장음표시 사용
141쪽
citatis, et recipiantur Uel coram ipso judice, oel Per scribam causae, Dei Per N. aliquem scilicet judicis arbitrio deputandum ; duas declarat solemnitates resecandas in codem judicio scilicet citationem testium, et notam suspectorum in eligendo examinatore testium. Utraque tamen pars citari omnino debet ad videndum juramentum testium adversarii sui , et alteri altera suam offerre depositionem super poSitionibus praesen tandis , et interrogatoria, si velit, exhibet super adversarii articulis , non secus ac in judicio Ordinario. Post cxamen testium facultas percontandi acta decernitur , quac vim habet decreti publicationis. Repulsae deinde terminus alterutra vel utraque parte postulante datur. Alius item conceditur terminus pro restitutione in integrum, Si cum quis ea fruens postulaverit. Tum dentiaque conclusione in causa omissa, partibus acta Scrutatis post facultatis decretum , iisque monitis, ct auditis sit decretum definitivum , sententiae ritibus omiSsis.
EXTREMA PARS PROCESSUS QUA cAUSA DIRIMITUR.
Sententiast essentia Siost ejus interna forma excussa, de externa etiam dicitur, atque illius essectibus. Sententia est judicis competentis decisio pronuntiata Super re a litigantibus proposita, et in judicium deducta a . Hinc vel principalem controversiam dirimit,
ain Iuro Decretalium judicis pronuntiatio est sententia . quao causam sive incidentem , alve principalem defluit: haeo tantum
142쪽
reum quo aut absolvit, aut condemnat, eaque primam instantiam terminat, ct dicitur definitiua; si vero judex inter principium et sinem cauSae, quae manet Suspensa , decidat aliquem articulum , et quaeStionem incidentem, vel emergentem, Sed Summarie tantum; ejus modi sententia appellatur interlocutoria. Qua lata proin non desinit judicis ossicium. Hinc revocari Seu retractari sententia mere interlocutoria , non definitiva po
test a judice i , quamvis appellatum ab ea sit et a .
Ergo nou solum competentis judicis sit sententia , oportet, ut vim habeat 3 b , sed forma ejus intrinseca requirit , ut sit r. ' justa cx legibus nimirum pronuntianda : Contra leges tamen, canoneyque
Suro civili , quae perimit. dicitur sententia ; caetera iussa . et mandata judicis , quae articulos incidentes definiunt. et judicii seriem ordinant, interlaeutiones sermo appellantur. Hinc titulus e. de gent. et interlocutionib. al Plurium judicum sententias vincunt pauciorum l. 36. et 39. T de re judieata. Si duo enim in diversas abeunt sententias. vel ex jurisdictione ordinaria processerunt, et tenet illa quas lavet reo dummodo non sit in eausa favorabili pro aetore promulgata . vel ex delegata et pondet utraque ab arbitrio delegantis, vel ex eom- promisso et neutra vim habet ex e. sin. eod. Si ex pluribus judicibus qui eandem protulerunt sententiam, unu8 excommunicati nis vinculo publico fuit innodatus , sententia non tenet e. 2. . eod. bJ Est sententia interlocutoria habens vim desinitivae quin etiam mista . seu quasi media appellatur ) et est, quae eausam quidem principalem directe non desinit; eam tamen ferme perimit , ita , ut alia post illam in eadem instantia sperari non possit. eX. gr. 8enientia, qua judex absolvit reum ab observatione judieii , vel instantiae , qua dicit, se esse incompetentem ἰ qua exceptionem peremptoriam admittit, vel rejicit. Vide Reissostuet de sent. et re jud. a num. 17.
