Disquisitio de oeconomiae politicae notionibus in corpore juris civilis justinianeo ... publico ac solemni examini submittit Janus Guilielmus Tydeman, lugdunobatavus ..

71쪽

stituit distore illii in; - Pi notor linii C, iii lucini, iri ινtibus- datu itiei Cilnis, ol inpriiuis in illa Doquentissi ilia aliud Ronianos merce sorvorum, fieri Potest, ut qumiavis quoad

adspectu tu iluidoni ros eadem manen l. lamen rius nostimatio minuatur. Uti cuim ii Humorum, sic omnium aliarum rorum, nisi

corpora ilisa spe 'tim tur sed Valor, qui pondet ab parum utilitate: ito pio multitudo harum rorum aliquom divitem facit sed aestimatio earum; quae aestimatio I ecuniae summa plerumque exprimitur, quia hum lacilo Ostendit quantum alius cujusdem me is quis huc sua emero Imssit; id ostquantum ejus sit Pretium: - hine patet, pauperiorem alia tuom fieri vel ditiorem, quum aestimatio earum rerum minor majorvo fit, cum utilitati ejus additur vel demitur; nec opus osse ut de rorum numero aliquid dematur eive a datur, sed in ipsa rei qualitate causam esse posse quar

minoris majorisVe aestimetur: si e v. o. Servus: n Plerique

solent mancipia quae novicia non sivit, quasi novicia di trahere, ad hoc scilicet ut pluris Vendant; praesumtum si enim, ea mancipia quae rudia sunt, simpliciora esse et ad ministeria nΡliora et dociliora et ad omne ministe rium habilia: trita vero mancipia et veterana dissicile est reformare Et ad suos mores formar V 2). Si dominus talom bene erudivit et excoluit, hic majoris aestimabitur; et dominus dicet umeis sumtibus pretiosiorem hominem feci''; nunc, si quis mores talis servi corrumpat, aestimatio hujus servi minor erit, et dominus ejus revera factus est pauperior: hanc Ob rem ii servi corrupti constitutii nctio

Docent v. e. res illas primum vendendas esse. Cfr. l. s. D.

de jure delib., aliaeque multae. s2ὶ L. 37. D. de aed. ed. Duilirco by Cocrate

72쪽

i, quia in patrimonio nostro esset, et pauperiorem solacium esse dominus probare potest'' 1ὶ: si servus fugax sit, aestimatio ejus minor erit, quia non tacito hunc emet quis, metuens ne pecuniam erogatam perdat, fuga servi: hoc notat D 1ΑΝΓs 2): n quo Vilior laetus est servus propter sugam, eo minus reddat.Ρ - Quod autem exemplo servi probavi, id do omni alia re valere probe intelligitur: si utilitas earum minuitur, pretium minui; si illa augetur, pretiann augeri. stili L. 14. s l. D. de serv. eorri s2ὶ L. 5. 3. D. de eond.

inua. dat. casis. n. a.

73쪽

DE PR0DUCTIONE EIUSQUE AUXILIIS.

Producere est creare utilitatem, non vero materiam:

pro dueta sunt materialia vel inunaterialia. Ad produeendum tria sunt necessaria : Industria, quae triplex esti'. agri cultura, quo reser metallis inas et venationum species, 2'. fabricae s. opera tabernaria; insuper oporum redemptores, 3'. mercatur a s. mercium translatio de loeo in locum; locatio vecturae. - Producta saepe duarum vel trium industriae generum operatione proferiantur. Πst. Sora: - digressio do divitiis hominum: - pars divitiarum qua quis utitur ad producendum , dicitur s o r a: sors productiva consistit praeter Pecuniam numeratam Ist. ex instrumentis, 2'. ex materia, 3φ. ex alimentis et mere ede. ΠI'. Viros ipsius uaturae; quarum usus vel proprius cuti vel communis omnibus est.

