장음표시 사용
51쪽
re verasant, ut nunqua in contingere possit,ut actio humana, quae his conformari debet, si quam ab illa normavi principio diversitat cin habeat doci repugnet, peccato excusari aut absolvi queat. araeter talia velo Principia sunt etiam alia , quae plerumque citam actioncs sibi volunt esse conformes,accidit tamen nonnunquam propter singularium varietatem contingere potest, ut obligatio talis legis stet, ac propter alius&majoris sere praecepti obligationem actio ab illius Legis inplurimum obligantis norma recedens, non solum non sit
licita, sed nisi ita faciat, D superioris praecepti obligationi se accommodet, a peccatis non sit futura immunis. Exempla jam supra dedimus, sed nondum explicavimus. Plerumque subditid liberi obligati sint,utMagistrat uiri Parentibus morem gerant; sed haec obligatio interdum cessat. I cnim aliquid ulniint quod Deo, quod Patriae Caluti manifesto repugnet, mos iis sine peccato non geretur. Talis quoque est illa Legis naturalis propositio, Homo hominemne laedat. Male fici enim. facinorosi , invasores omnino excipiendi ab illa sunt. amo tantum aberi, ut hi non nostin laedi, ut aliquando ne quidem laedonti resistere illis fas sit, etsi alias defensio sui duris dicatur naturae. Unde illud axioma natum fuit: Ubi f
it Ustes licita bi defensio e prohibita Sed audiamus ele
ganter hac de re disserentem praestantissimum Romanorum Philosophoriun circ OG . Ergo, inquit, ct promissa aron facienda ρnnunq/ m. Nessemper deposita reddendasint. Si gladium quis apud tes mentis deposuerit, repetat infiniens
redderespeccatumst non reddere os iam. sit gal
apudie pecuniam deposuerit, belrum inferatpatria, reddesne de 'positum Z non crede facies enim contra Remp. quae debet esse: charissima. Sic multa, qua natura honesividentur esse emporibu uni non honesa. Facerepνomis Mare conventis,reddere deposita, commutata utilitate quam ille semper cum hone 'state copulat imi non honesia sed ipsum adi , si is , Auto' rem atq insuper exempla apud eundem lege.
52쪽
c um itaque luculente,ni sal lociostensiim RNMateriam phl- losophia Moralis partim necessariam es sic partim contingentem ut plurimum vix videtur dubium cuiquam telictum esse, certam ne de his rebus veritatem habere possimus. Hanc vero non nisi per Scientiam impetrari, supra positum est. Moralem autem disciplinam scientiam dicere, plurimis hactenus lectu auditiive intolerabile visum ruit. Multos enim idem sentire, quod non nemo his scribit verbis, dubium mihi nullum est Scientiam Practicam diseres, quasi ego diceremni ram albedinem, ax falsam veritatem. Monstrum enim mphilis phia Aristotelis es Scientia Practica, cumpraxis se theoria ubique a Philos, ostatuantur disserenti opposita Caeterum hoc non esse monstrant sed metho 'o ac Philosophia Aristo telis plane consentaneum, e ipso illo tam clare ostendam, ac si solem, quodajunt, manibus portem primum ita colligo. Ubi demonstrationi locus est, bi Scientia ex In Philosophia morali demonstrationi lociis est. E. Minorem nam depropositione per se manifesta non laboro' probo, primo ex Aristotelis, poster. c. 27 edit Pac ubi disertis verbis dicitur, Scientiam per demonstrinionem locum habere non nisi in necessiario,& contingenti Ut plurimum. In eandem sententiam docet 6. Metaph. a. omnis scientia ejus est , quod uisemper, aut uvlurimum est. Manifestissime vero dein colligitur ex I. Eudem. ubi de methodo& ratione docendi moralia ita scribit Rationes in unaquaque methodo vel philosophice , et scin adhibentur, qua etiam inpoliticis ita ille more suo generali voce materiam Practicam appellat Iauisupervacue ιυ accommodantur, ut non sol. quid,sed quare quid quod Philo
