장음표시 사용
121쪽
De vacuo lortro mutere possimus ut videamus, an ibi vivere; a praecipue, an volasppossint si enim volent, proculdubio corpus est, cui alae eorum innI tentur: ahas merum videbitur vacuum, ut ab eo permitti tantopere abhorreant, ut quidvis potius quam tale spatium sine corpore admittant Nec de lunt, qui maluerint ad materiam quandam subtilissimam recurrere In qua der, caetera corpora tam dura quam fluida innatent,dum per eorum omnium poros illa facillime, sin ulla prope resistentia penetrat, pro riusque omina replet spatia. Quod quidem, quia gratis assis mant, temper licebit gratis negare; dum illi hujusmodi ma- leti se existentiam timis rationibus stabilierint. Praesertim vero quia multis non dissicilior videtur meri vacui, quam talis materiae existentia cujus necessitas aut uius in rerum natura nullus apparet.
Quidquid it in eo jam fere omnes conveniuntiquos, nisi merum illud fit Vacuum, at certe id eorum corporum vacuum est, de quibus in philolophia Peli patetica sermo habetur;Puta Terrae, Aquae, Aeris, Ignis, d, Celi: quodque in liquore,qui in observatione adhibetur, solius gravitatis, non autem alterius qualitatis habenda sit ratio. Caererum non omittendum est,factam fuisse ab eodem D. de Pasica hyerargyli observationem in tubis recurvis quos communiter siphones vocamus, quibus hydrargyrum repletis tum ita inver- iis . v ainbo orificia in hydrargyrum duabus scutellis contentum immergerentur, ventre siphonis in aere extante versu superiorem partem. si quidem venter ille silpra hydrargyrum scutellae utriusque minus ascenderet quam pedibus a. ω7.2 . perpendiculariter sumptis , si sentque scutellae cum suo hydrargyro ecundum eandem superficiem horizontalem, dispostae , habita ratione superficiei superioris utriusque hydrargiri in scutellis contenti: tunc stabat immotum totum hydrargyrum tam in siphone,quam in scutellis contentum. Si vero altera scutellarum altera altior esset: tunc ab altior hydrargyrum per tubum ascendebat,& in deprestiorem defluebat, donec vel totum exhauriretur, vel ambae superficies hydrargyri in scutellis contenti, ad horizon rem, in unam superficiem librarentur. At si venter siphonis supra utriusque scutellae hydrargyrum altior esset quam pedibus a. r. .i pe pend tunc, quod minime expertis videbatur miraculum, ex utroque
crure siphonis , hydrargirum in scutellam suam eo usque recidebat.
qpousqueremaneret altitudo toties jam dicta pedum et M . . Tu-pra hydrargyrum utriusque scutellae sive ipsum in utraque scutella ira' eodem plano horizontali staret, sive non Venter autem sphonis a
122쪽
Io a Valeriani magni parebat veluti vacuus inter duas partes hydrargyri hinc inde in cruKbus siphonis contanta s. quo inita tuccisabat omnes morus. Tandem si venter ii phonis supra unius scutellae hydrargyrum minus altus esset, alterius velo, vel aeque altus, vel altior mensura piae dicta tunc pro varia altitudinis differentia, variae phase conspiciebantur, quas recensere nimis longum esset. Nec dubium fuit, quin idem omnino in aqua, vel in alio quovis liquore fieret, si siphone debitae altitudinis adhiberentur. Ne quis ergo putet in posterum, aquam ex uno latere montis quantumvis alti, polli, superato mentis vertice, beneficio siphonis firmissi . mi, deduci in uallem opposuo montis lateri subjacentem. hoc enim supra altitudinem pedum I. fieri non potest. Neque etiam supra hanc altituti nem ascendet aqua in tubis illis, qui communiter in puteis p
