장음표시 사용
131쪽
is Immissis, hinc grunnit aper, factoque per umbram Agmine , spumantes acuit, cum dentibus , iras . Hinc lupus arrectis se proripit auribus, illinc
Attonitum cervus tollit caput, atque repente Damarum , leporumque greges per devia, cursu Praecipiti, nemus omne agitant, clamoribus echo Responsura vagis, dum multa repercutit, auget Murmura confundens voces hominumque, canumque.
Stant circum sylvas equites, praedamque parati Expectant, nec jam patitur sua lora molossus. Sparta rapax gemit, & latrat, detrectat habenas. Ecce ingens ruit e sylvis, ac, fulminis instar, Fertur aper, qualem vidit Calydonia quondam In campis, Meleagre, tuis: ad sidera clamor Tollitur, it longis falcato bellua rictu Dentibus , ignitis oculis , dorsoque recumo, Hispida, & arrectis, quasi sentibus, horrida sitis. Dant canibus cursus, equites, peditesque secuti In cuneum se se extendunt: sera clausa tumultu Multiplici nunc hac rostro, nunc dimicat illac. Qua trucibus rictum ciliis porrexerit, hostem
Submovet in tergum: latrant, nec cominus audent Attrectare canes. Tum Rex calcaribus urgens
Quadrupedem Lybicum praetervolat, atque retrorsum Tantus erat magnae vigor, atque industria menti Conversa fugiens apri caput impetit hasta, uae valide impacto subiens mucrone cerebrumon est vulsa manu, sed fixa tenacius haesit. Pondereque oblongo caput inflectente sinistrum In latus, it conversus aper, mox tota repente Turba hominumque, canumque ruens oppressit inermem. Annon iterum exacta haec, graphiceque depicta cadaveris,
132쪽
Iis Ut limIna contra Astitit Alphonis gelidae male-olentia mortis, Substitit, & tenebras oculis scrutatus inanes Prospicit excursus , piceo sub fornice, longos.
Incertamque diem , calligantesque recessus. In medio accumbens super alta cadavera monstrum
Corpora lambebat nitido stillantia taho, Monstrum ingens, cui flexilibus frons orba colubris Cingitur, effusi liquere sedilia dentes
Concava, truncatis deformia naribus ora ostendunt inhonesta cavi duo verticis antra. Occiput aure caret, geminae sed utrinque cavernae Semper hiant, tetroque fluunt in pectora tabo. Verticis os flabrum, cervix nodosa, lacertos
Nulla ligat iunctura humeris . sine viscere costae. Arida membra sonant motu collisa, sub alvo Tecta sepulcrales hydri posuere, cubantque In thorace Cavo coluber, nepa, vipera, buse. Stant famulae circum dominam pallorque, timorque , Et dolor, & pestis. quae nigro armata veneno obvia transadigit lethalibus inguina telis: Alciden dedit ipsa neci . qui vicerat hydram , Qui Iaphytas, qui Centauros , & caetera monstra. Atque tridentifero febris metuenda lacerto, Vulgatum, & commune malum, quod sortia sternit Corpora, & extremis gaudens nunc isnibus ardet, Νunc tremulo contracta gelu stridentibus alget Faucibus, & quaerit frigenti incendia tergo. Et tenuis sine ventre fames, & semper hiulca Fauce sitis omne marasmorum genus, & sine voce synanche, Improba. mordaci serpens prurigine lepra, Et caput involvens nebulis lethargica moles . &c.
Quid vero nunc dixerim de iis, quae habet disertissimus idem Auctor super Christi Nativitate 39
t Ventris rear pro ventre locus
39 mmm lib. XII. inquit de same Ovidius.
133쪽
Tota sub Augusto, gemini quem II mina Iani
Ter clausisse ferunt, tellus pacata silebat, Saevaque depositis Bellona quieverat armis, Quum bona tam felix pepererunt sidera tempus. Roma triumphatum scribi mandaverat orbem , Solemnemque dari sibi regna per omnia censum . Et, quum quisque solum peteret natale, suamque
Tenderet in patriam, senior 39s cum conjuge Ioseph
39 Haec ex recepta olim opinione: videlicet non senem illum fuisse existimant Sandini Historia Familiae saera g. Ι . de S. Ioseph , ae, ut sileam relicuos, Do Iaerarum imasiatim fit stiria lib. III. cap. XII. Ioannes Molanus. Thesauri theologiei a Zaccharia collecti tomo IX. De SS. hoc patriarcha illa jam & praeclare, & poetice expresia cecinerati Maria iis Parthen. lib. III. sol. 37. : Veterem patriam Davidis Ioseph,
Cum consorte gravi Bethlemica regna petebat. Iamque suburbanas aedes intrarat , & urbem Turba fres uens complebat. erant plena omnia multis Hospite, & ingenti strepitu, plenaeque sonabant Confuso clamore donuis , promiscua vulgi Congeries atra sub apertis nocte jacehant Porticibus, nulloque tegi vagus advena tecto in Propterea exesi montis sub rupe cavata Ligna senex ramosa serens ex arbore caesa Parvula congesto fixit praesepia sceno, Et circum jumenta locans asinumque, Fraxinea stravit saxosa cubilia fronde. Fomiteque apposito circum . de marmore flammas Excutit, & claris noctem fugat ignibus atram . Binaque saxa viae lapidoso ex aggere vellens, Pronus humi duo scamna brevem convolvit in usum, Admotaque uxore focis, stridentia poliquam Ligna diu lachrymas. nebulaque humente vapores
Recere graves oculis. & libera pulsis Undique flamina micat fumis . spelaea ligato Claudit, & hybernum prohibet velamine frigus.
