장음표시 사용
31쪽
acutissimus I asseruit, solam arithmeticam & alge-Bun-bram ingenium humanum ad eam perducere persectio- DEUsnem, ad quam pervenire possit, cum per eas solum detegi veritates queant, quarum accurata datur cognitio, eiusmodi quidem est, quod nec peritissimis hinius artis placuit, & vel ipsa experientia refelli potest, cum qui algebram ad unguem usque tenuerint, in diliis veritatibus investigandis in primo statim limine a recta via aberraverint. Tolerari tamen hoc quodammodo posset: ast quod alius ad geometriam commendandam scripsit, per eius studium seu peritiam haud parum iuvari posse mentes ad pietatem, concupissentiarum diminutionem , animi aequitatem, ad purae spiritualisique veritatis amorem Fc. in eo imstissimam viri doctissimi Petri Poireti et reprehensionem promeruit, qui pluribus etiam comprobat, si matheseos studium per veram pietatem non temperetur ac dirigatur, plurima illud secum vehere incommoda .
g. XXI. Infinitum in me susciperem laborem, si
cuncta, quae hic dici possent, convectare Vellem. Existimo tamen, unumquemque intelligere, quam caU- te in generibus studiorum discemendis, iustoque pretio illis constituendo. versandum sit. Illud inculcari satis nequit, cum, quo diligentius inculcatur, eo mi- inus observetur, in vanis & non profuturis tempus minime esse collocandum. Numquam enim desunt, quae meliori iuri nostram industriam postulant. Quam cunque partem, inquit Seneca 3b , rerum humana-
32쪽
Bun rum divinarumque comprehenderis , ingenti copia DBus quaerendorum, ac discendorum fugitaberis. Haec tam multa ι tam magna, iat habere possint liberum hospitium, supervacua ex animo tollenda sunt. X.
nocratem quiS non damnet, ne numerum syllabarum quas elementa & litterae alphabeti varie inter se collocatae componerent, nesciret, maXimam citae partem in copulandis litteris, & syllabis subducendis, impendentem Τ Plerique tamen eodem modo vitam instituunt, vimque omnem, & subtilitatem ingenii insuperfluis conterunt. Ut ergo Lacedaemonii, & Alexander Severus imperator , laudabili instituto, musicos& citharistas artem aliam magis reipublicae prolatinram ediscere iusserunt, ita profecto Optandum, ut vanae Omnes atque superflue artes, corrumpendis ma- gis quam erudiendis ingeniis aptae ex republica o heque erudito proscriberentur I . Sed haec hae tenus; instituti ratio ad alia nas Vocat. CAP.
33쪽
Quinam ad ingenii culturam apti sint ρ F primo sito
quidem, num integrae nationes hinc sint removen' ngus' f. L Quid sentiendum de feminis p 3. IL Sum
aetas impedimentum vi rat8 3. III. Num digni tas P F an principes imbui litterarum studiis δε- beant 7 3. IV. Quo que nobilibus G generis claritate conspicuis hoc consenior 3. V. An, qui theologiae . studio se consecrarunt, aliis quoque litterarum generibus opera=Ψ aut possint aut δε- beant ρ S. HL Pauperes an ad haec sacra ammittendi sint g. GL An arcendi a studiis sint , qui ingenio plane destituuntur P dioersitas quoquσingeniorum iuxta sententiam uni marti exponitur, 3. VHI. De ingeniorum diversitate porro disseritur, 3. IX. X. XI. Quam necessaria sit ingenii exploratio, ostenditur, 3. XII. Haec exploratio quo pacto sit instituenda 8 3. XIII. Num 1 mcte plura litterarum genera ab uno pertractem tur ρ F quid de πολυμιαθεια sentiendum P f. XIV. Voluntutis quoque emendationem in eis, qui lit-- teris operari cupiunt, requiri, demonstratur , L XV. Quin improbos si litterarum studiu tra-
34쪽
ΑGri nunc nobis exploranda indoles merito est,
cui semen doctrinae liberalioris committendum . Dispiciendum videlicet, quinam demum colere litteris ingenium prae ceteris aut possint, aut debeant. Cum vero ipsae gentes, quae orbem universum incolunt,& moribus & ingenio a se maximopere dissentiam, haud dissiculter ea quenquam subire cogitatio posset,