plicantur ad suggendam, Nattollendam aquam, si machma adhibita suggat tantum, non autem premat mana premendes, poterit sane aqua altriis pellia machina debite constructa sit, ac dispolita. His animadversis, inter multas quaestiones,duae nobilissimae intereruditos agitari coeperunt. Prima, qui feret ut liquor, qui observatione adhibe tu iacerta quadam altitudine supra subjectum sibi in scutella liquorem, veluti ter vires quasdam contrarias libratus sustineretur, habita ratione ponderis ipsius liquoris , ad altitudinem ipsius in tubo determinandam 'Secunda, qui fieret, ut quiescente liquore in debita tibi altitudine ci vel gutta ab eo descendatod mill scilicet per os tubiquadam cultat vis alius liquoris levioris gutta; tunc reliquus liquor in tubo contentus, ad summum ubi subito, ii hydrargyrum fuerit, magis no cum stepitu alcendat, tanta vi in ipsum fundum superius impi gati ut multos tubosi praecipue ex longioribus fregerit, atque in aerem longe supra tubum exilierit: sique tubus illaesus super ruisus descendatiquor , de post aliquam motuum contrariorum reciprocationem secundum ascensum, de descensum quae reciprocatio omnibus ferme experimentis familiaris est,quiescat: tum dimissa alia gutta , a cendat rursus, minus tamen violenter atque ita alternando per aliquot vices,
donec totus liquo gravior ex tubo dimissus fuerit, Me vim in loc imillius ascenderit Sed quia circa has quaestiones , eruditi divertissima sentiunt; dc discussi opinionum longa est; ideo expeciabo super hac re litteras tuas, ac tunc, si ita tibi videbitur, ultra progrediar, Mi quid novi interea acciderit qtiod tibi placitatum putem , illud nata a Moni adjungam. Vale Vir mihi colendissime Mnae, ut hucusque facilli , in posterum amare perge Para H. cari. οἱ Iob. anno io 7.
123쪽
DE INVENTIONE A R I SExhibendi Vacuum
NARRATIO APOLOGETIC RVALERIANI MAGNI,
FRATRI CAPUCCINI Ad bilim Clarissimum Virum b. P. De Robervat. Vod hoc anno I 6 7.ia Iulii Varia viae Typo vulgaverim,me esse primum, qui publica vi Vacuum, exhibitum in fistula vitrea, vertis, vir doctissime, defectui candoris, quippe quod hoc ipsum ab anno 6 3 in talia vulgat una sit, praecipue vero Romae & Florentia ac ea de re disputatum in te doctissimos viros Evang. Torii cellum,& Angelum Ricci, cuius epistolam de ea quaestione A. R. P. et se nnus Ord. Minimorum miserit Parisios Ego vero illis temporibus, quibus haec agebantur, fuerim Romae, conscius omnium,& conversatus cum doctis illis Hisce adiungis experimenta vacui, eodem artificio et oblata Rotho magi a Nobilissimo viro D. de Pascha mense Ianuario , Februario sebentis anni 6 I ac demum Parisiis tua industria non solum exhibita, , ve um etiam aucta observationibus accuratioribus. Hisce me g; reum laudis usurpatae, quae non mihi, sed aliis debeatur: Ego vero te ie-daiguentem sic interpello. Veni Romam Aprilis anni 16 2. Inde discessirima Maii 6 3. eo ipso anno menses Iunium Miulium exegi Florentiae Linde concessi in Germaniam primum deinde in Poloniam rac demum redii ad IVrbem ineunte anno G s. unde discessi eodem anno mense Septem
Romae non vidi, neque unquam novi ex nomine Angelum Ricci: Florentiae Evang. Torri cellum nec vidi, nec Domine tenus unqua cognoui non quia viris illis dest claritas nominis, sed quod ego sim obia rus illis Florentiae habui commemorationem frequente etiam cum Sereni g. Principe Leo pol do de pertinacia Peripatus in sententia Aristotelis contra ipsum visum,& tactum imoque ae suum ibi, an consultu
124쪽
m Aleriani Magni. te mea philosophi es, si ea ex illa Civitate , sub uspiciissereni T.