ΜOX inopem e dorso coenam deportat aselli. Cantharus. 5e passae, Cereris cum frugibus , uVae Carica, juglansses, &, cum cariotide. mala, Et siliquae dulces. & parvi caseus orbis. Delitiae ruris nocturnae haec pabula mentae a Ut dapibus sedata fames, de tempore partus Colloquium subiit. nonum iam currere mensem. Natalisque ursiare sies ut constitit, Orant.
134쪽
min. Bethlehemeos ducens asinumque, bovemque Venit agros, quia ab oppidulo descenderat illo. Hospitibus vero quum plena Dequentibus essent Undique te ita , larem parvo sibi legit in antro. O memoranda dies. & aperto selendida caelo lNox erat, & Capro junctus, tellure sub alta, Sol gradiens nostri radiabat sidera caeli. Cancer in excelso stellati cardine mundi Stabat . in occasu , qui seri in vertice delia Dux signorum Aries: Librae duo brachia in ortu. Quum soboles Divina novem iam mensibus acta Prodiit, & Christus terris apparuit infans.
Mox jubar immensum , sine lumine solis, & ignis.
In tenebris ortum toto resplenduit antro.
O lux, quae nostri decus es, & gloria sectilo Tum
Ante gravescentem ne sarcina deserat alvum, F uam patrium limen repetant , notosque Penates. roptereR . tardae quantum valuere senectae Invalidae vires. Mariae curam adhibet omnem.
Sollicita pietate , ,enex . Iam languidus ignis In cineres ibat. levibusque albere favillis
Ceperat, dc hiando nutabant lumina somno. Vettibus explicitis, aes ra cum conjuge fessus Procumbit lenior, tepidoque obdue tis amictu Stertit, anhelanti stertit spelunca susurro.
Deciderant umbrae nemorum, sine crinibus omnis Arbor erat, nidosque avium monstrabat inano . . . . . .
Attulerat medio nox alta silentia cursu, Astraque per tenebras tremulis ardentia flammis Lustrabant dubio frigentem lumine terram. occiderant ignes, & calligaverat antrum: Quum subito Matris clausa Puer editus alvo, Expulit umbrosam , caelesti lumine . noctem . Advenere chori Superum . promptique . asilesque Dulce ministerium nato exhi huere Tonanti, Et dulces cecinere modos. Tulit ora repente Territus hae novitate Senex , & strata cubili Membra levans Pueri Numen recubantis adorat.
' Asinum in Bethlehem duxerit Ioseph; at bovem quoque eo ab ipso
traductum non facile credat amicus lector; quin nec puto id creditum Mamtuano ; etsi sorte nec defuere qui id opinarentur, quibusque licet assentir tur Mantuanus . non inde tamen nam hoc potissimum quaero non oetimus esset musarum cultor; imo nec tum certo errasse dici pouet, quippe id de
135쪽
Tum subito, ex se se, quam non acceperat, Ortam, Progeniem 396 cernens, tanti miracula partus Mente volutabat genitrix, oculosque silentem In puerum fixos admirabunda tenebat,
Et genua insistens, palmis ad pectora junctis,
Numen adorabat latitans sub imagine nostra . o veneranda dies cunctis praelata diebus lEcce chori Superum magnis parana sonantes
Cantibus assis uni timidis pastoribus : o res, Numquam visa prius l) Divi pastoria corda
Sollicitant, puerique docent cunabula nati. Pastores igitur caulis abiere relictis,
Vitaruntque suum natum de virgine Numen 397 . O miranda dies nascenti conscia Christo lHac quoque nocte, Magi clarum videre cometam Impendere jugis, caeloque ardere sereno. Hic est ille Puer, de quo vulgata per orbem Carmina fatidicae quondam cecinere Sybillae 398 ,
Tanae 396 Ambiguus hic Iocus. quo vel indicat aspexisse Mariam filium ex sesquin adverteret, editum, juxta illa, quae habet Mimna Panaenices lib. III fol. 38. . Iam levis, &. partu , nullos experta dolores Sustulit infantem Virgo . . . . Vel , quo innuit genuisse illam puerum nullo humano semine susterium, ceu habet clarius ille II. Mariona Pana. sol. x . . ubi sio caelestem Paranymphum eam alloquentem inducit r ne metus . inquit, Superis gratissima virgo, Laetus ab aethere .i venio tibi Nuntius arceri terni iucunda ferens mandata Tonanti . Conceptura novos. ullo sne semine, ici rus. Et proIem paritura ΙDei, Materque futura es Stirpis olympiacae laetus non passa viriles. 30 D Alibi: G H.- DEum νηπιὸν jumenta ensanum . Reperia inibi quia haec si imantia contendit Sandini: H u. Ian. saerae . cap. I. de Christo S. IlI. Quia tamen, ut visum nonnullis, ingens itineris spatium cito nimis consuci re dicendi forent Magi , hine , vel non citra miraculum , iam eos absolvisse, vel & eis stellam. antequam Christus nasceretur. apparuisse scri bie . lib. Fistorum I. Auctor N. quamquam sorte neque ad haec confugiendum. 398 Extitisse illas seu pauciores . seu plures contendit nuperrimus e c. r melitico coetu meo Theolosus Petrus Thomas Santriirbara critici ADMI
136쪽
Tantaque concordi Vates praesagia cantu . Iste suo adventu renovat Puer omnia, leges, Sacra, Sacerdotes, secum nova secula portat, Nec contentus erit Iudaei limite Regni; Sed faciet gentem Regnis ex omnibus unam, Imponetque suo tractum de nomine nomen Gentibus. & Regnis usque ad confinia terrae Ultima, & obserus circumfuso aequore terris.
