Opera, cum delectu variae lectionis / edidit Th. Ladewig. --

301쪽

AENEIDOS LIB. XI. 213 Lusit et in solido rursus Fortuna locavit. Non erit auxilio nobis Aetolus et Arpi: At Messapus erit felixque Tolumnius et quos Τοt populi misere duces, nec parva Sequetur Gloria delectos Latio et Laurentibus agriS. Est et Volscorum egregia de gente Camilla

Agmen agens equitum et florentis aere catervas.

Quod si me solum Τeucri in certamina poscunt Idque placeruantumque bonis communibus obsto, Non adeo has exosa manus Vict0ria fugit, Ut tanta quicquam pro Spe temptare recUSem. Ibo animis contra, vel magnum praestet Achillen Factaque Volcani manibus paria induat arma Ille licet. Vobis animam hanc soceroque Latino

Τurnus ego, haud ulli veterum Virtute Secundus, DeVOVi. OS0lum Aeneas vocat. Et vocet oro;

Nec Drances potius, Sive est haec ira deorum, Morte luat, sive est 'irtus et gloria, tollat. Illi haec inter se dubiis de rebus agebant

Certantes: castra Aeneas aciemque m OVebat.

Nuntius ingenti per regia tecta tumultu

Ecce ruit magnisque urbem terroribus inplet: Instructos acie Τiberino a sumine I eucros Τyrrhenamque manum totis descendere campis. Extemplo turbati animi concussaque volgi Ρectora et arrectae stimulis haud mollibus irae. Arma manu trepidi poscunt, fremit arma iuventus, Flent maesti mussantque patres. Hic undique clamor

Dissensu vario magnus se tollit ad auras Haud secus atque alto in luco cum forte catervae Consedere avium piscosove amne Padusae Dant sonitum rauci per Stagna loquacia cycni. Immo, ait, o ciVeS, arrepto tempore t urnus,

Cogite concilium et pacem laudate sedentes; Lli armis in regna ruunt. Nec plura locutus Corripuit sese et tectis citus extulit altis. Τu, Voluse, armari Volscorum edice maniplis; Duc, ait, et Rutul0S. Equitem, MeSSapus, in armiS, Et cum fratre Coras, latis diffundite campis. Pars aditus urbis firmet turrisque capessat; Cetera, qua iusso mecum manus inserat arma. 430435440445450455460465

302쪽

P. VERGILI MAR0NIs Ilicet in muros tota discurritur urbe. Concilium ipse pater et magna incepta Latinus 470 Deserit ac ti lati turbatus tempore dissert Multaque se incusat, qui non acceperit ultro Dardanium Aenean generumque adsciverit urbi. Praefodiunt alii portas aut saxa Sudesque

Subvectant. Bello dat signum rauca cruentum 47b Bucina. Τum muros varia cinxere corona Matronae puerique, vocat labor ultimus omnis. Nec non ad templum summasque ad Palladis arces . Subvehitur magna matrum regina caterVa Dona serens iuxtaque comes Lavinia Virgo, 480 Caussa mali tanti, oculos deiecta decoros. Succedunt matres et templum ture vaporant

Et maestas alto fundunt de limine voces: Armipotens, praeses belli, Τritonia virgo, Frange manu telum Phrygii praedonis et ipsum 485 Pronum sterne solo portisque essunde sub altis. Cingitur ipse furens certatim in poelia Τurnus.

Iamque adeo rutilum thoraca indutus aenis Horrebat squamis surasque incluserat auro, Tempora nudus adhuc, laterique accinxerat ensem 490 Fulgebatque alta decurrenS aureus arce

Exsultatque animis et spe iam. praecipit hostem: Qualis ubi abruptis fugit praesepia vinclis

Τandem liber equus campoque potituS aperto Aut ille in pastus armentaque tendit equarum 495 Aut adsuetus aquae persundi flumine noto Emicat arrectisque fremit cervicibus alte Luxurians luduntque iubae per colla, per arm0S. Obvia cui Volscorum acie comitante Camilla

occurrit portisque ab equo regina sub ipsis 500 Desiluit, quam tota cohors imitata relictis Ad terram defluxit equis; tum talia fatur:

Τurne, sui merito si qua est fiducia forti, Audeo et Aeneadum promitto occurrere turmae Solaque Τyrrhenos equites ire obvia contra. 505 Me sine prima manu temptare pericula belli, Τu pedes ad muros subsiste et moenia SerV3. Turnus ad haec oculos horrenda in virgine fixus:

Aen. XI, 471. acceperit libri asciverit Peerlhampus. - 472. adsciverit libri aeceperit Peerlkampus. - 487. rutilum R Rutulum ΜΡ

303쪽

AENEIDOS LIB. XI.