Magni Ducis astruit a piod'uet in lucem, nec tamen aliquando sonuit inlibi in illa Vrbe vox ista, Vacuum. Romae A. R. t Meisennus anno 16 1. nil mecum contulit de hoc
Caeterum, nil de hoc experimento urdi aut typo, aut scripto exasa tum aut per epistolam inter amicos communicatum. Confluum ergo es iuperanda impossibilitate Vacui incidit i hi apud Galilaeum, quod aqua nequeat per attractionem ascend cre in fistula ultra cubitum decimum octauum, S ab usu librae Archimedis , quam Iaco viae annor 6 q. dono accepi a Tito Linio Buratino , viro eludito in Mathematicis; qua occasione cognoui proportionem gravitatis ter aquam ac mercurium esse l. ad 3. proxime nec fuit tanti acuminis Matellexisse, tu bum cubitorum viginti, si qua repleatur redditurum duos sin vero
Contineat argentum vivum, retenturum tertiam decimam partem cubitorum octodecim. Anni sunt octo, quibus, varie praepeditus frustra dispono fabricam fistula altae ultra cubitos octodecim , quatuor scilicet ab usu librae Archimedis quibus quaero tubum viti eum altitudinis trium cubitorum. Biermium est elapsum a prima diligentia nec tamen ossicina vitrearia prope Craco viam aut voluit, aut soluit dare fistulam, congruam operi disposito. Adhibui ligneam , quam etiam Dum habeo, cernente inter alios Nobili viro Domino Hyeronimo Pin occidi beralium artium cultor eximio. Verum Mercurius stetit in illa longe infra altitudinem debitam, eamque per lingulas vices varia bati pro varia copia aeris attracti per poros ignici quibus tamen non obstantibus alia fistula ex eodem ligno fabricata cujus longitudo non aequabat quinque partes quarta cubiti, nil mercurii, quo fuerat repleta, reddidit unquam:&expertus sum pondus mercurn ex fistula , pervia aeri, premere digitum obturantis orificium infernum conatu pendincredibili secus, mercurio in fistula vitrea suspenso a virtute prohibitiva Vacui.
Demum, cum Gaspar Brunorius Venetus qui apud Reges Anesiae, Daniae.& Sueciae suam in fabrica vitri celebram artem, euocatus Danistisco a Selenissimo REGE Poloniae Venit mai Liuiam ab illo humanissime accepi plures diuersae altitudinis, ametri tubos, ex quibus aliquos, quorum altera extremitatum protuberat promiseratque Regi alios longitudinis cubitorum trigintari sed Brunota coacto alio transferre fornacem,adhibui interea metallicum.
125쪽
De Vacuo. ros Io ergo exhibui experimenta acui Tyox vulgata , non tamen in eum finem ut docerem possibilitatem Vacui, s. ut inde arguerem falsitatis prima principia Physicae Aristotelicae quapropter audeo.
experimenta haec esse antiquiora inter veltratcs . armatiquc veltra quoque auctoritate Vitam quaero ex veritate, non laudem si nolui exinde vituperium primae inventionis, mihi arrogatae contra meam conscientiam. in quem finem attexo duo fra omenta Epistolarum. Adm. R. P.Simplicianus a Mediolano, ex Vicecomitum familia, nostri ordinis Commissarius,&Procurator Generalis in Urbe , mihi nuncianti sepefata experimenta respondet. 7. Septembris proximeptae teriti, in haec verba latine redditari Legimus cum nostra delectatre ne
singularissima, go ali Patres hic Romae commorantes, librum tu si . R. Paternitatis, quem alius quo lue ex ra Monasterium communicavimus preci
pue vero Illustiis ac Reverendig. Domino Vicesserent , omnes existima-mmodum esse partum. dignum, o c. S m nostro Conventu oin ano ducenti circiter Capuccinorum: duo Studia, unum Philos phiae, alterum Theologiae, praeter alios praecipuos Patres, qui pauim o conveniunt ex toto ordine, nec tamen unus extitit, qui experimenta illa aliunde scisset . quam ex meo libello. . A. m. R. P. Petrus Martyr Vistarinus Doctor Theologus Ordinis Dominicanorum , litteris Papia datis praeterito mense Semptembra, his crbis mea Stur. Vltima Epistola , quam accepi a me ratre reddidit νnihi unu;n xemplar Demonssat iniis olularis depos bilitate vacui: Ressan quapi imo assectu visa fra cula quapropter rescripsi, me timuisse ne deesset applausu,qui alioquin Auctori debetur. 5ed mihi credat, Demonstratio illa ponderata, ct accurate exam nata a Doctorepublico meo Cclaea , uni induxit adpraeparandum necessalia pro iisdem experiment , sonit T -pis evre are conformia σc. Et Papiae Studium universale praecipuum totius Paliae nec tamen innotuit illis, quid Toricellus , quid Ricci secum ipsi, aut cum aliis disputarint i aut scriberent de hoc argu