sephi es poprium vini elligitur. Quibus cum ructu reliqua
53쪽
34 EXAMEN R8BABILITATI IEsuITICI. etiam,quae ibi seqviuntur, ades possum. Scilicet in eo nonnulli errore hactenus haesisse videntur, ac si nulla sit Scientia nisi Theoretica rerumque talium, in quarum contemplatione acquiescimus. Verum non ita se res habet Aristoteli certε Scientia est cognitio 1 mλιο , per demonstrationem acquisita, sive illa de Theoretica, sive Practica, sive Erfectiva materia colligatur ut licet Scientia Theoretica sit πρωτως talis, ni .hilominus ti Winc , sicuti τόπ&crari aceto d iserenistias Scientiarum constituant. Hujus rei testiuaonia pene ολωτω θυλακα dabo. Libro I. Topic. c. I. edit Pac Laec lcguatur:
Divisio ita eri potes veluti scientiam scientia meliorem esse, vel quia exquisitior, vel quia rerum meliorum es o siem iri
rum alias esse contemplativas, alias activas, ali u effectιυas Lubro . Topic. e. . in fine easdem inne Scientiae disterentias tradit. Ejusdem Libri cap. a. sub G. Medicinam ἰατμην Ἀπήμ ,δε alibi passim vocat Libro, Nicom G I. cum Ar ithimin Scientiarum meminisset, exempla subjki Ωιτεικῆ
- es initissienius, quibus hic includit effectivas, uti saepe alias ritus cognitioni contemptitionique is propositin, ut sanitas Medicinae, recta uris legumque constitutio Palitica Libro I. Metaph. c. I. est a Scientias item dispescit in Theoreticas,. Activas: Et sectivas Et quidem cap. i. etiam illud adiicit,. quod paulo ante memini,Speculativac aliissientiis praeponenda esse Ar stoteli consentanea docent eruditissimi Interpretes cum Vetere etiam recentiores. Ita enim scribito Eξηγmr sAlexander Aphrodisiensis in Lib. I. Tor. c. a. Καπι φιλαπφί-
Mχα Vere philosophica scientia esse dixit, Pssicam, Ethnaam, Logicam, ct Metu basicam.Simplicius item Proles Comm..
54쪽
possc,atq; ita abAristotele proposita esse testatur. Agnoverunt idem ex Latinis veteribus non exiguae autoritatis Doctores. Ex recentioribus fit unus instar omnium ό πάνυ Conringius noster Libro de civit prudent. e. s. Quinimo non paucos ex Jesultis idem recte profiteri videas. Sed cum de Demonstrationibus rerum moralium jam vindicias instituerimus, non Dustra quis mihi illud objecerit, cur Aristoteles toties in Opere Morum limatissimo protesta tus fuerit,in quasi stipulatus sitis Auditoribus, ne exqui suas demonstrationes ipsi a se exigerent: ee videre est exi me.
falva res est, modo probe mens Aristotelis perspiciatur. Nee enim hoc vulr, ac si nullis demonstrationbus in sua philosis phia morali sit locus, cum aliud res ipsa doceat sed τό αυ-εες hic non debere ita exigi, veluti in Mathematicis, quibus disciplinis initiatos, pro istius aevi more, habebat auditores rsiculi exfδ.tib. I. Nic. c. s. aliisque exsibus facit apparet. Unde etiam in hunc textum Paraphrastes graecus scribens, ta-kimmute capiti titulum praefigit, Getii δῶ eiae minae αξιὸν τοῖς πευ s λο γις τειν, am i ἡ κοι vi mi . In iradenda ciυHisicientia non agendum esse demonserationiblis accuratissimis; quia i ub eorum eisu non permittit. Proinde non negat Ar stoteles dari demonstrationes rerum moralia um, sed accuratissimas, velunt mathematicas , dari negat. Manifeste vero excipit illas, quas materiae oonditio dc natura amittitimateriam vero illam ita describit, Nicom. s. q. s.
q. s vero, inquit, in iii ι - , qua honesta =UUknt.
