장음표시 사용
71쪽
inde lue locum habentiam Indi rectae,quam n rectae demoria strationes, mi istis sint potiores Directae quaein osten. sivae appellantur puel sunt Amrmativae velNegativae: utrius que generis in moralibus usurpari possunt. Et licet ut meqtie fini praestantiores Indi rectis, seu ad incommodum ducenistibus , nihil arhinus saepe & hae ipsae magnam hac vola-
UX superioribuscertaeq-dam aureis erunt repetendae iuxtaque curialiis una quasi tabula coli signandae. Sed, inquis, quid opus est novis regulis, dum si prae a tomim si manarum regulis, videlicet Leges Natura: D vinae viles iamlint constitutae rataiest, sed jam aliud agitui: Traditurus aenim sum regulas, quas Intellectus Dracticus in dist cardo Appetitus in eligendo debito inckic Milatur. Hae vero multu differuntab aetionum humunam ira regulis finalibus, Legibus. Quemadmodum enim peritus nauta in pyxide ind-gnetica certam lineam observat, cujus ultimo puncto locus ille designatur, quo eurium destinat Interim alia atque alia tamen ratione navis gubernaculum torquet , aliaque s cit, quae maxime viis, νωμ propria sunt, ut brevia va- Mosaquei Ludite is gravius incumbentes procellas aliaque eridula ipsumque naufragium et fugiat. Ita quoque quilibet homo bonus Oc prudens ad Leges tanquam normaminalam actiones suas componit. Sunt enim seges praecepta virtutum, inquinum odiervatione ip Hπήια seu Felicitas ho- mimpcchsistit. Interim noliue a Practicus in uia erreri
72쪽
ExAMEN LOEAE LITATI IEsuITIc aut impingat ne item Appetitus turbulentorum adfectuum tempe falc praeceps agatur, sed secunda Rationis aura usus verum bonum anhelet, certa Moderatio vis hujus regulae adminiculantes sive eautela sunt constituendae. Cum igitur perinde uti in alia materia ita quoque in Morali illa tria supia cxpossita locum inveniant,Scientia,OpNnio i caldos circa priusdiae sunt observandae cautelae:
I. Quandocunque per demonstrationem certus esse potero de faciendis & fugiendis, tali veritati opinionem probabilem, cumprimisentia illa dissentientem, sine peccato mi
2ui de Conicientia docent Doctores, hactenus redietradunt, Conscientiam dubiam eme, cum quis dubitat&anceps haeret utri parti contradictionis adsentiendum sit , vel Gmpliciter exi himans rem omnem esse incertam, vel secum qu deni rem fatis diligenter versans,non tamen uni contradictoriar tun magis quam alteri adsentiens diu vero talem
conscientiari siqua dicenda fuerit in praxi sequitur, peccata qui enim se exponit peccandi periculo , utique peccat. Quin ims dum id agit, quod nescit bonum sit an malum , scityeroata dubitans: bene domate illud fieri posse,in peccatum quodammodo consentire atque illud velle videtuti Recte idem gentiles intellexerun . bic enim post Stoicos Cicero I. O c. Benepraecipiunt, qui vetant qui uism agere, quod dubia aes, aquumsit an iniquum AEquitas enim luceti aper se: dubitara autem cogitationem Agni ea injuria. Probabilem Con scientiam vocant cuius judicium sit probabile, seu opinioni probabili innitatur. p nionein vero describit ita eum Thoma Angelus de Clavasto,cum Intellectusa ei adsentitur, non quidem sufficicnter aut plene convictus, sed quod voluntas
propter probabilem rationem Tmagis inclinet in unam partem , quam in adieram,cum formidine tamen oppositi.