'' 'I dedit D. Aleesander Ma 12 Medices, vir praecipua nobilitatiS, oui mense Aug. sto praeterito, concitus fama exhibiti spectaculi, me
hic arsa viae accessit,ac rogavit, ut illud ipsum repeterem eo spe erate postulavitque exemplaria mea Demonstrationis , S: p itolam
meam ad Serenis s. Principem Leopoldum, gaudebatque fore e nun-
Biennio abhinc R. P.Ioan. Baptista Adrianus Societ Iesu discessito Roma,
126쪽
Ios Va&riani Magni Roma, ubi ocu crat Rethorica , venitque Marsa viam, ibiq. sipes Iavit experimenta Vacui velut nauci a irgo Capuccinum uesciVrisse quid Romae iii novatur iii P illosophia ei possibiL: siauid mi ignoravit Collegium Roma i in societatis ESu. Quid plura' sunt apud nos plures Galli, κ' ilibus multi ingemo,&eruditione clari qui Demonstrationem meam laudarunt praecipia Ea novitate. Ignoscat ergo Tua Prudentia Valeriano, si id, quo isu ope iudicio ad invenit,&perfecit , ignoravit fuisse praus fac ha- tum ab aliis. Meus textus excipit privatam scientiam de hoc arcano cuius non medico auctorem. Sum fortassis primus, qui eam Vno publicam feci. distractis exemplaribus per majorem . cliorem c uexuropa partemo non aucupaturus laudem a demonstrato Vacuo sed praeparaturus duriora i. orundam Peripateticorum intentaria tolerandam minus acerbe Philosophiam meam luci proximam Dominus de Noyers vidit allegata documenta, scilicet, librum Galil ilibram Archimedis tubo ligneos, epistolas duas 'testis insuper oculatus omnium, quae hic arta viae contigere in demonstratione vacui. 'ale, Vir. quem dudum amo, veneror, tibi dicet i notus Warsa-Viat, Non. Novembr. 16
VALERIAI US MAGNUM MEDIOLANENSI A
De VITRO MIRABILITER FRACTOad Petrum Martyrem istarinum ordinis Sancti Dominici Virum clari mum. Es,Vir eruditis lime, de illorum numero , qui veritatem eand
re eximio prosequuntur, quos amo, venetor. Experimenta
enim dξ possibilitate vacui, a me Tua: Eruditioni coni in eata examinasti, submotis iis affectibus , qui plurimorum num te vertunt a veritate: quapropter haec mea de eadem materia narratio P gumentatio prodit sub tuo nomine, ut vel hinc intelli as obser .an
Praeterito mense Iulio,anni scilicet Isio, dum in vitreo Tubo com
127쪽
mitterem ad 7nvicer Naturam, prohibitivam vacui, clam Natura motiva nydrargiri ad centrum, fracta est pars Fistulari vitreae extuberan
tis elliptice, ea sectionum uniformitate, ac mysterio, ut spem faciat lucri Philosophici, non minoris eo. quem confert ipsa Demonstratio ocularis de possibilitate vacui. Facti veritatem refero. ωm cum judiciuadjungo, quatenus tua interventione exponatur examini cu acri judicio Facultatis Philosophicae celleberrimari ac Regiae Universitatis Papiensis in qua tu quoque agi sito femorem publiculam Erigebatur tubus super plano origontis plenus hydrargiro, dum osculum ejus nima parte subjecti argenti vivi , digito meo clauderem: quo retracto, defluxit id omne , quod natura prohibitiva vacua nequit suspendere, parte tubi superiore vacua supremam extuberantem vidi scimam in plures partes cohaerentes tamen, ita, titubo elevato ab hydrargiro ad regionem aquae , haec sursum acta una cum portione argenti vivi,&, impacta summitati scissae, eliserit tres scissuras quas . dcciduas in aquam subjectam, etiamnum conservo integras, congruas fracturae praefatae. Tuberculum illud refcri magnitudinem , ac figura movi gallinae domesticae n quo numerantur scissurae vinginti octo, coeuntes in duobus punctis verticalibus , aequi distantibus tamen a puncto medio paulo plus latitudine grani hordeacei scilicet distantia duorum punctorum v crticalium ab invicem non aequat lineam , longam tria grana hordeacea. Ab unoquoque puncto, ceu a duobus centris , prodeunt scissuraequatuordecim velut lineae ductae in sphaera punio verticali ad i
Horum verticalium arcuum nullus attingit punctum imum tres non perveniunt ad paralellum maximum reliqui intersecantillum, Minfra concontinuantur plus minus. Duo integrantur ex duabus scissuris, nimirum superiore deflecten te a rectitudine arcus, inferior coeptum arcum dircete continuat, licet scissura interior non communicet cum superiore.'Nullus arcuum verticalium sic congruit alii, ut conjunctim constituant integrum circulum ellipticum
Spatium inter duo hemisphaeria intercipitur quas uni sormitera
quatuor arcubus a vertice ad paralellum maximum lensim , ac uni formiter paululum ab invicem secedentibus.
