장음표시 사용
121쪽
I I 8 sive juris, sive iacti saltem in criminalibus, et civilibus arduis; nam ac lus legitimi infamibus sunt interdicti :lales sunt criminibus convicti sive in civilibus, sive in criminalibus ex. gr. homicidae, fures, malesci, adulteri,perjuri etc. r . Crimen, et judicium criminale praecedens, vel pendens contra aliquem, ipsum testem non iis doneum reddit. Pariter pendente accusatione repelluntur accusati , imo denuntiati, vel inquisiti in causis criminaliter actis ς aut etiam civilibus, ubi testes omni exceptione majores requiruntur I . 4. 'Batione censu me , et dioersiae religionis excluduntur excommunicati non tolerati 3 . Pagani, Iudaei, a s de Apo- Statae contra Christianos non admittuntur 4 . Nec laici contra clericos in criminalibus. 5), Monachi, nisi in causis Monasterii, deficientibus aliis, admittuntur 6 . 5.' A ectione Redemptor litium , et continuus litigator tamquam suspectus expellitur , nec idoneus in causa propria testis habetur,svel ille cujus interest, quem exitum habeat litis. Hinc procu-
Talores, et advocati in causis , qua S SuSCeperunt, repelluntur 8 , ac universim , qui ex Sua depositione sentire poSsunt commodum , vel incommodum , honorem. vel verecundiam. Ita communis. Item parens contra filios, hique contra parentes saltem invitos 9 a . s.' Studio partium excluduntur laventes, vel odio,
a) Sie in matrimonio praeter Paroelium duo . vel tres requiruntur testes. In testamento tres requirebantur etc.
122쪽
vel inimicilia prosequentes alteram litigantium partem i , uti socius sive contractus , sive criminis pro Socio praesertim Consessus a a .. Quod si inhabilitas testium non sit aperta , Iudicis
est arbitrari, habita ratione causae, et definire quatenus depositionibus, et exceptionibus partis adversae fides sit habenda , aut quodnam momentum ipsis tri
buendum Sit. Testes ad minimum regulariter duo esse debent, cumscriptum sit in ore duorum , uel trium stet Omne rer
bum 3 ; ει licet quaedam causae sint, quae plures ,
at Testes de so inhabiles habilitantur ad testis eandum s.' si
is partibus rogantur ad testimonium serendum l. sin. de test. ἰ 2. admittuntur minus idonei testes in causis ubi alii vix haberi Possint ex. gr. domestici, familiares , subditi, ubi agatur de su ris , adulterio . suppositione partus, simulatione etc. dummodo agatur da dehito solum civiliter ; criminaliter enim testibus opus est omni exceptione majoribus; 3 ' insames ipsi, criminosi, minores, foeminae in criminibus valde perniciosis. et exceptis ex. gr. Simoniae , sacrilegii, dilapidationis bonorum Ecclesiae . perduellionis etc...' admittuntur ad probandam innocentiam; putat uxor ad testandam mariti innocentiam , frater pro fratre, servus pro domino. At non et testes reprobatorii seu refutantes alios; hi enim debent omni exceptione esse majores. Parentes in probanda aetate lilii et natalibus ; item in aliquo impedimento amnitatis , vel consanguinitatis, nam ut dicitur c. Videtur 3. Qui matrimonium ae s. poss. Qui melius reeipi debent, quam illi, qui melius sciunt, et quorum est interesse. 5.' Inhabiles admittuntur, si agatur de peceato itando ex. gr. de matrimonio primum contrahendo ratione impedimenti . non tamen de matrimonio jam contracto dissolvendo. 6.' Testes ob assectionem , si essent alias valde bonae , et hone
Observandum denique quod testimonia illorum , qui non omnino repelluntur , supplentur numero , aut gravitate contestium , conjecturis . aut praesumptionibus juris . .
2ὶ C. eum monasterium 1. de eonfessis. at Mutth. 18. I6. et e. S. e. 2. q. 5. ae alibi. Diuitigod by Cooste
123쪽
is quam duos cXigant testes, nulla est tamen cau-M Sa, quae unius teStimonio quamvis legitimo termi
is ne lur M. Ita jure desinitur i . Hinc illud: tinus restis , nullus testis sa .