si ac Politica con siderat, tanta varretas,tantaque versatur in eis erratio, ut hominum lacito, non autem natura constare videantur. Similiss inconsantia ac mu rioversatur etiam in iis,qua ut bona expetuntur idque propterea , quod ex his multi detri. menta capiunt. Reperti enim sunt, quibus divitia, etiam quiata ortitudo exitiosuerit. Huic oblectioni repono , quod a supra
55쪽
ra xAMEN PROBABILITATIS IEsuIUCK. supra jam ostenderim, aliquam actionum moralium arietatem ac mutabilitatem oriri solere , atque huic saepe demon- stationes quam multas obtinere οε - το πολυ Tantam vero
fluxitatem illarum ac 'rλοωis,ut ille loquitur,esse,qualem hic proponit, pernego,& Aristoteli, cui alias plurimum tribuo, nunquam hac in re adsentiar. Causa vero, quae talia ut scriberet, philosophum impulerit, haec est, quod vel Provideri. tiam divinam circa actiones nostras, immortalitate animae prorsus negaverit , vel saltem in dubium vocaverit. Nam quod modo audivimus illum dicentem, fortitudinem multis
exitio fuiss causam illius ex Alici m. f. f. Iδ. cognoscas licet: Omnium it, rerum nihil horribilius eu morte, nam ea omnium rerum eri Miremum nihilque reliquum videtur esse mortuo neque bonum neque malum. Numquid plura paucis planius potuit proloqui' scio quidem hunc textum quibusdam coloribus incrustari, quo impietas Viri excusetur sed nihil prose suis lecythis proficiunt. Matcriam itaque moralem, etsi ea non sippeditet aut admittat mathematicas demonstrationes, tamen solidas exigere pro sua conditione ratum esto. Superesse ex eodem opere Nicomachico videtur unum adhuc obstaculum , quod etiam removendum eae Quando Aristotelessis. Nicom eo. Virtutem Intellectus Scientiam nobis depingere instituit, dicit illam versari in materia plane
necessaria, qualis sint- ωλα, terna. Jam ver supra a no- his concessum tuit, moralem materiam ita simpliciter necessariam non esse, sed saepe contingentem utplurimum primo itaque dicendum est , hic quidem exacte agi, vel potius actum esse multa enim hic merito desideramus,de prudentia, non item dereliquis virtutibus dianocticis. De his enim να-γ- solum agitur,quo ex qualibuscunque harum differentiis pro pria Prudentia natura perspiceretur. Atque hanc ob causam bis brevissimo illo capite lectorem suum ad Analytica remittit, ubi de scientia καμακώgε- egit. Intelleximus autem supra,in Analyticis expresse profiteri Aristotelem, scientiam daal rerum vel necessariarum,uc contingentium λώπιλύ.
56쪽
EXAMEN PROBABILITATIS E uITICR. g
Si itaque Aristoteles Scientiam d. l. o. dixit cile rerum neceΩsaria ruracaeternarum,non alio id factum est abipso fine, quam ut inter Scientiam πλωτως maximeque proprie dictam dc Prudelitiam tanto major&evidentior appareret diversitas. Hoc vero non potuit commodius fieri, quam si primum Analoratum deligerct. Qui enim de proprietate rerum quae ἀφ'
ενος dicuntur, velit dimerere,indifferentias hanimaliarumque proponere, debet certesin eo genere sequi, quod primum est ac praecipuum. Hinc caute noster Stagirita, cum scientiam dixi mei versari circa necesiari , addit d. l. 6. I. g. ., ἀχυ λογMΘM, F μη ἀιολ εο ῖ ς έαοιο m. uisubtilit tem exqvisse rimaris eis, similitudinesIam non attendere. Deniquc desillud contra nos moveri queat, non seme ab Aristotele dici, Prudentiam artem versari circa singularia dici quoquc ab eodem, Scientiam esse universalium Certum hem illud cst, Prudentiam esse illam virtutem , quae homini praescribat dictites, quae in rebus humanis bona via mala, fugienda vel facienda sint. Recipio haec omnia. Sed Phil sophus idem ille Prudentiam etiam dicit esse universalmi LNec dispar ratio est circa Artem. Ita enim egimus . Nicom. r. f. υ. Neque vero rerum universerum moriprudentia est,sed debent etiam ei esse nota res gulares. Et ne temere hoc illi excidisse putes, idem repetitur cap est.*.za. Ita enim res se habet Et Prudentiae: Artis cujusque sunt quaedam univers lia sunt item singularia. morum est Experientia, istorum Scientia. Si itaque Prudentia in agendo 're in efficiendo recto, expediicque versari ac progredi velit, necessiim est, ut universalium ad singularium fiat applicatio, seu ut Prudentia universalibus practicis in singularibus actionibus, Ars universalibus suis effectivis in singularibus effectionibus utatur rid quod fit per λάνοι, Prudentis: Artificis. Atque ex hoe fundamento ipsa Prudentia&Αrs dicuntur habitus, ὀλογουαλνευ suti ex utriusque definitione apud Aristotelem liquet
57쪽
