Renati Rapini ... Hortorum libri 4. Cum disputatione de cultura hortensi

201쪽

HORTENSIS CULTURAE.stiam excusem rei capitalis is ipse causam suam agat sic ille eodem in loco apud Caesarem. Vna, inquit, occurrit defensio, quod muneribus tuis obniti non debui sed uterque mensuram implevimus om quantum princeps amis tribuere positi m ego

quantum amicinia principe accipere catera inuidiam augent: qua quidem ut omnia mortalia infra tuam magnitudinem iacent, mihi incumbunt. Sed opes meas iube in tuam fortunam recipi: hoc quoque in tuam

gloriam cedet, eos ad simma vexisse , qui ct modica

tolerarent Honesta speciosaque oratio, a Principe in speciem fatis bene accepta. Quae a me habes, inquit, Horti villa, cassibus obnoxias ni o licet multa videantur , plerique haud quaquam artibus tuis pares plura tenuerunt Pudet referre liber

tino , qui ditiores pectantur. Vnde etiam rubori mihi est quod praecipuus charitate , nondum omnes fomi una antecessis. His adiecit complexum oe oscula; natura consuetudine exercitus velare odi a

lacibus blandit 's. Ex quo apparet per accusationem eam nihil factum contumeliae digia 'ti Hortorum: quorum cultus, magnificentia semper innocens est in viro primariae inter optimates dignitatis, ecapud Principem gratiosi; qui postea criminum alio. rum suspicione laborauit Eum enim fati sui duritas persequebatur: quod ad rem nostram nihil pertinet. Serimo multus esse posset de immoderata cupiditate

caeterorum , qui quaerebant celebritatem nominis,

per sumptus tam immanes , pro molitione HortOrum. X ij

202쪽

16 DISCIPLINA NIVERSA Ex quibus coniicere licet, apud populum Romanum, non tam culti ruris venustatem, pomariorumque excellentiam quaesitam , quam villarum sumptum, magnificentiam, in quibus ipsa ornamentorum Confusio Commendabat luxuriam. Quae magnificentia, vi apud homines diffluentes luxu,&otio, non tam valere videbatur ad ruris decentiam , quam ad opulentiae, vanitatis ostentationem: in quo nihil erat dignum, quod cum admirabili Hortorum nostrorum amoenitate, .elegantia comparari debeat. Nec facit ad rem Phaedrus, quod libro quarto, fabella quarta , meminerit quorumdam delicatorum Hortorum in domo polita S eleganti:

Domum politam . delicatos fortulos. Cum ex orationis uniuerso contextu nihil colligi possit, quod persuadeat amoenitatem nostrae aetatis locum habuisse aliquem apud eam, qua scribebat. Ex quibus duo confici possunt alterum, Graecos, in Hortorum cultu , naturali pulchritudine ruris; Romanos vel superbis molitionibus, aedificiorumque magnificentia magis fuisse delectatos alterum

autem, apud trumque populum Veram germanamque ortorum concinnitatem & decentiam vel ne

glectam esse, vel quod magis probabile est, prorsus

ignoratam nos enim ad elegantiora peruenimus. Quamquam quaesitam a Latinis ruris amoenitatem

indicet Martialis in describenda libro quinto ad Bassum Faustini villa, cuius rusticitatem insulsitatem-

203쪽

HORTENSIs CVLTVR E. I6sque ridet satis facere in hunc modum. Baiana nostri milia, Bas, Faustini, Non otiosis ordinata myrtetis, Viduaque platano toninique buxeto, Ingrata latissatia detinet campi:

Sed rure vero , barbaroque tatur. Nullum autem elegantiae, quae nunc est, in Hortis apud nos, per aetates deinde consequentes, apparet

signum : adeo disciplina illius uniuersae videntur fuisse negligentes de qua, ut iusta fiat aestimatio rei

totius, breuiter iam, sed accurate, constituendum, quid praeceptionis in se recipere possit ut naturae arti, quibus duobus constat omnis agricultura Hortensis, suae partes ex aequo imponantur. Non mihi magnopere laborandum puto deprae Maa ' ceptionibus hic fastidiose con erendis, verbosiaque

proponti argumenti Commendatione tantanta prae tofis eisI sertim multitudine scriptorum . per uos , partim Vn '

patrio, partim peregrino termone disputata est haec materia: Vt omittam veteres prope infinitos. Res enim nulla est, de qua non modo nostra, sed etiam omni aetate superiori, tam abundanter, copiose scriptum sit. Non possum tamen quin breuiter admoneam , quae debeant in uniuersum obseruari a cultoribus, pro Horto diligente S accurate prae

parando.

