장음표시 사용
21쪽
illorum moles est, horrorem incutere discentibus posi Bum snt. Tuto haec despiciet ingenium suum rite racul-Dausturus, nisi sorte pulchrum ducat ea discere, quae didicisse nemini hactenus profuit, multos autem poenies tuit. De theologia scholastica idem est censendum.
Rotandi Maresit si) viri eleganter docti, solidum hac
de re extat iudicium. Nunc in theologia, inquit, de scholastica verba seciens, res huc recidit, ut remissis aliis necessariis in eam invectae sint quam plurimae subtiles s curiosae quaestiones, quas gentium doctor apposite λογο χ ιας vocat, F παρωλατριβας, F in quibus κενοφωνtae F καινοφωνίας vitare ii het. Verum non in sola eiusmodi theologia meliores iuventae annos, F studiis magis idoneos colloca oportet. In ea enim multa, quae iuvenes didicimus , senes perdenda fateri cogimur. f. XVIII. Contingit tamen saepius, ut, quae pesse neutiquam spemenda sunt 1idia, ob intempestivam illorum, a quibus tractantur diligentiam, in contemptum abeant. Sunt nimirum quaedam litterarum g nera ita comparata, ut illud Neoptolemi apud Emnium, et) philosophandum, sed paucis, de illis omnino usurpari queat, usumque ingentem praebeant, si modice & moderate iis utamur, inutilia autem, &vanae ambitionis instrumenta evadant, si intemperantius in illis versemur. Arte critica, sobriaque rituum veterum investigatione nihil praeclarius esse , nemo abnuerit, qui iustum rebus omnibus statuere pretiui
D narum humanarumque rerum scientia.
22쪽
BDn didicit. Criticae utique arti IH omnis, quae ex hi-ores storiae cognitione hauritur utilitas, imputari debet; ea
corrupta emendando, mutilata restituendo, traiecta suo
loco reponendo, ambigua & obscura interpretando, viam ad sapientiae. soni s, omnisque generis, atque aetatis scriptores, nobis pandit. Quin, quod maXimum praestantissimumque Critices munus est, scripta supposititia a veris discemendo, essicit, ne pro juninne amplectamur nubem. Sine rituum autem. ογ,tione veterum monumenta obscura sunt, & merae tenebrae ut satius sit, ea non attingere, quam hoc praesidio destitutum ad ea accedere. Vel divinarum litterarum eXemplo hoc constat, in quarum sensum haud raro quantumvis linguam graecam ebraeamque accurate tenens, iisque omnibus munitus artibus, quibus instructum esse interpretem decet, frustra penetrare annititur, quem mores & instituta veterum Ebraeorum fugiunt et . Poterat itaque haud immerito alicui magna seculi nostri videri felicitas, quo ad minutias
utque singula excutiuntur, praesertim si cum illo tempore contendatur, quo arida tantum totaque subtilissimis nugis consuta, philosophia regnavit, ceterae Vero arteS, cumprimis elegantiores musae, penituS conticuerant. Cui foedissimae imperitiae , e repubblica litteraria tollendae, cum renascentibus bonis litteris praeclare quaedam mentes incumberent, factum prΟ-pemodum est, ut ipsa medicina orbem obruerit. Adeo verum est, quod dici solet, ingentium malorum remedia numquam suis carere periculis. Paucis: cXorta est
23쪽
est nova, & prorsus contraria hominum secta, qui Bun nimiam verborum & antiquitatis curam habent. Hinc ngus tanta Criticorum seges efforuit I), qui ad summam eruditionem nihil sibi deesse putant, modo hisce vocabulis oculos legentium defatigent: deleo, interpungo, corrigo, manuscripta sic habent, hoc ab aniquo ritu, & quae alia sunt ineptissimae ambitionis verba. In ritibus autem & institutis veterum edisserendis sic versantur, ut utilia ab inutilibus, quaeque momentum trahant, ab iis, quae scire nostra non imterest, non secemant. Neque aliud iam in scholis de-. tonant, ut lepide eos nonnemo et describit, quam num in urbe iustitia, vel extra pomoeria. humanitas, olim carnificibus habitationes decerneret 8 Quis meretriciis titulis color 2 quae sornicibus angustiae essentΤquot fibulis staret vestis &c. Vidit quoque hanc . litterarum pellem acerrimi iudicii vir Gabriel Naudaeus,
3 eamque detestatus est. Quotus qui ue, inquit,
est Grammaticae rudimentis, s humaniorum liti rarum tinorum vel mediocriter. imbutus, qui non. otio ae ingenio suo abutatur in vocularum quarumdam proprietatibus morose tractandis, earumdemquct
e mologia superstitiose investiganda, aut si paulu
lum altius sapiunt, in quaestionibus illis eventL. Iandis, quae Grammaticorum cruces, aut potiuS bonae mentis scopuli, vada, Ortes, merito vocantur, quales sunt illae, quibus Tiberius genus istud homi num torquebat, quaerendo ab illis, quaenam fuerit mater Hecubae' quid Sirenes cantu dicunt pAchilli quod nomen quando inter virgines latebat R
VN. R. Bareuius in Euphorm. pari. I. p. 95.
