장음표시 사용
401쪽
tutum illa duo musi esse videriarmcisis in materia similitudinem habeat cum separatu,&per eas quibus diliat a separatis conueniat eum immersisses separatae essentiς duas habere conditiones dicuntur,audd nem produc urex materia neet illam informant ,inuersa vero econtraritia habent duas alias superioribus illis opposita, quod ducunturre materia,de illa insormant.amma igitur humana in sit media,& differat ab utris p&similitudine habeat euutriri diuersis rationibus,primo si conuenire debet cuimmersis,aut coueniet inquantu ducuntur ex materia, aut inquantum informant materiam,non primo modo,quia sid intur de materia informaretem eandem' esset omnino ide cum illis, di non media ut suppo/stum di declaratum est relinquitur ergo ut habeat similitudine cum illis Inquantum informat m, teriam,& non ducitur ra materia,nam per hoc dissa sin vero similitudine habere debeat cum sepa, rati xtunc non habebit inquantu sepa- substantiae non informant materia,quia ills nullo modo informant materiam, anima aut est isma in corpore,& tota iri toto. in qualibet parte & perhoe differet ab illis aratis inquantu insormat malis,quare relinquitur ut similitudinem habeat per aliam conditione eum illi rui. inquantu non producitur ra materia nec exit de potentia eiusdem, quo state seiruitur extemplo qudd anima humana sit immortalis,quia id quod non egreditur de po σν Glia materiae omnis doctorum consensu in incorruptibile & immortale,sed anima humana est ta' lis,ergo anima humana est immorvilis. OPORTET aut non quemadmodu.IPostrassostendit phs vitam contemplatium competere homini fim quod se rat conditione humanam,nuc affert sententiam nonnulloni priscorum qui dicebanthominesta sint mortales oportere sapere mortaliati non immortalia, quam sentcntiam abj Solonis,alij Hesiodi,quida Simoni discitat suisseau Grapit plis ancrcndo tres conclusiones q patebunt, darit igitur in prunis mst habere oportet eorum sententiam qui monent nos ut sequamur mortalia,& humana,& enim dinemus viverem vita quae est sinitius immortalibus,& ssimcijssipata Rhis rui a mens,& ratio di intellectus, eo per eonsequens caret quantitate vel magniti
cline naturae cunctis potentijs inferioribus q sunt in nobis,& praulabilitate quoui excedit m sit si, P &immateriali Aquare quis p dicit plis videtur esse hoci mens diratio quia est principalissimam homine,& ideo affert prima conclusionem talem, id quoquo modo videtur esse unusquisui quodiu in eo prestabilissurivi, sed mens est praestabilissimum in homine,ergo unusquis pridetur quoquo modo et L mens,declaratur sententia phi α ijseria quae dixit in nono, Ustitur inquit id esse qui quod intelligit, aut maxime quasi inusquin videtur esse id quodest principalius in eo quod omnia cilia sunt quin instrumenta illius, quare si ab aliquo suraenominari debet id a principalissimo dctet fiet icut dicitur id sacrum esse a ciuitate cum fit a magistratu ves a gub atoribus iopublice tanda principalissimo xet antea plis tetigilsic igitur cum homo inuit Fim intellectum,uiuit Fes vita maxime propria sibi,& gratificiatur civi dixit in nono quod est sui j iussumme praecipuotain absurda videretur siquis omissa tali vita precipua, di potiore,&sibi propria.illud.n.quod est optimu Fm n, misi in unoquoq; genere inmaaime propriuiibuomissa inqua vita potiore,&simili immortalibus deelmet ia mortalia ut illi monebant, unde secunda affertur conclusio,id quia est si naturam eunt propnii est optimum,&iocuiaissimusibi,sed vita intellectiva in m naturam propria homini ergo si optima di iocun ssima,mpta hac oriri videtur tertia conclusio, optima,& iocundissima vita cuiuis est ci selicissima ta ea quae MFm mentem est h-s,ergo talis vita fim mentem, & omnino contemplativa est felicissima vita hominis,&iocundissima ei eum sit maxime sibi propria, in lim iugnare videtur ci quod superius dictum sui quod. non est sim hominem sed supra homi min.n.Fm hominem quantum ad naturam compinatam, quia non est simplex natura hominis, est autem proprijssime fini hominem quantum ad id quod est principalissim in homine, quod quidem persectissime inuenitur in substantiis superioribus,in homine aut Imperfecte videtur, si compare cum illis, di tamen ictu. paruum mole, tuta est indivisibile, i & nobilitate ex lentius est omnibus aliis quae sunt in homine, d notan,i quod nulla indivisibileproprie habet mole. sunt aure multa indivisibilia quae sunt impersectiora diuisibilibus ut punctii re pectu linec qiis est ciuisibilis,&linea
quae respectulum ei,& inquantu est rius terminus est indivisibilis,&superficies respectu corpo/ns.corpus. n.trins dimensionis est priscitius,& puncto,& line di alijshmoi piscaedentibus ipsum,stis nequis sorsitan indivisibilataicii. menes a cinetur ita ut putet quod talis indivisibilitas arguae desectu in mente ut facit in mulcis, ideo plis adiunxit vi δε pretiositate multo magis excrilit, sie igi/tur patet quod contemplano M virtutem mentis est summas licitas humana,&maxima quo ad fieri potest in hac in aetem nequis sorte miretur plim in 'γtimo dixisse quanda heroi eam esse vir, tutem superantem conditionem humanam,hic quo dicat contemplativam quasi superare natura
hominis,& conditionem quoet humanam, ideo intelligendum est,quod ibi in ' imo loques, ia
402쪽
de ea intute quae circa moles hominum videtur superare comunem cursum humanae nati irae,& ramen est medioeritas inter duo vitia.i.inter imminutat quae est excesus,di immanitatem quae est desectus,hoc aut in loco philosophus tomitur de contemplativa ab omni n cios arata nodicitur versari circa mores hominum sed circa speculanua 5cines ibilia,&quia est secundu μctissimam potentiam omnium quae runt in nobis,ideo dicitur quoquo modo excedere naturam hominis eo modo quo supra ducimus ,inquantum talis vita similis est MN substatiarum separatarum, accedit etiam quod est circa nobilissima obicerandeo principatum ci tribuit philosephus interoea vivendi rationes,& modos di selicitatem supremam in tali uua,5c operatione collocauit.