Vidunus, pretium exprimero Valorem quem homines rei tribuunt; vidimus, eum valorem pendere ab aestimalione quae in re ipsa est quaeve per eam acquiri potest; vidimus quoque aestimationem illam silam esso in utilitate

quam res in se habet: - sponto autem ex his sequitur ut,

si velimus illud rei pretium augere, utilitas rei augenda sit; et illud est quod producendi nomine hic intellignin. Producere igitur est augere utilitatem; addere uti Iitatem rei quae jam utilis est, civo quac nullam habet tribuero

74쪽

tura consistit l): ncque ullus fuit JCtus Roni. qui tale quid proferre ausus est, Sed sive do argilla ex qua vasci usu tuiti est, loquntur, sive de litteris deve pictura,

semper inatoriae ipsius habet rationum 2); distinguit

quidem an species ad materiam reduci possit, numquam vero dubitat quin revera eadem manent materia 3): ubi- quo tamen agnoscunt aliquid additum esse rei quod aestimationem recipit; eaque est productio utilitatis. Ea autem utilitas vel perspici potest in rebus quae productae sunt; vel statim res utilis ut producta est consumitur, plerumque tamen ita ut utilitius ipsa maneat, quamvis materia sit ni,sortita. Haec ost distinctio productorum quae dicuntur materialium et immaterialium scorporalium otincorporalium, ex Rom. dicendi ratione vocari possunt): ad quam distinctionem dein erit revertendum. Ut autem utili uinea I ssit produci, Opus est industria; opus est pecunia aliisque rebus quae pecui id Parari Possunt; et insuper ipsius naturae ope: - inquiram res jam ex JCtorum Rom. sententia, qua ratione singula haec Pro luctionis au ilia invicem fistinguenda sint, et quibus ex partibus Consistant. Tria potissimum industriae genera I muntur: ngricultura , labricac specificatio), mercatura 4ὶ

Agricolarum industria producitur cum vel id quod natura ponte sua tribuit ab hominibus colligitur, veluti lana, fructus, radices, fimus, cet. ; vCl UX HuSol era, liraminum 1 Six T. I. p. 6, 13. 2ὶ L. s. D. M aeq. r. sim ., I 25.

Inst. de divis. rer. 3ὶ Inst. l. I.: v si ea species ad materiam reduei possit ' coli. cum l. 24. D. M acg. r. dom. , ubi v materia manente ' signis. si rursus ad materiam priorem reduci possit minime autem indicat, si eri Posse ut prior materia pereat, alia

75쪽

iliditatria excitata, percipitur, ut si uinculuiu, plantatac arbores, cet. l): ejus Productis comprehenditur u quidquid in fundo ii ascitur, is uidquid inde percipi potest' 2), omnian quae terra coalescunt 3). Plena descriptio Omnium quavnd hoc industriae genus pertineant reperitur in VALENTINIANI verbis his 4): Μ quod spatiuin et quid sit ruris ingenium, quid aut incultum sit aut colatur, quid in vineis, Olivetis,

aratoriis, pascuis, silvis suerit inVentum; ... quot 1 uinjuga exercitiis terrarum atque vomeribus instruentium, quot pecorum et armentorum greges, et in qua divorsitate numerati sint' cet.: adde ea n quae paludibus antea vel pascuis videbantur adscripta, si sumtibus pinsessorum nunc ad frugum fertilitatem translata sunt;V in quae loca publicas hinctiones TuEon iis exerceri Vetabat, isne doleant

diligentes operam suam agri dedisse Culturae, nec dilige tiam suam sibi damnosam intelligant 5). Sed praeter agriculturae nomine comprehenduntur apes, lapidicina , oreti dinao, arenae, metalla, aucupiorum et venationum roditus et piscationum s); adeo ut si in his metallis V. g. vel lapidicinis ,, plus reditus est quam in vineis vel arbustis vel Olivetis quae suerunt; .... etiam hane dejicere poterit T). - ssi omnes lanctus naturales dicuntur; qui qua ratione cum civilibus ex re, natura quidem non frugifera, Crius tamen usus, necessarius, uidis, habet valorem per mutantur, tum Videbimus, quum de productis immateria

libus ox professo agemus. ilὶ L. 45. D. de usuri In Iure Rom. hi ad accessionem q. d. mixtam l. 28. pr. eod. , illi ad occupationem ii. 78. D. de rei vind. perlicient. 2 L. s. pr. B. de um'. et qu. 3ὶ L. s. pr. D. de aeq. r. iam. L. T. C. de bonis proseripi. 5ὶ L. 3. C. de alluv. et palud. Plana ui hodie tributa per certum tempus remittutatur iis qui lacus exsiccare, vel terram incultam coIere instituant. 6ὶ L. s. gl-5. D.

