Disquisitio de oeconomiae politicae notionibus in corpore juris civilis justinianeo ... publico ac solemni examini submittit Janus Guilielmus Tydeman, lugdunobatavus ..

91쪽

domini facultatibus et ab ipsius servi praestantia: - vel otii iii i*.ὶ praeponitur toti negotio v. c. nsi quis pecuniis somneraudis, agris colendis, mercaturis redempturisquo faciendis praeponit servum nsed et si in mensa habuit quis servum praepositum' IJ; v sed et si tabernarius servum Suum peregre mittat ad merces comparandas 2ὶ; vel nilomo provincialis servum institorem vendendarum mercium gratia Isom V habeat 3ὶ; is servum merci Oleariae Praepositum Arelata V 43; sic alio Ioco dicit quis: n servus eiu mihi usus legatus est, acquirit mihi si institor sit, et Oporia ejus utar in taberna; nam mercibus emundis vendundi quo acquirit mihi' i5ὶ: hinc actiones exercitoriae et imstitoriae, cet. 6J: - vel 2'. 3 Opora servorum tautum utitur quis ad fabricandum, umem v. g., ad manuum v

ram, ut in colendo agro: utitur autem vel ipso T , vel has operas aliis locat 83; semper fructus servi musistit in opera ejus vel mercede 9ὶ: sin hominis usula tu verno sunt, et ob operas mercedes' i 103. - Liberti quoque patronis d bebant 'oporas vel ossiciales vel fabrilaa 113; illas mittamus, o huc portinent. Si operis his ipso non uti possit, alii

eas potest locare; et adeo similis est tuno Opera mercedi, ut quamvis revera mercedem ex Iiberti opera acquirere non liceat, tamen hic videatur operis tantum squasi po- cuniis sorma ei traditis) uti: V. c. n patronus qui operas Iiberti sui Iocat, non statim intelligendus est mercedem 1ὶ L. 5. I 2, 3. D. de inae. aet. Add. I 6, I. 16, oeu. 2ὶ I. I. I T. Add. I. 16. B. de in rem verso, 1. 3. I 14. D. ad

92쪽

75 ab eo capere, sed hoc ox gonoro operarum, 'ex pomina

patroni, atque liberti colligi debet. Nam si quis pantomimum vel archimipium diuertunt habet, et ejus inediocris patrimonii sit, ut non aliter operis ejus uti possit quam

locaverit eas, exigere magis veras quam mercedem e

pero existimandus est' 1 . Iam, qui I at usum servi vel liberti, revera Iocat id quod, si servum ipso in operis adhibuerat, acquirere potuisset: et plano similis est ei qui landum lacat; utpoto qui otiam locat utilitatem quae in fundo est, necessariam ad productionem: Iocat id quod Ox recentiorum doctina dicitur services productio ejus servi, ejus landi, ejus instrumenti 23. Aestimationem autem horum qum dicam

ossiciorum productivorum revera eandem esse in sorvo et

in fundo locato, apparet ex his Iocis: n hae vorao reuia piunt aestimationem; et interdum, licet aliud praestemus, aliud condicimus: ut puta, sundum indebitum dedi, et fructus condico: vel hominem iudebitum, es hunc sino fraudo modico distraxisti; nempo lim solum refundero debes quod ex pretis habes: sio et in proposito fscit. si libertus operas indebitas praestiterit, quid possit repetero7JIi se condici, quanti reeras essem conducturus fia ipsius operis usus non essemJV 3,; nsio, habitatione data, p cuniam condieam, non quidem quanti locare potuerit, sed quanti tu conducturus suisses' 4); n servus qui testamento domini, cum decem heredi dedisset, Iiber osse

de hered. petit.: voperae quoque Moorum in eadem emant causa qua sunt pensionea. Item Vecturae navium et jumentorum. '

93쪽

aussus erat' heredi inercedem referre pro operis sol at; cum ex mercede heres amplius deeem recepisset, servus wJ liberum esse aiebat: de ea re consulebatur DICtusJ. Respondit, non Videri Iiberum esse; non enim pro libertate sed pro operis eam pecuniam dedisse; nec magia ob eam rem liberum esse, quam si fundum a domino condurisset, et pro fructu fundi pecuniam dedisset' iij; mercedes plano a colonis acceptae loco sunt fructuum' 2J. Ipsa vero Iocatio sundi nihil aliud est, quam usum fundi sive potius ossicia fundi productivnὶ per certum