ubi de Conscientia in gener o de Consensu. v plicatum hactenus a nobis est, quid sit Probabile seu pro-l babibias.Ostendimus etiam proxim nonnumquam pro- habiles miones in praxinos possh sequi. Jamioido postulat, ut dicamus, Quatenus Probabilitas in moralibus locum in v o t. tuto tales rationes probabiles in vita civili sequi liceat. Dicendum itaque, omnis vitae actionumque nostrarum esse quasdam regulas mormas. Atque has esse statuo, ves, sive Natu a, sive divinas, sive civiles, sive alias Lex Naturae&jpsa quidem Divina dici potest, si obligationis, quam habet, vim atque originem spectes uti ex iis cognoscetur, Quae mox insta de Legibus divinis dicam. Jam vero hanc ab illa distinguere lubet, ut Lex Naturae sit, quam lumine nat taeco noscere, eique accedente debita adsuefactione adsensum tribuere possumus. Lex vero divina hic lanx intelligatur, quaelibera Dei voluntate lata nobis per Matiosam revelationem innotuerit Legem
duisque civis in sua Rep obligatus est quin eo us est talis. Praeter hanc normam , LEGE dico aliquam , Theo:
si Moralis Doctores constituunt et .am alteram, Consciemtiam Unde etiam sua volumina maximam partem explic tione doctrinae deConscientia consumunt. Sed uti illi quidem Conscientiam accipiunt, mihi hactenus probari non potuit. ration. bus his ductus Vel Conscientiae vocem proprae usu pant, vel improprie. Si proprie, tum Conscientia voveratBona, vel Mala. Bona conscientia nihil aliud est, quam υθ-ια seu Tranquillitas animi, pars consequens ipsius Felicitatis. Mala conscientia contrario ipsius extremae Insclicitatis pars & pedissequa est. Apparet hinc Conscient .am proprie dictam actiones nostras, pro diversa ha uin qualitate, Vel Bonam tu
58쪽
sequi, vel malam Aiali Doctores orincipium actionum hi manarum faciunt conscientiam. mc laomas pari. I.q. 7st. art. uti. Conscientiam dicit esse cognitionempet eficientiam ad vita actiones applicatam. Quem vir quidam docti sumus sec tus ita tradit Hientia qua principium es atavi num nostrarum proprie alias Consectentia vocatur. Imo improprie. QHomodo enim id, quod actiones morales demum subsequitur, illarum sit principium 3 Principitam enim actionum moralium quos sit, necestum est,ut iis moralitatem conciliet,adeoque iis prius sit. At Conscientia proprie dicta actiones vel inoraliter bonas vel moraliter jam tum malas, bona sequitur, vel mala. Nuid igitur est certius, quam Conscientiae vocem improprie ab iis usurpari, pro judicio Intellectus practici actionem pra cedente atque hoc ipsum luculente ostendi potest ex Vaς quesio, qui in I. a. om. a. di d. . art. I. definit Conscientiam, Intemctinjudicium, quodHctat bonum quid aut malum invita esse, Sed de vocabulis non simus amplius solliciti, cum iam de re constet cmoncndum tamen hoc fuit, quod unicam vivendi normam constituerim LEGEM, atque huic adsertioni reliquam disputationem accommodare decrevertim Laudare interim sententiae nostrae adstipulantem possum CL. HorneumPhilos uorat.O.c. e.RII. ubi ait, Legem naturaei divinam eme primam unicam actionum humanarum normam. Proinde si ipse judicium Intellectus prastis tu acti ones applieatum easque praecedens sorte recepto more Con scientiam dixero , improprie et M profiteor. Neeal ter sentire videtur dei Chambre Camerarium latine dixeris hin signis Medicus ac Prulosophus, Regisque Galliae Consiliarius in elegantissimo Libro suo, quem inscribit ι re de connoisre es Hemmes Verba ejus haec sunt cap. s. Lenae ia in morales ni conformes a latroite Rai , quanae sies uentogues, mpar lior divine, oupa usLois naturestes is civiles, par te rasnnement de a philosephi morale. 4ex vero omnis vel iubet, vel vetat Nam quod Modcstinus quatuor
59쪽
non α βως. Omnis enim Lex proprie dicta vel ad facie n. dum praeelse obligat, vel ad omittendum. Prior obligario ex Lege jubente, posterior ex vetante nascitur, cui parere omnino necesse habeas, siquidem Legislator autoritatem te oblia gandi habuerit,in reapse etiam te obligatum universali Legis suae propositione este voluerit. Quae vero permittuntur, illa licite possunt fieri, nec neri sic ut ad facien dum aut Umittenis dum non sis praecii obligatus obligat onem cro pstinanimam Juris Legisque eme adfirmo , ut ad c permittere minime Legis virtus censeri debeat. Nec etiam το unire proprie Legis virtus cst Lex enim intendit hoc primario, ut obedientia praestent subditi poenam non nisi secundario,&ex eventu; si videlicet morem Legi gerere subditi detrectaverint tit igitur ubi