0 decus Italiae virgo, quas dicere grateSQuasve referre parem Sed nunc, est omnia quando Iste animuS Supra, mecum partire laborem. 510 Aeneas, ut fama fidem missique reportant Exploratores, equitum levia inprobus arma Praemisit, quaterent campos; ipse ardua montis Per deserta iugo superans adventat ad urbem. Furta paro belli convexo in tramite silvae, 515 Ut bivias armato obsidam milite fauces. Τu Τyrrhenum equitem collatis excipe signis, Τecum acer Messapus erit turmaeque Latinae Τiburtique manus, ducis et tu concipe cur3m.

Sic ait et paribus Messapum in proelia dictis 520

Hortatur sociosque duces et pergit in hostem. Est curvo anfractu valles, adcommoda fraudi Armorumque dolis, quam densis frondibus atrum Urguet utrimque latus, tenuis quo semita ducit Angustaeque ferunt fauces aditusque maligni. 525 Hanc super in speculis Summoque in vertice montis Planities ignota iacet tutique receSSUS, Seu dextra laevaque velis occurrere pugnae Sive instare iugis et grandia volvere S3X3. Huc iuvenis nota sertur regione viarum 530

Arripuitque locum et silvis insedit iniquis. Velocem interea superis in sedibus Opim,

Unam ex virginibus Sociis Sacraque caterV3,

Conpellabat et has tristis Latonia voces ore dabat: Graditur bellum ad crudele Camilla, 535

O virgo, et nostris nequiquam cingitur armiS, Cara mihi ante alias. Neque enim novus iste Dianae Venit amor subitaque animum dulcedine movit. Pulsus ob invidiam regno virisque superbas Priverno antiqua Metabus cum excederet urbe, 540

Infantem fugiens media inter proelia belli

Sustulit exsilio comitem matrisque vocavit Nomine Casmillae mutata parte Camillam. Ipse sinu prae se portans iuga longa petebat Solorum nemorum: tela undique saeva premebant 545Εt circumfuso volitabant milite Volsci. Ecce, fugae medio, Summis Amasenus abundans Spumabat ripis, tantus se nubibus imber

Aen. XI, 527. recessus M R receptus u P.

304쪽

Ρ. VERGILI MARONIS Ruperat. Ille innare parans infantis amore 550 Τardatur caroque oneri timet. Omnia Secum Versanti subito vix haec sententia sedit: Τelum inmane, manu valida qu0d forte ferebat Bellator, solidum nodis et robore cocto, IIuic natam libro et silvestri subere clausam 555 Inplicat atque habilem mediae circumligat hastae; quam dextra ingenti librans ita ad aethera fatur: Alma, tibi hanc, nemorum cultrix, Latonia Virgo, Ipse pater famulam voveo; tua prima per auraSΤela tenens supplex hostem fugit. Accipe, testor, 560 Diva tuam, quae nunc dubiis committitur auris. Dixit et adducto contortum hastile lacerto

inmittit: sonuere undae, rapidum Super amnem

Infelix fugit in iaculo stridente Camilla.

At Metabus magna propius iam urguente caterva 565 Dat sese fluvio atque hastam cum virgine victor Gramineo, donum Τriviae, de caespite vellit. Non illum tectis ullae, non moenibus Urbes Accepere neque ipse manus feritate dedisset: Pastorum et solis exegit montibus aeVum. 570 Hic natam in dumis interque horrentia lustra Armentalis equae mammis et lacte ferino Nutribat teneris inmulgens ubera labris.

Utque pedum primis infans Uestigia plantis

Institerat, iaculo palmas armavit acuto 575 Spiculaque ex umero parvae SV8pendit et arcum. Pro crinali auro, pro longae tegmine pallae Tigridis exuviae per dorsum a Vertice pendent. Τela manu iam tum tenera puerilia torsit Et fundam tereti circum caput egit habena 580 Strymoniamque gruem aut album deiecit olorem. Multae illam frustra Τyrrhena per oppida matres

Optavere nurum, sola contenta Diana Aeternum telorum et virginitatis amorem Intemerata colit. Vellem haud correpta suisset 585 Militia tali conata lacessere I eucroS PCara mihi comitumque foret nunc una mearum. Verum age, quandoquidem fatis urguetur acerbis,

Labere, Nympha, polo sinisque invise Latinos,

Α en. XI, 552. ferebat gerebat Μι. - 567. tillae libri

305쪽

ΑEΝEIDOS LIB. XI.