In Aniagm. de studio liberali cap. XIX. p. 622. 623.
24쪽
Bλ- Nec tamen profecto nostrae saltem aetatis ea est mus miseria, ut nonnulli in his nugis optimos consumant dies. Ut omnis sere tellus, ita & omne seculum fert homines, qui magno conatu nihil agere, pulchrum atque decorum ducunt. Seneca I) etiam graviter haς de re conquestus est. Quatuor, inquit, millia librorum sedimus Grammaticus scripsit, miser si tam multa supervacua legisset. In his libris de patria
Homeri quaeritur, in his de Aeneae matre vera, in his libidinosior Anacreon, an ebrosior vixerit: in
his an Sappho publica fuerit, F alia, quae eranι dediscenda, si scires. Est quidem Romanae Graiaeque
gentis magna dignitas, celebritasque, ut, quales in omni vita sive publica, sive privata fuerint, quibusve moribus usi sint, omnes paulo humaniores non immerito scire cupiant. Verum ut iterum recte Rotandus Maresi et iudicat, in his ad minima quaeque deveniendum non est: lassicit, ut ad auctores intelligendos ea qualitercunque noscantur. Delectus omnino habendus est, quae utilitatem quandam parere pOG snt, & ad mores nostros referri, ut cum illorum imstituris nostra conferri, &, utra commodiora sint, i dicari queant. Verum, ita pergit Maresius, de cim
, de comitiis, quid iuvat tam floriose inquirere P 3 Non itaque hoc ita accipi velim, ac si antiquitatis studium, criticamque artem, ex Orbe erudito proscriptam cupiam: absiti hoc contendo, ad minutias hic non descendendum, nec minima cum anxi tate ea.consectanda esse , quae ad bonam mentem nia hil prosunt. Nec excusatius hic peccant, qui eamdem iudi- Epist. LXXXVIII. p. m. 73 .
25쪽
iudicii imbecillitatem in Ebraeorum ritibus pervest, gandis produnt, nisi ebraeorum sorte magistrorum,
febriculosa sua curiositate cordatis tussim atque Ga dinem moventium, auctoritate atque exemplo se tueri velint. Quid enim quaeso iuvat scire, quam formam habuerint calceamenta Ebraeorum quot lud rum apud eos fuerint genera & quae infinita sunt eiusmodi otiosorum hominum &τηματα. Profecto nim pleraque ita sunt comparata, ut, cum per se ri
dicula sint & inepta, lux illa, quam litteris divinis infundere dicuntur, Diogenis lucema quaerenda sit, α
ita tamen incertum, dubiumque maneat, an inveniri possit. Haec omnia tantum abest, ut ad ingenii cubturam quicquam faciant, ut talia ignorasse, inter virtutes etiam viri eruditi numerandum sit.
f. XIX. Magna itaque sapientiae pars est, intelligere, quae artes addiscendae sint, quaeve contra re diius ignorentur, aut negligantur. Sed cum illae etiam, quae Omnium, saltem saniorum, consensu usu non Carent , non eodem Omnes habendae sint loco, sed γtiae aliis magis sint necessariae, rite ingenium suum CXculturum, quantum cuique statuere pretium debeat, profecto nec sine dedecore, nec sine detrimento sugiet. Quam vero & hic in rerum aestimatione pleri que suum potitas genium sequantur, quam ex rei V ritate, ut decet, statuant, litterarum, quibus ad maiora praeparatur animus, exemplo, manifestum est. Sane harum cultores praecipue hoc vitio laborare, asserit Τheodorus Parrhasius I , in cuius rationes nunc inquirere non lubet: id certum, latinae linguae in tantum n nullos favere, ut ne inter eruditos quidem
Iocum concedant illis, qui puro & emendato serin
nissiJ In Parrhasianis T. I. p. 243.