Scissurae sunt conspicuae penetrantque totam vitri crassitiem, sicq; P rtes
128쪽
Valeriam Magni partes scissae cohaerent. ut aer nequiverit penetrare quandoquidem 3 qua ac mercurius sursum aeta eliscrunt aliquot partes. Ejusmodi est mei ubi scissura quam inscripsi mirabilem.
yetum, cum inductio non fiat ab unico individuo opportune accidit mihi alia similis fractitra sed minus conspicua, tum quod tuberoculus Fillulae sit multo minor superiore , tum tiam quod abierit in decem partes plane ab invicem separatas , quarum tamen vix est aliqua, quae non referat arcum verticalem,& nonnullae sunt praeci, tales sed quia vitri crassities, ac mixtura est difformis non potuit natura vacui prohibitiva ipsum scindere uniformiter Distinctionis vero duorum punctorum verticalium nullum possum in hac secunda fractura notare vestigium, nisii illa solutine subtili committam ita, ut cois haereant: quod tametsi fiat fortassis non prodibit dualita punctorum, eo quod non habeam omnes paries in quas scissum et vitrum illud. Vertim quicquid sit de qualitate hujus secundae fracturi, utraque subiicio meo ratiocinio , quatenus utramque examinem secundum rationes sempiternaliter cibas.& incommutabiles. Quar igitur cujusmodi naturae sit id, quod fuit principium fractionis expositae. non enim latet tam profunde, quin adhibito congruenti ratiocinio, cogatur prodire in apertum , quod tamen audentius promitterem, si Tua Eruditioni essent comperta potiora principia mea Philosophiae cujus edidi primam dumtaxat partem quapropter orae mitto nonnulla. Corpora naturalia distinguuntur naturis in exilientibus iisdem corporibus, quae sunt immediata principia diversorum motuum puta Ratiocinari Sentire, Vegetare, Loco movere, Lucere, cretinua ejusmodi. Corpora qua corpora componuntur ex partibus, quarum quaelibet confert toti aliquid molis: ipsa vero corpora contiguantur ad invicem. Porro sine motu locali nil Continuatur, discontinuatur; contiguatur,&discontiguatur: quapropter haec quatuor sub uno motu
Corpus, qua corpus, est per se loco mobile. sic igitur argumen-Corpus qua Corpus, est per se loco mobile,
129쪽
Ergo Corpus, qua Corpus, non est loco motivum. Principium loco motivum, quatenus non est Corpus est spiritus, qui tamen denominatur Corporeus, eo quod sit in Corpore. Hae Sunica Demonstratio revelat ingentia Principia locomotiva, quae occuluntur sub trina dimensione Corporum naturalium Partes Terrae coiri inuantur in unam sphaeram. discontinuatae. revocantur ad suum totum a Natura, quam impossibile est esse corpus.Numera stellas.&Corpora integrantia mundum is scito securus, ea continuari, discontinuari, Contiguari, discontiguari , seu quomodolibet aliter loco moveri a Natura,quae non est corpus. Natura ergo loco motiva loco movet corpus, qua Corpus,
Id vero. quod loco movet corpus, qua Corpus,necessario attingit sngulas partes Corporis loco moti, Ergo Natura loco motiva attingit singulas partes corporis loco-