De felicitate activa,& praecipuo munere operationis. Cap.VIII.
Ecundo aut est ea uita quae a uirtute alia manat. Operationes enim ιι quae ab hac'prodeunt,humanae sunt nam iustii,&sortia &caetera quae a uirtutibus pro vicuntur: inter nos ipsos agimus,in comero as,8c necessitatibus atque actibus c5munibus,& item assedilbus, unicuim seruantes decorum. haec autem omnia constat esse humana. Nonnulo Ia & a corpore prouenire uidentur:& multum uirtus morum cum asiae ibus uidetur esse coniuncta.Coniuncta est etiam & prudentia moris uirtuti,& hse Prudentiae: si principia quidem prudentis a uirtutibus ipsis emergant,redium uero moris uirtutum a prudentia manat.cum autem hae sese habeat,ut a se mutuo pendeant, sint, coniuncte assedilbusreirca ipsum compositum fuerint. at compositi uirtutes numans sunt,quare & ea uita quae ab ipsis proficiscitur,dcfelicitas humana est. Mentis autem est separata: atque tantum de ipsa sit dictu. exacte nanque dicere proposito maius est. Videbitur autem & externa assiuetia perparum,aut minus indigere u moralis.opus est enim utris* necessariis rebus. A eque sit aeque: qua a circa corpus & res tales, ciuilis homo magis ela. horat.parua enim disserentia fueritan operationibus autem non mediocriter disserent. Etenim liberali quidem ad illiberalitatis operationes exercendas:& ii isto ad retributiones pecun is opus erit. VoIuntates. n.non sunt maniseo . Simulant autem & qui non sunt iusti, agere iuste uelle. Forti autem opus est potentia: si agit aliquid eoru quae a uirtute proficiscuntur.& potestate etiatemperanti. quo nanque modo aut hic,aut caeterorum quisu manifestus erite Quς ritur aut utrum magis proprium sit uirtutis: utrum eIectio,an ipsi actus:
quippe cum in utris uirtus consistat.atque constat in utri sep persectu ipsum cosistere. Ad actus autem multis indiget,& quo maiores, pulchriores sun eo pluribus indiget. At contemplanti huiuscemodi rebus ad operationem est opus. quin dc impedimento sere sunt ad contemplationem.Sed hoc ipso quo homo est,atque cum pluribus uiuit, expetit ea agere quae a uirtute profici ntur.indigebit igitur talibus ad ea agenda quae ad homine spectant. Atque selicitatem persectam contemplativam quandam operationem esse: hinc quoque suerit manifestum.deos. n.maxime beatos esse putamus,at felices.at quosn1' actus tribuere illis oportet: isto siner An ridiculli uidebuntur: si commutent,&deposita reddat,& huiusmodi caetera agant: At sortesne: propterea in sormidolosas res sustinent,pericula psubeunt honestatis ipsius caula An illiberaoles at cuinam dabuic Absurduest insupersintimos etia habeant,aut aliquid
tale. An temperarescat quidnam fuerint:An laus sit importuna si prauas diss
403쪽
LIBER DECIM VS rs cupiditates non habere dicantur et Ita per omnia discurrent cuncta quae sunt circa actus: parua quaedam & digna diis immortalibus sane uidentur. At ueoro uiuere ipsos uniuersi putant:quare & operari. Non enim oportet illos ut Endymionem aiunt dormire. Viventi igitur e cui ad io & multo magis ensectio non tribuitur: quidnam aliud praeter contemplationem restat z uare dei operatio praecellens beatitudine, contemplativa sine controuersia suerit.& humanarum igitur operationum ea homo emtim me felix : quae illi maxi me est cognata. Signum est huius & animalia caetera felicitatis expertia esse: tali penitus operatione priuata. Nam diis quidem tota est uita beata talem habentibus operationem,bominibus autem,quo ad ipsos talis operationis quςodam inest similitudo. At animalium csterorum nullum prorsus est feIix.quippe cum nulla ex parte particeps sit contemplationis. Quousio igitur contemplatio sese extendit,eous p sese extendit &felicitas ipsa:& quibus contemplatio magis inest ijs Sc selicitas magis inest, non per accidens quidem, sed per
ipsam uti*contemplationem .haec enim per seipsam est pretiosa. Quare selicitas contemplatio ruerit quaedam .Est autem opus huic & prosperitate externa cum sit homo. Natura nanque ipsa non est ad contemplandum sufficiens: sed& corpus sanum esse oportet,& alimenta reliquum famulatum adesse. τι Non tamen putandum est multis ac magnis ei opus fore,qui futurus est selix: si fieri non potest ut sit beatus sine bonis externis. Neque enim sussicietia,ne' que itidicium,neque actus in exuperatione consistit. sed fieri potest ut & non
