장음표시 사용
391쪽
rentur raniens laetam eundum essentiam suam estin primino lassimi prest,affectus inorismindo, vult igitur ph, quta voluptas magis conueniat ram oecrationes cupiditas,non tamesi quo lint penitus idesses ait mi illa duo rati de ut saepius dictu liti nam per operatione operamur veluti per intestini oes uitelligimus,per voluptate delectamur.intiaoctio igitur tendit ad obiecta veintelli ille voluptas vero adideridescetabile& voluptarium,quare ut ad premissi redeamus Acupiditates respectis operationsi a quibus magis distant a voluptates dicuntur diffore specie multo 4om descient voluptates respectu earundeqsunt eis annos. AT vero visus disserta tactu puritate.)Haee est tertia pars huius capituli in qua plis ostendit diuersitatem voluptatu ex parte puritatis di impuritatis operationia hoc modosicut se habent inter se operationes,sic de voluptates 4 sequunt eas sed operationes ita interse labent vialis sint pur alis no pum,dialis magis alie minus iestha uni voluptatis, consequentia vel similitudo illa antea est probata et assumptio distrarum 6d operationii alia pura alia non pura, re alia ite purior quam alia, veluti visio est purior quam aucula,&auditio ut ita loquar est purior quam ollatio,&sic successu mentis sima omatio est lam e purior quam sensitiua,quia a nobiliori prodit potentia plerea operatio vititur dici pura, 5: non puta respectu conditionis materie, dc magis aut minus pura sim quod magis , aut minus miscetur cum materia,aut separatur ab eas ves conditionibus eius, unde foring ills purissitas dicuntur quae sunt separate ab conditionibus mare ,versi cum duplices sumantur omistiones quibus percipi/mus intelliniue. de sensitius, habent ordine uita se, primo sensiti uarii purior est ipsa visio quam eulusq alterius semus,& obiectu habet minus materiai c mota sentiendi,& immutationis magis spiritae ut ita loquar secundo seu posectionis est auditus,deindeelsa 5: sic sequuntur alij lveos siue,quare interse comparatae sensitiax habent gradu puritatis ut ducimus,sin vero comparentur camentis operationibus loro sunt inferiores, di quis de omni lassu hoc uniuersaliterdicarer ut sensus sit id quodsis,ptiuii est massi Bisibilau sine materiassamen species ills non dicunturliberate sconditionibus materiae .Lhic de nune&huiusmodi coditionibus,quare immuratio stiis fit perspecies sensibiles non liberatas a conditionibus materialibus,ri hic bc nunc di similibus, is immutatioementis fit per species intelligibilesqsunt liberatae omnino a conditionibus materis ut ostendit 'in libro de animaequarent operior videnturesse vehementer pio, di lange puriores qua
I sequuntur tales operationes differunt, de diuersigerunti merse sicut 5c ills UIDETUR aut iis animalia. Haec est quarta de ultima pars huius emituli in qua phs ostendit voluptates inter sedis scire speciere diuersitate subiectorii, in quibus illς luscipiuntur. Uubiectorum q sumunt iplas volaptates,& paniculariter hoc ostendit de ipsis hominibus, probat asit in primis ratione,deinde indo ne quod animalia differennii specie diuersae sunt specie voluptates , paeto,diuersitu Be aimalium diuersς sunt operationes intre se, di cui ν illossi proprie voluptis, ita se habent Mut se habent operationes,ergo voluptates di orsi animaliu erunt diuersi inici se, 6: illis propris, alia est enim operatio unius animalisq est sibi propriainc alia alterius ieetia,& ipsa voluptas. AT VEsingulis etia intuenti. Piobati de uuluinione, si imus intueri singilla animalia reperiemus iniit me voluptate Iconis alia equi aliam asini,&sic de alijs animalibus quorsi quodlibre habetiua propriam voluptate,& diuersam a voluptate alterius specie animalis,N: hocetia confirmat auctori. nue Hem liti,ex quibus Geluditur quia animalium differentium spe dimisς sum spe voluptate vidcretur quo a consentaneian rationi uteorunde specie animaliu tardem ess specie voluptates, tamen in hominibus variatur regula .notatulli ci rod diuersorum animalisi voluptates videntur esse diuiae,& una ratio est qu6d unumquodet animal vidctur habere operarionem propria atet exinde propQ voluptate .alia ratio est quod animalia non desinantur eisde,sed diuersis afurentibue voloptate,& xt illa cilicientia voluptate sum diuersa licetia sunt voluptates prouenientes ab illis diuera e inter se, de cviqi mpris,di de iis intestigendu non de comunibus quae omnibus everum inquantam sunt animalia, sed probar plissim propositam de voluptatibus primis,&accomodatis missi quia lassicit quod ii differant specie,sicut animalia. IN hominibus in non mediocriter. Ommdit plis minera diuersitate hominu diffine voluptat' lasi in aliis animalibus eouerulamus sunt raeda proprie voluptates t equis omnibusqirat da voluptates accomodat mili in leonibus,&hseo pacto tamen in hominibus variantiitina alia alios desectans, & alia alios perturbant,ut vitiosa molesti sunt probis,delectanti inprobos, gratissimiliter,&sanis Mia sunt lacunda,& unusquiso videtur dricctaneonii dest sibi amabile iis ut in primo inquit Dia limina cito votiv
392쪽
rratimius amator dicitur lui', tequus equinii amatori δε ammri iustorsi iust omnino vi, tuni amatorica quae poritvite iniciun r. I N inviosis aut talibus. Ostendit hac in parte pri quod inter luptates humanaes ea est optima q est Hidiosi hominis hoc pacto,eius hominis, luptas liui est mensura omnisi operationii,& voluptatu humanarum est potissima,& vera voluptas, sed midiosus homo,& virtus ipsa sunt m tura operationii di voluptatu humanam,ergo eius volippias insultima,&potissima inter humanas voluptates:paterram, sia in unoquom genere id quod est iura est optimii, di prostabilissimu in illo rancrcsed antea 'eius probata est shidiosum,& virtutem tili mensura,& rotam operationsi humanarii ita mespicietes ad illa recte dicimus &dii, et eamus hune actum honu esse ves malu,haec cum ita lint dicit ras,quord non est miranda si ea quae sunt molesta midioso. Mus non massiosis