Quamvis vero testimonio plurium probatio firmior sit, ubi tamen habetur multitudo testium, numerus
corum arbitrio judicis moderandus est jure civili a ,
Supra quadraginta te Stes ex utraque parte non pOS-
ain Canono vel lego aliquando unus testis plenam facit proba
tionem 1. ' si partes in unum testem in aliqua certa causa consentiunt l. sin. c. de fidei commissis; 2.' si non agatur in praejudicium tertii, et extra udicialiter ex. gr. si quaeritur an quis sit religiosus, clericus, baptizatus c. l 10. de consecr. dist. 4. tantae aetatis an Ecclesia sit consecrata c. 16. de consecr. dist. 1. 3. ' in causis modicis et parvae qualitatis, L. ' in causis , ubi dissicile est invenire plures testes , vel saltem dimetio . S.' uni creditur in probanda consessione , et absoluti Ono ab excommunicatione ete. 6.' quando agitur de peccato vitando ex. gr. probando impedimento matrimonii contrahendi c. 22. de testib. et c. l2. de spongat. 7. ' in revocatio no mandati dum m0do revocans simul juret se revocasso c. 3. de procurat. 8.' ubi testis proponit in iis quae pertinent ad ejus ossicium sex. gr. publicus Osticialis et juratus in rebus ad ossicium pertinentibus. 9.' ubi imminet peccati periculum ex . gr. ad impediendum , re adhuc integra conjugium incestuosum inter consanguineos contrahendum sussistit testimonium matris c. Licet cit. Unus testis etiam omni exceptione major etsi regulariter non plane probet, facit tamen praesumptionum et semi- plene Irobat: undo suppleri potest per aliam semi- plenam probationem eX. gr. per juramentum. Hoc tamen tueum non habet in causis benesciatibus, matrimonialibus, criminalibus. aliisque gravioribus, in quibus lex, vel statutum requirit indubilatam probationem , vel si probanda sit consuetudo , aut ultima voluntas. Ita I l . hi restes concordare debent in his, quae exprimuntur sequenti versiculo :Res, persona, locus , 9radus : haec sint consona , tempus. Testes , qui deponunt super factis diversis . vel stodem facto '
124쪽
Forma in usu testium excutitur , et adnotatur.
Formam hanc judiciariam distinguimus in ea, quae
exceptionem testium an decedunt; quae eam constituunt , et Concomitantur ; quaeque POStea Sequuntur.
Et quod antecedentia spectat, alia producentem testes respiciunt , alia judicem, qui eos admittit. Et quidem ac lor accepto responso ad positiones jam lactas proponit certas propositiones , quas articulos probatoriales Vocant, ex quibus tamquam praemissis veris deducit, quod probare intendit, quique a positionibus conssati, ut innotescat quid concedat, quidque negat adversariuS, ab illis distorunt in hoc; quia sunt non ad respondet 'dum, sed ad probationem iaciendam a . Post articulos ordinatim positos, ipse nominat testes, quos ad eOS probandos producit; sit enim non raro, ut actori non jus
seu probatio deficiat b . At probaturus ipso in judi
at sub diversis cireum stantiis loci, temporis, dicuntur singulares, nimirum quorum testimonia conjungi non possunt, aut quando excorum dictis probatio redditur dubia. a) Ex libello, aut ex responso ad positiones reddito formantur articuli ordino positi, praefixi certis numeris , ut istis sit primus . 'Sciatur. secundus, tertius et c. quia cum non omnes et singuli communiter testes super omnes articulos testari possint, ideo specificantur testes , quinam audiri debeant super primo articulo , quinam super secundo etc. Haec specilicatio dicitur denominatio testium cum directorio ; dirigit enim judicem in examine horum instituendo. bl Articuli probatoriales cum denominatione testium,et direcIorio communicantur parti adversae , quae jam antea ad causam citari debuit; receptio enim testium contru non citatum nulla est. c. 2. de testib. Hic autem ex illis sibi communicatis videre potest l. ' an habeat justam exceptienem contra personas testium I inlu-Diuitiam by Coos e