tempus vendere; ut ex his locis patet: nlocatio cond. proxima est emtioni vend.; nam ut emtio vend. ita contrahitur, si do pretio convenerit; sic et Iocatio cond. ita contrahi intelligitur, si merces constituta sit' 33: n quae enim I alio est, cum ineroes non intercessisset' 4ὶ; hinc quemadmodum in emendo Vend. naturaliter concessum est, minoris emere et pluris vendere, nila in locationibus quoque et cond. juris est' 5ὶ: imo adeo hoc verum est, usum sandi vendi, et omnino in locatione rei alicujus, hujus vendi usum, utilitatem, incia productiva, ut revera mercedem hoe sensu pretium dicere possis: vsiquidem nummo uno conduxerit, nulla dubitatio est, quin ei precarium solum teneat; quia conductio nulla est, quae in uno nummo: sin vero pretio, tunc distinguendum,

quid prius factum sit' i6ὶ; et alio loco n usurae centesimae, justum pretiumV 73.

94쪽

Ware exornplii n ejusdem illius principii, unde profecti

sumus: scit. non necesse esse ad Producendum ut industriam , sortem, et operum naturae idem sibi propriam habeat. - Quum igitur in superioribus probavi, de usu alienas industriae lita conductis servis), et naturae virium alii propriarum sin conducto terrae su οὶ, ad producendum adhibito, jam do sorte credito accepta in diversis industriae generibus, nonnina submittam. Sic, legimus de eo, qui spiscatori erogatum in apparatum plurimum

pecuniae dederit l); n qui redemptori faedis exstrue OeJ 23 nummos ministravit 3ὶ; qui a mutuam Deo uiam alteri ex sociis dedit 4 ; qui specuniam sub usuris

crederet ei, qui in rem ipsius inutuareturV i53. - Neque enim licet statuere, aliam mutuae pecunia , aliam omnium aliarum rerum locatarum esse causam, quia illa usu consumitur, hae manent: jam enim Vidimus, pecunia uti quem non posse, nisi eroget; sed simul vidimus Oam pecuniam quam illius loco recipit, revera esse plane eandem: n non alienantar nummi, qui sic dantur ut recipiantur' 63. Sed ecco jam novum argumentum: n quaesitum est, an corpora pecuniae quam idem debitor ab alio mutuam accepit, cum in bonis ejus saeta sint, obligata creditori pignoris esso coeperuntῖ respondit, coepisso' sT : - et ipso D. lit. de rebus creditis idem abunde docet: ncre dendi generalis est appellatio; ideo sub hoc tit. Pra

Inst. de mamd. s) L. 55. D. de solui. , ubi vox reeipiantiarde recipiendo genere, non specie intelligenda est; recipiantur, scit. non iidem nummi , sed eadem pecuuiae summa. τὶ L. 34.

95쪽

lor et do colu ulato et do Pignoro Ddixit; amin cuicunque res assentiamur alienam fidem secuti, mox recepturiqnid ex hoc contractu, eredere dicimus' 1ὶ: ncreditum a mutuo dissori qua genus a specio: nam creditum in sistit extra eas res quae pondero, numero, mensura, CO linentur; sicuti si eandem rem recepturi sumus, creditum est. Item mutuum non Pinest esse, nisi proficiscatur p cunia fi. o. erogeturJ: creditum autem interdum, etiamsi nihil proficiscatur, veluti si dos post nuptias promiti turV s2ὶ; n mutuum diutius non recepturi eandem speciem, quam dedimus; sed idem genus: ... quoniam eorum d tione possimus in Oroditum ire: quia in genero suo sunctionem recipiunt per ωIutionem fmagisJ quam specie' 33. Nunc cum mutuum conveniat locationi cond. pecunim sub usuris, totum creditum quoad usum saltem convenit cum Iocatione o d. universor disserentia ea tantum est, utrum usuras necipias, id est, utrum rem tuam adhibeas productiVD, nec no. Contrahamus jam dicta. Patcbit, Romanis notum suismet a JCtis Rom. heno obserentum, non necesse emo, ut sors, indu tria, et naturno opera, in ejusdem dominio sint ad producendum: saepe contra fieri, ut landus suis vi tura in alii Iocetur, ut servi opera s. industria alii utenda detur pro mercede, ut pecunia ipsa mutuo detur sub us ris, - ci oui alterum vel duo ex tribus jam adsunt ad producendiun. Id autem quod pro usu Iocato trium harum specierum solvitur, ut modo Vidimus, inter so con

96쪽

Nunc cum Nolavimus, qui concurrore doticat ot possit sors, natura, et industria ad productionem, do distincta singulorum horum auxiliorum Operatione separatim age dum est; et primum de Operatione industriae. In omni industrino genere triplax opera requiritur; ejus

qui invenit, id est docti; ejus qui has inventas scientias applicat, id est redemptoris industriae; ejusque qui sequitur jussa redemptoris et pro mercede ipsi manuum operam praebet: plerumquo tres hao operarum specios sunt sep ratae ; interdum tamen junctae.