videantur locund mutvn.sunt corruptile in hominilnis quibus fit in habentitasgustii corruptii ea intrita placeant,quae non sunt bonafiAit serotiatibiis quaeda dulci adsunt amara ves amara quae sunt dulci regula aut a Midioso,& smo sumenda δ ea talis est res uti bona ves prauascurri vadem qui habet iudura sata,exius co Atur quod inhi/ptares, qda sunt verae,oc propriae,quaeda fim qui di non propriae voluptates,sed apparentes, & ex consequenti apparet quod sunt di istis. E A R V Μ vero 'pro videntur esse. Ostendit hae Asin parte plisquς voluptas sit praestabis mimavrter voluptates probas q copetunt homini studi iuriam elixans sint, bca variis potentijs ac obicetis pro ruam,habent gradus inter se,&dicit modii percipere possumus ra Omatronibus,quali inoperatio erit,ialis erit voluptas,sivi operationes habent gradus,& earum alia est praestantior alia,sic etia voluptates eunde sequentur ordinem quos una erit operatio praestantissi ina omnia, luptas quo qus eam comitatur erit potissmian plures ita et voluptates erunt plures,dantur.n.gradus Vidiamus,& post habeamus turpes voluptates
a non sunt a landς uoluptates,& loquamur de studiosis di probi de quibus uidetur loqui sis. hae igitur eum habeant gradus M operisones uidictum est,accedendum est ad ultimam, di petis, ctissimam onini usiue situm siue duplis.i.--.6c speculatim,di ideo dicit siue sit una lue plui quia istae dux obtinent summu locum in genere suo,ramen si constratur Renus csi genere,& ipe i, iter se proculdubio speculativa lange anteponitur aeuua plus tentia uoluptates quom sequentes hvii operatione eandem rationem inter se habebul ut qualis sitratio inter operatione,& operatio ne talis sit inter uoluptare & uoluptate. mo. prima erit ea quae eonfectuitur spe latium operatione prima quoq; in genere suo ea erit q sequitur activam operationsimi quae aut secundario ut dicit phcnotanta liuod si aliquis qrox quae nam causa sit cur alia animalia quae sunt riusde speciei. de unaquaeq: in specie sua habeant proprias uoluptate in hominibus aut non mediocriter uarietur induit plis,dicenta qudd alia animalia scrutur instinM narurs ad suas uoluptates homo uero ra/tione,& Hemone agit suas operationcs,de ideo habet multas uai etates, quia alii ha t iudicium mimi alii bonuMideo diuosas producunt operationeso diuersasse uarias habent uolumio de Perseituuntur,extera uero animalia aguntur,re non proprie amni.homo aut librii assiliai &habet rationem,& uoluntatem,& seM Mesa uoluptari Diam alia alios desectant tuae si ideoposequitur uoluptates.
Ictis aute ijsqus ad ipsas uirtutes ac amicitias uoluptates pertis ψεnet: de felicitate figura dicere restat: quippe cu finem humanarum reru ipsam esse ponamus. Si igitur ea quς prius dicta sunt repetie
-rimus: oratione sime secerimus breuiore. Diximus ita felicitate 4 habitu non esse. inesset. n.dormienti per uita: plantaru uita uiuenti,& in calaomitatibus maximis constitutuo. cpsiliscnon placent,sed ponendu est potius
ipsam operationem esse quanda ut prius dictu in operationum alis sunt necessariae & ob alia alis per seipias sunt expetibiles:perspicuu est selicitatem
earum aliquam operatione esse,quae sunt per se & non ob aliud expetendae. selicitas. n. nullius indiget rei: sed est ex sese sufficiens.Operationes aut eae per se sunt expetibiles,a quibus nihil praeter operatione quaeritur.Tales uero uideri
tur esse actus ij quia uirtute proficiscuntur.honestanacis studiose* agere, ex q=iis est quae per se expetuntur.& ite ludorum ij qui sunt iucundi. non. n.ob aliu
393쪽
sis ipsos expetunt.damna nam potius ex ipsis qua comoda suscipiunt.& corpus& patrimonium negligentes .confugiunt aut ad talia oblectamenta Sc plerio eorum qui beati esse dicuntur. Quapropter apud tyrannos in pretio habetur ii qui in talibus oblectamentis sunt dextri, a iis . n.seipsos prs bent iucundos qilli affectant.indigent aut talibus. Videtur igitur iis ad selicitatem pertinere: propterea quod hisce vacant homines η qui sunt in potestatibus costituti. At nullum fortasse signum tales sunt homines.na nec uirtus in potestatibus, nec intellectus consistit: uibus operationes studiosae proficiscuntur. Nec si illicum synceram iberale uoluptatem non degustarint,ad corporis colagiue uoluptates: propterea putandum est has expetibiles esse.Et pueri enim quς apud seipsos in pretio sunt: praestabilissima esse putanticonsentaneu igis tur est rationi ut pueris & uiris diuersa,pretiose esse uidenturisic & prauis re studiosis uideri. Ut igitur saepe die tam est:& pretiosa 5c iucunda sunt ea quae studioso uiro talia sunt.unicuim aute ea est operatio maxime expetibilis:quae habitu proprio prodit: S studioso igitur ea quae proficiscitur a uirtute seoliditas ergo non in lusione,ioia ueconsistit. Item absurdum seresilivmanu Mnem iocum esse:& negocia multa molestias ue per totam uitam causa iucundi suscipere.Cuncta.n .sere prster felicitatem: alterius expetimus gratia. hsc.n. est finis.Studere autem & laborare gratia loci stultum profecto,nimis* puerile esse uidetur.iocari uero ut studeas: secundum sententiam Anacharsidis,rectis sese habere uidetur. Iocus enim requieti similis est. atque cu continue nequeat homines laborare: indigent requiete. No est igitur ipsa requies finis. fit enim gratia operationis. At uero uita felix in uirtute uidetur consistere.haec uero uita cum studio est & in ser as,sed non in ioco consistit . Atque ea quae studiosia sunt,serias ue: praestabiliora ridiculis,& iis quae ioco Rut. Et operationem semper melioris re parcis,& hominis studiosam magis dicimus esse: melioris ue ro praestabilior est,& ad selicitatem iam magis attinens. Frui prsterea quiuis,& mancipium uoluptatibus corporis: non minus quam optimus homo post test.at selicitatem nemo mancipio tribuet: niss& uitam tribuerit studiosam. Felicitas enim no in talibus cosistit modis uiuedi: sed in operationibus quae a uirtute prostascuntur,ut prius etiam diximus.