125쪽
Cium testes non adducit , sed inde competens judex dubet advocare a ; ultroneo testi noti creditur , sed
grum enim est ei opponere . si habeat illam. 2.' Interrogatoris potest sormare seu certas quaestiones , quas judex testibus proponere debet, ut appareat, an testes consequenter IOquantur. Si tamen petita articulorum evia pars moretur interrogatoria proferre . decernitur quod N. in hiduo exhibeat interrogatoria, alias termino elapso procedatur ad testium examen sine illis. Gloss. ine. 2. de testib. in 6. Quae tamen interrogatoria non communicantur . no producendos testes circa illa instruero . vel subornarct va- eat . imo nec testibns ante examen. no eolludant. Hinc Reus item articulos . quos reprobatoriales vocant, osset re iudici potest, ut sic super articulis utriusque partis ad testium receptionem procedatur. Sit per articulis vero adversarii proponere potest inter satoria pertinentia tum ad negotium principale, tum ad id ut deprehendatur, quam notitiam habeat testis , et quanta ei fides ha
uuod si pars post productionem testium dubitet, an per exhibitos articulos causam suam sussicienter probaverit. poterit novos exhibere articulos. qui dicuntur additionales. modo elogia testium prius non fuerint publicata. e. 25. de testo. Imo admittitur etiam post publicationem, si autea super hac probatione contraria instrui' non potuit c. 35. eod. a in Aliter sentiendum , si agatur do defendΡndo reo. Attamen testes regulariter non sunt suscipiendi auto litis contestationem ex rubr. et e. 1. cit. ut lite contestata, nec post terminum ad pro handum assignatum . et multo minus post conclusionem in cauSB. Excipitur tamen 1. ' si eausa agitur criminaliter, nam in ca quoad defensionem rei nunquam concluditur. 2. 'si causa sit matrimonia- Iis. quae aequiparatur criminali, 3. 'si agatur de causa appellationis. .' si judex ex ossicio recipere vult testes pro informatione , Xelsi partes non opponant, aut si animarum periculum . vel aequitas hoc postulat. Ita communis. Item post publicationem testium non possunt amplius recipi. et examinari alii testes super iisdem articulis , nec potest eorum examen repeti c. 23. et 46. de testib.
Sed excipitur 1. ' si examinatio non fuerit rite saeta aut publicatio fuit invalida, 2. 'si agatur de causis criminali, matrimoniali, et beneficiali, 3.' si testes supervenerint peritiores illis. qui jam deposuerunt. . .' si agitur ad alium sinem, quam prius. 5. si tostibus jam publicatis opponitur, quod eorrupti salsum dixerint, s.' si partes
126쪽
II 3 accedant rogati , vel etiam citati; cum testes ad testis candum teneantur , ut partes Sua jura probare
Ad judicem vero pertinet, ut ante cXamen testium imprimis litis contestatio fiat; dein ipsos citare debet ad comparandum certo die b , et ad jurandum, et lesti-
consentiant, aut adversa nihil opponat, T. ' si quis probare velit contra evidentiam facti, 8.' si agitur de periculo vitae. a J Testem producens tonetur ei quoad expensas eundi. standi, Et redeundi. atque ad damna ex. gr. ob amissum domi laborem , etc. nam officium suum nemini damnosum esse debet. At interveniat oportet judicis adprobatio. no qua fraus fiat. interim pro veritato dicenda nihil accipere . aut exigere potest . quod si aliquid accepisse probetur , etiam sponto oblatum, salsus ro putatur testis. Ita communis ex l. 1. ss. de falsis. Verum si testimonium veritatis -psi damnum asperret. posset aliquid accipere pro ipso damno aut periculo, quod prudenter timet. Ita Lessius lib. 2. cap. l. . num. 65. Denique testes coram tribunali per quindecim dies expectan tes . si culpa judicis non examinentur , propria auctoritate abire possunt , nec amplius redire tenentur. L. Si quando 19. cap. dotestib.