143쪽
Proliata ipso nora potest jure subsistere , ut si judex
pronuntiaret ex. gr. alienationem rerum Ecclesiae immobilium sine solemnitate factam Valere , minorem non esSe reStituendum etc. non valeret sententia. Si
vero litigantis juri adversetur, valci quidem, cisi iniqua , Sed per appellationcm Suspenditur, novoque judicio revocatur I ex. gr. si pronuntiaret judex rem
ecclesiasticam esse legitime alienatam, cum tamen non
ita sit sa) ; a.' ut sit secundum acta , et probata a r
etcnim si seratur contra solitum judiciorum ordinem
nullam habebit vim 3 nec censeri poterit decisio super re in judicium deducta ; 3. ' ut sit certa, saltem quatenus res in judicium deducta patitur ): 4.' pu
Ta ct absoluta non lata sub conditione extrinseca de aὶ Propria hujus loci ost quaestio, quam antea BD. moralibus
relinquendam duximus , et praesertim S. Ligorio , utruminem po judex eum . qui secundum allata et probata reus est, quem tamen privata scientia cerio scit in noeentem , condemnare possit in causa civili . vel criminali. At ne omnino praeteri ro videamur eandem, juvat heic observare tantum , quod quisquis in omnieasu ex conScientia sua et ex fide, quae ipsi sit, judicare debeat. Uine etsi persona publica constitutus sit judex in publieam utilitatem, non tamen ut publicam in judicio allatam salsitatem se inquatur ; patet id et ex exod. cap. 23. 1. et 2. ubi haec leguntur: Nou ιuscipies noeem mendacii. . . non sequeris turbam ad faetendum malunt, nec in judicio plurimorum acquiesces sententiae, uι a vero debies. Quod si nec tanti quis existimet hoc . ut quiescat, quin contrarium potius gentiat, ipsum D. ΤhOm. qui aliter censet, a diat. Ηie 2. 2. quaest. 67. art. 2. postquam statuit judicem p tius judicare debere non secundum id . quod novit ipse tamquam privata persona ; sed seeundum id quod innotescit ei, tamquam publicae personae : illud addit, eurandum eidem esse , ut districitus dis tiat probationes inductas , quo possit veritas constare. ill L. 2. eod. Quando provoc. non est necesse e. 13. et 2I. eod. 2ὶ C. post longas 1. eae de sent. 3ὶ L. probatam 4. eap. de senι. eι inιerloc.
144쪽
su luro ex. gr. si navis ex Asia venerit I), aut sub conditione ad probationes spectante e X. gr. te Condemno, si actor melius probabit; non enim cum cognitione
pracvia judicis esset lata a .
Desorma extrinseca ejus jure constitutum est I. 'ut
scripto b , ct lingua latina, expresso judicis, et litigato
rum nomine ea concipiatur c); nam orotenus lata nec nomen sententiae habere meretur I : verba enim ore pronuntiata Saepe menti illudunt et periculosum est judicem in proserenda sententia Iabi, quum semel latammulare, aut emendare non possit; u.' Cau Sa sentcn
a J Vi consuetudinis valet sententia absolutoria sic concepta e Beum absolvo , nisi aetor intra tres menses intentionem melius probaverit. bl Exceptis causis monaehorum , quos Iustinianus . Velut a hi tris reservavit. Novell. 88. in praes. ac pariter nisi breves sint lites , et maxime vilium personarum , vel causarum ... et nisi mpiscopus cognoscat inter suos subditos auth. nisi c. de sentent. et prine. reeit. Hodie tamen etiam Episcopi sententia in scripto Imrenda est. et Latina lingua leges etiam serri, et acta non solum Romae , sed et in toto orbo Romano consigi oportebat. Ecclesia semper usa videtur graeeo . aut latino sermone, qualem videlicet populi usus postulabat, quin etiam postquam fiermo latinus popularis esse desiit, eum in dicendis sententiis Melesia occidentalis retinuit. dὶ Causa sententiae , cur lata sit, per se et regulariter non est necessario exprimenda c. 16. de sent. eι re jud. quia sententia a potestate judicis vim habet. Excipiuntur 1.' si deviet a jure eommuni , 2.' si sit censura , ut dein constet, quid sit emendat dum ; nam censura intenditur omendatio utpote medicinalis poena , 3. ' si absolvat ah instantia . ut cognoscatur an nova facienda sit, ..' si in appellatione resormetar sententia.
l1ὶ L. 1. S. 5. f. quando appellandum 3it. 2ὶ L. hae lege cap. do sent . eae pericuι. recit. eι eap. 7. eau .