76쪽

suis la alii illos sit ocioni novam redigant ox naturno Prodii iis, ut ita haec magis usui nostro accommodentur: huc Praetor specificatis noua ipsam Ilertinent uit Libertiarum

vernU, qvns enumerare plane esset inutile s2); insuper eo reseras Invitos operarum redemptor 3); quod indu triae genus a Romanis protegobatur: hinc , quod quis Di vis labricandae vel emendae vel armandae vel instruendae ea a Vel quoquo modo crediderit, vel ob navem venditam

i,etat, habet privilegium post fiscum' 4). Ceterum sussiciathio monere, eorum labrorum producta bono distingui a tertii generis productis: nam umercis appellatio nngustior ost, ut ne pio nil sullonos vol sarcinatores vel textores pertineatV 5): his autem praeter impensarum redditionem, pro industria sua solvitur: nsulto Pt sar inator . . . Pro arte mercedem accipiunt 6 . Rercatura consistit in transferendo utiturae s. agriculturae aut fabricarum s. hominum producta: neque igitur cogitarii, ilest sino die intermedio, et loco a quo petitur et quosortur T); mercatores ex alio loco asserunt Producta, quae tunc merces dicuntur, in alium et ibi vendunt 8); undo

pro pretio venditarum plerumque novis emtis mercibus, eas in locum priorem transferentes, rursus Vendunt: id enim maximum Iucrum est cum ab utraque civitato pretii

Industria Tetantea, ut dicitur a Cons. BOUs , diss. jur. de industria techniea ope techniearum scholarum in patria nostra promouenda. Lugd. Bat. 1838. p. 3. 2ὶ Enumerantur aliquot in I. 12. C. de ex A. mun. Cf. quoque cora. ad I. 15. C. Th. de extraord. a. sord. mun. 3) L. 2. B. de cond. sine caua. , I. 2. D. de M. et M. pluv. 4 L. 34. B. de reb. auet. jud. Mas.

77쪽

'ice iiDi Pocua inlli, Sed merces secum ducunt vendendas.

Eaque tapud Romanos maxime solita mercandi ratio fuit; nec metuebant ut ita compendii modus la balanee de commerce) in ipsorum detrimentum verteretur: exemplo contractus mercatorii Rom. id probabo si): n Callimachus mutuam pecuniam nauticam accepit a Sticho servo Srii, in provincia Suria, civitate Beruto usquo Brentesium, idquo creditum esse in Omnes navigii dies ducentos sub pignoribus et hypothecis, mercibus a Berula comparatis ot Brontosium perserendis, et quas Brentesio empturus esset, et per navem Beruis invecturus: convenitque inter eos, uti cum Callimachus Brentesium pervenisset, inde intra Idus Septembris quae tunc Proximae suturae essent, aliis mercibus emptis et in navem missis, ipse in Suriam per navigium proficiscatur ' cet. - Interdum autem producta jam parata emunt et de in Vendunt 2); interdum materiam, inde dein fabricantur ea quibus egent homines; interdum tandem in diem emunt et dein vendunt δὶ: ii quoties in diem . . . Oleum quis stipulatur, ejus aestimatio eo tompore

spectari debet quo dies obligationis venit' 4): nidem oritot si Capuae certum olei pondo dari quis stipulatus sit: nam ejus temporis fit aestimatio cum Poti potest; peti a leni potest, quo primum in locum perveniri potest'' 5):

denique omne Iuorum mercatoris interdum spectatur in mercede ipsius Vecturae, in ipsa transportatione 6ὶ; quam insignis autem haec mercaturae species fuerit, patet ex IJ L. 122. I l. D. de verb. obt. s2ὶ L. 35. D. de hered. inst.

78쪽

par iiii I nnd suillatinari liciti P. 1invium exercitio pertinet' l). Sane qui neget Ilo tinnus mercaturae operam dedisse, eamve minoris secisse arguat 2), numquam legit sortia mercium quae interdum enumerantur, non quotidiani tantum usus ut legumina, connaba, frumentum, marmora nullaque δὶ, sed Indicar ii mercium, quas Omnes sere notas nominat

acis3 4), loco longiori quam ut hic inseratur.