73쪽
- TAMEN PRO ABIUΤATI IpsuerIe Etsi igitur Conscientiam probabilem aliquando ut Rectam sequi ias sit, nefas tamen emitam sequi, si de probabili. re cognitae propositionis contradictoria apodictice tibi comstet.Tunc enim per conclusione apodicticam ita est convictiis intellectus tuus, ut contradictoriam probabilem aliquando vi&m, non solum non pomis sine peccato sequi, sed etiam illam jam ut manifeste falsiam debeas abjicere atque dam
Praeterea etiamsi omittantur, illa datae regulae verba, A
CIENTI ILLA DISSENTIENTEM, reliquis sua integritate relictis , nihilominus illam obtinere existimo. Etsi enim formido oppositi , quam conjunctam habet opinio, non sit semper realis dubitatio, nihilominus tam seccatur, pum possis certam tuto veritatem sequi , malis tamen cum periculo falsi probabilem opinionem amplecti, etiamsi idem p obabilire per hanc concludatur , quod per demonstrationem apodictice Negligenter enim aut praeridenter res practicas tractare, irobabile certum apodjctico tisite per piam Voluntatis adsectionem praeponere,' ipsum est peccare. Non equidem immemor sum eorum, quae supra dicta stania eundem hominem de eadem re simul non pomeficientiam habereri opinionem, ut videri possinibit hac Regula opus fuisse, propter vesanas tamen Piobabilistarum sentetitias αadstitiones illa poni debuit. Et saeptisme pinionem presponi solere scientiae, hanc ab illa exis udi, exemplo sint In- contλnelNies, qui contra Scientiam suam asunt m pini nem ab adfectibus Intellectui non satis bene disposito coi menda iam sensuique gratam sequuntur. Qua de re subtiliter contra Socratem disputat Philosophus I. Nicom. s.
II. Demonstrationes praeticas eo discrimine in agendo sequi oportet,quo ipsi illarum constabunt principio. .
Practicarum Demonstrationum principium Legem aliis bia melle lixi halutari vero cum magnasivdiversitas, cum
74쪽
os judicio Malas enim Leges, hoccst, uri Natura acu luntati divinae penitus repugnantes vicem Principii sultinere in vita hunaana hautquaquam fas est. AEliae, quae quidem non sunt tales, sed hominuin placito prae e naturae decreta quaedam conuituunt, superioris a cujus Legis aut inuati saepe obnoxia sunt , ut certis cassibus modo illarum obligatio suspendatur, modo per aequitatem restringatur, imo, ut sunt res humanae, aliquando tota exstinguatur di v. g. ex sit, Seditiossis csse capite plectendos, aut in exilium pellendos talium vero tantus sit numerus,eaque vires, ut in discrimen univei se adducatur Respublica propter mamris mali metuim suspendenda fuerit Ila obligatio, dc potius ιρι-ο omnis i iuria obliteranda. Ei enim in sua manu akent arma, in eois rundem arbitrio es,maneas, an maneat res ublica. Polus. Par quoque necessitas nonnunquam lubebit, ut Lex penitus
abrogetur. De requiratis restrictione non est cur quidquam addam, cum illa sit perfrequens. Omnia igitur ea, quae jam supra attuli, iisque soric pro re nata addi pomunt & debent, antequam ipsam actionem aggrediaris aut deseras, provid δin deliberando sunt ponderanda. Exacte enim hic omnia definire nec licet, nec consilium est. sed his ita positis. Prob bilitatis desulticae absurditatem solum generaliter detexisse Iussiciat. Proinde opinionem quod attinet mmilla multis m vis variare polli , certae quoque de illa constituendae sunt
III. Quaiadocunque apodieti ca ratio non suppetit,probabilem rationem sequi oportet,sed
Pluribus supr demonstratum filii fas esse aliquando invita sequi opinionem probabilem Caeterum eum sobabilitatis sint gradus, aliaque sententia magis, alia minus proba
bilissilinon continuo illa aeripienda&j-
75쪽
quae maxime sit probabilis. Accidit enim ut minus probatalis magis sit tuta quam quae probabilior videtur, minusque est tuta Probabiliorem appello, quae sorte pluribus ac sol di
libus rationibus nititur Tutiorem, quae a peccato remotior
est, etsi rationes illius sint pauciore minusque firmae. Proinde fide actione aliqua deliberes, d Intellectius Tibi liaggerat utriusque generis probabiles rationes Prudentia Te obli g, tum esse ostendet, ut tutiorem licet minus probabilem op nionem sequaris, propterea quod non solum peccatum , de quo penitus consat, sed etiam periculum Moccasio peccandi evitari debeat, ne in ipsum peccatum consensisse tuave culpate praeci asse videri queas,