COMMEN.DIc Tis asiliis quae ad ipsas innutes ac amicitias. J Hic est secundus tractimis huius librii in quo fis docet de felicitateqhumanarum rerum est ultimus finis,& hoc congrue,quia Dnis est id quod primum in intentione proponitur,di secundum hoc videtur causa esse,& est omnia
eoru quae inueniuntur propter ipsum consequendum:idem etiam est vitimum cum iam per inu ta causetur,& hoc uidetur habere rationem ininus, unde uirtutes&opermones praecedentes studio e causa effectiva sunt selicitaris dicitas aut est causa finalis earum,ueluti motio est causa effectiva tuis,&sanitas causa motus causa inqMalis,causat.1 Iibi sunt Inuio causae in diuerso genere ut inquiunt,sta finalis principalissima dicitur omnium aliarit,ec causa causarum ut ostendit
philosophus in libro physicorum.selicitas ergo cusit usa finalis relaectu uirtutum, di operational osarum credentium4psas uirtutes iure erit principalior causa quam illa quae ordinantur ad ipsam,ta igitur Micitas sit primu inanienti deo prima a plio proposita est deinde declarata sunt media q ad ipsam pertinina δε rna principaliter quae fuerunt e tru necessiariaei. uirtutes, tum amicitis,tum uoluptates,quom omni vexactissimam doctrina tradidit nobis sui per ea quae adsit ratem ducum,ae resel nem suae diffinitionis paulatam innotescere nobis ipsa inicitas et,
394쪽
to igitur ea in primo libro Noposita si test primum in intentione, irincla omnibus perna
tis quae sunt media quae ad illa ducunt,&m media didistrina collocatis,nunc tande eam exequitur vltimo loco,quia est ultimum executione,quare ut est primuin intenti primo quom proponitur nobis, testultimi lata execution ultimo etiam lis pnseam exequitur arando ipsam pm spes
suas, presserim spe latiuam,de qua antevlis parum tetigerat,sed in hunc locu potius disti le/ himet ipsam selicitare diuidit in acti A speculativa,& comparat eas intre se os Mns alteram esse altera praestantiorem quia Mn. selicitati voluptates anne,intur, &a quibusda credebantur esse ultimi fines deo prae iit doctrina de voluptate multa tradendo nobiis c irii necessaria is vi. dimus.diuiditur aut hie tractatus inquatuor capitula, in primo tractat de felicitate in Gi & in genere.in secundo desticitate speculatiua,in tertio defclicitate activa, di parat ambas inter scin quarto deferendis legibus, et ostendat oportere nos haec non solum cognoscere,sed etia deducere in acta di illud ultimii capitulit videtur esse quasi quid inexus libri ciuili u. primum capitulum diuiditur inquatuor partes,quae suis locis parebunt.in prima itaq; plis proponendo suo intentione dicit quod pertractatis iis,quae pertinent ad virtutes,& amicitias,& voluptates,relinquitur ut sumatim deaei citate loquamur,quae cii sit finis primo propositus,& multa sint tractata a nobis: Τ ad eam inueniendam,& consecivo a pertinen consentaneu est rationi nunc quom ultimo locode ea concludamus summarim q sunt misi tu nec ana,breuiter repetendo quaeda antea dicta ut facilior,& euidentior fiat explicatio eius. DIXIMUS linis licitam Haec in secunda pars huius capituli in qua piis repetendo iam antea dicta in primo libro osterulit,& probat duabus rationibus felicitatem non esse habitu.prima r si sesicitas estut habitus tunc Micitas, inesse posset dormienti Urim vitam vel ageti vitam instar planis consequens in absurdum No & antecedens,nam consilliat in homine viventi infima potentiaq in in nobis,& instar pl. intana,non quod plante dormiarinulli.n. mpetit som/nus nisi sitsensitivi sed quia in nobis dormientibus vaectarim potentia praecipue operaturisecumda G. Ite si s licitastillat habitus tacesse posset in homine maximis in erumnis,& calamitatibus constituto consequens in absurdu sententia huius pili,emo de antecedens es imp tus' onustias calamita iis non videtur posse mode operari notanta quord anima triplex dicitur,aut vaec sua qest in plantis,aut sensitiva quae in in brutis, aut intcllectiva quae es in sominibus re obmitto nune Fin locum motivam,anima aut hominis hisci potentia ve se di & sentiendi, si potentiae sunt in illo.Ite ulterius habet potentia rationale.na inicitet est pesectior ibi sunt etia impo semotopotentiae: non econtra inuti de triangulo,& quadrangulo dicit phs in libro de anima, homo igitur cum habeat principium 'eratandi,&sentiendi,&intestigendi: prima& secunda potentia nunc opcratur
Nunc nono ratur, ' crativa semper peratur dimidue, cessantcn. illa sequitur mors ut ait verum ab homirae dormiente post haberiin sese operationes m illas vires inaset.i. intestinium resensitivam.dicinu.n somnus ligatio sensuum, quare sensitiuae vcl intellectivae operationes,aut non
sint in dormiere,aut sunt immino,& consula quoda modo ut in somnijs, Ac nm5i sicut dixit plis Mice a misero non differre in somno, nisi quod bonis mcliora somnia tantu pravis, verum ipsa voveratiua,5 nutritiua vis opem in mimae,& tali mia,fe operatione tunc dicitur vi re,& ideo ciuit plis uiuiti plantarum vitassi: in primo quo Ti,huius igitur bissctis crux im,sc non humana xideturina haec animς potentia in somnis vititur maxime o rari,quare dormiens tum domitvt animal,&vivit ut planta,quia tali operatione maxime operatumliis vero aut non operatur, aut imperfecte,&in eoi illiso ut diximus.nota iiDddin maximis calamitatibus costitutus tum clicis
