장음표시 사용
21쪽
hassirim praenotant. Sextus est Daniel. Septimus, Ibre alam lm, id est Verba dierum quod signisscantius Chronico t0tius divinae hist0ris pussumus appellare, qui liber apud n0 Paralip 0men0 primus et secundus inscribitur. clavus, Esdras qui et ipse similiter apud Graecos e Latinus, in duos libr0 divisus est Nonus, sther.
Atque ita uni pariter Veteris legis libri viginti duo id est Moysis
quinque, et Prophetarum octo, agi0graph0rum n0vem duamquam nonnulli ulli et Cin0th, inter II agiographa scriptitent, et h0s libros in su putent numer supputand0s ac per hue esse priscae legis libros viginti quatu0r qu0 sub numero viginti quatuor seniorum Ap0 calypsis J0 annis inducit ad 0rantes gnum, et coronas suas prostratis vilitibus offerentes stantibus coram quatu0 animalibus oeulatis ante et retr0, id est in praeteritum et in futurum respicientibus, et in desessa voee et amantibus: Sanctus, sanctus, sanctus D0minus Deus omnip0tens, qui erat, et qui est, et qui venturus est. Hic prol0gus, Scripturarum quasi galeatum principium, omnibus libris qu0s de Hebraeo vertimus in Latinum, t0nvenire potest ut scire valeamus, quidquid extra hos est, inter p0grypha esse p0nendum. Igitur Sapientia, quae Vulgo Sal0munis inscribitur, et Iesu silii Syracli liber, et Iudith et Tobias, et Pastor, non sunt in can0ne Machabae0rum primum librum, Hebraicum reperi. Secundus, Graecus est; quod ex ipsa quoque phrast probari potest duae cum ita se habeant obsecro te, Lector, ne Ia-b0rem meum, reprehensi0nem existimes antiqu0rum. In templo Dei offert unusquisque qu0 potest alii aurum, argentum et Iapides preti0sus alii byssum et purpuram et oecum osserunt et hyacinthum: n0biscum bene agetur, si obtulerimus pelles et aprarum pilos. Et tamen Αp0stolus contemtibili 0ra nostra magis necessaria ludicat. Unde et tuta illa tabernaculi pulchritudo, et per singulas species, celesiae prae3entis suturaeque distinctio, pellibus tegitur et ciliciis, ard0remque solis et injuriam imbrium ea quae vili 0ra sunt pr0hibent. Lege ergo primum Samuel et Melachim meum: eum, inquam, eum quidquid enim crebrius vertend0, et emendando solii citius et didicimus et tenemus, Nostrum est. Et cum intellexeris qu0d antea nesciebas, vel interpretem me aestimato, si gratus es vel Paraphrasten, si ingratus, quamquam mihi omnino c0nscius non sim, mutasse me quippiam de Hebrale veritate certe si incredulus es, lege Graecos e dices et Latinus, et eonfer cum iis opusculis, quae nuper emendari mus et ubicumque discrepare inter se videris, interroga quemlibet Hebraeorum ut magis accomodare debeas dem et si n0stra sirma- Verit, puto qu0d eum n0 aestimes conlectorem, ut in eodem loco me- eum similiter divinarit. Sed e vos famulas Christi r0go quae Domini diseum bentis pretiosissima sidei myrrha ungitis caput, quae nequaquam Salvat0rem quaeritis in sepulcro, quibus Jam ad Patrem Christus ascendit , ut contra latrantes canes, qui adrersum me rabido ore aesoepiunt, et circumeunt cinitatem, atque in eo se octos arbitrantur si aliis detrahant, rati0num vestrarum clype0s opp0- natis. Ego sciens humilitatem meam, illius semper sententiae res0rdabor: Dixi: eustodiam las meas, ut non delinquam in lingua mea. Posui bri meo cust0diam, eum c0nsisteret peccat0 adversum me; b- mutul, et humiliatus sum; et silui a b0nis.