Τristis ubi infausto committitur omine pugna. Haec cape et ultricem pharetra deprome Sagittam: Hac, quicumque Sacrum Violarit volnere corpus, I ros Italusque, mihi pariter det Sanguine poenas.

Post ego nube cava miSerandae corpuS et arma

Inspoliata seram tumulo patriaeque reponam. Dixit, at illa levis caeli delapsa per aura SInsonuit nigro circumdata turbine corpuS. At manus interea muris Troiana propinquat Etruscique duces equitumque exercitus omni S, Conpositi numero in turmas. Fremit aequore toto Insultans sonipes et pressis pugnat habenis Huc conversus et huc, tum late ferreus hastis Horret ager campique armis sublimibus ardent Nec non Mes Sapus contra celeresque Latini Et cum fratre Coras et virginis ala Camillae Adversi campo ad parent hastasque reductis Protendunt longe dextris et spicula vibrant, Adventusque virum fremitusque ardescit equorum. Iamque intra iactum teli progreSSus uterque Substiterat: subito erumpunt clamore furentisque Exhortantur equos; fundunt simul undique tela, Crebra, nivis ritu, caelumque obtexitur umbra. Continuo adversis Τyrrhenus et acer Aconteus Conixi incurrunt hastis primique ruinam Dant sonitu ingenti perfractaque quadrupedantum Ρectora pectoribus rumpunt; excussus Aconteus Fulminis in morem aut tormento ponderis acti Praecipitat longe et vitam dispergit in auras. Extemplo turbatae acies versique Latini Reiciunt parmas et equos ad moenia vertunt. TroeS agunt, princeps turmas inducit Λsilas.

Iamque propinquabant portis rursusque Latini Clamorem tollunt et mollia colla renectunt: Hi fugiunt penitusque datis reseruntur habenis, Qualis ubi alterno procurrens gurgite pontuSNunc ruit ad terram scopulosque superiacit unda Spumeus extremamque sinu perfundit harenam; Nunc rapidus retro atque aestu revoluta resorbens

Α en. XI, 607 damnavit Ribbeckius. - 609. substiterat P constituerant Mi substituerat M 8 sub tituerant R. - 6l3. ruinam M Pi R ruina Pη. - 614. sonitu R sonitum MP. - ingenti MR ingentern P.

590595600605610615620625

306쪽

Ρ. VERGILI MAR0NIs Saxa fugit litusque vado labente relinquit.

Bis Tusci Rutulos egere ad moenia VerSOS, 630 Bis reiecti armis respectant terga tegenteS. Tertia sed postquam congressi in proelia totas Inplicuere inter se acies legitque virum vir: Tum vero et gemitus morientum et sanguine in alto Armaque corporaque et permixti caede virorum 635 Somianimes volvuntur equi: pugna a Spera Surgit. Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire, Basiam intorsit equo ferrumque sub aure reliquit. Quo sonipes ictu furit arduus altaque iactat Volneris in patiens arrecto pectore crur3. 640 Volvitur ille excussus humi. Catillus Iollan Ing 'ntemque animis, ingentem corpore et armis, Deicit Herminium, nudo cui vertice fulva Caesaries nudique umeri; nec volnera terrent; Τantus in arma patet. Latos huic hasta per armos 645 Acta tremit duplicatque virum tr3nsfixa dolore. Funditur ater ubique cruor, dant sunera ferro Certantes pulchramque petunt per volnera mortem. At medias inter caedes exsultat Ama Zon Unum exserta latus pugnae, phari trala Camilla, 650 Et nunc lenta manu spargens hastilia denset, Nunc validam dextra rapit indefessa bipsennem;

Aureus ex umero sonat 3rcus et arma Dianae.

Illa etiam, si quando in tergum pulsa receSSit, Spicula converso fugientia dirigit arcu. 655 At circum lectae comites, Larinaque virgo Tullaque et aeratam quatiens TarpHia SHcurim,

Italides, quas ipsa decus sibi dia Camilla Delegit pacisque bonas bellique ministras: Quales Threiciae cum flumina I hermodontis

660 Pulsant et pictis bellantur Amagones armis, Seu circum Hippolyten seu cum se Martia curru Penthesilea refert magnoque ululante tumultu Feminea exsultant lunatis agmina peltis. Quem telo primum, quem postremum, aspera Virgo,

665 deicis' aut quot humi morientia corpora landis Euneum Clytio primum patre, cuius aperium

Advμrsi longa transverbi rat abi 'tΗ pectus. Sanguinis ille vomens rivos cadit atque cruentam blandit humum moriensque suo se in volnΡre Versat.