num forte integrae quaedam nationes, per naturam ingenium culturae adeo impatiens sortitae sint, ut ad
litterarum fitcra aditus illis penitus sit interclusias Τ Non hodie demum obtinuit, ut a cultioribus gentibus distinguantur barbarae, hoc est, a cultu & humanitate pariter ac eruditione remotae. Si ab Europa discessuris, in ceteris orbis partibus, cxceptis Chinensibus, paucissimi mortalium litteris se ad humanitatem traduci patiuntur. Quin sorte in ipsa Europa, gentes, quae inter cultiores se haud extremas putant, tam obtusis ingenio sunt, ut praeter laborem atque industriam in illarum monumentis, quod admiratione dignum sit, nihil reperiatur. Profecto ipsos Germanos, si quorumdam Gallicanorum censorum iniquissimis iudiciis standum sit, ab hisce sacris arcere fas osset: sed horum quidem insulses obtrectationes rationibus non minus, quam suo exemplo, vir quidam doctus profligavit I . Si quis vero eodem omnes gentes pollere ingenio dixerit, eum quid dicat, asseratue, parum habere pensi Oportet. Non eXperientia solum eiusmodi hominem consutat, sed & ratio. Ex aeris circumfusi, & nos ambientis conditione ingenium varie temporari necesse est, cum aeris particulas Ore naribusve sorbeamus, quae
iJ VAL Hlassiciae Gemanorum eontra obtrectatores Gallos.
35쪽
sanguini admistae, ut spirituum animalium tum indo-BDi, les, tum motus, & agitatio varietur, non possunt non DEUS essicere. Spirituum autem istorum ratio cum in operationibus ingenii utramque faciat paginam, non id modo , quod asserui, inde manifestum est, sed cibi etiam potusque, ut & educationis, quae omnia in Omnibus gentibus .secus se habent, magnam ad ingenium mutandum vim esse, liquido constat. Videtur tamen latens quaedam atque recondita causa quandoque sumbesse , Cum eXperientia constet, gentes, quae olim praestantissima protulere ingenia, omnem velut fodi
Cunditatem ita amisisse, ut nihil nisi illuvies, & squalida apud eas conspiciatur barbaries. Quid Aegyptios, quid Graecos commemorem De Italis suis ita conqueritur Io. Vincentius Gravina I , ut eam regi6
nem, in qua splendor θ' elegantia florentibus Romanorum opibus nata est, θ' multis post seculis,
quamvis convulso iam imperio restitu , nunc noumodo videri huius laudis praesidio spoliatam , fleae
in summam bonarum artium tonorationem pemaeemersam, dicat. Num ergo genius aliquis seculorum, aut sati necessitas, aut alia quaedam occulta ViS homines ingenio spoliat Non licet nobis nunc hac de re disceptare; id credo manisestum est, ignaviam hominum , atque socordiam, luxuriam quoque, principum honas artes vilipendentium exemplum, hic multum si hi vindicare. Non tamen haec quenquam morari de bem, nec ingenium rite culturo, quam ceteri cives sui ingenio valeant, quam serra bonarum mentium sua aetas sit, sed quid ipse valeat, quam sis erga ipsum natura benignam demonstraverit, expendendum est, ut hinc consiliorum suorum expediat rationes.
36쪽
Bun- 3. II. Ast sexus sorte obtat. Ergo ne & seminisngus in orbe erudito locus relinquitur Cur denegaretur Ingenio enim haud raro ita polleret, ut viros etiam superent. Testantur hoc monumenta, quibus nomen suum commendarunt posteris, quam plurima. Nec uni saltem, aut paucis sorte tam felicibus esse contigit, ut litteris per ingenii bonitatem operari potuerint. Tam magnus est, observante Aegidio Menagio, si elegantiorum litterarum summo antistite, seminarum , quae scripsere, numerus, ut de earum solis nominibus ingens volumen conscribi posset. Noti in vulgus sunt illorum labores, qui de seminis eruditione claris commentari sunt et , qui rem ita se habere, neminem dubitare sinunt. Iam apud veteres tantus illarum numerus suit, ut Apollonius Stoicus singularem librum de iis scripserit, quae philosophiae operam dederint. Quemadmodum & separarim Philochorum Grammaticum de mulieribus Pythagoricis scripsisse constat , de quibus & Iamblichus exposuit s).