22쪽
Frater Ambr0sius tua mihi munuscula perserens, detulit simul et suavissimas litteras, quae a principio amicitiarum, dem pr0batae amfldei, et veteris amicitiae praeserebant. Vera enim illa necessitudo est, e Christi glutino copulata, quam non utilitas rei familiaris, non praesentia tantum c0rp0rum, n0 subd0la et palpans adulatio sed Dei lim0r, et Divinarum scripturarum studia conciliant. Legimus in Veteribus historiis qu0sdam lustrasse provincias, novos diSS P0pul0S, maria transisse, ut 0s quos ex libris noverant, coram qu0que Viderent. Sic Pythagoras Memphitit0s vates, sic Plat Aegyptum et Architam Tarentinum, eamque oram Italiae, quae quondam magna Graecia dicebatur, lab0riosissime peragravit ut qui Athenis magister erat, et p0tens, cujusque doctrinam cademiae gymnasia pers0nabant, steret peregrinus atque discipulus malens aliena verecunde discere, quam Sua impudenter ingerere. Denique dum litteras quasi tot rugientes orbe persequitur, captus a piratis et venundatus, etiam tyranno erudelissim paruit, captivus, vinctus et servus tamen quia phil0sophus, mal0 emente se suit. Ad Titum Livium lacte eloquentiae lante manantem de ultimis Hispaniae Galliarumque sinibus qu0sdam venisse nobiles legimus et qu0 ad 0ntemplationem ut 0ma 0 traxerat, unius h0minis fama perduxit. Habuit illa aetas inauditum omnibus Saeculis, celebrandumque miraculum, ut urbem tantam ingressi aliud extra urbem quaererent. Ap0ll0nius, sive ille magus, ut vulgus I0quitur, sive bil080phus, ut Pythag0rici tradunt, intravit PerSas, er- transivit Caucasum, Alban0s, Scythas, Massagetas, opulentissima Indiae regna penetravit et ad extremum, latissim Phison amne transmiSS0, pervenit ad Brachmanas, ut i archam in thr0n sedentem aureo, et de Tantali lante p0tantem, inter paucos discipulos de natura, de m0tibus siderum, at dierum cursu audire dueentem. Inde per Αelamitas, Babyl0nios, Chaldae08, Med0s, Assyri0s, Parth0s, Syr0s, Phaenices, Arabes, Palaestin0s, reversus Alexandriam, perrexit Aethi0plam, ut gymn080phistas, et fam0ssissimam Solis mensam videret in sabulo. Invenit ille vir ubique quod disceret, et semper pr0ssciens, Semper Semeli 0 fieret. Scripsit super hue plenisse et voluminibus hi-l0stratus. I. ui 10 qua de saeculi huminibus, eum p0st0lus Paulus ), Vas electionis et magister gentium, qui de c0nscientia tanti in se h0spitis loquebatur An experimentum quaeritis ejus, qui in me I0quitur Christus' ' p0st Damastum Arabiamque lustratam, stenderit der080lymam, ut videret e trum, et manserit apud eum diebus quindecim; 0 enim mysteri hebd0madis et Ogd0adis futurus gentium praedicat0 instruendus erat. Rursumque p0st annos quatuordecim ), assumt Barnaba, et Tito exp0suerit p0stolis Evangelium, ne larte in vacuum curreret, aut cucurrisset. Habet enim nescio quid latentis ἐνεργείας viva v0x, et in aures discipuli de auctoris ore transfusa, lartius Sonat. Unde et ese hines cum li0di exularet, e legeretur illa Dem0sthenis rati0, quam adversus eum habuerat, mirantibus cunctis atque laudantibus, suspirans ait: duid si ipsam audissetis bestiam, sua verba res0nantem III. Haec n0 dic0, qud sit in me aliquid
23쪽
tale, quod vel p0ssis a me audire, vel velis discere sed quod ardor tuus et discendi studium etiam absque n0bis per se pr0bari debeat. Ingenium docile, et sine d0ct0re laudabile est. Non quid invenias, sed quid quaeras c0nsideramus. Mollis era, et ad Drmandum acilis, etiam si artisteis et plastae cessent manus tamen virtute totum est quidquid esse p0test. Paulus' apostolus ad pedes Gamalielis egem Μ0ysis, et prophetas didicisse se gl0rlatur ut armatus spiritualibus telis, p0stea diceret 0nsidenter , Arma ε) 0strae militiae n0 earnalia sunt; sed p0tentia Deo, ad destructi0nem muniti0num consilia destruentes, et omnem altitudinem ext0uentem se adversus silentiam Dei, et aptivantes omnem intellectum ad bediendum Christo, et parati subjugare omnem in0bedientiam. Ad Timotheum' scribit ab insantia aeris litteris eruditum, et 0rtatur ad studium lecti0nis, ne negligat gratiam quae data sit ei per imp0sitionem manus presbyterii. Tito praecipit ut inter eteras virtutes epise0pi, quem brevi serm0ne depinxit, scientiam qu0que in eo eligat Scripturarum: btinentem, inquit '), eum, qui secundum d0ctrinam est, delem Serm0nem, ut p0tens sit 0rtari in duetrina sana, et c0ntradicentes reVincere. IV. Sancta quippe rusticitas solum sibi prodest et quantum aedilicat ex vitae merit Ecclesiam Christi, tantum n0cet si destruentibus non resistat. Malachias propheta, immo per Aggaeum Dominus: Interroga')ait, sacerd0tes Legem; in tantum sacerdotis metum est interr0gatum respondere de Lege. Et in Deuter0nomio legimus: Interroga' patrem tuum, et annuntiabit tibi seniores tu0s et dicent tibi. In Psalmo qu0que centesim decimo octavo Cantabiles milii erant usti-sseati0nes tuae in l0c peregrinationis meae. Et in deseriptione justi viri, eum eum David arb0ri vitae, quae est in paradiso e0mpararet,