principes terrae ac maris agant honesta.etenim a mediocribus iacultatibus potest quispiam agere 'per uirtutem. Atque id clare cernere licet, priuati nanque non minus agere uidentur res bonas,quam qui sunt in potestatibus constituti:immo etiam magis.Satis autem est tot facultates habere.erit enim eius uita
τε selix qui per ipsam operatur uirtutem. Solon etiam bene fortasse de felicibus sensit: qui quidem eos esse s lices dixit, qui mediocriter res habuerunt exteronas,& pulcherrimas res ut putabat egere,moleste uixere. Fieri enim pootest ut mediocria possidentes,arat ea quae agere oportet. Videtur aut & Anaxagoras: non locupletem,neque potentem: selicem ipsum existimasse:cum dixit se non mirari: si absurdus quidem multitudini uideatur.hare.n. res sentiens solum externas his iudicare tantumodo selet. Consentaneae igitur nostris sententi js & sapientum opiniones esse uident .at.n.habent quide dc talia qua nodam fidem. Veritas tamen in 'as quae in actionem ueniunt ex operibus iudicatur,& vita. In his . n. praecipue certitudo ueritatis consistit.considerare.n. oportet ea quae antea dicta sunt ad opera reserentes,& uitam.& si cosona sunt operibus :accaeptanda sunt,sin uero discrepant: uerba sunt tantum puta da. At uest' ro qui mente operatur,& eam colit: disponitur optime.is& amicissimus d is immortalibus esse uidetur. Nam si dii curam humanarum rerum ut existimatur liquam habent: rationi sane eo sentaneum fuerit ipsos eo 'gaudere quod est optimum,maxime sibi cognatum. hoc autem suerit ipsa mens. Sc in eos qui maxime hoc amant atque honorant,beneficia uicissim conserre tanquam
curam ijs quae sibi sunt charmac diligentiam adhibentes:& recte,bene* ageo
404쪽
re sapiens hoc quos modo:maxime fuerit selix. COMMEN.
riuas licitas quae est testemplation ira
405쪽
habitis messari,s non citrat cla aliis,sed ponamus dicit is quod in talibus necessariis ad viuenta di alenda vita sint pares vel parua sit inter eos differentia in hi venitame in eo erit differaea magna
activus multis indiget ad operandii quibus non ndiget speculatiuusaiberali.n.ad dandii, &iusto ad remunerationes faciendas inspus externis bonis, sic etia som est opus viribus,& teperato licentia rem circa quas possit cupiscentia moderari,fc sic de alijs virtutibus qsunt circa affectus , cluctus,sedes aliquis dicere potuisset,virtus consistere videtur in actu interno,qui aenes no adsint nima di facultates est.n.dis itus prompte ad operationem stladiosam producenda si adessent facultates,ideo subdit plis quia voluptates hominu non sunt manifeste.s sine operationibus extemis,multi. n.iniusti simul,aut se velle cretusta,&sortes sortiain sic de alijs,quare oportavi concurrant et amiseriam ad completa per onem virtuti, de quetur di quaeri solet in viro mans consistatari in electione an in actu externo quod est signu'eam consistm in virili ,&quis electio sit principa. lior in viitute morali ut antea dictu fuit tamen ad omnimoda Vt ita loquar persectione virtutis moralis requiri videtur non soluin clemo,sed etia actus exterio sed continianti non est opus tot,de tvlibus,quin etia ipsum impedire vidietur potius & distrahere. de antea etiam dixit quod nimie pro/ωeritates impediunt felicitate ciuileo activam, o multo magis seeculatim,di non solum nimi reci ea etia externa quae sibi adessent preta necessaria ad inuendi quibus indiget inquantu est homo& vivit m pluribus, bc inquantu in um subit vice activi expetendo ea agere quae sunt M virtute moralem 5c acti .conduciitur quoid longe paucioribus indiis contemplativus q activus,& ex ta/li minori indigentia inscitur quo a conreptativa est praestatariorq ea quae est fim virtutem morale,&το quam activa. AT vero selicitatem Ursccta. Motrema rationcm ms qua idem probatis. quoaselicitas cotemplativa est persectior q activa hoc pacto, ea operatio atq; felicitas quae in similis πυrationi qua substantiis separatis vel ipsi deo tribuunt, est per ior ea qua ei de non tribuunt,sta contemplativa inbuitur ei non aut activa proprie,ergo contemplativa est persectior& exmictior quam activa,maior est manifesta, quia omne persectum mbuitur deo, minor declaratur a pho, di primo quod activa non mbuitur substanti js vel deo fim morale vitam,quia si talis mbueretur timere consequentimbuet sinent morales virtutas,quas solcmus proprie inbuereri patre inductive