장음표시 사용
131쪽
I28blica instrumenta ex forma, et solemnitate juris consecta plenam faciunt probationem etiam in illis causis, in
primo sit per aliquo n0golio consecta. Exemplum seu copia ostillud quod ex originali transcribitur, sive manu publica fiat, si vo privata. Ita communis in auth. si quia c. de edendo et l. 2. is..de fide instrum. Instrumentum publicum subdividitur in judiciale . quod sit apud acta , et in judicio iudico auctoro ; et eaetrajudieiala quod sit a notario super contractibus extra judicium. Insuper inter
instrumenta publica adnumerantur 1. ' Protocollum seu summaria quaedam rei gestae , aut narratae annotatio , memoriae causa sacta : uti et transumptum seu instrumentum authenticum et originalo quod ex Proloeollo solemni forma; transcribitur, rem non sum
marte . sed plene exponens; 2.' illud quod a notarii manu conlicitur sive in , sive extra judicium ; uti et scriptura publicodsigillo ex. gr. universitatis munita , Vel principis etc. etiam si a privato sit scripta. 3.' Seriptura qualiscunque etiam privata , sed interveniente magistratus auctoritate piat, licata : uti cum instrumenta auctoritate judicis aperiuntur ; ..' scriptura quaevis ex Archivio publico extracta , aut quao sit apud acta publica ; 5.' denique quae subscripta est a Scribente , et testibuS ; nam etsi ojusmodi Scriptura publica re ipsa non sit , in judicio tamen fidem facit vel publicum instrumentum. Privatum aliud est authentieum , quod conscitur a duobus loco tabellionis in judicio assumptis , Vel cui est appensum sigillum authenticum ex . gr. Episcopi . Praelati, Collegii etc. , vel quod consectum manu privata , subscriptum tamen est a trihus testibus adhue viventibus, vel quod a judice ex originali desumptum est. Λt quia authenticum et publicum idem sunt, scripturae hujusmodi authenticatae a pluribus BD. instrumentis publicis
adnumerantur. Aliud non authenticum instrumentum, et est omnis scriptura, quae non habet auctoritatem ex uno ex enumeratis modis: hinc plenam non facit probationem. Uujus plures species enumerantur Apocha , qua creditor testatur sibi solutionem esse sa-elam : Antapocha. qua debitor, cujus sunt rationes seu libri rationum dati, et accepti testatur, so solutionem se isse: Chirographumost epistola seu literae, quas quis absenti mittit, et latetur se debero : Syngraphum quod sit in contractibus hi lateralibus manu eorum.
qui contrahunt, ad quod referri possunt bacilli lignei sic ineis is
transversum crenis, quorum unum apud Se tenet emptor, alterum
venditor : si conjugantur, et erenae utriuSque respondeant, Pa tot debitum.
132쪽
I9- quibus alias requiruntur plures, quam duo testes, modo nullientica ipsa seu originaria producantur r ; exemplo enim non sacile creditur, nisi legitime cum authentico Conseratur , Constetque cum eo probe convenire I . Acta judicialia plene probant rem ita gestam et c.
prout in actis scriptum reperitur , et non tantum contra partes, Sed etiam reSpectu aliarum persona
rum 3 a . Scripturae inventae , et depromptae e TArchivio publico faciunt plenam probationem , etiam
inter non subdito S : nec requiritur, ut sint adnotatae, vel subscriptae manu Archivarii, modo constet desum
ptas esse ex archivio publico 4 . Libri quoque rationum , ac alii conscripti a publicis ossicialibus auctoritate publica deputatis plene etiam probant quoad ea , quae ad ossicium cjusmodi ossicialis pertinent; nam siclem merentur , qui publica auctoritate sunt constituti. Et hoc juxta Panorm . et alios procedit, etsi esset
statutum , quo cautum sit, quod aliquid probari non possit nisi per instrumentum O .