tur Mix sententia huius phi.quia indigcre ridetur instrumclitis ad opoandum quibus caret si sit in magnis erumnis.praeterea impeditur calamitatibus ne possit Ginom operari,sed presertim hoc in id r in uita ciuili ubi Mix operatur ad ali si sed infelicitate est plativa, aut ea activa qua quis in tare ad seipsum bona intema satisfacere viamtur,quia tales paucis indiget externorum bonorsi. V o D si ista non placent: sed ad operatione. yHaec intertia pars huius capituli: in qua plis via, q3eur asscire duas conclusiones prima quod Micitas est operatio Probatur,taicitas aut est habitus aut cratio. non est habitus ut probatum fuit,ergo relinquitur visito ratio.secunda,eum sui citas sit operario,aut necessaria st expetitur propter aliud,aut po seexpetibilis,sed non est ob aliud cii sit ultimus finis in rebus agendi saergos licitas esto ratio pose expetibilis. TALES vero videntur esse Asinus ij. Haec est quarta pars huius capituli: in qua is ostenditquM silicitas est opitio per se expetibilis a virtutem, ficiscens,de procedit artificios hoc pacto,sdicitas cum si operatio,& opera/rio per se expetibilis ut probatum est tum,aut est operatio per se expetibilis proficistas i virtute, aut Iudo ves ioco,sed non est op tio fim ludum in iocum, vitutem.& primo declarat pila G. iunctum valm ex sufficienti diuisione.nam in selicitas sit operatio per se expAbilis,aut erit a rimi/re aut ioco. na homines expetunt per se operatione studiosam,fe hoe videtur in manifestu de nom.
rea operatioqconsistituit in ioco vulgi opinione non videtur expeti ob aliquid aliud eostendere
395쪽
aut aut i ει se ex sufficienti diuisione probatur illa consequmnae oost habratur fuceri ratisimul vi alio ordine introducunt hunc A VT ni fortas te signit huiuis.
ta non vi operatio a ludo rai ludum ves locum quod erat licet principes qui istiman tureis beati a vulgo dent operam hmoi ludis 'io remem res,tamen hoc non dignum a ' indituri sunthmin. emo non sunt simu quod vol inc Dure &simcere.aliae muteAimpum, principes vero Pim 3,αIPI 0 IH cum HO
in voluptates udunt ad impurasA Tox βμηρο - dicos rei uSinquit plis quamrevi rin virtute iocundo tur potest viij ex sua voluptate non pura sint signum um voluptatium &puo suasiae xvi zze quae optima eis videtur A tamen non est senuendod leuis cum sit δε puerilis
δε-lidis tamen non sequitur propto hoc ut felicitas δε voluptas poin ludis δε hmoi talibus, voluptates n.& res pretiosq alie aliis videnturvet ius duimus,sed imia vera non est a pucris,nec a prauis,sed a viro studioso sumo dari ostendet nunc inserius. U T ira declarauit sed ibi refellendo opinionem, & iudicium ac signum illud imperiis multitudinis, id laeta at sex rationibus Catii prima est talis,m illa operatione, quae non sed exibilis viro studio a non Gnsistit felicita sed opem proueniens ex ludo,&iora mu
lao in tali operationemn consisti icita rem renim lapius studiosum mi Ila Tno Viniit et ,demensuram agibilium' quem probantur esse promt,quc 2 eo reiiciuntur esse repellania, sed operatio ludi,& ioci ny bm, Uiari non proscituri
suo habitat sed ludiosa ramma honesta, ITEM enim absit .ISecretatio selicitas con sisteret inlitas&iocis,omnia ammus ob talia,conseiauens absurduergo S ante messet enim
is vcita Anacavis Hannoni salute.mihi amictui eae ethicum tegmen,calciamentum solom callia, cubile rena, pulpamenm sames,lacra, sto, me vescor, are ut ad qui melim munera aut ista quibuta delectatus ciuibus tuis dona dicae a. AT vero vita lalix.IQuam ra 'no Iocus&ludus est longe inferior rebus js,sed felicitas est in risis sistit in ioco alis ludo, patet ratio, laselicitas est praetabilissima rem agendam quae serio fiant, &isia sunt praestabilior is ridiculis oc iocis.n .n.ut Cicero inquit ita mari a natura sumus is adluduicta lacti esse mur,sed adscivmtare potiu re ad quaeda studiagrauiora ati TET operati melioris. Quinta ratio.klicitas est operario optuni hominis& parris.i. triariae diris miciri; sed ludus&ioeus non est huiusmodi rimani sine pwerno in ludo,&loco con
396쪽
potest tam G studiosus si midiosus,di non minus mancipisi a vir bonus m inqua tali non es iis
itit Micitas,scillud & iocus,' omnino corporim ipsa voluptas in limi ut quivis R. έosum quoui maiicipia sevi possit,ergo in his talibus non consistit selicitas,de notandus est d si te ritiphi quo usus est in hoc toto P su. mo.n. stadit felicitate no esse habitii,dcinde quod esto rario temo quod est operatio pa L expctibilis quarto quod est opatio perseexpetibilis studiosa tute,&hoc quarto loco potitu clarauit hocm custacitas sit operario per se expetibilis' aut est a ludo ut impen videtur multitudini, aut a virtuae ut eruderibus,&madiosis videtur sed noesta ludo ergo relinquitur risit a Virtute,qudd aut non esset a ludo urit orbavit somni uis ut vidimu ex quibus pata inicitate Me perione Perse petiuit fim virtutent viderum est.
