장음표시 사용
21쪽
go creditur; ad cuius rei fidem allegant, maiorum suo rum memoria, nec ita longo abhinc tempore, adhuc in usu fuisse indistinguendis ea in parte agrorum limitibus, vocabulum Reedireti, quo passim appellant alageres ad coercendum maris impetum congestos. Alij, & fortasse verius, stagnum foede, vel lacum malunt, cam idem uete vocabulum Germanis superioribus inprimis,pro stagno 'pius,vel lacu accipiatur. Vrbis hujius amplitudo quata olim fuerit,ut ex historiis constat, ita eius quae hodieque restant murorum rudera , id ipsum manifesto ostendunt, quistis ab una adhuc parte
longo circuitu ambitur, ac inter ea& recetiorem nauis rum , qui Oppidulum nunc claudit, plurima quotidie eruuntur aedificiorum fundamenta, plurima de anti- . quitatis monumenta, nummi, gemmx vastis in scalptae
figuris , vasa fictilia et Inscriptiones, alit stati up paulld maiores raro, ut nec in ipso oppido quid qua eiusmodi videas, nisi quod in sacellulo rotundo quod iuxta im-- muna tςmplum est.& a Diuo Materno edificatum referunx, nonnulli & Romanorum esse opus exi stimanti vidimus muro insertum lapidem vetustate adesum. in quo vestigia apparet imaginis imberbis galeatae ac cristatae dextra hastam . sini stra vel clypeum. vel gladii capulum tenentis, quam sociasse Minertiae imaginem non in comode dixeris. Ipsi incolae Herculis esse putarit cuius & caput osse in alio mori eiusde lapide, cum tamen manifesto Gorgonis esse faciem anguinei crines, nodo sub mento collecti, arguat. Sed vu igi is error,temere rebus ignotis nomina affingere i & fortasse in eo quoque falluntur, quod fontem illum, qui non pr sui . vetere muro est,eudem esse autumant, culps Pli
22쪽
ciuitatis nome, quo potius usus videtur in propria significatione, pro oppido accipientes: ut idem sane fir, Multum ab eo sapore, quem diserte explicat ille,degeianerauit: de efficacia ipsi viderint, nec admodum mouemur,quod eo leuatos esse multos referant: hallucinantur enim homines in applicatione caussarum ut pluriis mum, & sepe medicinae acceptum ferunt, quod na- ura su a quadam vi sine cuiusquam adminiculo pers cit. H. xc ferὶ sunt,quae hac aetate restant cx antiqua illa & famosissima olim Tungrorum Vrbe, quae quondam principem in Germania secunda locum tenuit, Tungris illis proculdubio nomen sortita, quos Corn. Tacitus primos fuisse, qui Rhenum transgress Gallos
expulerint,& se nunc Tungros, nuc Germanos nominalle tradit, novo, & tunc primum addito Vocabulo.
quod quidem tempore C. Caesaris iam erat vulgatissimum , obliterato priore illo, cuius in suis comment riis prorsus nullam facit mentionem: sed has ipsas sedes Eburonibus tribuit, quos cu magnis aliquot pra .liis superatos, vicinis nationibus direptioni exposuis ' set . verisimile est eius gentis reliquias, ubi paullatim d suas sedes se recepi flent, abiecto Eburonum nomine, quod Ambiorigis casus odiosum omnino, & captis tale apud victorem exercitum effecerat, vetus Tungrorum resumpsisse:quod apud Tacitum , & posterio in res inde scriptores,ad hanc us'. memoriam .iam est e lebre, quam de Eburonibus perpetuum silentium. Ita quo Caesar quod volebat,ne quid eius obstarct felicita. tu, est adsequutus , ut nomen ciuitatis ac stirpis extinis gueret. Ceterum quid hoc loco olim fuerit, vel quanis do primum h c urbs fuerit codita,veteres nobis incer
rum reliquere. Est in libello, qui sub Antonini Pii nos oriri.
