola, nec indoctorum turba dissentiat. Nec

obedientia laudem, nec inobedientiae labem habet, quicquid aliter fieri non potuit. Qui non potest non ficere quae facit, etiamsi rectissima iaciat, indignus est prςmio Qui non potest non facere quae facit, etiamsi pessima faciat, indignus est supplicio Superfluus labor est, ut recte olim sanctissimi Galliae Episcopi Augustino opponebant,s nei rejectus ulti induUria po-i ea intrare, ne, electus ulla Νegligensia poteu excidere idquo enim modose egcrant, non potest aliud erga eos, quam Deus de vit, accidere, en αδ incerta spe cursus non olea et e constans, cum, si aliud habeat pradestinantis lectio cassa sit annitentis intentio Sotam utilitatem hanc per totam humanam vitam latissime extendere: Sed id non est necesse in re per se clarissima. Ex hoc jam fluit tertium: Faciliorem huius nostrae, quam

ullius pene alterius controversia decisionem esse. Experimetum capiatur. Nulla controversia citius, indubitatius,unive