I De selicitate contemplativa. Cap. VII. Vod si felicitas operatio est per uirtute: consentaneum est rationi frper ea esse quae est praestabilissima.haec aut eius seerit,quod est op timu. Sive igitur mes sit hoc siue aliquid aliud,quod quide natura dominari uideriar,ac imperare,& animaduersione habere de honestis diuinis rebus,aut quia diuinu dc ipsum est,aut Φ eorum quς sunt in nobis est diuinis simu : huius operario per uirtutem propria, ipsa seIicitas fueritheatitudo* persecta. Didiu est autem ipsam esse contemplativam. Atque coo . a sentaneum hoc Sc antea dictis,& ueritati uidebitur esse.hsc.n. operatio presta lhilissima est: quippe cum S mens sit eorum quae in nobis insunt, pristibilissi lmum,SI ea circa quae mens uersatur cognoscibiliu pstabilissima sint.Est praeterea continua maxime. Na conreptari magis continue: u agere quod uis posi sumus. Arbitramur praeterea felicitati uoluptatem admixtam esse oportere
iucundisi ma aut operationum uirtutum,est ea haud dubie quae per sepientia prodit. Itam philosophia mirabiles tum puritate,tu firmitate: uoluptates lia, here uidetur. at. consentaneu est rationi: scientibus si qua mentibus oblecta mentum ipsum iucundius esse. Ipsa quoque sussicienti maxime silerit in contemplativa. Nam & sapiens, S iustus,& caeteri: rebus ηs indigent quae neces llariae sunt ad uitam. sed si satis his talia adsunt: iustus quide eorum in distet ad quos & cum quibus egerit iuste.& temperans item,ac sortis,& sinpuli teterorum. at sapiens si solus etiam sit,contemplari potest,& quo sapientior est eo magis potest: melius autem fortasse si habeat adiutores.attamen sussicientissimus est ipse. Praeterea propter seipsam amari sola uidetur. Nihil. n.ab ipsa fit Praeter hoc contemplatum inquam esse.arcu agimus,prster ipsam actionem' aut plus aliquid aut minus assequimur. Videtur etia in otio felicitas ipsa consistere. Negocia nan* suscipimus,ut otium habeamus,SI bellum gerimus ' ut ε 3 in pace degamus.Operationes igitur activarum uirtutum,ciuilibus aut belli
cis in rebus uersantur. actiones autem quae in his uersantur negociosae esse ui
dentur,atque bellicae quidem Sc omnino.nemo naque bellum expetit sterere. 4gerendi gratia belli: neque bellum ob bellum parat. uidebitur. n.crudelis qui, clam atque sanguinolentus penitus esse: si faciet amicos hostes ut puetnae eae, udesta fiat. At&ipsius ciuilis, negociosa est&praeter ipsam administratione, upote itates comparantis atque honores,aut felicitatem sib ipsi 8c ciuibus. que quidem diuersa est a ciuili 3c qua quaerimus ut diuersam. Si igitur ciuiles quis
de re bellicae actiones,caeteris actibus qui a uirtutibus proficiscutur pulchritudine, li
397쪽
OBER DECIMUS I 34 di ne,magnitudine* praecellunt: hae uero negotiosae sent, atque aliquem m
nem affectant,& non propter seipsas sunt expetibiles. mentis autem operaotio & studio antecellere uidetur,cum contemplativa sit:&priter seipsam nullum affectare penitus finem,habere uoluptatem propriam quae quide opeo rationem ipsam exauget. susscientia insuper, otium, defatigationis uacuitas& humana & quaecunque alia uiro tribuuntur beato, per hanc operationem
illi inesse uidentur: persecta selicitas hominis Herit lisc profecto,sumpta longitudine uitae persecta. Nihil enim felicitatis est imperfectum. Talis autem uita superat hominis naturam. No enim hoc ipse quo homo est ita uiuet: sed quo est quid in ipso diuinum. Quantum igitur hoc ab ipso composito disssert: tantu & huius operatio distat ab ea qus a uirtute alia pro scitur. uod si mens,diuinum ad ipsum hominem est:& uita quae ab hac manat,diuina est
respectu ipsius uitae humanae. Oportet autem non quemadmodum monent quidam humana nos sapere cum simus homines,aut mortalia eum simus mortales: sed quo ad fieri potest immortales nosipsos facere . cuncta inicere, ut
ea uita uiuamus quae ab eo manat, quod est eorum quae in nobis iniunt praeo stabilissimum. Nam tametsi parum est mole: ut tamen Sc pretio multum ompnibus antecellit. Videbitur autem & unusquis hoc esse: siquidem praecipuuest& melius. Absurdum igitur esset: si non suam sed sicuius alterius expeteoret uitam. Id insuper quod dictum est antea: nucetia accomodabitur. Quod
est enim natura unicui in proprium:id optimum unicui 8c iucundissimum est. Et homini igitur ea uita quae ab ipsa proficiscitur mete.siquidem maxime hoc est homo,haec ergo est & felicissima vita.