Prima prudentiae pars est, loci ipsius, in quo con stituendus Hortus, aestimare naturam, quod impri mis praecipit Plinius libro 17. Historiae naturalis, cam

204쪽

16 DE DISCIPLINA NIVERSApite secundo, adsoli naturam, loci ingenium, O ab cuiussu mores , dirigendam solertiam. Quod in omni agricultura caput est praecipuum. In natura enim, quemadmodum monet Plinius , colendi maxima portio est quod explicat pluribus in prooemio librici . unde, meo quidem iudicio, parum audiendus Scrofa apud Varronem , qui terra Eiquetium, domini scientia, oessinu emendari posse vult capite quarto libri primi de re rustica vel benignam

in partem accipiendus. Nam si natura non conspiret quid ab arte, vel diligentia separari queat Sunt tamen qui moliuntur id, ut naturam sua arte, industria superem sed quam dissiculteriti operose interdum, &it plurimum, quam parum feliciter, ipsi viderint. Quatuor video desiderari a Palladio, libro primo de re rustica, capite secundo, quibus bene colendi agri summa ratio contineatur, aerem, terram,

aquam, di industriam quod de natura&arte debet intelligi. De quibus exponam breuiter quid statui debeat, ut certum esse possit , quid utrique parti,

quid alterutri imputandum sit dicam primo denatura, quo nomine perspicuum est, siderum, Ventorumque primum, tum soli ipsius rationem contineri uniuersam. CL,, i, De sideribus ac Ventis, quibus naturae prima prae- De n/tur, Cipuaque pars constat , nihil habeo praecise , quod

h. iis commendem. Tenendum illud quod pertinet ad

iρης Drti omnem agricultionem : imperandum terrae; sed

caelo , quod est supra deliberationes nostras, obse-

205쪽

quendum. Quamquam suspicatur Tullius secundo de legibus , terra cultum segniorem fore si ad eam tuendam ferroques biiciendam , auquidluperstitionis accesserit. Quod superstitionibus implicatae mentes , ariolationibus misere obnoxiae sint per quas suus industriae locus vix relinquitur. Id autem Cautum fuerat longe prius a sapiente, his verbis siri obseruat ventum, non seminat qui considerat nubes numquam metet. Quod tamen non sic est accipiendum, ut caeli ventorumque ratio nulla prorsus haberi debeat in quibus vim agriculturae propemodum praecipuam positana puto. Sed eam opinor esse loci huius sententiam : qui de ventis S nubibus, quibus nihil est magis incertum , certus esse voluerit , laboraueritque nimis anxie, ut securitatem obtineat in ea parte, eum Operam perditurum. Existimo tamen ventorum Vim Omnem , quam

Plinius libro 18, capite 3α putat caelesti longescrupulosiorem, plurimum loci habere debere in agricultura neq; idcirco prorsus negligendam sed cultores de Plini sententia serio admonendos ex libro 18 capite et . confitendum es, calo maxime constare agriculturam , Virgilio iubente praedisci mentos, ante omnia , moresque sederum. In quorum praesensione exploranda , exponendisque rerum futurarum significationibus, caelo deprehendendo, non fuisset tam multus: si1 id ad terrae cultum nihil interesse putauisset. Nihil enim est, quod tam accurate prae 'cipiat libro primo Georgicon, ut ventorum aura

206쪽

168 DE DIs CIPLINA UNIVERSArumque importunitati quam diligentissime caueatur quod prius Commendatum fuerat ab Arato Agricolam in omnem annum contemplari debere 'L arum quaque tempestatum hominibus nuncia sint, ut omnis cultura rite procedat. Quasi nihil debeat succederes, si pars ea negligatur. Idem visum Columellae in praefatione librorum de re rustica, ca-b oe anni praesentes mores intueri debere missicum.

Nam ut monet Theophrastus, et επις ρου ας. φορο, ψ πολυώρπα Gibro 8. cap. 8. Vt autem authore Plini, libri 19 prooemio, non minus conferunt rura deprehendendo est, quam Aideralis scientia agro

colendo diligensvi accuratus sit, in patrio more retinendo, pro consulenda tempestatum opportunitate: sui, experientiae, quae constitit ex longa obseruatione apud exercitatos agricolas, plurimum tribuat, ut tempora de caelo seruet: non id tamen, ut fit per simplices & imbecillos, qui vanis obseruationibus dediti , implicatique religionibus, omnia faciunt aniliteri superstitiose Anni quatuor partes praecipuas rationemque Ventorum omnem,&singulas quasque tempestatum affectiones notet,& perdiscat non ignoret Lunam Solisque conuersiones brumali solstitialique reuocatione distinctas cognoscat, quibus, quoad poterit, culturae suae rationem

207쪽

HORTENSI CULTURAE. 169nem accommodet miser erit,ac animi semper pendebit, si laboret de caeteris Quamquam non desint, teste Plinio , qui caelum terra parere cogant, ut qua in siccis sirantur, orientem , cse emmonefflectent; qua in humidis meridiem. Altera naturae pars in Horto praeparando consideranda, postquam de caelo constiterit , pertinet ad ipsius telluris ingenium cuius mores imprimis spectandos accurate praecipit Xenophon in oeconomi

ο et φυτευ ν Θιδε in a. Pi febrem gracolationi dare operam velit., hinc ante omnia cognitam esse soli naturam amni oportere. Et scite quidem istud asprmant.