Opera prior est ejus qui invenit 1 , qui docuit theoriam,

ut ita dicam. At hujus opera ejusque concursus ad Producendum recto intelligi nequit, antequam do illo Doc nomiae principio quaedam dixerimus: esse producta qua dam quorum s a statim consumitur, utilitas interdum diutius manet, interdum etiam statim percepta perit. R centiores ea Vocarunt producta immaterialia 2ὶ; Romani,' rem bono tenentea, coris illam Vocabulo non enunciaverunt. Producta immaterialia existunt, vel ex industria, vel in terrae sundo, Vel ex omnibus simul. - Εx industria oritur V. g. utilitas quam medicus praestat in curandis morbis 3ὶ; quamvis enim statim consumatur haec ab aegroto, tamen valorem habet aestimabilem sitam in mercedo quam acciapit pro visitatione s4ὶ: interdum agitur de Opera agrimensorum, contra quos quamvis ex locato cond. actio non competit, tamen non multum ab eo distereo judicis

1 Lea Oe pation 3 si amans, s AT T. I. p. 37, sq. , T. III. p. 276. 23 Pro ita immaterteis, skr T. I. p. 134. Romanorum menti magis eo veniret distinctio in producta corporalia et incorporalia , metus eorporales et incorporales. 3) L. 20. D. quemadm. - .am. , I. 8. pr. D. M t. Aquit. 4ὶ L. 26. D. M operi lib., I I. Inst. de obl. quae quas. ea dei.

Diuitiaco by Corale

97쪽

tur l); i iterduin legimus de iis qui n societatoni coierunt, ut grammatica docerent' 2), sino disio ut pretium operae inter se dividerent. Talis industriae studens eget quoquo instrumentis, tum aliis 3ὶ, tum imprimis libris: n studiosum alicujus doctrinae posse dicere sua interesse, illos aut illos libros sibi exhiberi, quia si essent exhibiti, cum eos legisset, doctior et molior sularus esset 4). - Utilitas ex sorio, est v. g. in 'servis tibicinibus 5), equis quadrigis 6), quorum adspectus et auditus aures oculosque jucundo assicit, et quae optimo potest aestimari Tὶ ; universo ures mobiles vel immobiles, steritos quidem non tamen inutiles ;veluti domus in provinciis pretiosae, vel ubicunque posita aedificia vel suburbana 8): n sunt in urbe aedes quarum cultu decus urbium potius quam fructus acquiritur 9ὶ. Insuper eo pertinent omnia quae suppellectilis nomine OmPrehenduntur; quaenam sint, docetur hoc Ioco 10 :n suppellectilis legato haec continentur: mensae, trapeZ phora, delphicae, s sellia, scamna, Iepti etiam inargentati, culcitrae, toralia, Muperia, Vasa aquaria, PelVes, aspiiminalia, candelabra, Iucernae, trullae: V Verbo, omnia quao utilia sunt; neo ad rem facit, utrum pretiosa

sint nec ne sil); nimis tamen pretiosa potius ad Iuxum pertinere videntur et ornamenta 12): bono igitur distin guttur utilis illa supellex et ab iis quae v magis delici

98쪽

8 in nea Nilientis aquau lin, et ab iis quae pro lucti otii materiali inserviunt: nquaro quae ad artificii genus aliquod pertinerent, nequo ad communem usum patrissani. accommodatae essent; suppellectilis non esse 2). - Utiliatas, quam terrao sundus praebet et Mao non adhibetur ad ulterius producendum, est sita in amoenitale ex nemoro et umbra; vide quam pulchro id MLPIANΠs deseritiat, quam- quo securus sit de hac utilitato 3): net si sorte voluptato fuerit praedium, viridiaria vel gestationes vel deambulationes arboribus in ructuosis Opacas atque amoenas

habens, non debebit dejicero ut sorte hortos olitorios laciat, vel aliud quid quod ad reditum spectat. V Τalium aedificiorum et praediorum sterilium adeo tamen existunt fructus quos civiles dicere possis 4)ὶ, ut ilia amoenitas