inter eteras virtutes et hue intulit In lege Ddmini voluntas eius, et in Iege eius meditabitur die a nocte. Daniel in sine sacratissimae visionis ait Iustus fulgere sicut stellas; et intelligentes, id est d0etos, quasi sirmamentum. Vides quantum inter se distent usta rusticitas,et 0cta iustitia Alii stellis, alii celo comparantur duanquam juxta Hebraicam veritatem utrumque de eruditis possit intelligi. Ita enim apud eos legimus dui autem docti suerint, sulgebunt quasi splend0rsirmamenti, et qui ad justitiam erudiunt mult0s, quasi stellae in perpetuas aeternitates. Cur dicitur Paulus Apostolus vas electi0nis Nempe quia legis et Scripturarum sanctarum est armarium Pharisaei stupent in doctrina Domini, et mirantur in Petro et Ioanne quomodo legem Seiant, cum litteras non didicerint duidquid enim aliis exedieltatio, et quotidiana in lege meditatio tribuere sulet, illis hoc Spiritus sanctus suggerebat, et erant iuxta qu0d scriptum est, θεοδίδακτο Duodecim V ann0 Salvat0 impleverat, et in templo sene de quaesti0nibus legis interr0gans, magis docet, dum prudenter interr0gat. Nisi larte rusticum Petrum rusticum dicimus J0annem, qu0rum uterque dicere ut erat Et si imperitu sermone, 0 tamen Scientia. J0a ne rusticus, piscat0r, ind0ctus et unde illa vox obsecro: In aprinci ,10 erat Verbum et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum ' ονος enim Graece multa signi sicat; nam et Verbum est, et rati0, et supputati0, et eausa uniuscujusque rei, per quam sunt singula quae subsistunt quae universa recte intelligimus in Christo. V. ocd0ctus Plato nescivit, h0 Dem0sthenes eloquens ign0ravit Perdam, inquit sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobab0.
24쪽
Vera sapientia perdet salsam sapientiam; et quanquam stultitia prae- dieati0nis in cruce sit, tamen Paulus sapientiam I0quitur inter perfect0s: sapientiam Rutem n0n saeculi hujus, nec principum saeculi istius, quae destruitur; sed l0quitur Dei sapientiam in nysterio absconditam, quam praedestinavit Deus ante saecula Dei sapientia, Christus est Christus enim, Dei virtus, et Dei sapientia. Hae sapientia, in mysterio absc0ndita est de qua et n0n psalmi titulus praen0tatur: Pro occultis silii; in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei absconditi. Et qui in mysteri absc0nditus erat, praedestinatus est ante saecula, praedestinatus autem et praesiguratus in Lege et Pr0phetis. Unde et r0phetae appellabantur identes, quia videbant eum, quem ceteri non videbant. Abraham ' vidit diem Εjus, et laetatus est. Aperiebantur caeli Zechieli q), qui populo peccat0ri clausi erant. Be- vela, inquit David ' otulos me0s, et considerabo mirabilia de Iege tua. Lex enim spiritualis est, et revelati0ne pus est, ut intelligatur ), ac revelata satie Dei gl0riam c0ntemplemur. Liber in Apocalypsi septem sigillis signatus ostenditur quem si dederis humini seienti litteras ut legat, respondebit tibi: N0n 0SSum, signatus est enim. duanti h0die putant se n0sse litteras, tenent signatum librum, nec aperire p0ssunt, nisi ille reseraverit qui habet lavem David ): qui aperit, et nemo claudit; claudit, et nemo aperit' noctibus p0sto-l0rum sanctus unuchus, imm vir sic enim eum Seriptura c0gnominat cum legeret Isaiam prophetam, interr0gatus a Philipp0 q): Putasne intelligis, quae legis resp0ndit du0m0d040ssum, nisi aliquis me d0euerit Ego ut de me l0quar interim nec sancti 0r sum hoc Eunueh0, nec studiosior, qui de Aethi0pia, id est de extremis mundisnibus venit ad templum, reliquit aulam regiam et tantus amat0rlegis divinaeque scientiae suit, ut etiam in vehiculo legeret Litteras Satras. Et tamen eum librum teneret, et verba D0mini c0gitati0nec0nciperet, lingua v0lveret, labiis pers0naret, ign0rabat eum, quem in libro nesciens venerabatur. Venit Philippus, stendit ei Iesum, qui clausus latebat in littera. 0 mira doct0ris virtus eadem h0ra credit Eunuchus, baptigatur, et sidelis et sanctus actus est, ac magister dediscipulo, plus in desert lante Ecclesiae, quam in aurat Synag0gae templo reperit. Hae a me perstricta sunt breviter neque enim epi-St0laris angustia evagari lungius patiebatur , ut intelligeres te in
Scripturis Sacris sine praevi 0, et m0nStrante Semitam n0n 0sse ingredi. L Taceo de grammaticis, rhet0ribus, phil0s0pbis, ge0metris, dialectieis, musicis, astr0n0mis, astr0l0gis, medicis, qu0rum scientia mortalibus vel utilissima est, et in tres partes Scinditur, το δογμα, τη, μέθοδον, την ἐμπειρίαν. Ad min0res arte Veniam, et quae n0ntam lingua, quam manu administrantur. Agricolae, caementarii, labri metallorum, lign0rumque caes0res, lanarii qu0que, et ull0nes, et ceter i qui variam supellectilem et ilia puscula labricantur, absque d0etore esse nun 0ssunt, quod cupiunt du0 medie0rum est, pr0- mittunt medici tractant labrilia abri. 0la Scripturarum ars est, quam sibi passim omnes vindicant. Scribimus indocti, ductique poemata passim . an garrula anus, hanc delirus senex, hanc s0phista verbosus, hanc universi praesumunt, lacerant, d0tent, antequam dis eant.