Ei enim ignorat, quid ferreolum pos uri is profe

rito nec quae t mandanda semina nec quaeserenda stirpes, intelliget dem monet Theophrastus libro octauo historiae plantarum capite . attendendum

adam cuiusque si indoles aptast ines arsi Metti Idem rccipit Columella in praefatione si is, inquit, in hac scientia perfcti profiteri

volet, exploratum habeat, quid usque plagae coΠω niat,' id repregnet. Longa est oratio, multaque vis rationum , quibus id persuadcri queat. Certum enim it, in sua a natura diuersiis regionibus diuersias affectiones esse, Vnde tarditates habilitatesque camporum existianen C, quas per sola tetrarum diuersa videre solemus-

208쪽

17O DE DISCIPLINA NIVERSA Eamque locorum differentiam diligenter obseruet villicus, ne plus imponat agro quam admittere in se possit. Quamquam sunt nunc quidem , qui de soli conditione di naturae minime sibi laborandum putent quod certis per artem periclitationibus, praemedicandae telluris viam assecuti, eam ad omnia praeparent. Sed sic existimo, vitia quae proueniunt ex causis naturalibus , posse quidem corrigitantisper: sed tolli prorsus non posse. Vnde Plinius libro 1 . postulat eos dementiae manifestae , qui ter ram terra emendari posse putant quod in angusto, tenuique fundo tolerabile Videretur, in quo cultoris diligentia vincere poterit terrae infelicitatem: quamquam proditum a Plinio, in agro Syracusano cultorem aduenam , lapidato agro perdidisse fruges luto. Adeo verum est, interesse plurimum, ut terra indolis suae simplicitati relinquatur, cuius beneficio utendum dicet si segnis tardaque sit, cultu adiuuari possit creprimi vero, si plus iusto fertilis: quod

pertinet ad alteram partem, quae artis est Mindustri . De terrae Colore non putat laborandum Palladius

libro primo de re rustica quod, inquit, bonitatis autor sit et alis incertus. Quamuis de Beryti sententia, terra nigricans sit Omnium laudatissima: cespi 1, με s γως, ψέε πυνουρον 1 ta, et: cui libro secundo γεωπιν γ assentiuntur Anatolius &Diophanes. Sed

seminum differentiae, fundus, quoad fieri potest, est

accommodandus. Hunc autem in terrarum delectu

statuit ordinem Palladius libro primo Eligendus

209쪽

pinguis ac resolutus ager qui minimum laborem pos cit, fructum maximum reddit Secundi meriti est 'issus qui labore quidem maximo , tamen ad motare ondet. Illud vero deterrimum genus est, quod

erit siccum simul Q issum , macrum igidum, qui ager pestiferi more fugiendus.

Postquam constitutum erit de soli natura, de villae ipsius siue Horti possitione deliberandum. Nam Varro capite . libri primi monet permagni interessi, ubi posita sint ista quo pectent. Existimat autem magnus ille arbiter ruris milia positionem ad exortus aequinoctiales a Winiam , quod aestate Umbram habeat hyeme Solem Horti vero positio omnium felicissima , ex Palladio , ea est , cui leniter

inclinata planities, cursum aqua mentis per datio

discreta derivat. Hortus autem is, qui caelo Clementi subiacet, S fontano humore percurritur, prope

est ut liber sit,&nullam propemodum colendi disciplinam, vel leuem admodum requirat. Quapropter optandus terrarum situs is, qui neque ita pla- nus sit, ut restagnet; neque ita praeruptus, ut diffluat; neque sic obrutus , ut in depressissimas valles subsidat meq, tam arduus, ut eXCelsitate sua immodice pateat caloribus,tena pestatibusq; violentis. Sed Vel campus apertior, qui humorem pluuium fallente clivo subducat vel collis, per latera molliter inclinata deductus Certum enim est, modice depres sos , iacentesque clivos arboribus fructiferis essedorige commodiores. Nam tales requirit Didymus

210쪽

οὐ λαός Otii νι ορπις loca in montibus decliuia oeter ad Boream. Mea autem sic est opinio ubi caeli salubritatem, ubertatemque soli nactus eris, quae duo requirit in primis Cato , de situ plano , vel pendenti, de terrarum aequo vel iniquo tractu non magnopere laborandum: eam vero villae, Ortorumve positionem omnium esse laudatissimam , quae uberiori fundo, caeloque salubriori, camporum prospectum adiungat patentiorem, quod ruri super omnia commendatur , ut innula Horatius.

Laudaturque domm , longos ν pro licit agros

Negat autem Fundanius apud Varronem Hortuna a domo remoueri debere quod terram, propter aedificia, putet esse longe fructuosiorem. Cum autem tetraporuin nostrorum disciplina traduxerit omnem ruris cultum, ad simplicem munditiam S amoenitatem : optimum erit , quemadmodum praecipit Plinius , libro 18 capite . pro paran-dofundo aliena insania frui sed ita tamen . tia tutela non sit onera qualem describit Martialis libro sexto ad Castricum. Et casa iugeribin non oneros suis. Ipsa vero Horti descriptio accomodanda ad uniuscuiusque fortunam in qua ,sicut in caeteris,habenda ratio dignitatis primum, tum commoditatiS.Cauendum itaque, ne loci conditionem superet fortunae

magnificentia nihil enina est magis odiosum,quatilli