23쪽
14 ITINERARIUM.mine circumfertur Icinerarium, quod Castello, fune. Casset in finibus occiduis Flandriae, Coloniam Agrippina ducit , in qua Perviciacu esse, quod nuc Peru ei dicunt,& nome,& locoru ordo.& ipsa adeo conuincit distantia. Hinc ad 11 pass. xi . . Aduaca Tungroru scenim potius legendum putamus, quam Ad Vagan grorum, ut nonnulla habent exemplaria)subiungit. Vt 'Tungrorum hoc oppidum sit, in numero quidem passe. sirum errorem esse, et it neceste ;ellet enim longe iust minor;non videmus tamen quem alium potius este locum existimemus. Nam quacunq. tandem hic libellus ςtatem referat,hoc oppidum diu ante stetitIe nemo infitias ibit , &in eo omnes consentiunt historiae, lorigὶ esse antiquius Cameraco, Iuli aco, & reliquis, quae igeodem recensentur Itinerario ' quide potens, di amplum fuisse. Cum q. in eodem si tractu per quom Castello, vel Perviciaco Coloniam pete laribus si facien-ὰum iter , non videtur in regia illa via siletio praeteririi potuisse:&facilius fuit scriba in numeris errare quam ut tantae urbis nomen omisisse credamus, ut in hoc eo-ἡem libello, eorundem prorsas locorum distantiam, aliter atq. ali ter notatam , videas. Qised vero prohibet
quin huc Ptolemaei 'αυακουτον, vel qtlomodocimq. legatur,dc Caesaris item Atuatucam reseramus Aic enim vetustiora habent exemplaria , non ut nuc legi mus ad vatucam, cotra Latini sermonis consuetudine, nec reperitur in alio casu hoc vocabulu in eius commetariis,
Quod sine dubitationem hac tollerer. J Videntur enim illa in id e recidere, nisi quantum vulgi imperitia tem-lioris successu tandem, in propriorum nominum pro-atione, quod ipsima & hac memoria usu uenire vide ipJus,immutat ; ut non mirum sit Romanos, gut Gra -
24쪽
cos homines , diuersis temporibus in eorum scriptura variatIe. Haec si ita sint, iam habemus quid de hoc dicamus oppido: Castellum videlicet fuisse , etiam ante Lesaris in Gallias aduentum ; quod cum loci natura esset egregie munitu , Romani in eo duces suos milites in hibernis continebant, & hinc fortasse paullatim sumpsi tincπmenta, quo tempore Galli, qui antea li-
veru Vt plurimum, Ut cuique commodum videretur, in agris casias habebant, nulla habita viarum aut 'unitionis ratione; bello saepius lacessiti,oppida claudere, & sua in ea quae salua esse vellent coportare, coeperunt. Sic & aliis quoque in locis ex castris factas tande urbes legimus. Sed haec ex coniectura. Si quis vero curiosius singula Caesaris verba expendat, quibus de
Atuatuca facit mςntionem, reperiet cum nullo melius,
quam huius ipsius oppidi situ, tum loci natura conuenire . Vt enim dispositionem illam hibernorum de qua libr. C agit, diligentius attendas,quae millibus passuum centum continebatur: non potuere illa Q Titu-
iij Sabini, & L. Aurunculei, Cottae castra ad Rhenum
propius esse. ut & hac ratione in mediis Eburonu finibus dicerentur,& tamen Rheno subesse, respectu aliorum hibernorum,quae que prima Germanorum impetum exciperent.Huc accedit, quod Sicambros ad diripiendos Eburones eliocatos; ubi Rhenum transissent. longiua progrcssbs refert, ut ad hunc venirent locum rnec hominibus in bellis & latrociniis natis, paludes dicit aur silitas in morasti isse, neque prius visos a Rois 'manis militibus obiectis ab ea parte siluis, quam castris appropinquaret. Sic enim ab ipsis incolis accepi- s; omnem illam regionem , quae ad Mosam vergit.