vo D sis licitas operatio est profluens. I, Hoc est lixundum capitulum huius tractariis, in quo postem dcclarauit in communi felicitate esseopciationem per se ex Milam secunda' vvlute,nunc conssileratcle felicitate speculantia quae summa est inter humana bona huius philosophi sententiae cuius diffinitio completa esste videbitur,si ei addatur a particula ut sit opera secundum virtute optimam quae sit optimi, bc praestabilissimi omnium quae sunt in homineatiuiditur aute hoc capitum in quatuor partes quae diaarabuntur, dicit aut in prima quasi narrando,quia non videtur indigere probatione dicit inqua,quta si felicitas est operatio freundum virtute, nisitaneum est ut sit mr virtute optimam, sed talis virtus erit optams,' praestabilissimς poteris,& eius operatio quoquna pr tantulimς poteris pollantissimus tribuedus est habitus,& operatio iuei turea pars.l. poma sit mens,& int crus,siue aliquid aliud quod est in nobis principalissimu aei, mile rebus diuinis, quod fim ordine naturς dominatur potetiis nostris irrationalibu in libro Polici miri oste sit pi huius optimi sim virtute propriam operatio erit ipla felicitas humanao haeoste det postea ine operatione speculativam,& contemplatium Fi sapientiam quae tribuitur meri
speculatiuς ut in sexto declarauidinotandum quod poteria rationalis,& omnino ipse intiaeetus viscetur habere tres conditiones nobilitatis inter alias: una quia secundum naturam imperat potetijs inferioribus,1 ignobilioribus ut irascibili concupiscibili,& huiusmodi.secunda concilio est in per cipita: mpiunt etiam aliae potetiae animae ut sensitius,non tame ut ipsa mens quae mcipit unitie alia,spes intelligibiles separatas ab omnibus conditionibus materiae. Item volatur circa obiram nobilissima omnium ad ea percipienda quo ad fieri potest.tertia conditio est quia semetia huius philosophi H quidam aiunt,cum mens non sit extela extensione subiecti,& cius operatio non sit in instrumeto corporeo propter conuenietiriam quam videtur habere cum iis quae sunt lubstantiarum separatam:dicitur diuinissimum a philosopho inter omnia quae sunt in nobis,sed utrum voluntas
an intellectus sit principalissima potetiam qsunt in nobisomittatur in pWBatiarii. stra aut fides vult quod anima nostra sit indivisibilis,& non extetatur eatensione subiecti,scit tota sit in toto 5: to/
398쪽
ra in qualibet parib&'inia habeat plures potentias,sta mestantissima earum praeuldubio est trutionalis,sed umam sit voluntas an intellectus,quia apud nostros magna disputario fi omittatur viduumus nune,5c ad theologos reseratur. CONSENTANEUM autem id ipsum. IHaec est sera frti pars huius capituli,in qua philosophus probat quod summa, di posectissima silicitas humanac toptima operatio mencis.l.l a contemplatio.dictum est enim et ipse Inqui hanceste conte Miluam,quam conclusionem ostendit is racionibus.mma Q. perstetit ima operatio hominis est ultima dissuprema selicitas Uus,sed contemplatio est persectissima operatio hominis, o cotemplatio est ultima,& suprema Picitas eius.declaratur ratio ista a philosopho tum ra parte potentiae.i.ipsius Inciam, tum parte obiecti, quia posectissimae potentiae nostrae persectissima es operatio,& circa resectissunum obiectum operatio summare persectissima est r sed contemplatio est operatio talis, nam mens versatur cirea uniuersale,& circa substatias separatas,quare cum mens sit nobilissima potentia,' illa sint nobilissima obiecta,merito operatio talis villatur esse nobilissima,& perfectissima de cratio vidcturesse admodum valida. ET insuper continua maxime.ISecunda ratio,operatio syhominis maume continua est posectissima Hicitas humana&ritima,sed contemplatio est huiusmodi,ergo contemplatio est periectissima,& vltima felicitas humana.nam bonum quod magis est continuum magis in bomim,di magis ex bile,sed contemtari ut dicitphilosophus ,magis continue possumus quam aliud agen his rationibus*stenditur scilicitatem contemptatium csse nobi norem longe ipsa activa.Notandum quod propin defatigationem,quae fit in nobis,inm mpum tur Verationcs et non ideantur esse cotinuae,quapropter illae videntur nobiliores quae manssunt continus Maatigatio autem fit maior circa eas operationes, quae magis indigent instrumentis coraquanto magis sunt maloialas,tanto magis dum r homo. nmsai est in instrumentis,& dcterminus quantitatis admiscum vehementa ratenuatur m in homo Vlterius defatigari,sed oportet ut denuo generetur Ex his pam quod contemplatio est magis conti nua, quia fit m mentem quae non ponitur nec extendi rur in instrumento corporeo ut ait philola. us,ideo magis continue contemplari possumus, non tamen sine intermissione, quia etiam ipsamcns indiget iisquae sunt in instrumento corporeo,& utitur illis ut phantasinatibus,quam est ma/xime Continua contemplatio respectu aliarum operationum humanarum,activa opcratio etia ipsa potest olla conrinua,non tamen ut contemplatio, quia magis utitur viribus instramentalibus ipsa Proci na,&intes ectus activus quam specillativus. Item ii gere videtur pluribus medijs ad oporandia,quare continiatio & speculatio omnium operati si humanarum vidctur esse maxime conrima. . magis connuari posse qalic. P RIET E'R E R oponere putamus.yTertia Q. operatio quae coimo u amas est maxime iocunda est pnsectissima N: suprema micitas, speculatio fecundum sapiunciam est huiusmodi,ergo est supremas licita, aratura philosopho ratio ista cu sit iocundi/felicitate,&omatione studiosa, proculdubio maxima erit in ipsa contemplati nefm sapientiam,tum re parteruntatis tum ex pane certitudinis,nam illa operatio est maxime io/cunda quae est maxime pura,& separata a conditionibus materiae,sm contemplatio secundu s imitam est huiusmodi ergo habet maxime,& vehementer sinceram voluptatem ex sita causa producti ua quae est vehementer pura,&aliena a condicionibus materiae. Item operatio quae magis consistit In certitudine est vehementer