at Citatio , satisdatio, litis contestatio, aliaque acta iudicii oris
dinaria in eadem instantia fidem faciunt etiam coram judico subrogato , uti si a sententia priori fuit appellatum , aut per viam revissionis , vel praetextu nullitatis sententiae causa iterum tractetur. L. 13. M. eod. Si acta probatoria confirmata sint per sententiam, saltem in judicio ordinario sidem laciunt inter easdem personasotiam in alia instantia , uti constat ex tit. cod. inter alias acta etc. bὶ Tales sunt libri parochorum, in quibus consignantur nomina baptizatorum, eorum qui matrimonium contraxerunt, deniqua eorum qui in parochia obierunt, et qui ibidem ecclesiasticae sepulturae traditi sunt cum annotatione anni, et diei. Hue reserunt li-hros censuales civitatis otc. Liber Ecclesiae, Monastorii, vel Col si in cap. 2. eae de fide instrum. t. eum precib. e. de prob. l2ὶ cap. 1. ea eod.
133쪽
13o a Scripturae privatae, Si sorte probatae, atque in- legrae opinionis trium, Vel amplius virorum subscriptiones iisdem contineantur, velut publicae recipiuα-tur i , contra scribentem ipsum iaciunt, saltem si expressa Sit causa debiti ex . gr. ex mutuo, emplo
et c. hacc enim aliunde probanda manent a , pleno
Epistola a scribente recognita , ac ut Sua agnita, Et si nec dies , nec locus appositus Sit , vel etiam nomen per oblivionem omissum , plene contra scribent Em Probat, etiam pro tertio, ad quem missa non est 4). In Strumenta regulariter produci debent post litis Contestationem usque ad conclusionem in causa ; Post hanc enim non amplius probatione S re Cipiuntur, exceptis casibus , de quibus suo loco dicium fuit. Jusjurandum in judicio vim probandi habet, ad cujus religionem devenitur , cum per ordinarios modos probationum veritas nondum elucescit b . Quantilegii non plane probat pro Ecclesia , aut Monasterio, nisi sit a thentietatus, ut ajunt, sive notarii manu conscriptus, et non mero in ear tophilacio Ecclesiae asservatus. Ita communis contra nonnullos, quia liber est scriptura mera privata. Verum contra Ecclesiam , vel Monasterium ejusmodi liber tam directe quam indirecte seu consecutivo probat. sal Excipe ab hac regula liboratoriam consessionem, ubi ereditor prosilietur sibi fuisse solutum; haec enim probat contra scribentem etsi causa adjecta non fuerit t. . . ss. de pactis. Porro libri mercatorum ex receptis moribus etiam pro scribentibus saltem minus plene probant, si qui illos producunt, viri integrae sint vitae , et rationes propria ipsorum manu conscriptae, et causa obligationis expressa suerit.
bl Iusjurandum hie triplieiter distingui solet volantarium, jud etale , et necessarium. Primum est, quod in causis transactionis l. 1ὶ L. seripturus 2. c. qui potiores inpign.
2ὶ L. N. quum de is de probat. 3ὶ p. 14. de fida instri η L. 26. g. 2. F. depositi.
134쪽
13r illud incultae etiam gentes, et Romani praesertim licerint , historia testatur. Suppletorium vero dictum est propterea quod eo semiplena probatio suppletur. Desertur igitur ei, qui semiplene probavit, modo perso Iiarum, et causae ratio laaheatur r , et si utrique aeque semiplena probatio Sit, desertur reo , quod in radubia rei causa potior habetur a . Verum istud juramentum, quod in propria Causa emissum suspicione
non careat, juxta canones non debet a judice adhiberi, vel admitti, nisi deficientibus aliis probationibus.