Cum vero & praeterea seminae suae salutis rationem non minus habere debeant, quam viri, & ad humani generis commoda promovenda, aliisque inserviendum sint obstrictae, non tantum licere hoc, sed & si , cum possint, non tamen excolant ingenium litteris, perperam eas agere, plane contendo. Intelligi autem hoci velim de eiusmodi litterarum studiis, quae non ad vanam delectationem , aut ostentationem sint compar
i J In historia mulierum philosophar. p. 3.
et J Lusius Gesar Capaceius in elogiis illvsirium muliarum ac virorum, itemque B. Lacobus Thomasius in peculiari de boe nrgumento disseruuione . add. Morbessius PoRhist. MIeriar. lib. I. crep.
ad vita 'thagorae lib. L efrea sim
37쪽
me, sed quae ad metam, ad quam omnes conten- BUi dunt, eas etiam perducant IJ. Quod cum secum DRUs expenderet Leonhardus Aretinus, de studiis ac litteris
librum scripsit et , ad Isabellam Malatestam, quo de
iis artibus exponit quibus imbui seminae debent, quas sublimior quidam impetus concitat ad operandum binnae menti. Dignum quidem affumentum, quod pra Clarum ingenium occupet, quos tamen ab illo tanta industria iudicioque pertractatum non est, ut addi multa, aut reditus statui non possint. Sed id nunc non ago . Ceterum non promiscue omnibus hoc aut concedo , aut iniungo, sed illis, quibus per ingenii docilitatem, per fortunae reique familiaris atque domesti-Cae, rationem, Ceteraque obstacula, quae alias merito aliud vitae institutum sequi iubent, litteris navare operam licet. Quibus observatis, non est, quod a Musarum sacris abesse seminas iubeat Laetantius cs , quod illis inter puberes annos secta mox resibus timmesticis profutura exercenda venian3. Namque Deo hisce temere, quas ossicii ratio ad alia vocat, ad Musarum sacra aditum patere volumus. Multo minus autem audiendi sunt ), qui litteras ideo a seminis ab cingi nolunt, quod nec in ecclesiae, nec in fori off-ciis publicis, locus illis relinquatur. Perinde ac si non alia ratio detur, partam multo studio atque labore a doctrinam cum aliis communicandi, aut in aliorum
usus impendendi. Quid enim obstat, quo minus scriptissiJ Cons Annae uariae Suurma iae problema practi cum enum feminae christioriae eonveniar studium litteriarum, in opu Dulis eius p. 29. seque aJ Reeusum A. 169st. studio Q. V. Thomam Genii. 3' Disin. instit. lib. LII. cap. XXIV. 44 Hid. Murram vor. Dct. lib. VIII. cap. XXXI.
38쪽
B -ptis alios erudiant, tanto quidem laudabiliori institutongus quanto latius tunc eruditionis suae fructus spargere, quantoque pluribus eos impertire possunt Sed non opus est, ut illarum causam prolixius agam, postquam iam eruditissimi viri eo munere iuncti sunt. g. III. A sexu pergimus ad aetatem. Recte nimirum Aristoteles I) docuit, primam aetatem hominum disciplinis addiscendis omnium commodissimam esse. Aristoteli suBagantur, quotquot de litterarum studiis,sormandisque ad eruditionem iuvenum animis praeceperunt, quos inter haud postremi sunt, Io. Sturmius
et) atque Gabriel Naudaeus cs , qui sedulo illud in
culcant, ut pueri statim ab unguiculis laudabiliter instituantur. Locum omnino hic habet illud Horatii :
Fingit equum tenera docilem cervice magister, Ire viam, quam monstrat equeS. Puerorum itaque, adolescentum, atque iuvenum est, perpolire animum , & dum genua virent, dum, ut ille ait, iuventus ridet, salutares illi induere doctrinas. Colligendae sunt hac aetate opes doctrinae, quaS Virisam in aliorum rursus usus rite dispensare queam . Accedit, quod memoria felix, vivida imaginatio, in tegrae nec dum debilitatae ingenii vires, animus denique. graviorum curarum vacuus, ad tractandas & imbibendas litteras, hanc aetatein maXime aptam reddant . Cum etiam vita hominis brevis, artium contra
prolixae ambages sint, ea ineunda est temporis ratio,
ut Problem. fM. IV. problem. XXX. De litteraram ludis rewye aperiendis cap. n. p. I 89.