26쪽
' B nis genere non utuntur. Ioachimus Fortius Ringel- Deus bergius, ut ceteros nunc taceam, in ea fuit opinione
Namque gloriam latine ac polite scribendi, inter humanos conatus omnes summum tenere locum, asserit,
seque decrevisse, addit, in hac finire vitam. Aliis
contra haec adeo non placent studia, ut latini sermonis cultum, si non pemiciosum censeant, fallem inter supervacua & inutilia reserant. Et hi quidem, ut suam tueantur sententiam, Verborum elegantiam, illis, qui de rebus sollicsti sunt, minime necessariam esse aiunt: quin indecoram esse nonnulli contendunt: aut si indecora non sit, fieri tamen posse negant, ut unus idemque in utroque excellat, & tum rerum scientia pol Ieat, etum dicendi facultate praestet. Addunt, forem aetatis non sine irreparabili damno in comenda exornandaque oratione consumi, neglectis interim sapientiae studiis, ad quae inepti deinceps fiant, intellectu non rerum considerationi innutrito, sed captandis v Cibus, componendis formandisque periodis, pingendae ac poliendae orationi adsileto, voluntate autem vitiis interim ita oppleta, ut sis' eradicandis vix tota hominis aetas sufficiat. Contra qui secus sentiunt, maiestatem dignitatemque . linguae latinae, usumque eius amplissimum , per 'orbem universum se diffundentem, nobis commemorant, simulque evilescere sapientiae praecepta contendunt, cum illi, qui de rebus cognitu dignissimis dicere ingrediuntur, nihil nisi portenta verborum evomunt. Et sane singularem esse linguae latinae dignitatem, maiestatemque, forte non inficiabitur, qui ea legerit, quae pro ea asserenda docte non minus quam eleganter disseruit Io. Vincentius Gravina I). Latinam linguam Romanorum armis, &
27쪽
commercio simul cum Imperio in omnes sere Orbis ter- BUi, rarum regiones penetrasse & disseminatam esse, ait: huic DBus terrarum Oras omnes aperuisse Imperii maiestatem; eamque tanti fuisse, ut non modo populos inter se, regionibus moribusque disiunctos, sed scientias etiam &artes, quotquot graece traditae fuerunt, commercio suo comprehenderit. Tantam porro eius esse voluptatem
Contendit, quantam, si graecam exceperis, aliarum linguarum habeat nulla. Eam namque ornari mirifice posse, & contrahi modo, modo laxari, ac ad numerorum& sententiarum varietatem flecti, & verborum luminibus, mirisque transsationibus illustrari: commendari eam vocabulorum ubertate, significationum foecundit,
te, nexusque facilitate & gratia: elegantiam quoque &maiestatem illi inesse, & in ipso verborum sono imperium quoddam consulare. Haec & alia etsi concedamtur, id quidem demonstrant, habere linguam latinam,
quo ceteris se praeserat, utilitatem, ac necessitatem eius nondum evincunt. De hac igitur cumprimis dispiciendum. Sorellus, vir doctus, sine graecae latinaeque linguae subsidiis ad persectam rerum cognitionem pervenire nos posse credidit, & ideo encyclopediam
aliquam, ex gallicis tantum auctoribus concinnatam, dare voluit , sed hoc eius consilium vanum vocat Bailletus ci . Certe ut vernacula lingua accurate Cun icta exprimantur, quae cognitu necessaria, a scriptoribus Romanis ad nos pervenerunt, vix seri posse videtur. Et cum hodienum in omnibus eruditi orbis partibus multa sermone Romano scribantur, eorum omnium cognitione linguae latinae imperito carendum ellet. Demus autem, sublato huius linguae usu unumquem C . que . . iJ In Iugemem des stapans fur ter principaux Ouvrages des
28쪽
BUD-que vernacula scribere, loco unius multae linguae, DELu maiori & temporis, & sumtuum iactura, addiscendae essent: cuius quidem rei incommoda iam hodie semetimus, dum multi vernacula scribere malunt, rectius forte sibi & aliis consulturi, si Romano sermone uterentur. Atque eadem profecto ratio est, cur latini sermonis secultas in bonae mentis alumnis recte requiri videtur, ut cogitata apte & perspicue proferrem lucem, & cum aliis communicare queant. Certes scribere aliquando illis contingat, quae aetatem ferre possint, nonne magno laboris fructu praemioque privantur, fi intra unius gentis limites subsistant cum longe pluribus inseruire potuissent, si latini se monis beneficio ad alias quoque gentes illorum labor promanasset. Superest ergo illud saltem, an cultum quoque & nitorem sermonis consectari par sit i . Hic quidem illud lubens largior, latini sermonis cui tum , & nitorem in philosopho, aut iureconsulto,
aut theologo neutiquam necessario requiri, ut si minus sorte emendate minusque ornate scribat, nomen suum tueri non possit. Quis tamen asseret, necessit te tantum haec studia dirigi, nec ornatui aut comm
ditati ullum relinquendum esse locum 7 Quodsi in
aedificiis, in vestitu , cultuque. corporiS ..non ea tam
tum admittimus, quae ad necessitatem filssiciunt, ut coeli arceamus a nobis iniurias, sed & quae ad cultum atque ornatum tantum faciunt, ne severissimis quidem morum magistris id redarguentibus, non resbuimus : quae iniquitas esset, litterarum studia in eam, detrudere conditionem, ut, ad ea illustriora reddenda, sermonis quendam afferre cultum nectas sitΤ. Quodsi
. tam L a J Vid. epist. D. Piri Mirandulani S mrmatii Barhars in epistolis Angeli Poluiani lib. X. ep. IV. E V. p. 32ο. M UI.