25쪽
16 rTINERA MUM. α continuam suisse,ita perplexam , & impeditam ,ut unius vix diei itinere, ad eum fluuium penetraretur. dc haec quidem erant, ante conditas urbes, Gallorum propugnacula. Valles praeterea magnas o colles in his Iocis non desideraueris, ut omnia quadrent Caesiuis descriptioni, quae facilius agnoscet quisquis tam ele, xantem ac munitum urbis situ in diligenter expedere.
Tungris Leodiu reuertimur,& hinc per silva Ardue Mam,pagum vulgo Spa dictum, ob fontes acidos celq-brem, qui v. distat M. petiuimus. Ad medium fere M. pagus est Cenei dimis, & in eo pons lapideus, ad qui: Vesa suuius Viam alium amnem recipit, & lucti Leo-dium petui. Hinc uvegrae pagus,&ipse Spa in profundisiima valle, praeruptis ab omni ferὸ parte circumcinctus montibus, aedificiis plurimis, etiam ultra quam serat pagi condi tio excultus,ad excipiendos aduenas . qui a longinquis regionibus ad hos medicatos fontes consuunt, estque eorum ab initio statim aestiui temporis ad ipsum usque hiemis initium , maxima in eo frequentia. In medio soro fons est itidem acidus, quem Sancti Rem acti nuncupant, ab episeopo Leodiens.cui & paret hic locus, opere decorarias marmoreo,&inscriptione: SANITATI s Ac Ru M. Illi vero sontes omniu celeberrimi in altissimo sunt montis iugo, inter siluas, ad medium fere M. ad quos arduo omnino, & lapidoso itinere ascendituri vehemetitotius corporis exercitatione, quod ipsum ad recuperandam valetudinem , naturaeque excitandum vigorem non minimi videbatur esse mometi. His fontibus nomen est apud vulgus La sau iniere,quo & montem nuncupant,e quo erumpunt: aquam verbpohori. quod
nobis prision in torpretabantur eadem ratione ,
26쪽
runt;rationemque reddunt, quod ante exploratum eis ius usum & naturam aetatem eam iudicarent: hac ve-rhsuam linguam vernaculam , Romanam adhuc voeant δε Germanos Tifchonι appellant, vetere scilicet Disconum vocabulo, & multas adhuc voces retinent ex veteri illa lingua. suam propius accedente ad origi-Dem,quas nostra haec politior iampride explosit. Ceis
terum hos fontes nemo melius descripserit quam ip-ss C. Plinij verbis lib. O, i. ubi inquit: Tungri ciuitas Galliae, fontem habet insignem, plurimis bullis stillantem, ferrugi hei saporis, quod ipsum non nisi in fine potus intelligi tu r, purgat hic corpora,tertianas febres discutit,calculorumque vitia; eade aqua igne ad moto turbida fit ad postremum rubestit. Stabulenisse hinc Monasterium , vulgo Stablo , in profunda itidem valle r i. distat M. ad Amb uam fluuiolum,qui viae c5iun Etias ac postmodum Vese fluminibus, Leo- dij Mosae miscetur, Abbatia est magni nominis , Min primis diues,dioecesis Leodiensis. Abbas inter Romani Imper' proceres recensetur. Mansit haec dignitas longo iam tempore in familia Comitu a Manderscheit, ex quaerat Gulielmus Abbas Stabulenus, de
Prumiensis squod potens est, & opulentum aliud in
hac eadem Arduenna, versus Treviros Coenobium)qui arcem contra montem , e regione huius Coenobii tonstruxit, ut habet eius epitaphium quod in mediorem plo legimus robiit ann. M o x L .I. In Irac arce Acta publica, libri manu stripti, ac ecclesae supellex pretio sor asseruatur,in ea de est monetae ossicina, & ipsi ibidem ut plurimum habitant Abbates . qui vero nucre-hqs praeest,exead mest Cumitti familia. Templum
27쪽