momnes.ridiculum.n.esset dicit plis si orirationes iustitiae in reddoedis depositis,&operationes sortiis tudinis circa terribilia uri temperantis, di limoi mbueremus deo.na ubicunet in virtus morum ibi perturbatio cadit vel affectus,sed in qui est persectissimus nullo mo perturbatio ves affectus crudit. ergo nec vimis proprie motu mbumird ,nec etia ars quare cum agere hoc pacto,& multo magis facere remoueatur ab eo.i .non inuatur,quid ergo mbucturci risto contemplatione, cum sit cialiqua operario mbumda,ex quo coci itur quo d in ea operatio quae est similis operationi diuingstonantii poscetissim'di contemplatio sit hmoi quord contemplativa erit nostra suprema Micitas di longe ex lentior quam activa, veru cum inrer contemplationes detur gradus, per elissima e te plationii erit perfectissimaselicitas.notandii primo quod operatio aut est activa,aut sactaua,aut conleplativa, posthabitis vegetatiuis&sensitivis. poatio igitur activa videtur prouenire a virtute morali am: ab ipsa prudentia quibus producimus actiones studiosas, initia aut videtur prouenire ab arte qua facimus aliquod opus vestiti statua,&plerian. remain opus vide statua diximus nicidano remanet vestiti in pulsatile cithars po arte citharizadi euenire vicitur , sta operandes actius m ficere videntur habente etia extra extendi ad alios,samV vero videntur perficere potius ipsum opus ut statuam, auau ipsa ars quae est habitus dicaturetia cile persectio in lectus saetivi.contemplativa vero operatio nunc ab habitu principiorum qui dicitur in lectus nutae ab habitu condusonii qui dicitur scientia,nunc di praecipue ait maxime a sapientia quae est virorumqi poscetissimus habitus prouenire vicitur,& habentem ipsum perficereis eam potentia nobilissima omnium Og in nobis sunt, di non orchnari ad aliquid aliud nisi m accidens, quare saetim operatio est minus piaeeta et activa,fc activa quam contemplativa quae est omniu Mectissima,& praecipue eum similis esse dicatur opcrationi quae tribuitur .na proprie activa fim virtutes moratri hoc pacto non tribuitur ei nec factiva sententia pili,5 tamen mouenda est aliqua,ergo contemplatio,dicere asit quomodo m/buatur contemplatio ipsi deo non est praesentis speculationis. .n. contemplatio dicitur esse perpetua re unica: cst ibi id quota intelligit,&quod intelligitur,& intcllcctio idem re,versi siqua est similitudo,& vestigiu omationis illius non est nisi ipsa contemplatio,sed iis omissis q ad theologos restismus veniamus ad illud quod plis dicit remouddo virtutes morales a deo Ac activas sacri tame appes iant eum iustii re sorte, mare notandii quod aliquo modo amibuere possumus quod dicatur iustissimus sed alio modo quam nos,&similito studiosissimus. i.transsariue ut inquiunt,non.nast ibi po/turbatio vel affectus.verii distribuere vidctur deus unicuiq3 quod fuit est hoc pacto,quia creauit om /nia,ec cum si aliud praestantius aho,de sint diuersa, tribuit deus oricuim quod corrumit ut hominimcnte,animalibus alius sensum, plinatis vegetativa,& sic de alijs successive sua partitur dona,& hoc
406쪽
deo iustitia tribuere solamus.Item ulmus diem possumus deum esse iustissimum, quia coimituit 'unas,& p ta fim merita, de pacto liberalitat Gortitudine 5 alias virtutes tribu possumus quas ita appellamus translataue ab iis quae sunt in nobis ut per limilitudine intelligantur non quod sint eo pacto in eo,quia in dis non sunt ullo modo poturbatides in affectus,tal sunt ta/tiones,quaeda liberatς penitus ab limoi conditionibus q humanis virtutibus tribuuntur,verum superemincilii quota modo tribuuntur ei ab Stemo, praeterea tribuimus quo F omnipotentiam,respiciendo ea quae non implicant cotradictione,sed haec ad theologia pertinet ut supra di fuit,quare ad sacrani limarum veritatem nos ipsos erimus do hanc materia,illud tantii paret ad nostru pinsens proposita quod inter opoationes humanas ea quae est simillima diuin peculationi est Ficissima,&ea est contemplatio lata plii. SIGN V M est et huius,quod animalia. Quarta est ratio q γ rsumitur ex quota signo, quo idem probat quod specularitia operatio est suprema felicitas nostra,&omnino periectior u activa dicedo,huius signa est quod animalia irratiotiabilia q sunt exmma selicitatis carent in vacat penitus tali operatione, quia no habent mente,sed maximedistat ab ea, oepresemm i speculatiua,na in alias