Judex potest regulariter in omnibus causis deserre iuramentum necessarium , seu suppletorium. EXOipiuntur tamen causae criminales , et civiles valde arduae , uli juxta communem sunt beneficiales, matri moniales , praesertim si de matrimonio dissolvendo agatur : item actiones samosae, ex. gr. furti eis. Uni Versim causae, ubi lex , vel statutum requirit legitimas , indubitatas , ac evidentes probationes. Tenetur
vero illud tunc deserre , cum iis aliter decidi non potest , uti tali modo causa finiatur 3 : at illi deserro debet, qui alias est habilis ad testificandum , universim illi, qui, consideratis omnibus , fide est dignior; regulariter illi, qui melius, sed nondum sussicienter
jusjur. 2. T de jurejur. extra quidem judicium , unus litigantium alteri deseri, idest conditionem jurandi ossert; nam spontaneum rei iusjurandum non tuentur legos l. ait 3. T da jurejur. Resertautem illud, qui jurandi conditionem sibi oblatam, rejicit in osso- Tentem. Alterum est, quod in judicio locum habet, et desertur a judice uni ex litigantibus , instanto paris. Tertium denique, quod ex necessitate exigit ipso judex, quum ob inopiam probationum aliter causa dubia expediri non possit. 1J Cap. ult. eae de jurejurando.
135쪽
probavit, et ceteris paribus potius Beo, quia in dntio, uti dictum suit, hujus partes magis favorabiles sunt. Ocularit inspectio rite facta ordinarie est validis. sima probatio , inducens rei evidentiam, Ut communi. ter tenent DD. I , eam leges civiles praescribunt in
' causis sinium regundorum, ut sunt fines parochiarum, et in nunciatione novi operis, puta Ecclesiae, vel monasterii , quae in detrimentum aliorum vergere
possunt. Fit autem vel per ipsum judicem , qui viros ejus rei peritos , de qua agitur , adhibet, aut iis soluae judicium committit. Quin judicium de conjugum im
Potentia post exactum continuum triennium mutuae cohabitationis sa , necessario peritis viris , et matro'nis bonae opinionis et in opere conjugali expertis committcndum est : atque ideo virum medici , Ull- Iiercin honestac matronae, et obstetrices inspiciunt s3 . Idem dic , si de sponsa agitur, quae post matrimoniussi ratum ingredi velit monasterium , et dubitatur , an a
Quod famam denique spectat, quale nuS Species pro' bationis est communis hominum alicujus loci de ali
qua re Sermo , ex Sola quidem suspicione , certo la men auctore proveniens. Quae dissert a rumore; nam hic non habet certos auctores , et vox minoris paritide communitate est, ac lanium particularis Sermo ersola suspicione , et incerto auctore proveniens : adeo
que temeraria dicitur vulgi vox. In civilibus causis plerumque plene probat fama, si fuerit Constans, mniformis , a personis dignis orta , et legitime fr0b ' l) Eae t. 8. finium re .
136쪽
la i a . In criminalibus, ac sere in civilibus arinduis, relate ad poenam ordinariam nec semiplene prohat. Ita Communis: quamvis sussiciat ad inquisitionem specialem , et ad detrudendum in carceres dissa matum , si de fuga sit suspectus. Ita DD.
Fama vero legitime probata censetur quod dissicile prorsus est Si producatur instrumentum authenti- Cum Super fama erect iam : vel si testes duo omni exceptione majores , qui jurato testantur se audivisse itudici a majori parte communitatis , et Saltem duas personaS nominatim CX primant, a quibus audiverint, a S serentibus se vidisse, aut alia indicia rei adducentibus.
Praesumptionis Nectes , et vis adferuntur. Praesumptionem licet heio extremo loco cxpen dimus, ea tamen non ultimum inter probationes locum obtinet ; ipsa enim quando plene res Controversa probatur; quando Seml-probatur; quando denique in gratiam actoris est, ipsum ab onere probandi liberat. Desinitur autem anticipata de ro dubia opinio ex argumcntis, indiciis et conjecturis per rerum circumstantias plerumque evidentibus sumpta
at Pleno etiam probat in rebus modicis . in lactis antiquis me moriam hominum excedentibus cap. 13. de test. ae in aliis , quae sunt dissicilis probationis, et aliundo impossibilis; item quando agitur de vitando peecato , aut quando cum fama concurrunt alia adminicula c. 2. δε praesumpt. . Ibὶ Praesumptio quasi ante sumptio; nam anto legitimas proba fit Arg. ea eap. 27. de test. l. 3. S. 2. g. eod. i2j I. E. p. 3. tu. 7. e. 9. num. II.