670 Tum Lirim Pagasumque super; quorum alter habenas

307쪽

AENEIDOS LIB. XI.

Sussos so revolutus equo dum colligit, alter Dum subit ac dextram labenti tendit inermem, Praecipites pariterque ruunt. His addit Amastrum Hippotaden sequiturque incumbens eminus hasta Tereaque Harpalycumque et Demophoonta Chromimque Quotque emissa manu contorSit Spicula virgo, Τot Phrygii cecidere viri. Procul Ornytus armis Ignotis aet equo venator Iapyge sertur, Cui pellis latos umeros erepta iuvenco Pugnatori operit, caput ingens oris hiatus Et malae texere lupi cum dentibus albis

Agrestisque manus armat sparus'; ipse catervis Vertitur in mediis et toto vertice Supra eSt. Hunc illa exceptum, neque enim labor agmine VerSO,

I raicit et super haec inimico pectore fatur: Silvis te, Τyrrhene, feras agitare putasti Advenit qui vestra dies muliebribus armis

Verba redarguerit. Nomen tamen haud leve patrum Manibus hoc referes, telo cecidisse Camillae. Protinus Orsilochum et Buten, duo maxuma Τeucrum Corpora: sed Buten aversum cuspide fixit Loricam galeamque inter, qua colla sedentis Lucent et laevo dependet parma lacerto; Orsilochum, fugiens magnumque agitata per orbem, Eludit gyro interior sequiturque Sequentem Τum validam perque arma viro perque OSSa Securim Altior exsurgens oranti et multa precanti Congeminat; volnus calido rigat ora cerebro. Incidit huic subitoque aspectu territus haesit Appenninicolae bellator filius Auni, Haud Ligurum extremus, dum fallere fata sinebant.

Isque, ubi se nullo iam cursu evadere pugnae Posse neque instantem reginam avertere cernit, Consilio versare dolos ingressus et aStu,

Incipit haec: Quid tam egregium, si femina forti

Fidis equo Dimitte fugam et te comminus aequo Mecum crede solo pugnaeque accinge pedestri: Iam nosces, Ventosa ferat cui gloria fraudem. Dixit, at illa surens acrique accensa dolore Tradit equum comiti paribusque resistit in armis,

675680685690695700705710

308쪽

P. VERGILI MARONIs Ense pedes itudo puraque interrita parma. At iuvenis vicisse dolo ratus avolat ipse, Haud mora, conversisque fugax aufertur habenis Quadrupedemque citum serrata calce fatigat. 715 Vane Ligus frustraque animis elate SuperbiS, Nequiquam patrias temptasti lubricus artis, Nec fraus te incolumem fullaci perseret Auno. . Haec satur virgo et pernicibus ignea plantis

Transit equum cursu frenisque adversa prehensis 720 C0ngreditur poenasque inimico ex sanguine sumit: Quam facile accipiter saxo sacer ales ab alto Consequitur pinnis sublimem in nube columbam Conprensamque tenet pedibusque eviscerat uncis; Τum cruor et volsae labuntur ab aethere plumae. 725 At non haec nullis hominum sator atque deorum Observans oculis summo sedet altus Olympo.

Tyrrhenum genitor Tarchonem in proelia saeva Suscitat et stimulis haud mollibus inicit iras. Ergo inter caedes cedentiaque agmina Τarchon 730 Fertur equo variisque instigat vocibus alas Nomine quemque vocans reficitque in proelia pulsos. Quis metus, O numquam dolituri, o semper inertes Tyrrheni, quae tanta animis ignavia venit Femina palantis agit atque haec agmina vertiti 735 Quo ferrum quidve haec gerimus tela inrita dextris At non in Venerem sρgnes nocturnaque bella Aut, ubi curva choros indixit tibia Bacchi,

- Εxspectate dapes et plenae pocula men83e, Hic amor, hoc studium - dum sacra secundus haruspex 740 Nuntiet ac lucos vocet hostia pinguis in altos. Πaoc essatus equum in medios, moriturus et ipse, Concitat et Venulo adversum se turbidus osseri Dereptumque ab equo dextra conplecitur hostem Et gremium ante suum multa vi concitus aufert. 745 Tollitur in ca 'lum clamor cunctique Latini Convertere oculos. Volat igneus aequ0re Tarchon Arma virumque serens. tum summa ipsius ab hasta Di Dirigit ferrum et partis rimatur apertas, Qua volnus letale Drat; contra ille repugnans750 Sustinet a iugulo dextram et vim viribus exit.

309쪽

AENEIDOS LIB. XI.