bὶ Num testes cogendi sint. juro canonico haec vidutur statui
regula c. 3. de eogend. testo. Testes. qui interfuerint facto . monendi sunt. non cogendi ad ferendum testimonium veritati. Exeipe tamen 1.' si Odio , gratia . vel timore adversae parti se subtrahante. 1. c. 3. et c. s. eod. quo casu per censuras etiam ecclesiasticas compelluntur. 2. ' si ipsorum testimonium est necessarium, etiam eodem modo compelluntur c. 2. et 3. eod. quam is agatur de causa criminali cap. 5. eod. . 3.' si testes accusatori malitioso subtrahuntur ab accusato c. b. eod. Adversarius vel tertius impedire
non potest idoneos testes a serendo testimonio per pactum et juramentum : iis enim non obstantibus possunt testificari c. 18. de testib. Universim , qui impediro volunt, no a lestibus testimonium perhibeatur veritati, censuris compelluntur c. 33. et 3T. de testib. Insuper sunt privilegiati a testificando sive exempti ut milites. absentes reipublicae causa l. 8. ss. de testib. Impuberes . pupilli. Consanguinei, et amnes cogi non possunt saltem in causa criminali
contra amnes . ct consanguineos.
127쪽
monium pro veritate super articulis dicendum, qui ipsis exhibendi sunt. Citare insuper debet et partem adversam ad videndum testes jurare Se non ex amore ,
aut odio , aut commodo aliquo veritatem dicturos si ;injuralis enim testibus non creditur a nisi eis jus jurandum adversarius remittat a 3 . Nisi autem ex iusta cati Sa lcSles venire ad judicem impediantur, quo
dex interrogare , et examinare eos debeat; quod Se cundo loco propositum interpretabimur,nempe qua Ucomitantur ct con Stituunt formam judiciariam iii usu
testium. at Sie jurati testes tam in ei vilibus, quam in eriminalibus
praesente adversario interrogabuntur l. 19. c. eod. e. 2. ex eod.
At jamdiu obtinet in foro, ut testes clam ab judice interrogentur, tantumque prius citatur adversarius , ut adsit . quando jurant. bl Si qui tesιium , ait citatus canon . veletudinarii sunt, eι Seis Res , aut paupertate depressi, ita quod non possint ad vestram prassentiam adduci , ad ipsos recipiendos mittatis personus idoneas , et diseretas. Hoc intelligo et de muliero honesta, et ceteris qui ad judicem venire non possunt: ita BD. in idem cit. c. Quod si a loco judicii testes absint, distincta eorum nominatio sit iubi haec sue xit in calce decreti termini omissa j intra quinque dies ab ejusdem termini notificatione nominandos ex prag. .. de dilation. Inde judex causae eorum examen delegat judici ejus loci , ubi degunt, vel alteri propinquiori, eum si suspectum riuraverint: expeditque super ea re literas, ut 3junt, commissionales, quae usu vigent utroquo juro etiam municipali. Istae literae antequam transmi tantur , debent parti adversae noti sicari, ut si velit, aliquem sub stituat, qui videat jurare testes citatos, alias nullius momenti erit examen. Commissarius testes citatos , relatosque , requisito par tis adversae substituto ad videndum eos jurare examinat servata forma sibi demandata , eorumque depositiones clausas ad judicem relegantem remittit.
128쪽
α 5 Revera advertat, oportet, iudex quo vultu, qua Constantia, quave animi trepidationc testes deponunt;
haec enim ad fidem testium augendam , Vel minuendam perlinent, et in aeta reserenda sunt. Examen Vero
I.' coram judice sit, notario praesente; a ; n.' viva Voce lestis; nam scriptis testimoniis non credi iur si et quidem in lingua vulgari, secrete, et remotis parti
bus , ac sigillatim I ; 3. ' ordine , primo scilicet de
interrogatoriis generalibus, dein de articulis, ac inter-TOgatoriis super quovis articulo exhibitis juxta dire-Ctorium a producente positum ; 4.' integro in actis cujuslibet iustis dictum transcribi debet, qui in causis gravioribus adscripto nomine proprio illud confirmat ; 5. ' dein testi praelegendum , ct interrogandus , an ita dixerit , ut possit corrigero , Si Vel ipse ,
Ullimo sequitur formam ipsam decretum Ptiblica
Ial Potest tamen judex examinationem ipsam committere per sonis idoneis , et diseretis , quibus articulos exam tuis eommunicat c. 8. de testib. ibi Interrogatoria autem sunt generalia, uti de nomine, cognomine , patria , aetato , fita tu , ossicio etc. an sit Producentis domesticus , consanguineus : an sit inductus promis Sis , odio , aciinstructus veniat; an cum aliquibus testibus do testimonio eontulo-rit etc. Specialia sunt, quae pro causae et articulorum qualitato conliciuntur. Quod si nulla dentur interrogatoria a partibus, judex ipso ex ossicio testem de circumstantiis necessariis interrogare debet , quae his versiculis continentur: . Auditus, visus , persona , scientia , causa, Fama , Iocus, tempus num eertum . credulitasque Dum testes recipiι judeae, haee euncta notabit.