137쪽
species, una hominis seu judicis, aliora juris. Illa
nulla certa lego consignata est, sed pro hominis recte judistantis arbitrio ex factis , et indiciis hauritur, proindeque magis, vel minus probat, prout ea Verisimiliora Sunt necne a). Haec certa lege, vel canone sulcitur , et extra judicis arbitrium posita; at pro diver-Su ratioue, qua proponitur , alia juris tantum dicitur, alia juris , et de jure. Prior tamquam Vera proponi tur , donec contrarium probetur, et verbis sulci Proponi , uideri , existimari, intelligi ex. gr. e X pOSSCS-sione, praesumptione juris intelligitur rem esse posse S Soris. Posterior est illa , quam jura non tantum e X pri munt, sed etiam Super praesumpto, tanquam aliquo sibi comperto aliquid statuunt, ac ita habent pro ve- Tilate , ut nullam in contrarium probationem diro clam
admittant ; talis habetur ex Gregorio IX i prae
sumptio de jam contracto matrimonio, ubi quis Cou cubuit cum muliere , cum qua prius Spon Sulla con-llones aliquid pro vero sumitur. Dissert a eonjectura, quas sero suspicionem tantum denotat, non opinionem; a fletione juris, quod haec non sit opinio veri, nec circa rem dubiam versetur , sed certae salsitatis sit ex rationabili causa a jure facta assumptio in ordino ad aliquem essectum non admittens probationem in con
al Haec praesumptio alia est probabilis , quae sumitur ex i
dieiis saepe quidem conjunctis cum re , quam indicat. non tamen excludentibus prudentem formidinem; ita parum verecunda probabiliter praesumitur puella, quae cum viris frequenter Versatur, quod est exemplum allatum in c. 13. de praesumpt. : alia violenta quasotiam vehemens dicitur, et oritur ex indiciis vehementibus eum roVel facto , quod praesumitur , ordinarie et sere semper conjunctis ut est praesumptio fornicationis , si nudus cum nuda in loco obscuro deprehendatur , ut in c. 12. cad.
ii in Cap. 39. ex de sponsalib.
138쪽
traxerat a . Quae praesumptio cessat post ratum Tri
His positis haec collige: r.'praesumptio hominis probabilis semiplene , vel plus minusve pro qualitate indiciorum, et subjectae materiae probat; quod arbitrio judicis relinquetur i). Si vero aliis adjuvetur admini-
Culis ex. gr. publica fama etc. etiam plenam potest sa Cere probationem. I. ' Praesumptio hominis ololenta transfert onus probandi in adversarium , quia ille, pro quo stet, habet intentionem suam landa tam , et si non probet, sufficit haec ad sententiam definitivam solum in causis minus arduis. 3. ' Praesumptio tam hominis,
quam juris uiolenta susscit probabilius etiam in criminalibus ad sententiam desinitivam, et ad poenam Ordinariam, saltem ubi delictum est dissicilis probationis, uti sunt delicta carnis, suppositio partus , incendium, veneficium , et Similia , quae in occulto , et per fraudem committi solent. Ita DD. plures cum Laym. Abb. Et Menoch. contra alios, quibus Luet ratio; talis enim praesumptio non minorem inducit certitudinem, quam duo testes, imo majorem, quia minus saliunt inclicia violenta , quam testes corruptioni facilius obnoxii. Praesumptio juris igitur habetur pro veritate , donec contrarium probatur , et nisi contraria probatione
elidatur , dicitur liquidissima probatio. 4' Praesum
at Qui oppositum tenent, quia in eriminalibus probationes mBridiana luce clariores esse debent l. vlt. c. probat. concedunt tamen in delictis oeeultis . et dissicilis probationis, uti dietum est, quod praesumptiones violentae, et moraliter certae faciunt plenam probationem, dummodo agitur civiliter ex. gr. ad divortium , ad restitutionem dotis ea c. 12. ds praesumpt. lj Eae l. M. e. L. Iul. δε adulι. eap. 12. de praemmpl. et cap.