Utque volans alte raptum cum fulva draconem Fert aquila inplicuitque pedes atque unguibus haesit, Saucius at serpens sinuosa Volumina VerSat . Arrectisque horret squamis et sibilat ore Arduus insurgens, illa haud minus urguet obunco Luctantem rostro, simul aethera verberat alis: Haud aliter praedam Τiburtum ex agmine Τarchon Ρortat ovans. Ducis exemplum eventumque Secuti Maeonidae incurrunt. Τum satis debitus Arruns Velocem iaculo et multa prior arte Camillam Circuit et, quae sit fortuna facillima, temptat. Qua se cumque furens medio tulit agmine virgo, Hac Arruns subit et tacitus vestigia lustrat; Qua victrix redit illa pedemque ex h0Ste reportat, Hac iuvenis furtim celeris detorquet habenas. Hos aditus iamque hos aditus omnemque pererrat Undique circuitum et certam quatit inprobus haStam. Forte sacer Cybelae Chloreus olimque sacerdos

Insignis longe Phrygiis fulgebat in armis

Spumantemque agitabat equum, quem pellis aenis In plumam Squamis auro con Serta tegebat. Ipse, peregrina ferrugine clarus et Ostro, Spicula torquebat Lycio Gortynia cornu; Aureus ex umeris Sonat arcus et aurea vati Cassida; tum croceam chlamydemque sinusque crepantis Carbaseos fulvo in nodum collegerat auro Pictus acu tunicas et barbara tegmina crurum. Munc virgo, sive ut templis praesigeret arma Troia, captivo Sive ut Se ferret in auro, Venatrix unum ex omni certamine pugnae Caeca sequebatur totumque incauta per agmen Femineo praedae et spoliorum ardebat amore: Telum ex insidiis cum tandem tempore capto Concitat et superos Arruns sic voce precatur Summe deum, sancti custos Soractis Apollo, Quem primi colimus, cui pineus ardor acerVOΡascitur et medium freti pietate per ignem Cultores multa premimus Vestigia pruna Da, pater, hoc n0Stris aboleri dedecus armis, Omnipotens. Non exuvias pulSaeve tropaeum

Aen. XI, 768. Cybelae vulgo Cybelo librii. - 774. umeris

umero g. - Sonat g erat M.

310쪽

P. VERGILI MAR0NIs Virginis aut spolia ulla peto, mihi cetera laudem Facta serent; haec dira meo dum volnere pestis

Ρulsa cadat, patrias remeabo in glorius urbes. Audiit et voti Ρhoebus succedere partem 795 Mente dedit, partem volucris dispersit in auras: Sterneret ut subita turbatam morte Camillam, Adnuit oranti; reducem ut patria alia videret, Non dedit, inque notos vocem Vertere procellae. Ergo, ubi missa manu sonitum dedit hasta per auras,800 Convertere animos acris oculosque tulere Cuncti ad reginam Volsci. Nihil ipsa nec aurae Nec sonitus memor aut venientis ab aethere teli, Hasta sub exsertam donec perlata papillam Haesit virgineumque alte bibit acta cruorem. 805 Concurrunt trepidae comites dominamque ruentem Suscipiunt. Fugit ante omnis exterritus Arruns Laetitia mixtoque metu nec iam amplius hastae Credere nec telis occurrere Virginis audet. Ac velut ille, prius quam tela inimica Sequantur, 8l0 Continuo in montis sese avius abdidit altos Occiso pastore lupus magnove iuVenco, Conscius audacis facti, caudamque remulcens Subiecit pavitantem utero silvasque petivit: Haud secus ex oculis se turbidiss abstulit Arruns 815 Contentusque fuga mediis se inmiscuit armis. Illa manu moriens telum trahit, ossa sed inter

Ferreus ad costas alto Stat Volnere mucro.

Labitur exsanguis, labuntur frigida leto

Lumina, purpureuS quondam color ora reliquit. 820 Τum sic exspirans Accam, ex aequalibuS Unam,

Adloquitur. 1ida ante alias quae sola Camillae, Quicum partiri curas, atque haec ita satur:

Hactenus, Acca Soror, potui, nunc VolnuS acerbum Conficit et tenebris nigrescunt omnia circum. 825 Effuge et haec Τurno mandata novissima perfer: Succedat pugnae Τroianosque arceat urbe.

Iamque vale. Simul his dictis linquebat habenas Ad terram non sponte fluens. Τum frigida toto Ρaulatim exsolvit se corpore lentaque colla 830 Et captum leto posuit caput arma relinquens

A en. XI, 799. tibi M ut alii. - 821. fida Μ R Idam M P. 830. relinquens reliquit R relinquunt