145쪽
cala Sit, atque a notario peculiari libro sit scripta , ae partibus tradita , ut hodic obtinet a .
Essectus sententiae ex parte judicis est x.' quod terminet suum officium, et desinit osse judex respectu talis causae b ; I' ex parte litigantium sententia lis sinitur , et jus facit inter partes: sed haec duo solum firmiter operatur, si sententia transit in rem judicatam,
de qua mox sc); 3.' ubi sit sententia lata pro actore; huic competit actio in factum ad praestandum id, in quo
Beus est condemnatus, quae actio e Si perSonalis, per Petua , et rei persecutoria , et datur tam haeredibus actoris , quam in haeredes Rei condemnati. Beo autem absoluto datur exceptio rei judicatas contra actorem ejusque haeredes, vel alios ejus nomine agentes; 4.'si rescriptum a Papa impetratum Sit contra Sententiam prius ab eo latam , in quo illius mentio non sit, quod per ipsum rescriptum conceditur, nullum eSt,
aὶ Utroque iuro c. ult. δε aeni. et I. 2. cod. de sent. eae perie. recit. ab ipso judice recitanda esset Sententia praesentibus , aut saltem in eam rem vocatis litigantibus. Imo et aliae requirebantur solemnitates , nimirum ut pronunciaret sedens pro tribuna- Ii, quod erat locus sublimis et editus sere ad instar hem leveti introrsum curvatus . ad quem per gradus ascendebatur de dio non do nocto quamvis non desint exempla contraria , ut eae Metonio in Augusto c. 33. licet colligere : ot Areopagitas nocte judicavisso eonstat. Alia omittimus quae lari usu sublata sunt ita ut in his rebus spectare deceat consuetudines locorum. ibin Declarare tamen , et supplere eodem die potest, si aliqua omiserit, quae in consequentiam rei, Vel condemnationis principalis veniunt, ut si omiserit decernere restitutionem Ductuum et eIpensarum l. 42. T da jud. ''
et Imo sententia desinitiva a Papa, vel Supremo principe ei vili
inter partes praesentes , eι non eae plenitudine potestatis per modum dispensationis lata habet etiam vim legis , et jus facit inter alios judices inferiores , ita ut otiam hi iii similibus causis similiter audicare debeant e. 19. de 3ent.
146쪽
ex. gr. collatio beneficii per illud facta, invalida est ;5.' sententia definitiva per omnia partium disceptatio
Hinc non tantum decernit super negotio principaIi, Sed et super suis accessoriis, quales Sunt expensae in litem factae, et fructus percepti: post absolutum enim dimissumque judicium nefas est litem alteram oriri ex litis primae materia r . Et quia pars causa cadens praesumitur injuste litem movisse , communis regula est victum in expensas victori solvendas Condemnan dum. Bestitutio fructuum eos praecipue Spectat, qui post litem contestatam percepti sunt, aut percipi poterant ; nam ex quo res in judicio deducta est, incipit mala fides possessoris a .