Alii adducto supercilio, grandia verba trutinantes inter mulierculas de aeris litteris phil0sophantur. Alii discunt, pr pud0r a seminis, quod vir0s 0ceant; et ne parum li0 sit, quadam acilitate verborum,
25쪽
lmmo audacta edisserunt aliis, quod Ipsi non intelligunt. Taceo de mel silmilibus, qui si mrte ad Scripturas sanetas p0st saeculares littera venerint, et serm0ne comp0sito aures populi mulserint, quidquid dixerint, ut legem Dei putant; nec scire dignantur, quid Pruphetae, quid post0li senserint, sed ad sensum suum ineongrua platat testimonia, quasi grande sit, et n0 vitiosissimum ducendi genus, depravare sententias, et ad 0luntatem suam, Scripturam trahere repugnantem duas non legerimus omer0centonas, et Virgili 0centunas: ac n0 sic etiam Maronem sine Christo possimus dicere Christianum, quia scripserit Jam redit et virgo redeunt Saturnia regna, Jam uva pr0genies caelo dimittitur alto. Et Patrem l0quentem ad Filium Nate, meae Vires, mea magna p0tentia fulus. t 0st verba Salvat0ris inermee Talia perstabat memorans, lixusque manebat. Puerilia sunt haec, et circulat0rum lud similia, docere qu0d ign0res; imm0, ut eum st0mach l0quar, nec 10 quidem scire, qu0d nescias. VII. Videlicet manifestissima est Genesis, in qua de creatura mundi, de exurdi generis humani, de divisi0ne terrae, de confusi0ne linguarum et gentium, usque ad exitum scribitur Hebrae0rum. Patet Exodus eum decem plagis, cum decal0g0, cum mysticis divinisque praeceptis. In pr0mptu est Levitieus liber, in quo singula saeri stela, immo
Singulae pene syllabae, et vestes aron, et t0tus ordo Leviticus spirant selestia Sacramenta. Numeri ver0, nonne tutius arithmeticae, et pr0phetiae Balaam et quadraginta duarum per remum mansi0num mysteria c0ntinent' Deuteronomium qu0que secunda lex, et Evangelicae legis praest ratio, n0Πne Sic ea habet, quae pri0ra sunt, ut tamen n0va sint omnia de veteribus Hucusque M0yses, hucusque Pentateuchus quibus quinque verbis l0 qui se velle p0sl0lus D in ecclesia gloriatur. J0 exemplar patientiae, quae n0 mysteria su serm0ne complectitur Prosa incipit, versu labitur, pedestri Serm0ne sinitur; omnesque leges dialecti esse, pr0p0sili 0 ne assumti0ne, 0nstrmati0ne, 0nclusi0ne determinat. Singula in eo verba, plena sunt sensibus. Et ut de ceteris sileam resurrectionem corpurum sic prophetat, ut nullus de ea vel manifestius, vel cautius scripserit , , Sci0, inquit, qu0d redemt0r meus vivit, et in novissimo die de terra surrecturus sum et rursum circumdab0 pelle mea; et in eam mea videbo Deum, quem Visurus sum g ipse, et culi mei e0nspecturi sunt, et nun alius. Reposita est haec spes mea in sinu meo. )Veniam ad Iesum Nave, qui typum D0mini non solum gestis, verim etiam n0mine praesert transit J0rdanem, h0stium regna subvertit, dividit terram victori p0pulo, et per singulas urbes, Vicul0s, 0ntes, numina, 0rrentes atque conlinia, eclesiae caelestisque Ierusalem spiritualia regna deseribit. In Iudicum libro, qu0 principes p0puli, t0t gurae sunt. Ruth M0abitis ), Isaiae explet vaticinium, dicentis: mitte agnum, D0mine, Dominat0rem terrae, de petra deserti, ad 0ntem stliae Si0n. Samuel in Heli mortuo, et in occiso Saul '' veterem legem ab0litam m0nstrat. 0rro in ad 0 atque David, 0 vi sacerd0tii, n0vique imperii sacramenta testatur. Melachim, id est tertius et quartus Regum liber, a Sal0m0ne Usque ad ech 0niam, et a Jer0b0am silio Nabat usque ad 0se qui ductus est in Assyri0s, regnum Iuda et regnum deseribit Israel. Si histo-
26쪽
riam respicias, verba simplicia sunt; si in litteris sensum latentem inspexeris, Ecclesiae paucitas, et haeretic0rum contra Ecclesiam bella
Duodecim pr0phetae in unius v0 luminis angustias c0 arctati, τ' is aliud quam S0net in littera, praestgurant. 0 se crebro n0minat Ephraim, Samariam: 0seph, egrahel, et ux0re in fornicariam, et fornicati0nt sili 0s, et adulteram cubiculo lausam mariti, multo temp0re sedere viduam, et sub veste lugubri, viri ad se reditum praest0lari. Ioel, filius halue describit terram du0decim tribuum, eruca, bruch 0, 0eusta, rubigine vastante e0nsum tam et p0st eversi0nem pri0ris p0puli, effusum iri Spiritum sanctum super servos Dei et ancillas, id est super centum viginti credentium numina, et effusum iri in caenacul Si 0 n. dui centum viginti ab uno usque ad quindeclinpaulatim, et per intrementa surgentes, quinde ei graduum numerum emetunt, qui in psalterio mystice e0ntinentur. Αm0s, ast 0r et rusticus, et rub0rum m0ra distringens, paucis verbis explieari 0 potest duis enim digne exprimat tria aut aa lu0 scelera Damasci, et GaZae, et Tyri, et Idumaeae, et siliorum Ααmen et 0ab; et in septim et octavo gradu Iudae et Israel Hie loquitur ad vaccas pingues, quae sunt in Samariae na0nte, et ruituram d0mum malorem, min0remque testatur. Ipse cernit et 0rem l0custae, et stantem Duminum super murum litum vel adamantinum, et untinum po-m0rum, attrahentem supplicia peccatoribus, et famem in terram; non samem panis, nec sitim aquae, sed audiendi verbum Dei. Abdias, qui interpretatur servus Dei, pert0nat 0ntra d0m sanguineum terrenumque li0minem, fratris qu0que Iacob semper aemulum, hasta percutit spiritali. J0nas, c0lumba pulcherrima naufragi su passi0nem Dum in praefigurans, mundum ad paenitentiam revocat et sub n0mine Ninive, gentibus salutem nuDii 3 t. Michaeas de Morasthi, c0heres Christi vastationem annuntiatraliae latr0nis et bsidionem ponit contra eam, quia maxillam percusserit judicis Israel. Nahum, consolat0 0rbis increpat civitatem sanguinum, et p0st eversi0nem illius l0quitur: Ecce super m0ntes pedes evangeligantis, et annuntiantis pacem l Habacuc luctator inrtis et rigidus stat super iust0diam suam, et sigit gradii in super muniti0nem, ut Christum in cruce c0ntempletur, et dicat: peruit cel0s gloria ejus, e laudis ejus plena est terra. Splend0 ejus ut lux erit, cornua in manibus ejus ibi abscondita est sortitudo ejus.S0pb0nias, speculat 0r et arcan0rum Dei c0gni 0r, audit clamorem a Porta piscium, et dulatum a Secunda, et c0ntriti0nem a conibus. Indicit qu0que ululatum habitatoribus Pilae; quia conticuitimnis p0pulus Chanaan, disperierunt universi qui inv0luti erant argento. Aggaeus, estivus et laetus, qui seminavit in lacrymis, ut in gaudio meteret, destructum templum aedilicat, eumque patrem inducit l0quentem: Adhuc unum modicum, et eg0 0mm0vebo caelum et terr8m, et mare, et aridam, et m0vebo omnes gentes; et vente desideratus euntiis gentibus. )Zaeli alias, memor D0mini sui, multiplex in prophetia Iesum vestibus s0rdidis, indutum, et lapidem ocul0rum septem candelabrumque
27쪽
εureum eum totidem lucern Is quot tulis duas quoque olivas a Nnistris lampadis cernit, et dexteris ut post equ0s nigr0s, rulas, alb0s, et vari0s, et dissipatas quadrigas ex Ephraim, et equit de Ierusalem, pali perem regem vaticinetur et praedicet, sedentem super pussum stilum asinae stabili g3lis. Malachias aperte et in ne omnium pr0phetarum, de bl stellone Israel et vocati0ne gentium: 0n est mihi, ait, v0luntas in vobis,diel D0minus exercituum; et munus, n0 suscipiam de manu vestra. Ab rtu enim s0lis usque ad occasum, magnum est nomen meum ingentibus et in omni l0e sacrifieatur, et Tertur n0m in meo oblatio munda. ε)Isaiam, Ieremiam, Zethielem, et Danielem quis p0test vel intelligere, vel exp0nere du0rum primus n0 pr0phetiam mihi videtur texere, sed v3ngelium. Secundus virgam ut eam, et ollam succenSam a satie aquilonis,
et pardum sp0lialum suis tot 0ribus, et quadruplex diversis metris nectit alphabetum. Tertius, principia et sinem tantis habet obseuritatibus Involuta, ut apud Hebrae0s istae prtes eum ex0rdio Genes eos ante ann0s triginta
duartus vero, qui et exirem lis inter qualu0r' prophetas, temp0rum conscius et t0tius mundi Φιλίστωρ lapidem praecisum de m0nte sine
manibus, et regna mnia subvertentem, lar serm0ne pr0 nuntiat.
David, in10nides n0ster, Pindarus et Alcaeus, lateUS U0que, Catullus, atque Serenus, Christum lyra pers0nat, et in de eaeh0rdo psalteri0, ab inseris excitat resurgentem. Sal0m0n paei situs et amabilis P0mini, m0res e0rrigit, naturam d0cet Ecclesiam lungit, et Christum, sanctarumque nuptiarum dulee canit epithalamium. Esther in et lesiae typo populum liberat de periculo et interseelo Aman, qui interpretatur iniquitas, partes e0nvivii et diem celebrem mittit in p08 Ρr0S. Paralip 0men0 liber, id est instrumenti veteris ἐπιτομῆ, tantus ac talis est, ut absque illo si quis seientiam Seripturarum sibi v0lueri arr0gare seipsum irrideat. Per singula quippe n0mina iuncturasque verb0rum, et praetermissae in Regum libris tanguntur historiae, et innumerabiles explieantur vangelii quaesti0nes. Esdras et Nehemias, adjut0 videlicet et e0ng0lat0 a D0min0, in unum V0lumen cupretantur instaurant templum, muros exstrunt civitatis: omnisque illa turba populi redeuntis in patriam, et descriptio Sacerd0tum, Levitarum Israelis, pr0selyt0rum ac per singulas familias mur0rum, ac turrium opera divisa aliud in e0rtice praeserunt, aliud retinent in medulla. Cernis me Scripturarum am0re raptum, excessisse m0dum epist0lae, et tamen n0n implesse, quod v0lui. Audivimus tantum qui n0sse, quid cupere debeamus, ut et n0s qu0que pussimus dicere: Concupivit V anima mea desiderare justist call0nes tuas in omni tempore. Ceterum illud Socrati eum impletur in n0bis: Hoc tantum Seio, quod neSei0. Tangam et n0vum breviter testamentum. Matthaeus Marcus, Lucas et J0annes ), quadriga D0mini et verum Cherubim, qu0d interpretatur scientiae multitudo, per i 0lum t0rpus oculati sunt, scintillae emi eant, discurrunt fulgura pedes habentreet0s, et in sublime tendentes, terga pennata et ubique volitantia,
28쪽
tenent se mutuo, sibique perplexi sunt, et quasi rota In rota volvuntur, et pergunt qu0eumque eos natus Spiritus sanet perduxerit. Paulus p0st0lus ad septem scribit ecclesias; clava enim ad IIebraeos, a plerisque extra numerum p0nitur. Tim0theum instruit, ae Titum, et Philem0nem pro sugitivo famulo deprecatur. Super quo melius taeere put0, quam pauca Scribere. Aetus Apost0l0rum nudam quidem sonare videnter historiam, et nascentis eclesiae insantiam texere; sed si noverimus script0rem eorum Lucam esse medicum, cujus laus est in Evangeli03'), animadvertemus pariter omnia verba illius, animae languentis esse medicinam. Jae0bus, Petrus, J0annes, Iudas, septem epist0las ediderunt tam mysticas qu8 Suetinctas, et breves pariter ac I0ngas breves in verbis, l0ngas in sententiis, ut rarus sit, qui non in earum lectione eaeeutiat.
Apocalypsis J0 annis t0 habet sacramenta, qu0 verba. Parum dixi, et pro merito v0luminis laus omnis inseri0 est. In verbis singulis multiplices Iatent intelligentiae. 0ro te, rater charissime, Inter hae vivere, ista meditari, nihil aliud nosse, nihil quaerere. Nonne tibi videtur jam hic in terris regni caelestis habitaculum N0l ossendaris in Scripturis sanetis simplicitate, et quasi vilitate verborum, quae vel vitio interpretum, vel de industria sic pr0lata sunt, ut rusti- eam e0ncionem facilius instruerent, et in una eademque sententia aliter ductus, aliter audiret inductus. Non sum tam petulans et ne-bes, ut haec me nosse p0llicear, et eorum fructus capere, qu0rum radices in sel fixae sunt; sed velle aie0r. Sedenti me praeser0, magistrum renuens, e0mitem sp0ndeo. Petenti δ' datur, pulsanti aperitur, quaerens invenit. Discamus in terris, quorum scientia n0bis perseveret in selo. 0bviis te manibus excipiam, et ut inepte aliquid, ac de Hermagorae tumiditate est utiam quidquid quaesieris, te- eum scire e0nab0r. Habes hic amantissimum tui fratrem Eusebium, qui litterarum tuarum mihi gratiam duplicavit, reserens honestatem m0rum tu0rum, contemtum saeculi, dem amicitiae, amorem Christi. Nam prudentiam et eloquii venustatem etiam absque illo ipsa epistola praeserebat. Festina, quaeso te, et haerentis in salo naviculae sunem magis praeelde, quam solve VlII. Nemo renuntiaturus saeculo bene p0test vendere quae c0ntemsit, ut venderet duidquid in sumtus de tu tuleris, pro luero computa. Antiquum dictum est: varo tam deest qu0d habet, quam qu0d non habet. Credenti totus mundus divitiarii mest infidelis autem etiam bolo indiget. Sic vivamus tanquam nihil habentes, et omnia possidentes. Victus et vestitus divitiae Christia-n0rum sunt. Si habes in p0 testate rem tuam, vende; si 0 habes, projice Tollenti ' tunicam, et pallium relinquendum est. Sei licet Disi tu, semper recrastinans, et diem de die trahens, aut et pedetentim tuas possessiunculas vendideris, non habet Christius, unde alat pauperes Su0s. Tolum Deo dedit, qui seipsum obtulit Apost0li ranavem tantum et retia reliquerunt vidua duo pera misit in gaZ0phylacium ' , et praesertur rhesi divitiis. Facile euntemnit omnia, qui
se semper e0gitat esse m0riturum.
29쪽
in Pentateuchum Moysi, ad Desiderium. Desideri mel desideratas accepi epistolas, qui qu0dam praesagio sutur0rum, cum Danielea sortitus est n0men, obseerantis, ut translatum in Latinam linguam de Hebraeo Serm0ne Pentateuchum. nostrorum auribus traderem. Pericul0Sum opus certe, et obtrectat0rum meorum latratibus patens qui me asserunt in Septuaginta interpretum sugillationem n0va pro veteribus ludere, ita ingenium quasi vinum pr0b3ntes cum ego saepissime testatus sim, me pro Virili 0rilone in Tabernaculo Dei offerre quae p0ssim b), nee pes alterius ali 0rum paupertate sedari dilud ut auderem, rigenis me studium provocavit, qui editi0ni antiquae translati0nem Theod0ti0nis miscuit, sterisco et obelo opus omne distinguens dum aut illucescere facit, quae minus ante fuerant aut superstua quaeque jugulat et s0nfudit, maxime quae Evangelistarum et Apost0lorum auctoritas pr0mulgavit. In quibus multa de Veteri testament legimus, quae in n0stris c0 diei busn0 habentur ut est illud: Ex Aegypto vocavi silium meum et du0niam Nazaraeus v0cabitur et, Videbunt in quem e0mpunxerunt et, Flumina de ventre ejus uent aquae vivae et, duae ne oculus vidit nec auris audivit, nec in e0 huminis ascenderunt quae praeparavit Deus diligentibus se et multa alia quae pr0prium συνταγμα desiderant. Interr0gemus erg0 0s, ubi haec scripta sint et eum dicere non p0 tuerint, de libris Hebraicis pr0seramus. Primum testim0nium est in se ec , secundum in Isaia vi tertium in Zachariae , quartum in Proverbiis D, quintum aeque in Isaiast . duo multi ign0rantes, ap0gryph0rum deliramenta et tantur et Hiberas naenias libris authenticis praeserunt. Causas err0ris n0n est meum expunere. Judaei prudenti laetum dicunt esse c0nsili 0 ne Ptolemaeus unius Dei ult0r, etiam apud Hebrae0s duplicem divinitatem deprehenderet du0 maxime idcirco faciebant, quia in Platonis dogma cadere videbatur. Denique ubicumque aeratum aliquid Scriptura testatur de Patre et Filio et Spiritu sanct0, aut aliter interpretati sunt, aut omnino tacuerunt: ut et regi satis sacerent, et arcanum dei non vulgarent. Et nescio quis primus auetur septuaginta cellulas Alexandriae mendaci su ex-stnixerit: quibus divisi eadem scriptitarint cum Aristaeas ejusdem Pt0lemaei περασπιστης, et multo pust temp0re J0sephus nihil tale retulerint sed in una basili ea e0ngregatus, e0ntulisse feribant, Π0 pr0phetasse. Aliud est enim vatem, aliud est esse interpretem ibi Spiritu veni ira praedicit hic eruditio et verb0rum c0pia, ea quae intelligi transfert. Nisi sorte putandus est Tulliust ec0n0micum Xen0phonti, et Plat0nis ruta g0ram et Dem0sthenis pro Ctesiph0nte orationem, amatus rhet0ric spiritu transtulisse. ut aliter de eisdem libris per septuaginta interpretes aliter per Apost0l0 Spiritus sanctus testim0nia texuit ut qu0d illi tacuerunt hi seriptum esse mentiti sint. dul igitur damnamus veteres Minime. Sed post priorum studia, in domo D0m in qu0d 0ssumus lab0ramus. Illi interpretali sunt ante adventum Christi, et qu0d nesciebant, dubiis pr0 tulere sententiis nos ver 08 43ssi0nem et resurrectiunem ejus, m0n tam pr0phetiam
30쪽
quam his iuriam seribimus. Aliter enim pudita, aliter visa narrantur: qu0 melius intelligimus, melius et pr0serimus. Audi igitur temule. obtrectat0 ausculta non damn0, 0 reprehendo Septuaginta sedc0nsidenter cunctis illis pust0lus praeser0. Per ist0rum s mihi Christus sonat, quos ante Prophetas inter spiritalia charismata posit0s lego: in quibus ultimum pene gradum interpretes tenent. duid livore torqueris quid imperit0rum anim0s 0ntra me e0ncitas Sicubi in translatione tibi videor errare, interr0ga Hebraeos, diversarum urbium magistros c0nsule duo illi habent de Christ0, tui cudices non habent. Aliud est si c0ntra se p0stea ab post0lis usurpata testim0nia probaverunt et emendati 0ra sunt exemplaria Latina quam Graeca, et Graeca quam Hebraica Verum haec contra invid0s. Nunc te prec0r, Desideri carissime, ut me, quia tantum pus me subire Deisti, et a Genesi ex0rdium apere, rati0nibus juves qu0 0ssim e0dem spiritu qu seripti sunt libri, in Latinum e0s transferre Serm0nem.
Tandem nilo Pentateuch Moysi, velut grandi scen0re Iiberati, ad Iesum silium Nave manum mittamus, quem Hebraei: I0sue lium Nun, voeant et ad Iudi eum librum, quem Sophetim appellant ad
Ruth quoque et Esther, qu0s eisdem n0minibus Ps erunt. 0 nemusque lect0rem, ut silvam Hebraicorum n0minum, et distincti0nes per membra divisas, diligens seript0r 0nservet ne et noster lab0r, et Illius studium pereat. Et ut in primis, qu0 saepe testatus sum, Selat me non in reprehensi0nem veterum n0va cudere, sicut aemuli mei criminantur, sed pro virili parte offerre linguae meae h0minibus, qu0stamen n0stra delectant ut pro Grae eorum ξαπλοῖς quae et sum tu, et lab0re maxim indigent editi0nem n0stram habeant. Et sicubi in antiquorum v0luminum lectione dubitarint, haec illis c0nserentes, inveniant qu0d requirunt maxime cum apud Latinos tot sint exemplaria, qu0t 0 dices et unusquisque pro arbitrio suo vel addiderit vel subtraxerit, qu0 ei visum est et utique n0n 0ssit verum esse qu0d diss0nat. Unde esset arcuato vulnere c0ntra nos insurgere Se0rpius, et Sanctum pus Venenata carpere lingua, vel suscipiens, si placet; vel contemnens, si displicet memineritque ill0rum Versuum Psa I. 49, 19. 0 tuum abundavit malitia, et lingua tua uncinnabat d0los. Sedens, adversus ratrem tuum l0quebaris, et adversus silium matris tuae ponebas scandalum haec fecisti, et tacui Existimasti inique qu0d ero tui similis arguam te, et statuam e0ntra aciem tuam duae enim audientis vel legentis utilitas est, n0s laborando sudare, et ali 0 detrahendo laborare d0lere Iudaeos qu0d alumniandi eis et irridendi Christian0s sit ablata occasi0, et Ecclesiae h0mines id despicere, immolaterare, unde adversarii t0rqueantur' usi si vetus eis tantum interpretati placet quae et mihi non displicet, et nihil extra recipiendum putant cur ea quae sub asteriscis et obelis vel addita sunt vel amputata, legunt, et negligunt duare Danielem juxta The0d0ti0nis translati0nem, ecclesiae susceperunt Cur rigenem mirantur, et Eusebium Pamphili, cunctas editi0nes similiter disserentes Aut quae sui stultitia, p0s squam vera dixerint, pr0 ferre quae salsa sunt Unde autem in novo testament pr0bare p0 terunt assumta testim0nia quae in libris veteribus n0n habentur Haec dicimus, ne omnin calumniantibus tacere videamur. Ceterum p0st sanetae Paulae d0rmiti0nem, cujus vita virtutis exemplum est, et hos libr0 qu0s Eustochio virgini Christi negpre n0n 0 tui; decrevimus dum spiritus hos regit artus, pr0phetarum explanati0nt incumbere et ram missum iam diu pus,