139쪽
I36ptio juris et de jure ita plane probat, ut non admittat probationem in contrarium, uti dictum fuit i a .
Decretum conclusionis e Onitur.
Absolutis probationibus, factaque publicatione a
tu conclusio in causa , qua proceSSus absolvitur , et judex decernit processum claudi, et causam satis instru-Ctam eSSe , adeo ut nulla amplius productione tum te-Stium, tum scripturarum opus Sit, et solum sententiae Prolatio requiratur. Exceptis casibus r. ' si publicaa Fcripturae post conclusionem praesentantur , a.' Si litigantes consentiunt , tacite vel expresse revocante judice conclusionem , 3.' si unus ex iis minor sit, ae
Petierit restitutionem in integrum, 4.' si causa fuerit criminalis , bene fidialis, vel matrimonialis; tunc enim arbitrio judicis conceditur terminus parti producentiud eas concomitandum, parti adversae ad impugnan
at Quia omnis praesumptio eddit veritati, haec iuris et de iuro praesumptio etiam vincitur 1.' per consessionem propriam ejus Pro quo stat, 2.' per svident am facti. et allegationem notorii, d.' per instrumentum publicum, ..' per hoc quod is, a quo stat. non excipiat contra probationem in contrarium adductam , 5.'Per probationem indirectam , qua ostenditur non adosse in facto qualitates requisitas ad praesumptionem juris et de jure. bl Quia jam usus inoleverat admittendi novas seripturas . et probationum instrumenta non modo post conclusionem . sed post iij I. ult. f. de prob. e. 6. δε cond. appos. c. M. de spons. 2ὶ Cap. eum dilectus 9. δε fide instrum. et prag. post eo I. gubiit. de oes. jud.
3ὶ cap. Sedes 26. de testo. Asies. deest. 27I. e 272. et prag. eursu dilationum de ora. Dd.
140쪽
Decursis denique omnibus terminis , expletisque probationibus post conclusionem sit monitio ambabus partibus ad allegandum in sacto , et jure pro expeditione causae, ut judicem voce, ac scripto de juribus
suis insorment, productasque probationeS Coram eo discutiant cum advocatis , et procuratoribus , ut judex omnibus quaestionibus, et argumentis litigantium auditis , litem definiat 1 . II ic actus judiciarius vulgo monitio ad sententiam adpellatur a et . Denique edicit judex ipse citationem ad audiendam definitivam sententiam certo die juridico.
De summario proceSSu. Quoad processum summarium praeter ea, quae diximus de discrepantia ab ordinario, de quo hactenus egimus, animadvertendum est, quod juramentum Ea lumniae , nisi petatur , probe omittitur, et seriarum exceptio non impedit cursum proceSSus. Decretum probatorii termini , quod his verbis concipitur : Capiatur summaria informatio super his omnibus hinc inde praetensis, testes habeantur pro
monitionem ad dicendum . et causam introductam pro ejus expeditione ; ideo in foro laico exulavit hoc decretum conclusionis, et terminus praedictus , novaeque scripturae productae habentur, velut si antea fuissent exhibitae. aὶ Quando termini probatorii sint deeursi sino ulla testium productione . in eoque scripturae solum . et instrumenta edita sint; omisso decreto publicationis, terminus probatorius clauditur decreto conclusionis omissa publicatione. li Prag. 18. num. 28. eod.