iocunda es operatio fim sistentiam est huiusmodi ergo erit iocundissima.quord aut fit certior contemplacio paret,quia est de iss quς sunt Moessaria,& non possunt aliter se habe aliam quoq; rationem vel conditione videtur affine phs,per quam vicitur anteferre comtemplarionem actius operarioni nam operatio misi videtur ole certior,& iocundior qui sciunt,qua quaerunt, seu contemplantes secundu sapientiam sciunt,actaui aut videntur quaerere paprudencia, tam certitudo,& per consequens voluptas erit maior in contemplatione quam in amo ne aliqua studiosa,idest aliqua operario activa, patet ratio quia is qui contemplatur secundu ha/bitrum sui emis quam habet operatur etsciens di non quanit ulterius,aetiuusauim prudentiamquwt quotidies consultat & rebus agendis.consultatin.utrum sit pax de societas sit faciendae, ut si sint mittendi legati,& de alijs huiusmodi omnis aut consultantio perquisitio est,consultant intubergo quaerunt ea quae ad optim fine poducantiquod videtur esse Hucentis,ex quo pater quod ipsa contemplatio per smientiam obe tudinem,& puritatem suam persectissima,&iocundissima est ope rio,& per consequens suprema felicitas,& post habessi sunt hic iudicio meo expositores qui di/cunt pum comearareoperationes contemplativas intrescii contemplationem quae est post habitia apientiae mijs quaeip aecedunt habitum animaequiratur,quae lintentia,&li possit esse verat, men expositio quam attulimus magis inaccommodata ut mihi videtur ad mentem philosophi, Pcomparat potius operationes activas per prudentia eum speculatione 'sapima qua speculari sine teniplariones inicisci I DS A quoque sufficientia maxime. Quarta est ratio. o rarioqus insuit rauissim'di circa quaeri inararie est sufficientia est suprema felicitas humana, sed com
399쪽
templatim est huiusnodi,ergo contemplativa operatio est suprema Eiesras humana,ssimi est. n.&in primo:id sufficiens Me quod sufficiminii praellat,diremibilem vita atque huiusmodi esse felici ιtatem,scit cum tarca contemplativam si comparetur cum activa maxima sit sufficiencia, hoc arguit eam esse maximam,di supremain selicitatem in rebus humanis.nam operationes actius pluribus indagere videtur, uti iustus indiget hominibus ad quos,& alijs quibus operetur,similiter & temporans,& liberalis,& caeteri tales pluribus medijs Indigent, sapiens vero eontemplari potest solus.nam si ponantur pares in hoc ludd sque indigeant necisarijs ad vitam,tamen in reducendis operatio nibus activi pluribus indigent,quim contemplativi sapiens enim solus contemplari potest quavis melius si sint duo ut addatur amicus,tamen ipse locus est sufficientissimus. IPSA pro terea pro pter seipsam amari. Quinta est ratio.ea operatio qupest propter se maxime expetibilis est suprema dicitas humana,sed contemplativa est huiusmodi ergo contemplativa est suprema sincitas humana,nam cum felicitas sit ultimus finas non expeti debet alterius gratia, tal propter se,& hoc prae Pue comperit contemplationi sapientiae,nam acti& acquiri videtur aliquia praeter ipsam,aut plus, aut minus, uti actionesortis acquiritur victoria iberalis acquiritur gratia,temperati operatione fit scitatio pertulationum ves in uni in cupiditatum,& sie de alijs similibus quare tales ope riones non videntur mos propter se,sed ei uoquo modo ena ob aliud quδd per ipsas acquiritur, sed in contemplatione nihil alim acquiri videtur praeter contemplatione,& speculatione veritatis. no 3 templamur enim et contemplemur,&veritatem speculamur ripatet. P R-T ER Operationem ipsam,aut plus aut minus. Non est intestigenta quω operatio activa secundum virtute ordine tur proprie ad illud plus uri minus,sed si comparentur inter se, na operatio ipsa issct per se petenda etiam fine illis, veru contemplatio mixime pmpter se,&gratia nullius expetienda videtur, aetiuF ve ro,&si p ta se expetantur tamen non vicietur nacte esse tales, e liberia ab hoc omnino,quin aliquid aliud expetatur cum eis ut exemplis ostendimus.contemplari vem hoc non videtur eumve nisi per accidens inquantum sapiens comunicat scientiam suam eum aliis dando doctrinam,quod pinc 3 tius vicitur oertinere ad exteriorem actionem. AT qui Picitas in otio vidctur.ISexta ratio. poratio quae cosistit maximein otio,de qui cte quadam videtur esse suprema Micitas,sed contemplatioisundum sapientiam est huiusmodi: ergo talis est suprema felicitas, paret ratio quia Iltimus finis videtur esse quies be otium.i.operatio quiescen active vero operationes Nocto' vidctur esse quae maxime vcrsari videntur circa res bellita aut ciuiles sed nemo expeteret besticas actiones propter se h sta, Metenim nimiit crudelis & sanguinolentus. Item ciuilis hominis actio negociosa olla videtur, dimi inari ad quietem vel ocium ciuitatis,& intendere honorem indignitatem, es quia in his non est ultimus finisvi ostendimus in primo, vitetur intendere potius Ficitatem sibi,& ciuibus no eam Politica qua habet, sta speculativa ad quam ipsa amua ordinari videntur tam ad supremum fine, um si considerentus succisiue istas ope ones reperiemus eas ordinari inter se hoc pacto Vt una sit ad aliam vis ad activam fim virtutem, o ipsa postremo ad eontemplatium,in qua quies e rem, nanq; videntur tam in ipsa poscetissima' omnium antecedentium postremo postrema. cur enim acquirimus virtutes ut operemur po illas,quid deinde et quies res in otio contemplamur,qua re quicquid homo agit oesinari videtur ad contemplativam operatione ordine natural 5c incntia li tanquam ad ultimi finem,& ideo activa operatio ordinatur ad eam, unde in sexto cum copararet prudentia cum sapientia:illius inquit gratia non illi iubet in Fret. α igitur comparatur activa ad peculanua actio videtur esse propter speculationem raim ob ultimum,& postremum fine. ero Mimmir seorsum in genere suo tunc, di ipsa quom videtur esse viremus finis respectu operationu activarum,&remn ubilium videturinqua operatio secundum prudentiam