habent similitudine quada et cum orirationibus virtutum moralvi sicut leo dicitur m quanda similitudinem habere sortitudine,& lannice congregare alimentii videntur,&kostituere ccc 'bo partiri muncia inter se,& diuiderere piacula in tres partes,quam in alia tradunt reponere mortuas,in alia nutrimentit,in alia psas versari,itam agere vidcntiarinstinctu naturali ac si hicrent prudentia': illa.vis imationalis qua ducuntur limoi animalia ad haec efficie da,videtur citi suprema in illis,sicut est mens in nobis,quare in ijs agendis videntur haberesimilitii dine cum quibusda Nerationibus nostris,uerum a contemplati de penitus absunt nec ulla nobiscum hoc similitudinem habe sed nec mentem habent ut diximus, nec uniuersale percipiunt,m igitur consistit in eo, iura cii videamur in contemplatione tantum distare a brutis si sunt penitus expicia militatis,ideo suprema Micitas humana in ea conmmenda videtur, de activa etri hoc apparet quod longe in inscrior ipsa conreptativa.homino igitur'dicit pia natantii sunt beati inquantu exi/stit in cis quaeda similitudo talis operationis. s. cculatius,& idiotas eo vis se extedit quous in ipsa conreptatio,& hoc dupliciter,aut ci parte remporis,oc duratiois ipsius conreptationis, vel extendit feta parte subiectoni in quibus est quod videtur mos accdmodatum,duc igitur his in summa vi/dciatur et se praecipue rationes ad osten adum spcculatio esse supremam Micitatem,& rite praestantiore activa, ala quia contemplatio est similis operariotu diuinς,dlia quia po contemplatione vabde distamus ad brutis.sulit aut ii illi qui dicunt pauca de coteolacitia selicitate dixisse phin in libro ethieoni, verum si diligentoanimaduertimus 'cricinus quoa illa pauca vi continent multa presertim cii pluribus ratavibus declarauerit contemplativa selicitatem ine suprema,& proprijssima uum octo aciones humanas viratuit. ES T autem opus huic di prospitate.y cest scinnida τα pars huius capituli in qua piis ot it cruosdix con latiuus sella ad externa bona, dicit igitur quod sibi opus est rebus extemis.1. celsariis ad inta cum sit homo , 5 ratio est quM homo non est tantum mens visit sufficiens fim natura suam quae non est simplex ia hoc utrossit solumodo eonia piari sit cui faciunt substantic separa ,sed cum habeat corpus indiga necessatijs. quibus substentari postit,&ecia sanitate.indi .n.spiritu ob hoc,quia sacile non tutis conreptan ii ne subministratione potentiani sensiciuani,in quibus suscipiuntur spes,quae descruiunt intellectui,quare neccilariis, quae adliscrequiruntur,indiga conreplacitius. Nodi tamen putandii est. Quauis finx specula ν, riuus indigeat rebus externis ut diximus Marat tamen plis quod non indiget multis nec abundatim speritate, quam laiam probat primo ratione hoc pacto .plura requinitur ad operationem ει moralem virtute, tua ad contemplationem,sed in illa non requiritur superabundantia, sed in quadammmisura,quia nimiae prosperitates impediunt felicitate ut supra dixi ergo multo pauciora requiribtur in contemplativaseimilitudo tena, re consequcima probatur, quia iace sufficientia nec iudi num electionis nec actus virtutis consistit in superabundancia,probare etia videtur quod acta ui in opera/tionibus ει moralem virtute non mdigent multis ad omadum. priuati,5r mediocres homines mclius opoem videntur res bonas riplurimia,quam ij qui sunt in potestatibus constituti,& qui livbent supctabundan prosperitatis ut videmus per ipsam experientia. S OLO N etia bene.I 1. bat ide auctoritate Solonis di Anaxagorae,deindeostedit quo sunt in ligendae illae auctoritates,&cit aut primo quod Solan benes itan sensit cu dixit illos satis fuisseselices qui mediocres habuerat facultates,&satis de rebus extemis, bc rra geserunt oprimas, Anaxa ras vero cum cilis piis & daret opera sp ationi negligctri4 propterea rem familiarem sua ara id paupo cilis,& a viilro con/remeretur,& haberetur incptus a absurdus homo,dicere sol at non est e miranti si mintitudo imperita ita iudicam q per it res extemas,& Fm illas iudicat,& non discemit bonum nisi id quod extra ei apparet. F O R T A S s E. Hanc particula addidille adetur plis, quia no allantitur in om/uibus lauem: Sesonis olomno qui iam vini felix appulandu cenis ictu ellis vero cum loqua turde
407쪽