IV. Opinio probabilis falsa in praxius irpata a peccato neminem penitus ab luit.
Haec Regula ut recte intelligatur, multa notanda veniunt. limo quidem nulla Dpuato probabilis est , nisi ejus contradictoria quoque sit probabilis. Si enim ejus sit certa
atque evidens veritas aut falsitas, de Opposita opinione quid judicandum sit, cuivis man scitum erat, quandoquidem contradictoriarum alteram Veram esse, alteram falsam, plane
necessum est. Deinde saepe Intellectus de faciendis ac fugiendis secus statuit , quamlege vel Naturae vel alia definitum est Theologiae Moralis Doctores Conscientiam errante vellerroneήm appellant. Atque haec a Probabili non differt, eum falsum approbando in prax sequitur. Errat enim , vi falsum censet fac probabit falsamq; morum iacit regulam. Cum primis illi errore probabilibus opinioni, aceenseri s lent si dissicilius forte a paucioriae deprehendi 'eant. Praeterea etsi ratione Conscientia quam dicunt Errantis discrimen sit faciendum, primo ratione rei, quod vel de re per se hona, vel de re per se mala , vel de indifferenti concipiatur: deinde ratione ipsius Erroris, qui Vel sit vincib; lis, vel Invincibilis nos tamen operosius omnia & singula haec non excutiemus, sed hoc solum urgebimus , quisquis falsum soquendo
76쪽
xxAMEN PROBAEILITA DIEsurTD. s quendo utu ipsi probabile videatur)ab aeterna veritate r cedit, eum peccare. Ab aeterna, inquam, Veritate, cuIus a niversalia decreta ac iura neminem fugere debent. Alias siquis agat errore in vincibili ductus, sicut in sua causa it Io qui amant Scholastici plane fuerit invincibilis,&non tucata subsequatur poenitentia, actio invitarierit habenda. Operae pretium fuerit Thomam ingeniose hac de re disserentem audire, cuius verba amendrochio citata legere est supr pag. s. Modo notes Thomam ibi more scholasticorum Doctorum, uti supra monui, praeter Legem alteram morum normam se tem Dcere Conscientiam .Quod tamen nostrae adsertioni nihil officit:quod talisConstientia sive Intellectus judicium,de quoliam dictum est, Legem aliquam supponat,ac saepe sibi fingat Cum veto Probabilitatis dogma maxime innitatur testimonio atque autoritati Doctorum, circa Fidem notandae sequentes sunt Regulae
V. Fides divina semper praeserenda est hu
DEUS enim ubique apiens, ubique verax viti&fallere nescius cum e contrario nemonon hominum labi, errare ac sallere possit. Nec est,quod divinae autoritati torte hominum existimatione magnos, aut numero mulios opponere velis
Doctores , hi enim ipsi saepe falsissimis principiis fascinati in
VI. Imo Fides divina omnibus rationibus4 argumentis humanis, non sol, probabilibus, sed mapodieticis, praeponenda est.
Nam si de Dei voluntate perspieue modo constet, quid fieri . nobis aut non fieri velit, humanas rationes non est quod perose scrutemur, sed prompte obsequi, & vel haec facere verilla omittere nos oportet. mutis sane si legitime se habu ri nunquam Voluntati divinae ad verabitur, ΝΡrudenti enim facta coritetur principio, seu tali Lege, quae illi consentanea
77쪽
3 ExAMEN PROBA3li ITATIDIEsu ITICAE. t ui 3--σμα legitime collectum nihil sit pronuntiat rum voluntati divinae contrarium. Interim cum non a quorivis ubique expedite demonstrationes confici posunt, rectius fit, si modeste Dei nutui pareamus, modo de illius sententiare voluntate nobis constet, uti dictum est.