esse finis ultimus in talimnere. verum postem peruenerimus ad eam,& proponatur nobis speculativa non quiescimus, scdulterius proficiscimur ad ipsam speculationem tanqua ad otium,&quierem animi nostri, inde ple ΠΤ philosophantiu is ait Cicero summsi bonum in rerum eo rione ponebat eum iam de aca mi .i. animi tranquillitatem quandam esse dicentes,sed animaduertisum est diligenter quo suPν philosophus dixit quod ipsa requies non est finis.fitin grana operationis.hic aut dicit quod seli citas in otio videturconsistere,sed loquutus suit ibi de quiete, idest relaxande qua intermittitur ope ratio ante consequutionem finis propter impotentiam continue operassi, hic autem sumit requiem in ipso fine quasi tranquillam,& quietam o rationem consistentem,si non ordinatam ad Vlteriore tam , 5 talis, idetur ei lacontemplatio sentcntia philosophir in qua contemplatione animus noster non quaerendo peream inimus aliud quaestit quo ad fieri potestin uita humana.hoc autem ad do quia ut Augustinus imiuit fecisti nos ad te,&inquietum est cor nostrum donec requiescat in te. - Ι lGITVR actuum omni u. HFest tertia pars huius capituli,in qua conducit quod Operario conreptativa est persecta felicitas hominis congregando breuiter rationes supra allatas, & incipiemuo ab ultima hoc pacto,si talicς ec civiles actiones sunt negociosside amis aliquid aliud ocudi
400쪽
tiantur ad otium &Becula am,ipsa aute conisulatim non reperitur propior aliquiis aliud, sed
propter seipsam,& cit persectissima operatio,& mannae continua,& habet voluptatem propriam exaugentem operatiora,& habet sunscientiam di omnes dein, conditiones quam supra meminitipatet quod humana selicitas persecta nihil aliud est quam eontemplativa operatio si sumat mensuiram mirporis,& longitudinem Litc persectam,omnia.n. quae tribuuntur stlicitari poscere debet imbui sim latiuo,& cotemplativo selici, sed persectu tempus videtur tribui ei, unde in primo addidit cum dininiuit selicitate,& in uita posecta,ergo debita temporis, Ne persecta mensiura tribuenda est felici contemplativo.&-.n. in Ionytudine temporis aere ad persectione suam ipse homo doinde operari iurius ad hoc risit postere lini quia una hyrundo non sacit ver,nec una operatio fri , quarermiuntur diuturnitas temporis. Α LI TU EM finem asinu. Veluti felicitatem alia coa ciuiliis lati . TALIS invita superat natura.yme est quana pars huius capituli inquartis postira n d arauit coiit placione summam,& pMectissimam esse nominis felicitatem nune inem confirmando,& vllimus inciendo dicitquM talis vita contemplatiua est potior quam ea queti m hominena.est.n.prinabilior quam activa,& cum ambe competant homini: copetunt per Ttiola principia quorum aliud est aeuuum aliud contemplati in ostendit igitur squomodo con/templatilia se habet ad homine, di probat quod ipsa est persectissima felicitas nominis, 5 quoquo modo superans con rionem humanam hoc pacto, ea vita quae est potior quam ea quae est finditionem humana in persectissima selicitas eius,sed contemplativa est hm5i ergo cotemplativa est pol Griistina selicitas hominis,&superas quoquo modo conditionem humanam.addit.nquod is Qui sic vivit spia contemplativa non vivium conditionem humanam,sed secundu quod aliquid inuinum in ipso stit prout videlicet per intellectivn habet similitudinem in substantiis se ruri Iotanta quod homini com mplures vires, &operationes de vite.anima. n.humana habet Potantiam , est iam quae Iran vaderer competere homini ut homo est,sed ut conuenit cum plantis quae planis non habeat praestabiliore vitam, quare vivens vita vegetanua vidctur in re plantara 'm,alia tribuitur homini.i.'ita lassiciua quae non videtur ei ut ultima sua operatio competere scilm mn uenit cum aliis anilnalibus,ti tali vita viuere videtur vi animal quodda, N: ut brutum est de diviturationalis quξ uitur ei, quia vi te dicitur non et planta vel brutum,sed excelletiore ae Iriore Vita,ea aut est duplex' alia vivere dicitur ut homo,alia vero sit pra conditione hum, rimet. n. tio in homi vi principium rerum agendassi stetiam ratio principi si rerum speculanclarum. .mensamua,& speculatim,& altera agit humana agibili alia speculatur ea qsunt sed cumrmone differata suis, ni talentius esse videtur ut differat
rationale,re idi talis potentia,5 cmeratio Sua competet homini fim conditio colligitur quorcsaestiuas licitas competere IIr homini vi sita iis nequam humana,&ciuili ix mo, di vitiaepem es ut vivit supra condicione humanam, . . . . l. mkit subst*ΠΠδm s Rratarum quibus non competunt vegetatim,aut sensitiva, - Λ dicuntur competere eis proprie virtutes morales ut dicet postea plis nisi
radriuo qu modo,sed vivunt vita tat latiua,&intellem 'talis proprie Videtur eri com/alia animalia. essentias separatas,&habere similitudine: Us PMdis militudine etia ob varias potentias,&operationes,nam similitudinem habere vi mr m ditissensitiva potentiaci operatiosissislatre ab eisdem per mente,& vlta imme . In re iis etiam ἐς mntemplatiua,tamen est tanta distantia quod non videtur immo ex contemplativam,& vitam,talem dici mr habere similituta potiore esse quam humana. in camesi - m ini,praetereame viuere cccleste,& non humanum esse vide/G-potentias,sed sensitim & vegetatim faciunt nimis magna distan, . qum homo immediate differt ab illis activa vita ut sit disserentia congrua, de A i. Com renta humansconditioni dicetur vivere ut activus ut ciuilis.&so quonia hominem interessentias separatas collocauimus,&ea quae sunt Irrationabilia, &. 2II P in Vmas p.rentias , N: operationes animς dicere etiam polium
ς' 2 sunt sciuncta a materia, N: ea quae sunt
p inor ' am humana,Mun esset separata a materia,sin ignobilior des
di immersam ipsa materia, quare consentaneum videtur risit media ipsaciis ordo in essentialiter ordinatis, hoc stante oriri uidetur putat
pro andam immortalitatem animorim hoc pacto, si anima humaria media sit quadanam