tur de felicitare humana promti selicitate appellat selice vidcmus asit in primo quona pacto de scuγ tentia Solonis dissemit. AT enim habent quidem. Ostendit hac in parreptis quo istae sententiae sint credendς,5 hoc facit,quia cu attulerit ipsas sine ulla ratione vel probatione potuissa aliquis discere non ijs adhibenda fidem,ideo piis dicit credendii esse ijs propia operationes, de experientia vi tς,nam veritas circa ea quae agimus consistit in operibus,& circa ea quae spreulamur in ratio bus,& onmationibus & scienti js,quare tunc putatur esse credendum sentcriis,& s ionibus in rebus agendis cum opera eorum qui ctes sententias asserunt illis sentencijs respondet, tuta si vita & opera discrepanta sententiis,& ve bis existimandae sunt tales sententiae inanes quo aci eos qui illas pro seria oportet.αnon solum docere stacti a sacere ea quae doctas, stigo corpus meum inquit apo/stolus,&in seruitutem redigo,ne malus praedicaucro,reprobus efficiar.&auctor veritariS.optra mea trimonium perhibent de me, Sc si mihi non creditis,credite operibus meis,quare in iis,quorutinis principalis non est cognitio,sed actio, in opera cum sententi js concordant tunc adhibetur fisclis. Solon igitur & Anaxagoras cum aspernari vidcrentur re ipsa abundantia euernarum rem fidem suis sententi js faciebant. Λ T vero qui mente operatur&ipsam colit. Haec est tertia pars huitis capiens est amicissimus ves carissimus deo,na sapiens colit mente quae est optimii in hominibus,& si millimia ijs quae sunt in deo, irecin.deus inquit Cicero qui intelligitur a nobis alio modo inrelligi potest,nisi meus soluta quaeda,& libera,& segregata ab omni conditione mortali, tunc vltra,si deus habet curam rerum humanarum dicit sui habet,&comuni sententia,&opinione creditur, pro/sccto ir sapiens carissimus existens deo cum mentem colat,&bene operetur,multa beneficia 6 m, a adeo consequetur bona, ex quo sequitur hoc pacto,s nda conclusio, tui deo est amicissimus in carissimus est idicissimus,stasapiens qui vivit in testiua vita est huiusmodi,ergo sapiens est selicissimus. atqueexijs,tema conclusio sequitur talisqu3d contemplativasdicitas quae est operatio secundum sapientiam est suprema noma Eicitas sententia huius philosophi &longe praestantior quam acti O,licet activa etiam in genere suo sit summum bonum, de ea umba quς in textu philos hus tangit ubi dicit recte bene* agentes referre ad activam possumus ne illam excludamus. con/cluditur aut quod ultimam,&supremam Eicitatem humanam collocauit s Aristoteles in operationes undum sapicntiam qua virum sapientem coniungi cum causa sua quoquo modo inla vi/detur.i .cum summo deo auctore suo, is ei per contemplariolaem eo pacto amicissimus ves ac prissimus star,& per quandam amicitiam si dicere licet ciconiungatur quo ad fieri potest. ex quo scit itan nonnulli clicerent amicitiam talem esse similem ei quam sacri scriptores appestant es aritatem,& Mν Lucrent in hoc felicitiarem nostram non minus consistere in actu voluntatis quς est charitatis domicilium, quam in operatione intellectus,& mentis. notandum quod humana relicitas summa at* suprema ista dictis philosophi colligitur in vita contemplativa videtur consistere per qua homo coniungi quoquo modo deo videtur,&magisquam per activam.& hoc idem in duodecimo metaphy. si tangit piis.1.quord contemplatio est nostra felicitas, i etia uidicare videtur nostia Micitate humanam consistere in contemplatione substantiarum separatarum,& pNcipue' maxime ipsius des, datur enim gradus inter omationes speculati uas,A: earum pescctio sumitur non solsi ex patre mentis,&nobili imς miniae nostrae,sed etiam ex nobilitate obiecti. quare cum deus sit persectissimus omnium obieci in circa quae mens speculando versatur, merito non qua cunque conremplatio erit in summo gradu,sed ea quae erit circa bonitatem diuinam,& ipsum soriosissimum Gim,unde oriri videtur amicitia di coniunctio illa, per quam virbonus,& smicns quoquo modo contemplando ipsum coniungiturcauss sus,& hanc dicerent sorsitan aliquiiimilem esse ei, quam theologi ch, ritatem pestant, quo nascitur disputatio dea voluntatis,' operati Oe mentis ut supra etiam diximus,cuius deterininatio a sacris theologis tenda est, patet igitur ex dictis summum bonii nosimpliciter atir ex omni parte persectum, sed tes quale viti humans competere potest quid,&γω ' mo sit sententia huius philosophi Minotelis. Peroratio operis.