VII. Fides humana unius aut pthirium Doctorum testimonio nitens solidae den noniurationi postponenda est.
Si de eadem quaestione hinc complurium Doctorum rationes proponantur, atque hinc una aliqua uniust Demonstratio sol, ah hanc in moribus sequi, illas missas facere Oportet. De monstratio enim cum plane certum faciat Intellectum Prachicum, nullo periculo obnoxius cst homo, in amnilo illam veritatem iamnικίρκὼ sequens Testimonia vel illa di proba-hiles rationes, ut ut multorum Dochorum, non tamen ad iam quam probabilem ciunt veritatem, sic ut licet Intellectus Practicus iis in alteram contradictoriarum magis inclinet, o riculum tamen peccandi non omne absit, cumprimis si probabiles has rationes,&apodicticae illius unius vim perspexeris, aut perspicere potueris& debueris. Demoni rationi enim adsensus non tribuitur propter fidem autoritatem di centis, sed propter vim&evidentiam ipsius veritatis.
VIII. Fides humana Intellectum Practicum aut hominem in agendo nunquam securum prς-
starei test, nisi L egi alicui, DEO vel probatae,
vel non improbatae sit conformis, vel saltemLegi alicui aut Voluntati divinae non repugnet.
Securitatem in agendo ex se nemoDoctorum prastare potest, quod autoritatem docendi habeat, aut sufficiat, si indigitare possis, ἐσεις ἔφα Quaecunque vero Fides iis tribuitur, prinpter rationes tribuenda est Lex vero est optima ratio,adeoque h-t tussimum adsensum meretur, imo saepe illum ex-
78쪽
RTAMEN PROBABILITAris illsurrie uestorquet is utoritas vero illa Qtcstimonium externum Doctoris opinionem solum facit probabilein eandemque saepissime fallacem Tanti igitur faciendum est testimonium,quantam cum est aut rei aratione habuerit convenientiam, cui si fidem tribuam, his debetur, non illi Interim cum Leges mulini sint diveris. quod ex superioribus mani tetriam ess existimo, hinc uni demum securus in agendo luna, si testinam Dium Doctoris sequar tale quod conveniat prorsus cum Lege vel Natura: , vel Divina, vel Humana civilia Deo non improbata. 2od si negotium sorte exstiterit talo, quodne Natura, nec D v. na, nec Humana lege sit devinitum, certa illius forma determinata, et timonium Doctoris hactenus licites, quoi quatenus certo mihi constat, illius lententiam nulli Legi, sub cuius obligatione alioqui agens esse pomi r repugnare. Si enim hac de re certus non sim, ac temere fidem Humanams qtiar, eamque forte erioneam a peccato apropter absolvi nequeo. Bene in hanc remΤhomas Quodlib. IILart. u. Resondeo dicendum, quod diverse opinis es Doctorum sacraser plura siquidem nonpertineant ad dem es bonos mores,absquet pericuis auditoresurram opinione quipossunt. Tune enim habet locum, quod Apsolin dicit ad Rom. inquiu in sosensu abundet. In his vero quapertinent ad demo honos morer,
MAOlsTRI. In talibus enim ignorantia non excusat. Quae verba insigni perfidia adulteraresnon erubuit Sanctius essita cinius verba habes supra apud mendrochium in notis pag. 9.
IX. Quidquid theoretice verum est vel Al- sim, idem quoque in praxi vel verum vel falsiam,h. e. licitum vel illicitum est.