29쪽
tam infelici quidam sint ingenio, ut sapientiae, illis- Bunque litteris, quae ab humanitate nomen adeptae sunt, DEUssimul litare nequeant, cum illis nobiS neutiquam res
est. Negligant isti haec facta, & pretervehant, &quae ingenii saltem infirmitas permittit, sectentur: non tamen contemnant, aut alios, qui praestantiori sunt indole, ab his arceant. Sunt enim profecto non pauci, qui elegantissimo foedere cum sapientiae studiis sermonis elegantiam puritatemque coniunxerunt, & hoc ipso magnum sublimioribus doctrinis conciliarunt decus. Nec tamen ideo eruditi viri nomen illi statim denegandum est, qui, multarum licet rerum cognitione scientiaque instructus, linguae latinae tamen rudis est. Ego sane ita sentio, cum paucissimi in eo inter se consentiant, quis demmum viri eruditi nomine tituloque dignus sit, & quisque sere pro suo ingenio eruditi viri imaginem animo concipiat, totam istam disceptationem in vanam de vocibus abire con- Certationem . Tenera quoque adolescentum aetas ita
hisce litteris erudiri potest, ut simul ad rerum cognitionem ducatur, nec quicquam praetermittatur, quod ad voluntatem emendandam, pravisque vitiis repudigandam , pertinet: quod fi secus seri quandoque ubdemus , non litterarum, sed docentium utplurimum vitium est, qui per ambages atque anfractus bonas mentes ducunt, quorsum planiori breviorique via, sine temporis dispondio, aut rerum magis necessariarum iactura, perveniri poterat. Fateor tamen, saepius hac in re per illorum, qui iuventuti sormandae praesunt, rinscitiam, praesertim apud nos Germanos turpiter peccari, eaque de re doctissimos viros haud sine ratior'e conquestos esse, novi. Quos inter nunc
30쪽
Bun-Io. Christophorum Wagensellium cI honoris causa
DEUs nomino . . Illos autem , qui cum linguarum studio semel se . dederunt, ita illi adhaerent, ut vocibus, non rebus, animum pascere pulchrum ducant, rectius sapere Gabriel Naudaeus ab docet. Namque ad hunc scopulum multos naufragium facere, ait, ut numquam ad scientias penetrent, quarum tamen sores linguae aperiant, ingratissimoque labore, ut iter reliquis prae- Parent , circa dictiones ac Vocabula occupari. g. XX. Ut autem latinae linguae maius, quam par est, pretium a nonnullis statui solet, ita & in ceteris artibus, litterarumque generibus, quotidie id evenire videmus. Qui enim artem aliquam docent, eo plerumque omnes ingenii vires conserunt, ut eam ceteras utilitate, dignitate, & amplitudine superare omnibus persuadeant. Hinc ea ad suam quisque artem traducere ac transferre conatur, quae profecto ab ea longis- sine absunt, & ita incautis saepius fucum faciunt, ut magis necessariis praetermissis, ea sectentur, quibuSCarere poterant. Ex mathesi, si sobrie tractetur, plu rima ad vitam sine taedio transigendam, in hominum genUS redundare commoda, nemo, nisi iniquissimus rerum aestimator, inficiatus suerit. Ad naturae etiam arcana rite perscrutanda, & quae hinc pendet, medendi artem, citra controveritam plurimum conseri . Haec, scientiae praestantissimae dignitatem, contra, quosvis obtrectatores satis tuentur. Sed nondum satis hoc visum est iis, qui omnia artium atque scientiarum genera matheseos imperio subiecerunt, nullumque Vitae institutum consistere, nullum negotium recte Peragi , sine mathesi contendunt. Quod vir quidam cetera