129쪽
Iastionis sine praevia citatione ad publicandum , quae ei talio in foro laico abolit vix servatur in curiis ec
clesiasticis si . Post publicationem collitigantibus vicissim licet te situm depositiones percontari et perlegere a a . Super dictis testium publice disputari potest a) ,
argumentis ex dictis antea petitis , ita tamen ut exceptio , et criminum probatio contra testes jam examinatos exhibeantur , antequam causa per sententiam
terminetur b 4 . Contra testes probatorios pro
sa) Publieatio non est de substantia processus. Si tamen a parte lietatur. justo negari non potest. At si testes non secreto, sed coriam utraque parte litiganto suerint examinati, nullibi est noce saria. Publicatio testium facta etiam do voluntato partium non reddit validas depositiones testium non rite factas. Testes etiam non publicati probant coram judice , qui ipsos examinavit , uti et ram alio judice prioris successoro, aut subrogati. Ita communis. Alius vero judex, qui non est successor judicis examinatoris, non potest eos publicare sine novo examine. Panormitan . in cap. 11. de tesι m. Testes non publicati juxta aliquos I D. non probant in alio judicio , et coram alio judicc , nisi sint senes etc. aut ante litem contestatam reeepti in perpetuam rei memoriam. Item Probant ex consensu partium coram quocunque judico , quia publicatio in favorem partium est introducta , cui possunt renunciare. bὶ idcirco terminus repulsae jure communi petitur post publicationem usque ad sententiam : dummodo ante publicationem praecessit prolestatio eam petendi: alias jurari debet, quod non ex malitia , neque ealumniandi animo repulsare is intendat, vel quod post publicationam crimina obiicienda didicerit . qui volet repulsae terminum petere, atque obtinere et t. c. praesentem. Iure Regni petenda est repulsa inter deeem dies a diu traditi processus ad percontandum numerandos ex prag. eursu dilationum de pubI.
130쪽
27 duci possunt testes reprobatorii i) , ct contra hos alii reprobatorii, et non ultra I . Licet nulla alia dilatio postea concedatur , scilicet
tibi terminus repulsau elapsus sit, id tamen patitur exceptionem , si unus ex collitigantibus Sit persona privilegia laeX. gr. minor, aut miserabilis persona, aut pupilli, Viduae , virgines , universitates , clerici , congregationes , hospitalia et c. Datur enim his alia dilatio seu forminus ad ylenius probandum. Nam. praesumitur ex inopia neglexisse probationes in termino statuto iaciendas. Hic terminus seu beneficium ,
ut jus dicit 3 , intra Jo dies petendus est a facta Pu
Vis probandi ex instrumentis, jurejurando, Oculari inspectione, et fama Stibnectuti r. Probatio in judiciis sit etiam instrumentis, scripturis nempe, quae fidem rei controversae saciunt a . Pu-
at Instrumentum lato sumptum est omnis probatio non tantum Per Seripturas, sed et per omnia monumenta alia, quae fidem sa-ciunt, et causa mi nstruunt; stricte hic definitur: scriptura ad prohandum idonea: strictissime sola instrumenta authentica idest publica. aut quasi publica. Hic stricto sensu accepimus, et aliud est publicum quod consectum est a persona publica qua tali seu ratiotio ossicii publici cum debitis sol omnitatibus. Nov. 73. c. 6. Aliud privatum quod non a persona publica sit . nec cum debitis solemnitatibus Divditur in originalo seu authentieum et est: Principalis scriptura