39쪽
ut certa vitae pars discendis, certa etiam docendis, ac B reliqua tandem ad usum reipublicae transferendis a DEUS tibus tribuatur. Licet autem paucissimis ea contingat selicitas, quam in quibusdam miratur, atque Commendat Adrianus Bailletius ci), ut in intimos litterarum recessiis in tenera etiam aetate penetrare, graviorumque studiorum ambitus animo complecti aut scriptis etiam famam eruditionis sibi conciliare queant: si tamen ea saltem ingenii facilitas adsit, quae ad litteras
cuique aetati convenientes hauriendas rectissime com- mittuntur. Dum vero certas litteras cuique aetati convenire dixi, non istud volo, quod in ludicris & stiv lis tenera aetas consumi debeat, sed talia addiscenda esse, per quae ad graviora & sianctiora rite praeparetur & praemuniatur animus. Multo minus itaque illis accedo, qui habenas iuventuti laxant, sique in amoribus impuris carmine exprimendis, similibusve nugis, optimos annos consumserint, si non laudem, veniam tamen temporis male collocati se impetraturos sp rant, si iuvenilium studiorum, aut cogitationum honesto titulo, infelices foetus in publicum prodire patiantur. Quod Bembi Cardinalis Mureti, Toppii, aliorumque exemplis, Bailletius a) comprobat, quos carmina sua liberius scripta Iuvenilium titulo edi voluisse ait, quod iuventutem suam facilius eam veniam impe- itraturam sperarint, quam maturiori aetati multi negare potuissent. Rectius profecto e conspectu aliorum talia
IJ Des Enfans devenus relehres par levrs Erudes ou par Ecrus. Paris A. I 688. ad. Leo Allatius in Apibus Urbanis p. I 44. F Tiraquellus de nobilitate ac iure primogenitorum
40쪽
BUD talia amoverentur, ne iuvenes temere talia sibi licere MEUS putent, quae a magni nominis viriS perpetrata vident,& ita, ut non tantum eos non poenituerit adnaissi
criminis, sed inde etiam ingenii & cruditionis gloriam
aucupentur. Ceterum si quis sorte Ob fortunae iniquitatem, dum aetas postulat, i genium erudire nequeat, non illico abiiciat animum: namque & eos, qui sero quidem animum ad studia appulerunt, ingenio suo selicissimo, improboque labore ac diligentia eousque, profecisse, ut inter clarissimos aevi sui viros eminuerint , idem Bailletus, loco quem supra citavimus, exemplis comprobatum dedit. Habet ergo quodammodo & hic locum illud Sc me Ib: omnis aetatis homines haee schola admittit. Sed observatum tamen est nonnullis, iis, qui provectiore demum aetate litterisse dant vitium aliquod familiare esse, quod Graeci άπειροκαλίαν, interdum & οφιμι ΘιM , causam ortumque eius designantes, appellitant. Hoc Gellius et nos docet, qui, est adeo, inquit, id vitium plerumque serae eruditionis, quam graeci a pellant, ut, quod numquam vel antequam J didia ceris , diu ignoraveris, cum id scire aliquando coeperis, magistfacias, quo in loco cunque, F quacumque in re, dicere. Gellio suffragatur Τheophrastus cs , qui more suo per characteres indolem huius vitii declarat: Elamori, inquit, homini, haec
eniunt: annos sexaginta natus poetarum versus memoriae mandat, hos ad pocula canere lacipiens,
oblisistitur: disicit a filio, quomodo stat in acie conversio ad dextra, quomodo item ad sinistra Fc. N,
Ep. LXXV. p. 293. Noct. Attici lib. XL eap. VILIn characteribin ethicis pag. m. II.