Sententia in rem iudicatam quando , et quomodo tranSit, excutitur; executio, quae est finis illius,e Onitur. Sententia tum interlocutoria, tum definitiva transit in rem judicatam, sive in auctoritatem rei judicatae,
ut jus dicit 3 , si in ira decem dies a die habitae de
Sententia notitiae neutra pars appellet a , cum per Roc Mideatur per interpetrationem juris latas sente Liae Paruisse, praesertim ubi causa non redditur aP-
al Boe decem dierum spatium mutato veteri biduo vel triduosxit Iustinianus nov. 23. cap. l. receptumquo est jure sacro, imo a Bonifacio VIII. extensum ad appellationes extrajudiciales nempe a die . quo quis gravatum se sensit c. 8. da appelιat. in s. 1ὶ L. I. e. da frueιibus et tuis expens. 2ὶ L. 2. eap. eod. id) C. V. de 3entent. Diuitiam by Cooste
147쪽
pellandi i . Hinc DD. dicunt sententiam in rem ju
dicatam transisse, ut significent, quod victus sententiae et pronuntiationi judicis acquieverit, vel cXpre Sse, vel tacite appellationem intra decem dies non opponendo. At cxceptiones sunt, ob quas res judicata rescindi potest , aut potius in rem judicatam sententia non transit a . Praecipuas ponimus: r. 'est sententia invalida, II lata in causa beneficiali, vel matrimoniali, quando
at Uuoniam nusquam in legibus res iudicata ad modus aequirem di dominium refertur; imo l. 60. princi p. ss. de eondiet. indeb. ad Pro positum casum num is qui debitum bona fido negavit, et a judico quoque sit absolutus, et in rem judicatam abiit sententia, dicitur: Liacet absolutus sit, natura tamen debitor permanet; nec id ad litigatorem malas sidei detorqueri potest, de quo nulla ibi fit mentio, nobis arridet sancire cum D D. pluribus solum pro soro externo , sed non in conscientia locum habere vim et esseclus rei iudicatae. Λdde quod vis rei iudicatae nititur tum praesumptio no , tum haeratione, no lites sint immoriales l. 2. c. de rejud. quae tamen n0nim mutat obligationem naturalem, et praesumptio cedit veritati certo cognitae l. 2. . et 25. 11. de prob. Unde manet haec regula : Iure naturae aequum DSt, neminem cum alterius detrimento fieri Iocupletem. Nec valet recursus ad bonum publicum ; lites enim siniuntur , etsi tantum bonum externum res judicata spectet, qui fuit unicus sinis , ut habetur l. 2. cap. cit. sicut pactis nudis Pr pter eandem causam in foro externo adempta est actio , etsi Salva relinquatur obligatio naturalis. Insuper et certitudo domini rum. ac jurium per praescriptionem habetur ; nulla ergo necessitas est, ut eadem vis etiam rei iudicalae tribuatur , eo vel magis quod si ex l. uni c. c. de usucapion. Imperator praescriptionem a Dualein et biennalem tamquam rem nimis inhumanam propter brevitatem temporis transmutavit in praescriptionem triennii, et in praescriptionem 10, 20 , ct 30 annorum: multo minus credibilo videtur , quod voluerit dominium transferre quoad larum internum per rem judicatam quod juro communi l contingit intra
I 0. dies. Demum etsi sententia jus factum sit inter litigantes cxc. 13. de sent. tamen hoc intelligi censetur pro soro extern0, quod sei licet iidem denuo litigare nequeunt; pro soro autem interno eo tantum casu , quod non constet de jure contrario.
148쪽
do valore agitur matrimonii, et quotiescumqne Sine peccato observari non potest, 3.' Sententia excommuis nicationis , suspensionis , et interdicti; nam licet his obnoxius post decem dies non pOSSit appellare, potest tamen petere absolutionem, vel per simpliccm querelam de tali injustitia queri I , 4. ' sententia lata ex salsis ini strumentis , vel testimoniis , Vel lata ex juramento ne i cessario, quod ita Supplementum probationum a justico delatum est parti a , aut ex probationibus privilegial tis , et praesumptivis, eX consilio DD. vel peritorum in arte sua: his ultimis casibus transit quidem, at non absolute in rem judicatam , sed conditionale , et rescindibiliter; quia quando postmodum asseruntur
contra Sententiam probationes Certae, et conVincentes,