Cap. IX. T enim si de his,atque uirtutibus & insuper de amicitia, uoluptast te* satis figura diximus:estne puradu nostriam propositum iam
finem haberer An quemadmodu dicitur: no est in hoc rebus agendis finis,perspexisse cognouisse singulas,sed potius agere. Nee
408쪽
de uirtute scire sat est: sed enitendu est ipsam habere,ac uti: t I si quo alio mos do boni efficiamur. Si igitur uerba sussicerent ad faciendos homines bonos: multas iure mercedes secundum Theognidem atq; magnas asterrent.& comparare ea oporteret. Nuc itero iuuenes quidem liberos fortari,ac prouocare, morem idoneum ad obtemperandum educatione bona iam faelum, in geontium,uerael honestatis amatorem facere posse uidentur: uulgus aut ad proobitatem incitare non posse. non enim sunt tales,ut ob dolorem obtemperent: sed ob metum . nec ut a prauis obturpitudinem abstineat rebus: sed ob poena. Nam quia assectibus uiuunt: persequutur quidem proprias uoluptates, Sc ea quae illas efficiunt.sugiut autem dolores oppositos. honestatis autem uoluptatiis uerae nullam prorsus habent animaduersionem. quippe cum eas non de gustarint. Tales igitur quaenam uerba traducere, moderari* possent Fieri enim non potest, aut non facile sit: ut ea uerbis mutentur,ac extrudantur,quae impressia fiunt moribus,tempore, diuturno retenta. Amabile autem est serν talle, si cum omnia essent quibus boni fieri videmur: participes uirtutis efficiamur. Fieri uero bonos alii natura,al 'consuetudine,al a do strina putant. Naε εο
tura igitur ut costa, non in nostra est potestate: sed inest ijs hominibus per
causam quandam diuina,quiuere sunt sortunati. Verba aut praeceptioncsue, non in omnibus uires habent: sed opus est auditoris animum antea moribus esse cultum,ad recte gaudendum,ac ad horrendum, perinde atque terram quς semina sit nutritura. Qui nanque uiuit cum pertiirbatione: non audiet ea uero
ha quae dehortantur,neque intelliget.is vero qui ita dispositus est: qui fieri potest ut dissuadenti obteperet omnino aut non uerbis ipsa perturbatio: sed uicedere uidetur. mores igitur praecedant aliquo modo uirtuti familiares oporaret:amantes bonum at pabhorrentes a turpi. Dissicile aut est,ut ab adolescen sitia recte quis ad uirtutem instituatur non sub talibus legibus educatus. Modeste nanque ulucre,continenter plerisin hominu, presertim & iuuenibus nocst iucundum. Quapropter educationem, at* ossicia a legibus instituta esse oportet. Non .n.dolorem afferent sinerint cosueta. Fortasse aut non sussicit, dum sunt adolescentes rectam educationem S cura esse adeptos: sed cu oporteat uiros quoque factos ipsa agere, ac assuescere,& in his,& omnino omni intrita leoibus est opus. multitudo.ri. necessitati potius a ratiot: & poenis quam honestati paret. l dcirco sunt qui Iegulatores oportere censent ad uirtutem inouitare. ac prouocare honestatis gratia: propterea V ii qui probi sunt, ob cono suetudinem praecipue obtoperabunt. aduersus aut inobedientes S hebetiores ingenio: castigationes poena si instituere. At eos qui curari, ac emendari nest
queunta extrudere atin exterminare. Probu. n. hominem,& ad honestatem uita uentem,rationi obtemperaturu inquiunt esse.improbu uero uoluptatem asse stantem: dolore a Sciendum esse,atque iumentum. Quapropter&eos dolostres afferri oportere dicunt: qui maxime concupitis uoluptatibus aduersantur.
Quod si eum qui bonus futurus sit bene educatum ut dictu est emoribus bonis assi resactu esse oportet,deinde bonis in exercit ijs uiuere:& neque inuis 4 Rrum neo sponte res agere prauas .haec ut suerint si mente aliqua, recto oro
409쪽
dine uires habente uiuatur. Igitur patris quidem praeceptio: uires non habet, ineo necessitate,ne ullius omnino unius uiri,nisi sit rex aut aliquis talis. Lex aut uim habet cogente,q quide est sermo ab aliqua prudentia,ato mete proosectus. Et hominu quida eos odisse solent,qui appetitioibus aduersantur:etsi recte id ipsiim faciunt.lex aut non est eis molesta: probitate iubens. In sola aut1 3 Lacedaemonioru ciuitate O alijs paucis cura adhibuisse educatione at* ossuc is legi stator uidetur. In pluribus aut ciuitatibus tales res sunt neglectς Et ita
unusquiso uiuit ut si placet ritu Cyclopu filios regens,aim uxore. Praestabis issimum igitur est diligentia rectat curam adhibere coem:id' ipsum facere posse. Quod si negligitur publice: ad unuque' attinere uidebitur filios suos ' at amicos ad uirtute dirigere,uel salte uelle dirigere.atque maxime idipsum posse uidebitur ex dictis idoneus ad Ieges seredas factus. Publicas igitur dili
gentias,at* curas per leges fieri costat: bonas aut, per studiosas. Nec interesset . quicq uidetur,striptae sint,an non scriptς:unus an plures per illas instituatur, ac ut & in musica exercitandi facultate, & eruditionibus caeteris hoc nihil re fert. Na ut in ciuitatibus leges,ac mores: sic& in domibus possunt paterni su
mones ac mores. quinetia magis ob cognitione, neficia* collata.sunt. n.ipsi