Scilicet Natura haec est in Corpore. non ut locatum m loco, te ut Virtus in in te imperfectiore. Quae virtus, seu nergia, penetrat totum corpus asse motum, totaque adest singulis ejus partibus, ita ut sit extensa ad omnes, ingulas partes corporis loco moti. Ea scilicet natura, quae est in parte A, est in partem, Mi singulis, ac in toto corpore. Magnitudo autem corporis non provenit ab extensione partium elux: nulla enim earum extendit se ad aliam sed singulae seorsum sunt minimae: quae a natura loco motiva applicatae seu continuatae , sunt unum totum, quod mineupatur Corpus idque habet magnitudine non ex se, sed a natura continuativa, nec eram , sed umbratilem. Corpius enim, si Cogitetur seorsum a natura continuante, non est unum Ens magnum, sed plura Entia minima : neque a Spiritu fieret unum. si Spiritus non esset extensus indivisibiliter ad omnes , innulas ejus partes. Cum autem magnitudo alia sit Spiritus , alia corpori nulla est inter utramque proportio, quae exhiberi pulsi in numero in lineis. Magnitudo Spiritus est plane indivisibilis dicorporis est diuisibilis. MagnitudoSpiritus est distinguibilis in infinitum, quatenus pars Spiritus, quae est in minima parte corporis est totus 'piritus idem numero extensus ad singulas partes dati corporis. Quae ve-io Geometrae demonstrant de Magnitudine , non conveniunt ma-znitudini Corporum, nisi secundum analogiam : magnitudini vero Sestitus debent accomodari cum congrua declaratione.
130쪽
iro Taleriani Magni Quoniam vero naturae loco motiva sunt plures, non tamen lundem rationis, harum duas dumtaxat noto differentias. Sunt nonnullae, quae plures, diversasque partes subjecti corporis movent , ordinantque ad unum finem. Principium vegetativum es naturae talis, movet enim innumeras , diversasque partes corporis vegetabilis inordine ad propagandum ficulneam cogita lignum, corticem , folia, quatenua tandem edat ficus , quorum gratia fiunt reliqui motus in
Sunt aliae, quae movent aliquam dumtaxat partem alicujus corporis: movent autem si non moveatuur, ordinentur a superiore natura temere , seu nullius finis gratia. Habes exemplum in vapore, quem aqua calefacta exhalat. ille non est unum corpus continuum, sed confusa congeries partium aquae innumerabilium,iquarum quaelibet movetur a proprio calore ceu a natura spirituali, producta a calefaciente. Hi calores movent sibi subjectas portiunculas aquae, nullius finis gratia; tametsi a natura superiore ordinentur, v. g. ad pluviam, quae faecundet agrum.
Ingens sane differentia naturarum harum. Priores sunt lillae substantve, quae a Philosophis nuncupantur Supposita , es ut Entia completa, ita ut ex multis ejusmodi naturis non sic possit integrari unum Ens, ut ex multis partibus integratur unum corpus , magis cxtensum. S ex multis caloribus unus calor magis intensus Q iis ex multis hominibus, leonibus , ficulneis constituat unum hominem, unum leonem. Unam ficulneam, majores, aut intensiores homine, leone, ficulnea simplicibus 8 Hinc dignoscitur alia praerogativa jusmodi naturarum. scilicet, nulla accidit alteri. Quis hominum ita inhaeret alteri, ut hic sit substantia , alter vero accidens illi inhaerens λEdiverso illae Naturellae, moventes temere nullius finis gratia, copulantur aliis,& fit tertium c duabus, aut pluribus , quod movet intensius eandem , v. g. particulam quae , natam suscipere plures hujusmodi gradus caloris. Ejusmodi ergo natu rellae revera ciscidunt substantiis completis , a quibus dirigitur illarum motus amis
Demum submoveo scrupuli im, oriturum ex fractione . seu motu corporis, nona Spitatu sic dab alio corpore , cujus experimenta sunt vulgaria, pene continua pi arcipue circa vitra , quibus vix et h
aliquid fiagilius, vix franguntur , quin cui denter frangantur ab alio