Producta non ab uno tantum industriae genere preseruntur; Plerumque ad unum productum, plurium indis triae generum operatio ne essaria est: DCCO V. g. Exemplum, ubi agricultura et fabricae cooperantur: nisu tumque cipi, spica aut melio caeso aut uva ad Ompta, nut excussa olea, quamvis nondum tritum frumentum aut Oleum factum

vel vindemia coacta sit 5); et, ubi agricultura et mercatura una ambulant ad producendum: n si quis ipsos cultores agrorum vel piscatores deseri e utensilia in civitatem jusserit, ut ea ipsi distrahent, destituetur annonae praebitio, cum aVο- centur ab oliora rustici qui Consostim ubi detulerunt me cena, tradoro eam et nil opera sua reverti debeant 6ὶ; et, ubi tres species junctas vides: nsi figulinas haberet, in quibus ea vasa fierent, quibus fructus ejus landi exportarentur, sicut in quibusdam fit, ut ampli is vinum evehatur, aut dolia fiant, vel tegulae ad villam aedificandam' Tὶ At parum industria sola Pr esset, nee ea nil valoretia producendum sufficeret, nisi simul uteretur quis iis quae 1ὶ L. l. I 20. D. de exere. avi. i2ὶ Sar, Trai ἡ Dise. prElim.

s6ὶ L. 2. D. de nund. 2 - quae lex argumento est, etiam Romanis distinetionem operarum s/paration dea traναuae. SATT. I. p. 73, sqq. meliorem visam suisse. τὶ L. s. pr. D. de servit. pr. rust.

79쪽

jiuia litibot clarum, o Imrio. ad Sibi procurati duiu varias res jam productas, quibus iii Ρroducendo Oget; has sibi parat ex suis sucultatibus. Cum de divitiis alicujus sermo est, sive facultatibus, hisiton intolliguntur ea quae δε naturali jure omnium communia sunt,'' ut iter, Rqua Profluens, mare, cet. si in; quamquam mim harum rerum usus Omnibus conceditur et partem usus sibi quisque Vindicat, tamen earum dominium Deinuti est con essum: divitiarum autem nomine Ea tantum comprehenduntur quae sunt in dominio uniuscujus quo privati, ut sunt agrorum sundi, nummi, merces, cet. 2); quo vidimus etiam nomina et actiones pertinere, ut pote quibus ea nobis parare possumus quao certum habent valorem. Summa harum rerum multifariarum quas quisque sibi proprias habet, varie a Romanis dicta fuit - alio loco pecuniarum nomine haeo comprehenditur: n tantum qui que I, uniae relinquit quantum ex bonis ejus refici potest: sic dicimus ceuties aureorum habere qui tantum in praediis ceterisque similibus rebus habeat' 3); alio rursus loco dicuntur hae res alicujus facultaιes 4ὶ; interdum

substantia: n Cum etiam apud Veteres haec esse substantia intelligatur, quae post distractvin aes alienum supers

derit'' 5ὶ; tandem patrimonii nomine insigniuntur 6): et

80쪽

ul ostoiuli in his idolii significari, Itunc locum nPI malu :,, in aliis autem Casibus nomen familiae pro substantia oportet intolligi; liuia et servi et aliae ros in patrimonio uniuscujusque Psse putamur'' i).narum divitiarum pars, vel hae lacultates quibus quis utitur ad suum patrimonium augendum, ad novum Valorem producendum, dicitur sors: quo vocabulo quamvis praecipue pecuniae multitudo intelligatiis quae Proseri usuras et, ut ita dicam, productive adhibetur s), eo tamen reliquae res quae ad producendum adhibentur non necessario e cluduntur; milii saltem, quum jam probavi pecuniae non ipsam respici substantiam sed aestimationem; omnesque alias res tam pocuniae nomine comprehendi quam in Ρ cuniam redigi posse, hac sortis Voce uti liceat, ut notem illam divitiarum partem qua quis utitur in negotio quodam excolendo, ut suas lacultates augeat, et novas sibi paret, id est ad producendum: quac vox illud habet commodum , ut accurate reserat Vocabulum quo recentiores Oeconomi ut idoni noloni utuntur δ). Ut jam eo redeamus unde sumus deflexi; praeter industriae gonus igitur qualecunque, sorte Opus est ad producendum : et haec sors, si in pecunia tantiun Constaret, ipsi non opitularetur; necesse est, ut ea pecunia sibi acquirat res quasdam alterius sive producta; nam vidimus jam, Omnia quae exstant esse Producta simul ac vel collecta vel hominum manibus aut arte consecta vel ex trinsecus Hiata sunt: imusquisquo igitur sortem suam qua

utitur ad producendum in partes dividit, ut sibi acquirat: