장음표시 사용
31쪽
quas quodam postliminio, repetere praesertim eum et admirabilis, sanctusque ii Pana machius, h0 idem litteris agitet et n0s ad patriam sestinantes, mortiferos sirenarum cantus surda debeamus aure
PRAEFATIONEM Hugdem sancti Hieronymi in libros Regum Supra reperies, ideo in principio positam, quod
librorum sacrorum ordinem contineat. Inscribitur autem:
Ebusdem in librum Paralipomenon proefatis.
Si septuaginta interpretum pura et ut ab eis in Graecum versa est, editi permaneret, superque me, Chr0mali episcop0rum sanctissime atque ductissime, impelleres, ut Hebraea tibi V0lumina Latino serm0ne transferrem duo enim semel aures h0minum occupaverat, et nascentis Ecclesiae r0b0raverat dem justum erat etiam n0stro silenti comprobari. Nunc vero cum pro varieth te regionum diversa serantur exemplaria, et germana illa antiquaque translatio corrupta sit, atque ululata; 0stri arbitrii putas, aut e pluribus judicare quid Verum sit, aut noVum opus in veteri opere ludere, illudentibusque Iudaeis, e0rnicum, ut dieitur, cul0s configere. Alexandria et Aegyp tus in Septuaginta suis esychium laudat uet0rem. 0nstantin0p0lis usque Antiochiam, Luciani martyris exemplaria probat Medite inter has provinciae Palaestinos eo dices legunt: qu0s ab rigene elaboratus usebius et Pamphilus vulgaverunt: 0tusque rbis hae inter se trisaria varietate e0mpugnat. Et certe rigenes n0B 0lum exempla eum p0suit quatuor editi0num e regi0ne singula verba describens, ut unus dissentiens, statim et eris inter Se 0nsentientibus arguatur; sed, qu0 ni oris audaciae est, in editione Seplup ginta, Theod0tionis editionem miscuit, steriscis designans quae minus suerant, et virgulis quae ex superstu videbantur app0sita. Si igitur aliis licuit n0 tenere qu0 semel susceperant: et 0st Septuaginta cellulas, quae vulgo sine auet 0re jactantur, singulas cellulas aperuere, 0eque in ecclesiis legitur quod Septuaginta nescierunt cur me n0 suscipiant Latini mei, qui inviolata editi0ne veteri ita novam condidi, ut lab0rem meum Hebraeis, et qu0 his plus est, p0stuli auct0ribus c0mprobem Seripsi nuper librum de optimo genere interpretandi, stendens illa de vangelio, a 'x egypt v0 ea, slium meum et, b du0niam Nagaraeus vocabitur: et Videbunt in quem c0mpunxerunt et illud Apust0li, d duae oculus n0 vidit, nec amis audivit, nec in e0 h0 minis ascenderunt, quae praeparavit Deus diligentibus illum; ceteraque his similia in Hebrae0rum libris inveniri. Certe Ap0stoli et Evangelistae, Septuaginta interpretes noverant et unde eis haec quae in Septuaginta interpretibus n0n habentur Christus Dominus n0ster utriusque testamenti condit0r, in Evangelium secundum Ioannem, e dui credit, inquit, in me sicut dicit Scriptura gumina de ventre ejus uent aquae vivae Utique scriptum est, quod Salvat0rseriptum esse testatur. Ubi eriptum est Septuaginta n0n habent: apocrypha nescit celesia. Ad Hebrae0s igitur revertendum est, unde et Duminus l0quitur, et discipuli exempla praesumunt. Haec pace veterum l0quor, et obtrectatoribus meis tantum respunde0, qui ea-nino dente me rodunt, in publie detrahentes, et legentes in angu
32쪽
Iis, iidem et aecusatores et defensores, eum in aliis probent quod In me reprobant quasi virtus et vitium non in rebus sit, sed cum auctore mutetur. Ceterum memini editionem Septuaginta translatorum, olim de Graeco emendatam tribuisse me nostris nec inimicum debere existimari eorum, qu0s in conventu ratrum semper edissero. Et quod nunc Verba dierum, interpretatus sum: idcirco feci, u inextricabiles moras, et silvam lominum, quae scriptorum c0nsus Sunt vitio, sensuumque barbariem apertius, et per versuum tota digererem, mihimetipsi et meis juxta Ismeniam eanens, si aures surdae sunt ceterorum.
Ad Domnionem et Rogatianum in eundem pro fati ejusdem.
duomodo Graecorum historias magis intelligunt qui Athenas viderint; et tertium Virgilii librum qui a Troade per Leueaten, et cr0- ceraunia ad Siciliam, et inde ad ostia Tiberis navigaverint ita sanctam Scripturam lucidius intuebitur qui Iudaeam oculis e0ntemplatus
sit, et antiquarum urbium mem0rias, lueoruntque vel eadem vocabula, vel mutata c0gn0verit. Unde et nubis curae sui cum eruditissimis Hebrae0rum hunc lab0rem subire ut circumiremus provinciam, quam universae Christi ecclesiae sonant. Fateor enim, mi D0mnion et Bo-gatiane carissimi numquam me in divinis voluminibus, propriis viribus credidisse, nec habuisse opini0nem meam, sed ea etiam de quibus scire me arbitrabar, interrogare me s0litum, quanto magis de his Super quibus anceps eram Denique, cum a me nuper litteris agitassetis, ut vobis librum Paralip 0menon Latin sermone transferrem. de Tiberiade quendam legis Doct0rem, qui apud Hebraeos admirationi habebatur, assumsi; et c0ntuli cum eo a Vertice, ut alunt, usque ad extremum unguem et sic confirmatus, ausus sum sacere qu0d lubebatis Libere enim vobis Io qu0r, ita in Graecis et Latinis codicibus hie nominum liber vitiosus est, ut non tam Hebraea quam Barbara quaedam, et Sarmati ea n0mina ungesta arbitrandum sit. Nec hoc Septuaginta interpretibus, qui Spiritu sancto pleni, ea quae Vera suerunt transtulerant, sed scripturum culpae adscribendum, dum de emendatis inemendata scriptitant; et saepe tria numina, subtractis e medio syllabis, in unum vocabulum c0gunt, vel e regi0ne unum n0men, pr0pter latitudinem suam, in duo vel tria v0 tabula dividunt. Sed et ipsae appellati0nes. 0 homines, ut plerique existimant, Sed urbes, et regi0nes, et Saltus, et pr0vincias s0nant, et blique Sub interpretati0Be, et gura e0rum, quaed8m narrantur hist0ripe de quibus in Regum libro dicitur: 0nne ecce haec scripta sunt in Libro Verb0rum dierum regum uda duae utique in ustris udicibus n0 habentur. Η0 primum sciendum, qu0d apud Hebraeos liber Paralip 0 men0Π, unus sit et apud ill0s 0tatur Verba dierum: qui propter magnitudinem, apud n0s divisus est, qu0d 0nnulli etiam in Bruto P qer0nis dial0go satiunt, ut eum in tres partes secent, cum unus a suo auct0re sit editus. Deinde etiam illud attendendum, qu0 frequenter Π0mina, B0 V0cabula hominum, sed rerum, ut dixi, signisse antias s0nant. Ad extremum quod omnis eruditi Scripturarum in hoc e0ntinetur et historiae quae vel praetermissae sunt in suis l0 eis vel perstrictae leviter, hic per quaedam verb0rum compendia explicentur. rati0num itaque vestrarum adjutus auxili 0, misi librum benevulis placiturusn, tamen invidis displiciturum esse nun ambigo. 0ptima enim daeque, ut ait Plinius, malunt contemnere plerique, quam discere. Si quis in hac interpretatiun v0luerit aliquid reprehendere, interr0get Hebrae0s, suam e0nscientiam rec0lat, videat ordinem textumque serm0nis; et tunc
33쪽
n0stro laburi, si p0titerit, detrahat. Ubicumque ergo steri se0s, id est stellas, radiare in hoc volumine videritis: ibi sciatis de Hebraeo additum, quod in Latinis codicibus n0n habetur. Ubi vero obelus transversa scilicet virga, praep0Sita est, illic signatur quid Septuaginta interpretes addiderint vel ob decoris gratiam, vel ob Spiritus sancti auctoritatem, licet in Hebraeis V0 luminibus n0 legatur.
Ejusdem ad Domnionem et Rogatianum, in Esdram et shemiam proinatio.
Utrum dissicilius sit, sacere qu0d 0scitis, an negare, necdum statui, nam neque, 0bis liquid imp strantibus abnuere, sententiae est: et magnitudo oneris imp 0siti ita cervices premit, ut ante Sub saSee ruendum sit, quam levandum. Accedunt ad hoc invid0rum studia; qui omne qu0 scribimus, reprehendendum putant et interdum c0ntra Se conscientia repugnante, publice lacerant quod occulte legunt, in tantum ut clamare c0mpellar, et dicere: 0mine Ps. 119, 2.), libera animam meam a labiis iniquis, et a lingua d0I0sa. Tertius annus est quod semper scribitis atque rescribitis, ut Esdrae librum et Esther, vobis de Hebrae transferam quasi nun habeatis Graeca et Latina volumina aut quidquid illud est quod a n0bis vertitur, n0 statim bim-nibus e0nspuendum sit. Frustra autem, ut ait quidam, niti, neque aliud satigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est. Itaque bSe-er vos, mi omni0 et 0gatiane carissimi, ut privata lectione contenti, libros non esseratis in publicum, nec fastidiosis cibos ingeratis: vitetisque e0rum superellium, qui iudicare tantum de aliis, et ipsi sa-tere nihil noverunt. Si qui autem fratrum sunt quibus n0stra n0n displicent, his tribuatis exemplar adm0nentes ut Hebraea nomina, quorum grandis in h0 volumine c0pia est, distincte et per intervalla, transcribant. Nihil enim proderit emendasse librum, nisi emendati0, librari0rum diligentia, tonservetur. Nec quemquam m0veat qu0dnnus a nubis liber editus est nec ap0eryph0rum tertii et quarti somniis delectetur: quia et apud Hebraeos Esdrae Nehemiaeque serm0nes in unum volumen coaretantur: et quae n0n habentur apud illos, ne de viginti quatuor senibus sunt, procul abjicienda. Si quis autem Septuaginta vobis opp0suerit interpretes, qu0rum exemplaria varietas ipsa lacerata et inversa dem0nstrat; nec putes utique verum asseriqu0d diversum est mittite eum ad Evangelia: in quibus multa ponuntur quasi de Veteri testamento, quae apud Septuaginta interpretes non habentur, velut illud du0niam Nazaraeus vocabitur; et, Ex Aegypto voeavi lium meum; et, Videbunt in quem compunxerunt, multaque alia, quae latiori operi reservamus et quaerite ab eo ubi scripta Sint, eumque pr0 erre non p0tuerit, vos legite de his exemplaribus quae nuper a nubis edita, maledic0rum qu0tidie linguis e0ns0diuntur. Sed ut ad compendium veniam, certe qu0d illaturus sum, equissimum est. Edidi aliquid quod non habetur in Graeco, aut aliter habetur quam a me versum est uuid interpretem laniant interr0gent e-brae0s; et psis auct0ribus, translati0ni meae vel arrogent vel der0gent dem. Porro aliud est, si lausis, quod dieitur, tulis mihi V0lunt maledicere, et n0 imitantur Graec0rum studium ac benev0lentiam, qui post septuaginta translat0res, jam Christi vangelio c0rus cante, Iudae0 etinebi0nitas legis veteris interpretes, Aquilam videlicet, et Symmachum, et The0d0tiunem, et curiose legunt, et per rigenis Iab0rem in hexaptis, ecclesiis dedicarunt duanto magis Latini grati esse deberent, quod exuliantem cernerent Graeciam a se aliquid mutuari Primum enim magnorum sumtuum est et inlinitae dissicul-
34쪽
tatis, exemplaria posse habere omnia deinde etiam qui habuerint, et Hebraei serm0nis ignari Sunt, magis errabunt, ign0rantes quis e multis verius dixerit du0d etiam sapientissimo cuidam nuper apud Graecus accidit, ut interdum Scripturae sensum relinquen8, Uniuscujus que interpretis sequeretur err0rem. Nos autem qui Hebraeae linguae saltem parvam habemus scientiam, et Latinus n0bis utcumque se sin0 deest, et de aliis magis possumus ludicare, et ea quae ipsi intelligimus, in nostra lingua pr0mere. Itaque licet hydra sibilet, victurque Sinon incendia jactet numquam meum, juvante Christo, silebit el0quium etiam praecisa lingua balbutiet. Legant qui vulunt qui nolunt abjiciant. ventilent apices, litteras ealumnientur: magis vestra earitate provocabor ad studium, quam il0rum detractione et odi de
Musdem ad Chromatium et Eliodorum in Tobiam praefatis.
Mirari non desino exacti0nis vestrae instantiam exigitis enim ut librus Chaldae serm0ne e0nscriptum, ad Latinum stylum traham librum utique T0biae, quem Hebraei de catal0g divinarum scripturarum Secantes, his quae agi0grapha memorant, manciparunt. Feci Satis desideri vestro, non tamen meo studio Arguunt et 0 Hebrae0rum Studia et imputant nobis, c0ntra suum can0nem Latinis auribus ista transferre. Sed melius esse judicans Phari pe0rum displicere judicio, et episc0p0rum jussi0nibus deservire, institi ut 0 tui. Et quia vicina est Chaldaeorum lingua serm0ni Hebraico, utriusque linguae peritissimum l0quacem reperiens, unius diei lab0rem arripui et quidquid ille mihi Hebraicis verbis expressit, h0 eg accito n0tario, Ser ni0nibu Latinis exp0sui. rationibus vestris mercedem hujus peris c0mpensab0, eum gratum ubi didicero, me, qu0d jubere estis dig
Ejusdem pro alio in librum Iudith.
Apud Hebraeus liber audit inter agi0grapha legitur cujus auetoritas ad 0boranda illa quae in concenti0nem veniunt minus id0nea judicatur Chaldae tamen serm0ne e0nscriptus, inter hist0rias e0mputatur. Sed quia hunc librum synudus Nicaea in numer sanctarum Scripturarum legitur c0m putasse, aequievi 0stulati0ni vestrae, imm0 exacti0ni et sepositis occupati unibus, quibus vehementer arctabar, huic unam lucubratiunculam dedi, magis sensum e sensu, quam ex Verb0 verbum transferens Mult0rum e0dicum varietatem vitiosissimam amputavi: 0la ea, quae intelligentia integra in verbis Chaldaeis invenire p0 tui, Latinis expressi. Accipite Iudith viduam, castitatis exemplum, et triumphali laude perpetuis eam praee0niis declarate. Hanc enim non s0lum seminis, sed et viris imitabilem dedit, qui castitatis ejus remunerator, virtutem ei talem tribuit, ut in vietum omnibus40-minibus vinceret, et in3uperabilem Uperaret.
Ejusdem in librum Esther praefatio.
Librum stlier variis translatoribus c0nstat esse vitiatum quem ego de archivis Hebrae0rum i levans verbum e verb0 expre8Sius transtuli. duem librum editio vulgata, lacini0sis hinc inde verb0rum sinibus trahit addens ea quae ex temp0re diei 0 terant, et audiri: sicut solitum est sch0laribus disciplinis, sumto themate, excogitare quibus verbis uti p0tuit qui injuriam passus est, vel qui injuriam incit. Vos autem, o ad Ia et ustuchium, qu0niam et bibliothecas Hebrae0rum studuistis intrare, et interpretum certamina comprobastis, tenentes
35쪽
Εsther Hebraicum librum, per singula verba n0stram translati0nem aspicite: ut 0ssitis gn0scere, me nihil etiam augment3sse addend0, sed deli testimonio simpliciter, sicut in Hebrae habetur his turiam Hebraicam Latinae linguae tradidisse. Nec Getamus laudes h0minum,
nee vituperati0nes expavescimus. De enim placere curantes, minash0minum penitus n0 timemus: qu0niam' Deus dissipat ossa eorum qui hominibus placere desiderant et secundum Ap 0st0lum'), ut ejusm0di sunt, servi Christi esse n0n 0ssunt. Rursum, in libro Esther alphabetum ex minio usque ad Tel litteram secimus diversis in locis, volentes scilicet septuaginta interpretum ordinem per liue insinuare studi0s lectori. 0 enim juxta m0rem Hebraicum, ordinem pr0sequi etiam in Septuaginta editi0ne maluim US.
Ejusdem in librum ob pro alio.
C0gor per singul0s scripturae divinae libr0s adversari0rum respondere maledictis: qui interpretati0nem meam, reprehenSionem septuaginta interpretum criminantur: quasi n0 et apud Graec08 Aquila, Symmaehus, et The0d0ti0, vel verbum e verb0, Vel sensum e Se DSU, vel ex utr0que eum mixtum, et medie temperatum genus translati0nis expresserint; et mnia veteris instrumenti v0 lumina rigenes belisasteriscisque distinxerit, qu08 Vel additus, ve de The0d0li 0 ne sumt0s, translati0ne antiquae inseruit, pr0bans defuisse qu0 additum est. Distant igitur obtrectat0res mei recipere in tutu, quod in partibus susceperunt, aut interpretati0nem mean cum steriscis suis radere. Neque enim seri p0test, ut qu0s plura intermississe susceperint, n0ne0sdem etiam in quibusdam errasse lateantur, praecipue in J0b euis ea quae sub steris eis addita sunt subtraxeris, pars maxima detrun-eabitur, et hoc dumtaxat apud Graec08. Ceterum apud Latin0s, ante eam translationem, quam sub asteriscis et obelis nuper edidimus, septingenti serme aut elingenti versus desunt ut decurtatus et laceratus, t0r0susque liber laeditatem sui publice legentibus praebeat. Haec autem translatio nullum de veteribus sequitur interpretem sed ex ipso Hebraic0, Arabic0que serm0ne et interdum Syr0, nunc Verba, Bdnc sensus, nunc simul utrumque res0nabit. bliquus enim etiam apud Hebraeos tutus liber sertur et lubricus et qu0 Graeci rhet0resv0eant ἐσχηματισμενος, dum qui aliud loquitur, aliud agit ut si velis anguillam vel murenulam Strictis tenere manibus, quanto sortius presseris, tanto citius elabitur. Memini me intelligentiam hujus v0luminis, Lyddaeum quemdam praeceptorem, qui apud Hebrae08 primus haberi putabatur, n0n parvis redemisse nummis cujus d0etrina an aliquid pro secerim, nesci0: 0c unum sci0, 0 p0tuisse me interpretari, nisi quod ante intellexeram. A principi itaque Voluminis, usque ad verba Iob, apud Hebrae0s pr0sa rati est. P0rr a verbis J0b, in quibus ait Pereat dies in qua natus sum, et n0 in qua dictum est, c0neeptus est h0m0 usque ad eum l0cum, ubi ante sinem v0 luminis scriptum est Idcirco 42 6. ipse me reprehend0, et ago paenitentiam in savilla et cinere hexametri versus sunt, dactyl0, Spondeoque currentes; et pr0pter linguae ldi 0ma crebr recipientes et ali0s pedes, n0 earumdem syllabarum, sed e0rumdem temp0rum. Interdum qu0que ythmus ipse dulcis et tinnulus sertur numeris pedum solutis qu0 metrici magis, quam simplex lect0 intelligunt. Α supradicto autem versu usque a sinem libri, parvum comma qu0d remanet, pr0sa rati0Be 0ntexitur. 4u0d si ui videtur incredulum,
36쪽
metra scilicet esse apud Hebraeus, et in morem n0stri latet, Graecique Pindari, et Alcaei, et Sappho, vel salterium, vel Lamentati0nes Jeremiae, vel omnia serme scripturarum cantica c0mprehendi legat Philonem, J0sephum, rigenem, Caesariensem Eusebium, et 0rum testimonio me verum dicere e0mpr0babit. Audiant quapr0pter canes mei, idcirco me in h0 volumine lab0rasse, non ut interpretati0nem antiquam reprehenderem, sed ut ea quae in illa aut obscura sunt, aut omissa aut certe script0rum vitio depraVata, manifesti0ra n0stra interpretatione sterent: Ut qui Hebrae0rum sermonem ex parte didicimus, et in Latino pene ab ipsis cunabulis inter grammati eos et rhetores et phil0s0pbus detriti sumus. 0u0d si apud Graec0s 0st Septuaginta editionem, iam Christi vangelio c0ruscante Judaeus Aquila, et Symmachus a Theod0tio, ludaigantes haeretici sunt recepti, qui mulia mysteria Salvat0ris subd0la interpretati0ne celarunt, et tamen in ξαπλοῖς habentur apud ecclesias, et explanantur ab ecclesiasticis viris quant magis ego Christianus, et de parentibus Christianis natus, et vexillum crucis in mea D0nte portans, cujus studium sultomissa repetere, depravata corrigere, et Sacramenta cclesiae puro et sideli aperire serm0ne vel a fastidi0sis, vel a malignis lect0ribus non debeo repr0bari Habeant qui v0lunt veteres libros, vel in membranis purpureis auro argentoque descriptos, vel uncialibus, ut vulgo alunt, litteris onera magis exarata, quam codices dumm0do mihi, meisque permittant pauperes habere schedulas, et n0 tam pulebros codices, quam emendatos. Utraque autem editio, et Septuaginta juxta Graecos, et mea luxta Hebrae0s, in Latinum meo Iab0re translata est. Eligat unusquisque qu0 vult et studi0sum me magis, quam malevolum pr0bet.
Si aut fiscellam unco texerem, aut palmarum s0lla complicarem, ut in sud 0re vultus mei c0mederem panem, et Ventris opus s0llicita mente pertractarem; illius m0rderet, nemo reprehenderet. Nunc autem quia juxta sententiam Salvat0ris, volo operari cibum qui n0nperit, et antiquam divin0rum v0 luminum viam sentibus virgultisque purgare err0 mihi geminus instigitur eorreetor viti0rum, salsarius dic0r, et err0res n0 auferre, sed serere. Tanta est enim vetustatis e0nsuetud0, ut etiam consessa plerisque vitia placeant dum magis pulchros habere volunt udices, quam emendatos duapr0pter, o Da- tres dilectissimi, unicum n0bilitatis et humilitatis exemplar, pro sta- bell0, calathis, sp0rtellisque, munusculis m0nach0rum, spiritalia haec et mansura d0na suscipite ac beatum J0b, qui adhuc apud Latinos latebat in stercore, et vermibus scatebat err0rum, integrum immaculatumque gaudete du0m0do enim p0St pr0bati0nem atque victoriam, duplicia sunt ei universa reddita ita ego in lingua n0stra, ut audacter loquar, set eum habere quae amiserat. Igitur et 0s, et unum quemque lectorem s0lita praefati0ne comm0neo, et in principiis librorum eadem Semper annectens, rogo, ut ubicumque praecedentes virgulas videritis, sciatis ea quae subjecta sunt, in Hebraicis voluminibus n0n haberi. Porro ubi stellae imago praesulserit, ex Hebraeo in serm0nen0stro addita sunt, netn0 et illa quae haberi videbantur, et ita c0rrupta erant, ut sensum legentibus t0llerent, orantibus v0bis magn0 lab0re correxi magis utile quid ex otio meo ecclesiis Christi venturum ratus, URm ex ali 0rum neg0ti 0.
37쪽
SANCTI IEB0NSMI. XXXIIIEjusdem in Psalterium, quod secundum Septuaginta editionem
correaeit, pria alio. Psalterium R0mae dudum p0situs emendaram, et iuxta Septuaginta
interpretes, licet cursim, magna tamen ex parte e0rrexeram duodquia rursum videtis, o aula et Eust0chium, script0rum viti depravatum, plusque antiquum err0rem, quam n0vam emendati0nem alere: me c0gitis, ut veluti qu0dam n0vali scissum jam rvum exerce8m, et obliquis sulcis renascentes spinas eradicem: aequum esse dicentes, ut qu0 crebro male pia uulat, crebrius succidatur. Unde consueta prae-
sati0ne c0mnr0 ne tam v0s, quibus sorte labor iste desudat, quam eos qui exemplaria istiusmodi habere v0luerint, ut quae diligenter emendavi, cum cura et diligentia transcribantur. 0tet sibi unusquisque vel latentem lineam, vel radiantia signa, id est obel0s, vel asteri Seos. Et ubicumque viderit virgulam praecedentena, ab ea usque 3 du0 puncta quae impressimus, sicut in Septuaginta translat0ribus plus haberi. Ubi autem perspexerit stellae similitudinem, de Hebraeis voluminibus additum noverit aeque usque ad duo puncta juxta The0dotionis dumtaxat editionem, qui si implicitate sermonis a Septuaginta interpretibus n0 disc0rdat. Haec erg0 et 0bis et studi0s cuique secisse me sciens n0 ambigo mult0 lare qui vel invidia, vel supercilio malint contemnere videri praeclara quam discere et de turbulento magis rivo, quam de purissim tante p0tBre.
Ed dem Proefatio in libros Salomonis.
Jungat epistola, qu0s jungit sacerd0tium immo harta non dividat, quos Christi nectit am0r. Commentari0 ln see, m08, Zachariam, Malachiam, quos p0stitis, seripsissem si licuisset prae valitudine. Mittitis s0latia sum tuum notarios n0str0s et librari0 Sustentatis, utv0bis p0tissimum n0strum desudet ingenium. Et ecce ex latere requens turba diversa p0scentium quasi aut aequum sit, me V0bis Surientibus, aliis laborare aut in rati0ne dati et aecepti, euiquam, praeter V0s, bu0xius Sim. Itaque l0nga aegr0tati0ne fractus, ne penitush0 anno reticerem, et apud v0s mutus essem, tridui pus n0mini Vestro c0nsecravi, interpretati0nem videlicet trium Salom0nis v0luml-num, iste quas Hebraei Parab0las, Vulgata autem editio Proverbia votat. 0heleth, quem Graece Ecclesiasten, Latine Concionatorem p 0ssumus dicere: Si has sirim qu0 in nostra linqua vertitur canticum eantie0rum. Fertur et Panaret0 Iesu silii Sirae liber, et alius seu de- pigraphus, qui Sapientia Sal0m0nis inseribitur duorum pri0rem, e-braicum reperi: 0 Ecclesiasticum, ut apud Latin0s, sed orab0las praen0tatum, cui juncti erant celesiastes et Canticum canticorum ut similitudinem Sal0m0nis, n0 80lum libr0rum numero, sed etiam materiarum genere e08equaret. Secundus apud Hebrae0s nusquam St, quin et ipse stylus Graecam el0quentiam red0let et n0nnulii eripi 0rum veterum hunc esse Iudae Phil0nis asstrmant. Sicut ergo Iudith, et Tobiae, et Machabae0rum libr0 legit quidem Ecclesia, sed e0s inter thn0nicas scripturas n0n recipit: sic et haec duo volumina legat ad aedistcatl0nem plebis, n0 ad auct0ritatem Ecclesiastic0rum d0gmatum eonsrmandam. Si eui sane Septuaginta interpretum magis editi plaeet, habet eam a n0bis olim emendatam. Neque enim n0Va si cudimus, ut vetera destruamus. Et tamen eum diligentissime legerit, sciat magis n0stra scripta intelligi, quae n0 in tertium vas tr3nsfusa e0atuerint, sed statim de rei purissimae commendata testae, Suum Sa-
38쪽
Ad Paulam et Eustochium in translationem Isaios eae Hebraicaveritate ejusdem pro atis.
Nemo eum prophetas Versibus Viderit esse descript0s, metro eos existimet apud Hebrae0s ligari, et aliquid simile habere de Psalmis et operibus Sal0munis; sed qu0 in Dem0sthene et Tullio s0let steri, ut per c0la scribantur et e0mmata, qui utique prosa, et non versibus conscripserunt. 0 qu0que utilitati legentium providentes, interpretati0nem uvam, n0v scribendi genere distinximus. Ac primum de Isaia sciendum, qu0 in Serm0ne su disertus sit quippe ut vir nubilis et urbanae el0quentiae, nec habens quidquam in eluquio rusti ei talis admistum. Unde accidit, ut prae ceteris, 0rem serm0nis ejus, translatio n0n 0 tuerit e0nservare. Deinde etiam h0 adjiciendum, qu0dn0 tem pr0pheta dicendus sit, quam evangelista. Ita enim universa Christi, eclesiaeque mysteria ad liquidum pr0secutus est, ut 0B U-tes eum de sutur vatilinari, sed de praeteritis hist0riam texere. Unde conjici noluisse tunc temp0ris Septuaginta interpretes dei suae saeramenta perspicue ethnicis prodere ne Sanctum canibus, et margaritas p0rcis darent quae, eum hanc edili 0nem legeritis, ab illis animadvertetis absc0ndita. Nec ignoro quanti laboris sit pr0phetas imtelligere nec satile quempiam p0sse judicare de Interpretatione, nisi intellexerit antequam legerit; 0s qu0que patere m0rsibus plurim0rum, qui stimulante invidia, qu0d 0nsequi non valent, despiciunt. Sciens ergo et prudens in flammam miti manum et nihil0minus h0 alastidiosis lect0ribus prec0r ut qu0m0d graeci post Septuaginta translat0res Aquilam et Symmachum et The0d0ti0nem legunt, velut Septuaginta magis ex ullatione e0rum intelligant: sic et isti saltem unum p0st priores habere dignentur interpretem. Legant prius, et p0stea despiciant ne videantur, n0 ex judici0, sed ex odii praesumtl0ne ign0rata danmare. Pr0phetavit autem Isaias in Ierusalem, et in Judaea, necdum decem tribubus in eaptivitatem ductis ac de utruque regn0, nunc c0mmi Stim, nunc separ3tim texit oraculum. Et cum interdum ad praesentem respiciat his turiam, et pus Babyl0niae captivitatem reditum p 0puli signisse et in Judaeam tamen omnis ejus tura de vocati0ne gentium, et adventu Christi est dilem quant plus amatis, o Paula et Eust0chium, tant magis ab eo petite, ut pr0 obtrecta-ιl0ne praesenti, qua me indesinenter aemuli laniant, ipse mihi mercedem restituat in sutur0 qui scit me b 0 in peregrinae linguae eruditi 0 ne sudasse, ne Iudaei de salsitate Scripturarum ecclesiis ejus diutius insultarent.
Jeremias Propheta, cui hic prol0gus scribitur, Serm0 ne quidem apud Hebraeus Isaia elisee et quibusdam aliis pr0phetis videtur esse rustitior, sed sensibus par est: quippe qui e0dem spiritu pr0phetaverit. Porro simplicitas el0quii, a tot ei in quo natus est, accidit. Fuit enim Anath0thites, qui est usque h0 die viculus, tribus ab Ierus0lymis distans millibus, sacerd0s ex Sacerd0libus, et in matris utero sancti steatus: Virginitate sua evangelicum virum Christi eclesiae dedicans. Hic vaticinari ex0rsus est puer et aptivitatem urbis atque udaeae, 0ns0lum spiritu, sed et oculis carnis intuitus est dam decem tribus Israel Assyrii in Medos transtulerant iam terras earum, e0l0niae gen-llum possidebant. Unde in Iuda tantum, et in Beniamin pr0phetavit: et civitatis suae ruinas quadruplici planxit alphabet0, qu0d 0 me surae metri, Versibusque reddidimus Praeterea ordinem visi0num,
39쪽
qui apud Graecos et 8 tin0s omnino confusus est, ad pristinam demtorreximus Librum autem Baruch 0larii ejus, qui apud Hebraeus neelegitur, nec habetur, praetermisimus pro his omnibus maledicta ab aemulis praest0lantes, quibus me necesse est per singui opuscula respundere. t 0 pati 0r: quia V0 me c0gitis. Ceterum ad compendium mali, rectius fuerat m0dum sur0ri 0rum silenti me p0nere, quam qu0tidie n0vi aliquid triplitantem, invidorum insa
Musdem in Ezechielem pro alio.
Egethiel propheta cum Joaebim rege Iuda captivus ductus est in Babylonem ibique iis qui eum e captivi fuerant, prophetavit, paenitentibus qu0 ad Ieremiae vaticinium se ultro adversariis tradidissent, et viderent adhuc urbem er080lymam stare, quam ille easuram esse praedixerat Tricesim autem aetatis Suae ann0, et aptivitatis quinto, exorsus est ad concaptiv0s 0qui. Et e0dem temp0re, ieet 0steri0r, hi in Chaldaea, Ieremias in Judaea pr0phetaverunt. Serm ejus nec satis disertus, nec adm0dum rusticus est sed ex utroque medie temperatus Sacerdos et ipse ruit, sicut Jeremias: principia voluminis et linem magnis habens obscuritatibus inv0luta. Sed et vulgata ejus editio n0 multum distat ab Hebraico. Unde non satis miror quid causae exstiterit, ut si eosdem in universis libris habemus interpretes in aliis eadem, in aliis diversa transtulerint. Legite igitur et hunc juxta translati0nem n0Stram qu0niam per cola scriptus et e0mmata, manifesti0rem legentibus sensum tribuit. Si autem mi ei melet hune subsannaverint dicite eis, quod nemo e0s 0mpellat ut seribant. Sic vereor ne illud eis eveniat qu0d Graece significantius dieitur, ut vocentur Φαγολο ἰδοροι, U0 est, manducantes sannas.
Danielem prophetam juxta Septuaginta interpretes, Domini Salvatoris celesiae nun legunt, utentes The0d0ti0nis editi0ne et h0 euraeciderit, nesci0. Sive enim quia Serm Chaldaieus est, et quibusdam pr0prietatibus a n0str el0 qui discrepat, n0luerunt Septuaginta interpretes easdem linguae lineas in translatione servare: sive sub n0mine e0rum ab ali nesci qu0 0 satis Chaldaeam linguam sciente editus est liber sive aliud quid causae exstiterit ignorans huc unum effirmare p0ssum, qu0 mulium a veritate disc0rdet, et recto judicio repudiatus it. Sciendum quippe est Danielem maxime et Esdram Hebraicis quidem litteris, sed Chaldae Serm0ne e0nscript0s, et unam Ieremiae perie0pen: 0 qu0que cum rabie lingua plurimam habere S0cietatem. Denique et ego adolescentulus p0s duintiliani et Tullii lecti0nem ac stures rhet 0ric0s, cum me in linguae hujus pistrinum re- elusissem et multo sud0re, mult0que tempore vix cepissem anhelantia stridentiaque verba res0nare, et quasi per cryptam ambulans, rarum desuper lumen aspicerem, impegi n0Vissime in Danielem et tanto laedi assectus sum, ut desperati0ne subita mnem lab0rem veterem voluerim c0ntemnere. Verum adh0rtante me quodam Hebrae0, et illud mihi crebrius in sua lingua ingerente Lab0 improbus omnia vincit: et qui mihi videbar se i0lus inter Hebrae0s, cepi rursus esse discipulus Chaldaicus. t ut verum latear, usque ad praesentem diem magis p0ssum serm0nem Chaldai eum legere et intelligere, quam sonare. Haec idcirco resero, ut dissicultatem vobis Danielis stenderem: qui apud Hebrae0s nee Susannae habet historiam, nec hymnum trium puerorum, ne Belis, rae0nisque rabulas quas nus, quia in toto orbe dispersae
40쪽
sunt, veru anteposit0, easque jugulante subjecimus ne videremur apud imperitos magnam partem v0luminis detruncasse. Audivi ego quendam de praeceptoribus Judae0rum, eum Susannae derideret hist0riam, et a Graeco nescio qu eam diceret esse conssctam illud opponere quod 0rigeni quoque Africanus p p0Suit, etymol0gias has ἀπ του σχινου
σχίσαι, και ἀπο του πρίνου πρίσαι, de Graeco serm0ne descendere.
Cujus rei nos intelligentiam nostris hanc possumus dare Ut verbi gratia, dicamus de Brb0re ilice dixisse eum, illic pereas; et alentisco, in lentem te c0mminuat angelus vel non lente pereas aut lentus, id est exibilis ducaris ad mortem sive aliud quid ad ar-b0ris numen c0nveniens. Deinde tantum suisse otii tribus pueris ea- villabatur ut in camin aestuantis incendii metro luderent et per ordinem ad laudem Dei omnia elementa pr0vocarent, aut qu0 miraculum, divinaeque aspirationis indicium, vel draconem intersectum ossa picis, vel sacerd0tum Belis machinas deprehensas quae magis prudentia solertis viri, quam pr0phetali essent spiritu perpetrata cum vero ad Habacuc veniret, et de Iudaea in chaldaeam raptum disc0ph0rum lectitaret, quaerebat exemplum ubi Iegissemus in t0to veteri testamento quemquam sanct0rum graVi 0 lasse c0rpore, et in puncto 0rae tanta terrarum spatia transisse, cui cum quidam e n0stris satis ad l0quendum promptulus, Zechielem adduxisset in medium et diceret eum de Chaldaea in Judaeam suisse translatum derisit h0minem, et ex ipso volumine demonstravit Zechielem in spiritu se vidisse trans pusitum. Denique et Apost0lum n0strum, videlicet ut eruditum virum, et qui legem ab Hebraeis didicisset, non fuisse ausum asstrinare se raptum in e0rp0re, sed dixisse II Cor. 12, 2. Sive in corp0re, sive extra c0rpus, nescio, Deus Scit. His et talibus argumentis ap0gryphas in libro Ecclesiae sabulas arguebat. Super qua re lect0ris arbitri iudicium derelinquens, illud adm0neo, 0 haberi Danielem apud Hebrae0s inter pr0phetas. sed inter e0s qui agi 0 grapha 0nscripserunt. In tres siquidem 3rtes omnis ab eis Scriptura dividitur in legem, in pr0phetas, et in hagi0grapha, id est in quinque, et octo, et in undecim libr08 de qu0 0n est hujus temp0ris disserere duae autem ex h0 pr0pheta, imm0eontra hune librum Porphyrius objiciat testes sunt Meth0dius, Eusebius, et Ap0llinarius qui multis versuum millibus ejus vesaniae resp0ndentes, nesci an curi080 lect0ri satisfecerint. Unde obseer V0s, Paula et Eust0ehium, undatis pro me ad D0minum preces ut quamdiu in h0t 0rpusculo sum scribam aliquid gratum v0bis, utile celesiae, dignum posteris. Praesentium quippe judiciis blatrantium n0 satis m0ve0r: qui in utramque partem, aut am0re labuntur, aut di0.
Ejusdem in XII Prophetas praefatio.
Non est idem ordo du0decim pr0phetarum apud Hebrae0s, qui est apud nos. Unde seeundum id qu0d ibi legitur, hic qu0que displisiti
sunt. See 0mmaticus est, et quasi per sententia loquens. J0el planus in principiis in sine obscuri 0r. ι usque ad Malachiam, habent singuli pr0prietates suas quem Esdram scribam, legisque d0tt0rem Ηebraei autumant. Et quia l0ngum est nune de omnibus dicere: 0e tantum vos, o Paula et Eust0thium, adm0nitas vol0, unum librum esse du0decim prophetarum et se synebr0non Isaiae Malachiam vero Aggaei et Zachariae suisse temp0ribus. In quibus autem tempus n0n praesertur in titulo sub illis e0s regibus pr0phetasse, Sub quibus et hi qui ante eos habent titul0s prophetaverunt.