incendio deformatum est . cum enim diruto Vetere, quod ruinam minabatur, nouum magna lapidum asIignorum mole aedificarent, opus fulmine ictum conflagrauit,atque eocasu interruptum manet .ri Sunt&circa hoc Coenobium alia aedifici in eadem valle, que oppiduli formam constituunt. Dictum volunt Stabio, quasi Luporum stabullam, quδd tempore Diui Remaeli, nihil aliud hoc loco esset, quam stabula alpa ferarum. Et vulgo narrant Remactu eundem eum monasteriu hoc derex,asini usum ministerio ad coportandam materiam et quem clim deuorasset lupus, Remaelum lupum damnasse ad subeundas asini vices,eumque se morigerum omnino praestiti sse . atq. ea de causa lupum onera porrantem effgiari in huius loci insignibus .Hospes ad quem diuerteramus,dicebat se eiusdem aliquando lupi exuuias vidisse,appensas intrins eus ad veteris illius tepli vestibulum; & cum id dirue rent, se eas attrectasse, magna incolarum frequetia, qui ob id ipsum eb concurrerat; versim ob multam vetu statem vix dignoscerς potuisse, cuius eas esse animalis dicerent,vsque eb,ut nonnulli porcinam potius pellem iudicarent. Hinc ad medium fere M. pagus est Vuan-nen contra montem,Stabule sis ditionis, & hinc alius, sed exiguus ,in valle quem Ledeuac nominabat,ad riuulum quendam , cuius nesciebant nomen , limitem tantum esse asserebat Ducatus Luxem burgici. In quot quidem Ducatu primum hoc itinere occurrit Salm pDgus in monte situs,tiner rupes tamen altiores, loco arduora ascensu dissicili. Comitatus titulo habetur, &paullo longius arx est elusilem nominis inter duorum montium angustias, in monte etiam, sed paullo humilior in valle sentcata aliquot,& rivulus,ad quem οὐ
28쪽
Rinduhtur lapides nigri; fissiles ad integendas domos. vulgo ardoiles voeant, & huius loci praecipuE commendantur. Hinc per eandem Arduennam, itinere aspero admodum &saltuoQ, quislizam venimus, quod oppidulum est ad V I. M. ut reliqua fere huius regi nis,in profunda valle ad O uitam fluuiolum .arcem hubet colli impositam , & Abbatiam, ubi legimus epit
pium hoc in monumento lapideo: Cbi gist Mesres
hieris Sires de Husalite, Κi deuiat lan degra)lemithe cc. quatre. Imago est viri, cum leone ad pedes,clypei insigne crux aurea in campo caeruleo, crucibus resperis minutioribus ex eodem metallo. Erant &alia in eadem aede monumenta,quorum inscriptiones ob vetustatem legi non poterant, nec de eis percunctati quid- quam resciscere potuimus. Hinc ad 1 i. M. Bastonia est
oppidum loco satis plano, & quidem paullo cultiore;
vetustum non esse allerebant ipsi oppidani, ac vix an- hos cccC. stetisse,ante qliod tempus nihil hoc loco es.set praeter agricolarum casas, incrementum vero fecis.se ob mercatum rei potissimu pecuariae ac frumctariae; eonfluentibus huc mercatoribus ex omni Arduenna.& locis circumiacentibus: ita ut non impropriε Emporium hoc Arduennae nominaueris, vel ut ipsi met loquuntur , Paru en Ardenne. Forma est oblonga, & vnica sere platea aedificiis ab utraq. parte bene cincta con- tinetur, per quam ab una porta ad alteram paullum
ascenditur. uniciam habet temptu Diuae seni rici dicatum, & Cruci serorum Coenobium. Hinc profecti addi. M. Martelen gam venimus, qui pagus est in valle ad Suram, vulgo Gur, fluuiolu . qui ad oppidum vata serbillicli Mosellae miscetur . Arturi tu hinc oppidunam. distat M. ac medio fare itinere extremas Arduen-
29쪽