Η ec Regulamo speciatimScientiam autopinion autFidem concerni , sed univcrsalis est Theoretice verum appellant. quando Intelleae PracticusLegem ita habet certo cognitam,
ut ipsi de actioniae viaiversaliter rem constetiqua illi vel conii a senis
79쪽
εo TX MgN Ro3MILIΥATIDIEsmrIc . sentiant, vel ab illa abeant. V., Si suum cuique tribuendum esse sciam, constat justitiam ubicunque opus est exercendam,&omnem injustitiam esse sugiendam. Practice verum clialsum esse dicunt, quando quaestio est de adsone singulari v.
gr. an calumniatorem meum mihi occidere liceat. Ita quaeri posset theoretice, An Christiano liceat bellum gerere, aut usuras capere Practice, an huic liceat isti bello interesse, an mihi aSempronio tali tempore usuras capere. Distinctio igitur tolcrari posse videtur, de ipsa tamen Regula veritate re
ctius constabit, si ex Aristotele repetamus, quae ipsi dicatur Veritas Practica Si Intellectus practicus de universe libus et de singularibus practicis rebus recte judice , lappetitus huic judicio prompte morem gerens ad singularem actionem perficiendam moveatur, adeoque semper recto rationi dictatu se regi patiatur, Veritas est Practica L Nicom ' Py. Si igitur Appetitus, proximum principium , debet plane consentire Intellemis recto iudicio, atque hoc item ομολγώς dii τη ρεξλτ ορ'ῆ, uti hic loquitur hilosophus, non
potest non eadem ei Veritas de rebus agendis, li ilicoriam illarum cum ipsa praxi contencas. Illud sane accidere potest,ut quis universalem propositionem ratam habeat,v. g.nulli Christiano licere artem foenebrem exercere tamen ignoret hoc vel illud, quod jam agitur a foeneratore Alphio, esse
artem scenebrem exercere hoc autem inde evenit,quod non satis recte pervideat, hoc singulare sub illo universa: contineri. Ubi vero de utroque constiterit, non potest non muniversali theoria: in singulari praxi statuere, tale quid agere esse plane illicitum. Atque hae iunio illa Reguli, quas quilibet vir bonus, Sc praecipue Christianus, in vita moribus prudenter observet prarier quas besalia nonnullae sine cubio conititui poterunt,in his Osi argutari aut calumniari velint Probabilistae addendae sunt. Nos vero ne justo prolixioressimus, jam traditis contenti erimus utemur.
80쪽
PROBABILPTATE ctiaria hincproductae Conclusiones propenuntur. DRudem profecto vox est Ciceronis 3 de Finia inquit, hisrum actio illatori motus, non quivis sed cerim quidam es ritus; μ vita agenda est certogenere quodam, non quolibet. Modus ille ac norma agendi vivendique rectiissime capitur ex Legibus, cuira primis Naturae MDivinis Lex enim nemini indulget, nihil dat adsectibus,sed est oratio a prudentia prosecta, uti ait Aristoteles ro Nicom. uti Mentem autem seu Prudentiam qui actionum praesidem constituit, videtur iis constituere rectorem Deum atque Leges Polit. υ.p.aoδ ό γαρ νο- μιν ἄνευ ο αεξ, ω ν τε Lex enim e ne appetitione mens id eamque ob caussam ita a Ciccsonec ex describitur,quodsi nihilaliud, niserec a se a numine Deorum tracta ratio, imperans honesa,prohibens contraria. Ut igitur contraria sibi invicem opposita rectissime innotescant, videamus sane, ecquain vivetis ormam dc suitae novique Casu istae habeant. Est illa PROBAB LLITAS, quae actionibus Goralibus applicata Lesbiae regulae vicem sustitiet. Maemadmodum enim Lesbii in aedificando propter lapidum asperitatem usi regula plumbea&il xibili, qua se in 'lacteret atque accommodaret ad lapidum i aequalitatem, cum alioqui lapides ad regulam dirigivi aequari. Dieant; a Piobabi illae actiones non consormant Legum normae, sed Lesbiam PROBAB'LITATis suae regulam quibuslibet actionibus re nauseanti luxuriantique appetitu attemperant. Ut igitur stiperiorum veritas o Probabilitatis usuiticae Disias tanto luculentatis appareat, pronuntiata non ibi uni generalia de Probabilitat sed varias hi hc collectas conclutiones Libunum conspcctum producam, ut monstros liae ,
hestia planu sit. φώ -,, a quovis honestae piaeque vitae tu-