vel pars vincens confitetur sibi jus non competiisse, aut detegitur salsitas instrumenti, vel judicis corruptio, rescindi, et retractari potest sententia, imo debet. Retractatur vero talis sententia non per appellationem
a judice superiore , sed per querelam inique condemnati a priori judice , qui cognita summario justilia
querelae restituere in integrum debet querelantem. Finis sententiae, et rei judicatae cum sit executio, liaco demandatur statim in actione reali, in actioneVcro personali infra quadrimestre tempus 3 , sive quadrimestres inducias , quae a die condemnationis vel si provocatum fuerit, a die confirmationis sententiae
numerantur 4 nisi illud judex jure decretalium arctaverit, vel prorogaverit 5 a . Ab co judice sa-
at Quadrimestre non conceditur . si victus In actione personali ad praestationem speciei est condemnatus ex. gr. ut rein usu
f3ὶ c. quaerenti 26. eae de olf et potest. jud. detest. ωὶ L. sancimus S. e. de usuris rei jud. 5ὶ C. quid ad 15. eae. de sent. et re jud. 7 m. IV. Io
149쪽
ciancta est executio , qui sententiam pronuntiavit, non
Denique modus atque Ordo servandus e St in executione ipsa, nimirum sacienda est prius in mobilibus, do in immobilibus, ultimo devenitur ad incorporalia ,
Seu jura , et nomina etc. b . Tridentinum monot 3
in causis civilibus, aut criminalibus , ubi executio Pedionat is haberi non possit, Episcopos uti censuris POSSe , si tamen delicti qualitas , Praecedente bina saltem monitione , etiam Per edictum id Postulest. Executioni opponi possunt e X ceptione S , quae candem maxime respiciunt, ceu Scti Veli jani, Macedoniani, compensationis , Solutionis jam sactae , rei nondum
ptam , vel donatam tradat, aut si conventus sit ex maleseio, volsi condemnatus paratam jam habeat pecuniam , vel denique si periculum sit in mora l. 13. ss. de re jud. lal Glossa c. si quis eontra L. de foro eo ei. verbum ipsius Soblisitud. contrarium sensit, quia delegato causa commissa et ea committuntur, quibus judicatum exequi faciat c. praeterea 5. bὶ Excipiuntur tamen 1.' omnino necessaria ex. gr. in Stru menta artis , libri studiorum arg. l. 7. c. quae res pignor. Obligat. Foss. l. b. c. de eaeeeut. re jud. nisi haec sint specialiter debita: u.' necessaria ad congruam substentationem respectu habentium honesicium competentiae ; 3.' quae determinato sunt sortius obliga a , Vel quae non possunt alienari, vel quae communia tertio, non possunt dividi. Si vero tantum tertii intersit, non fieri executionem, tune tertius debet appellare, si scit sententiam ἔ Se-eus p0test adhuc suspendere executionem , vel post illam agere ad interesse. Quod si debitus ordo non observetur, appellatio conceditur l. 5. cod. quorum appellat. non raej.
150쪽
REMEDIA QUAE EXECUTIONEM SENTENTIAE SUSPENDUNT.
Remediis contra sententiam enumeratis, appellatio praecipue distinguitur; cui, ad quem , quibus in causis appellare licet, et quinam sunt essectus appellationis, et forma , declaratur. Sententiarum essectus disserre , aut impedire, aut submovere omnino plura possunt remedia , quae gradatim licet intentare, et praesertim querela nullitatis, restitutio in integrum, suPylicatio ad summum Prin. cipem, et praecipue appellatio , de qua primum disserere iuVat, ut natura, et disserentia aliorum videatur magis. Haec, quae ducitur necessaria, ut iniquitatem judicantium, veI imperitiam corrigat, ut ait Ulpianus si), definitur: Provocatio ab inferiore judice a facta ad superiorem ratione gravaminis illati , vel inserendi. Quam juris naturalis esse quoad substantiam nomo non videt, Cum sit species quaedam defensionis , et innocentiae praesidium. Unde nec per Principcm, vel delegatum negari potest, nisi ob publici boni necessitatem ; nec renuntiari potest , ubi de vita et membris agitur. Quoad sollemnitatem ejusdem, et modum spectat, juris positivi sacile eam dixeris; haec enim jus positivum praescribit. Potest vero a gravamine tum in
al Appellatione provoeatur ad judicem superiorem, et inchoatur seeunda instantia : Iudex primae instantiae voeatur Iudex a quo. superior autem , et secundae instantiao Iudeae ad quem, vel Iuleae appellationis aut appellatus.