3 3 ITI MERARIUM.nae partes constituunt huius regionis incolae, quod ex pulchriore agrorum aspectu ac fertilitate volunt colligi deIimente paullatim Arduennae horrore, de qua, anis equa reliqua aggrediamur, locus admonet pauca se iungere. Arduennae nomen est proculdubio antiquissimum.& Gallicum. C. Cisar siluam dicit,qu magnitudine ingenti per medios fines Trevirorum i flum ne Rheno ad initium Rhemorum ac Nervios pertineret. patens in longitudine millibus amplius quingentis: & reliqui antiquiorum eandem ferὸ descriptionem sunt sequuti. Hac aetate longe angustiores habet limiates, sic temporis successu multis in locis excisa, ad se- . mentem faciendam vel ad alios usus quod ipsum hodieque fieri videmus)vr maxima ex parte siluae nomen ami serit quod ei potissima parti remansit. quae est ci ca fanum D. Huberti, & oppidum quod vulgo Narsem Fanune nuncupant, ubi adhuc est continna silua procerarum arborum, sagorum praecipud , dc annos rum quercuum & haec cis Mosem , vltra quem siluae adhuc multae, quae huius olirn partes cum fuerint, nuca reliquo veluti au ulsae corpore, alia etiam sortitae sunt nomina, & hoc quidem repore Arduennae nonae M sa terminatur. Reliquam porrδ partem, cis Mosam diacisnus, quae prosilua non habetur, vulgo Arduennae regionem, & su a lingua Le ρ.tis d'Ardenne nuncupant,
in qua suot oppidati Ia,& pagi . quae ia attigimus. Omnia hic saltibus ,& dumetis horrida , rard proceriore siluar. atqne ea solitudo, o salis in nulla alia Belgicae nostrae parte. Et hoc quidem itinere , praeterea
quae iam inominanimus . vix rusticorum ruguriola occurrunt, sicubi in convallibi is , ad aqirarum riciolos prata,aut locus sementi pauli. commodior . Seruit au-
30쪽
IT IN E R. A R I V M. 31 rem,auenam ut plurimum, non unquam &sliginem, eradicatis magno labore saltibus , quorum & cineribus stercorationis vice ututur.nec vero terra ultra trientum sationi suffcit, quo exhausta omnino ad annos xxv I I. aut ebamplius inanis manet, ut vires restimat,
quo temporis interuallo priorem ruisus induit faciem,& denub idem resumendus labor, o ad semetem praeis paretur, Triticum ferre nequir, atque ea de causia ipsi regionem tritici seracem sua lingua Le Hanc pals nuncupant.Habet multis in locis fodinas ferri, ac carbonis lapidet,quo fabri praecipue in ossicinis utuntur,quem que sub A iberto primum antistite qui Leodiensium eis rat xxxv. &anno cinc xc S. diem obiit, a fabro pauperculo monstratu m refert Placenti his, i i ngua vulgari Nouisse vocant. De fontibus acidis iam diximus in descriptione pagi Spa. Sunt certe in his locis plurimi, ut sapore vario,ita diuersae, ut ipsi asserunt,naturae sed tamen ferrugineum quiddam referentes omnes. Nam quod pagi illius incolae conantur persuadere , fontes suos ab auri venis saporem,quem habent, Obtinere,arque nonnunquam ad montem quendam iuxta pagum eundem cerni exhalationes e terra quibus silices minutulis quas auri guttis inficiantur : ob hoc dictum existimamus,ut suorum fontium quam maxima sit apud exteroy commendatio, ac eorum maiore frequetia celebrentur. Sunt his in locis homines paruo uiuentes, M tkboriosi, salubri an E corpore.& long ui, ita Vicentesimum annum attigisse, non sit rari apud eos exempli. probitas est ut eorum, qui suo contenti, ac vi non multum suos excedunt fines , ita nee aliarum natiossum delitias expetere videantur . Sed ad susce- 'ptum iter reuertamur. Artunium loco est emineti om-