fit 3 iampride affectioe deuinisti:&facile obreperantes natura. Disiarunt insit per dc instituta priuata a publicis: perinde at* in medicina.uniuersaliterin .sebricitati c5sertinedia, 5 quies: at alicui forsitanon coducit. Magister quoivludi no omnibus sertasse pugilibus eande pugna imponit. Singula aut magis exacte fieri uidebuntur adhibita cura,diligetia priuata.magis .n.id adipisci tur unusquisin quod congruu est. Atque optime quide in singulis cura ac diligentia adhibuerit&medicus&ludi magister&quiuis alius: quih uniuer 1ale stit,omnibus in i aut talibus hoc esse accomodatu. Scientiae. n.cois ipsius
es. diculur 8c sunt. Nihil in forsitan obstat quin & is qui scientiae quidem est
expers,exaete aut ea perspexit experietia quae in unoquo Q accidunt: recta in uno aliquo diligentia adhibear,atque cura.queadmodu & quida optimi sibi. ipsis esse medici uidentur: qui in nulli alii possunt opus afferre. Veru non mianus sors ta oportere uidebitur eu qui uult artisex,& cotemplator euadere: ad uniuersale pergere, atque illud ut fieri pol cognoscere.dictu est.n.scientias circa hoc ipsum uersari. Fortasse aut Sc is qui uult sua cura diligentia ue meliores iacere siue multos siue paucos:enitatur oporter,ut ad serendas leges aptus euadat: si boni legibus fieri possumus. No est.n.cuiusuis queuis recte disponere. sed si alicuius est scietis est.ut in medicina fit & in caeteris lacultatibus,quastru est aliqua cura,at in prudentia. Haec cu ita sint: co siderare post hoc oportet
g a unde na,& quo quispiam legulator euaserit. An ab hs qui rempublica gerut quemadmodu 3c in iacultatibus eseris fieri solet Na pars ciuilis esse uidetur 3 ' ipse serendaru Iegu facultas:an non similiter in ciuili & csteris in facultatibus fieri scient is Q uidetur: Na in caeteris quide ide tradere iacultates,& per ipsis
operari uidetur.ut medici,aim pictores. Res aut ciuiles docere quide pollicentur ipsi sophistae: nemo aut ipsoru agit. Sed η qui rempublica gerunt. qui quis
de potentia quada id agere,& experietia potius a mente uidetur.Ne .mscritati acci. II ii
410쪽
ET PTI CORVM here de talibus: neq; diccreuidentur. quod in praeclarius se sitan esset: i iudi
ciales oratioes,ues deliberativas coponere. Ne* filios silos aut amicoru ullos idoneos ad gubernandum rempublica effecisse. Erat aut consentaneu rationisi possent. neque.n. melius quicu ciuitatibus reliquissent: neque sib apsis, aut charissimis aliud magis optassent u talia posse. Non tamen parum experien tia consore uidetur.no .n.fierent per ciuilem consuetudinem ad gubernandurempublica aptiores. Quapropter 's qui de re ciuili cupiunt scire: experietia insuper opus esse uidetur. Sophistarum aut η qui facultatem hanc profitetur: longe abesse ar tradenda ipsa uidentur.nem. n. quale quid est: neque circa quae Uerlatur omnino sciunt. Non.n.ipsam,& oratoria facultate idem.nem inferiorem ponerent:congregatis ηs legibus quae sunt probatς. Fieri.n. posse dictit: iit optime deligantur.proinde quasi delectio non esset sagacitatis: S iudicare recte non esset maximu. ut in musicis. Qui nacp sunt in singulis experti, recte opera iudicant: S quibus,aut quo modo perficiuntur,& quae sunt his cosona . comprehendunt. In expertis autem satis est, sino Iateat ipsbs bene aut male fictum sit opus: ut in pictura. Leges aute operibus similes ciuilibus sunt. Quost nam igitur pacto quispiam ex his legum fuerit Iator: aut eas quae sunt optims iudicauerit Neque. n. medici uidentur ex libris fieri: SI tamen dicere conatur non solum curationes,sed etiam ggrotantes curari posse,& ut curare oporter, habitu uniuscuius distincto. haec autem expertis quidem utilia: hs uero qui scientia carent inutilia esse uidentur.Et legum igitur sorsitan,& reru publicaoxum congregationes, as quide qui prospicere,atque discernere possint quid nam recte sese habet, uel contra,aut quae quibus accomodantur,utiles esse possunt, sed η qui sine habitu talia tractant:recte quidem iudicare non possunt,nisi fortuitu. magis autem ad ea comprehendenda sertasse suerint apti.Cum igitur nostri maiores ea quae ad facultatem serendam legum pertinent sine pero scrutatione reliquerint: nosipsos illa fortasse praestat considerare.& omnino de repuplica pertractare oportet.ut quoad fieri potest: ea philosophia persticiatu quae circa res humanas uersatur. Primum ita* si quid recte sit a malos ribus dinum,id enitamur recensere deinde ex congregatis rebus publicis c5osderare.quaenam ciuitates Sc rerum publicarum singulas euertunt,atque conseruant.& quas ob causas aliae recte gubernantur:alis contra. His enim perospectis: magis sertasse percsperimus quaenam sit respublica optima,& quomodo unaquaeque disposita: quibus ue legibus utens,ae moribus bene silerit constita. Dicamus igitur hinc initio sumpto. . COMMEN.AT ENJΜ si de his ipsis atrix tutibus,&insum. Hoc inquansi capitulum huius tracta --tus totius libri,in quo philosophus completa iam doctrina de moribus,&po uremo Itimo fine humano, nunc&mminat deserendis legibus, quibus homo potest euadae hon oste rem non latum oportere scire,quid sit virtus, de ratio bene vivendi in ijs quae astun tu meti deducere in actum,&hoe ad evidetur philolaphus ut hinc occasione sumpta comm transeatdi librum Politicorum ut hominem primo in hoc libro bonis moribus virtutibus instituat, Minde per illum constimat in ciuitate, bc in ciuili xjta quo ad fieri potest felicem reddatim uiditur aut hoc rapitulum intres p. aites tuasdis locis parebunt4mmo igitiuostedit philosephus