et voluptas, - non tantum ab ipso fructuario aestimari possit: V. c. n Si quis vi aut clam arbores non frugiferas

ceciderit, veluti cupressos: domino duntaxat competit interdictum: scd si amoenitas quaedam ex hujusmodi arboribus praestetur, potest dici, et fructuarii interesse, propter voluptatem et gestationem' 5ὶ; - sed praeterea

saepius ab alio conducatur, qui harum aedium et sund rum voluptuariorum pensiones ex productivae suae sortis reditibus, V. g. sundorum cultorum aut servorum artificum mercede, solvit; atque igitur hos crvides Cum naturalibus

suis Ductibus s6ὶ permutat. ssino utilis alicui et gratus p tost osso talis praedii us fructus, quamvis pecunia egeat, ut in illud impendat T). Praestat certo, si praeter hanc

utilitatem adspectus, Etiam ex Ductibus aequiras compen-

99쪽

dustriae, pecuniao et landi adhibitionem a consumtione improductiva quae dicitur: revera enim producit, seiI. utilitatem: - utilitatem, quae diu manet interdum, ut illa sapientis ; quaequo ab aliis adhibita productionem materialem s. corporalem adjuvat. Talis imprimis est opera productiva sapientis: tempus V. g. impensum ad alterius servum docendum, non improductivo impensum est; neque ipsi qui docuit, nam mercedem, et si aluerit quoque sermun, alimenta vel horum potius pretium

recipit 2); neqvs ipsi servo triusve domino), quoniam

artem s. industriam doctus, hanc pro mercede alii potest Iocare, et ita alicujus rei vel utilitatis productioni in

teresse.

Interdum talis vir, experientia doctus et peritus, loco mercedis partem accipit Iucri quod ex negociatione qua detun existit; et operam suam alterius pectinian s. sorti productivae jungens, ipse fit redemptor industriae, utiliatatem producens et suo socii quo pericula in suum sociiquo Iucrum, industriae genus Oxercens: sic vinier Flavium Victorem et Vinicum Asianum placuerat: ut Iocis emptis pecunia Victoris, monumenta fierent opera et peritia Asiani; miibus distractis, pecuniam fsuamJ Victor cum certa quantitate reciperet, superfluum Asianus acciperet, qui operam in societatem contulit: erit pro socio acti OV 3); etenim n societas. . . Valet otiam inter eos qui non sunt aequis lacultatibus; cum plerumquo pauperior vera suppleat quantum ei per comparationem patrimonii d

100쪽

ost' i); is plerumque enim tanta est industria socii, ut plus societati consorat quam pecunia ; item si solus navi get, si solus peregrinetur, pericula subeat solus' 2ὶ; utilio v. g. qui cum alio sagariam negotiationem iniit, et, ad merces comparandas P sectus in latrones incidit, suamque pecuniam Perdidit; sorvi rius vulti rati sunt cet.: damnum in commime suit serendum, ne omisso quidem quod in medicos impensum est sa). rico jamoxempla talis operae redemptoris, in industria manuum vel labricatione) et in mercatura: addo hoo exemplum

operae in agricultura: v si in coeunda societato artem operam vo pollicitus est alter, Veluti cum pecus in commune pascendum, aut agrum Politori damus in commvno quaerendis Ductibus: ... pretium operae, artis est aequa

Τortium operae genus, quod consistit in manibus, quod- quo in Iibero homine 5ὶ vel servo alieno conducto me ecdo compensatur, de Suo semo requiritur ex potestato domini, - . est Omnium, in industria, maxime corporale: perspici potest ex eo quod inde redundat; imo et constat Plerumquo, quantum ejus Per certum tempus perficiatur: n opera in En tu consistit; neo ante in rerum natura est 1 L. 5. I l. eod. Add. l. 6, I. 80. eod. 2) L. 29. I I. eod. 3ὶ L. 52. I 4. eod. 4 L. 52. 3 2. eod. - Alii

legunt velamentum, alii levamentum: sed aequamentum legendum est, ut patet ex I. 5. D. naui., caup. cet. , ubi dicitur: nsulto et sarcinator pro arte mercedem accipiunt; ' igitur eorum artis aestimatio aequalis, par, est aestimationi pretii s. mercedis quam quis et solvit. 5) Propter nassiduam et quotidianam comparationem servorum ' si. 44. pr. D. de usum. , liberorum hominum operae eonduetio minus usu veniebat: attamen aliquoties memoratur, . e. l. 4. pr. , I. 12. s s. D. M us. et hab., 1. 11. C. de

ingeri. mari.