o praeclara dies omni memorabilis aevolIte Lares procul inferni , discedite templis, Gloria vestra ruit, veterem deponite fastum. Delphice claude fores templi fallacis Apollo, Cortinam , tripodasque ferens cervice sub orcum Lahere, & ad stygias tua fer responsa lacunas. I Venus in tenebras, & tu, Saturnia Iuno , Cum Iove, majestas vobis quum nulla supersit Amplius in terris. Erebi discedite ad umbras. Rex verus sua Regna subit, procul ite Tyranni, Ponite persenas, &, quos rapuistis, honores. Hic Puer, hic Infans est, qui Titania fecit Sidera, qui solem docuit consurgere, ab ortu Tendere ad occasum, quo tempora quatuOP anni ordine partiri, terrisque insundere posset
Semina tot rerum: tanta est in corpore Virtus Exiguo, teneris tam mira potentia membris.
o dilecta dies albo numeranda lapillo laetherei Patris manet alta mente repostum,
Et latet in membris Verbum mortalibus Ο res Quae caret exemplo l . Pietas Divina serendae Hanc opis est meditata viam, descendit ab alta Majestate volens humili succurrere mundo.
tica veterum Eretisse Patrum adve sus Ioannem Daraum , O Ioannem clericum tom. I. da. II. g. IV. . ubi illa potissimum excepit, quae , pro adversariorum sententia , a Bal ge , l'Herminier, ac Dupin congeruntur. Praei oratilli Honoratus a S. Maria tom. liv. dus. II. Reflexions Oς.
137쪽
Ventorum, pelagἰque potens dominabitur orco, Et stygiis revocabit aquis in corpora vitas Quum volet: aegrotis ejus divina voluntas Infundet, quoties erit implorata, salutem , Et quandoque prius: nobis amor illius ingens, Non expessatis precibus, succurrere novit. o lux fausta novos inter celeberrima fastos.
Qua Deus incepit fracto succurrere mundo lAspicite, ut nobis hodie se credidit alto aethere descendens, nostras se misit in ulnas, Pauperis hospitii sordes non horruit Auctor Noster, & humanis oculis apparuit ipse Rerum opifex . Quod si causam , quae moverit illum, 8uaeritis, hoc pietas opus admirabile fecit. Νox, quae iuperas lucem splenitore diurnam lo Nox delicias, Nox, quae fers omnia tecum Gaudia i Nox omni major, meliorque triumpho lo Nox, Angelico cantu , quae sola fuisti Digna sevi l Νox fausta die festivior omni,
Qua Deus in terras nectar pluit, ambrosiamque, Mannaque, coritiosque crocos, & Hymettia mella lSalve. Sancte Puer, secti venientis origo,
Progenies magni semper mansura Tonantis , Sis bonus artati nostrae, miserere tuorum , Et tua sit semper miseris clementia portus. Annon iterum eximia plane, annon praeclara, divina , quae habet . . . . Verum nolumus, quoa facile ipse Mantuanum legens obtineas, nulla hic urgente necessitate, conari pluribus, unumque id monuisse suiliciat, Mantuanum egregiis operibus suis, nedum immortalis famae gloriam sibi, Post fata, promeritum , atque vel apud ipsos rei poeticae magistros. Ioannem Despauterium 399 , Ravisium Textorem oo , Hermannum Torrentinum oi , Bartholo
maeum 399 Vers catome lib. IV. tit. U. ante eonsonantem in primu syllasia V. Ba
138쪽
maeum Botta 4ox , Nicolaum Nemeseium Charmantium o 3 , Regiam Parnassi o 4 , Phraseologiam poeticam
Taurinensem os , magno semper in honore habitum,
quem - Οαὶ In Hieronymi Vida lib. II. Ch liados. 4o3 In Pamasso poetico . ubi De sacra res. U P.iissim . ut in Elias . Achab . Anna, Davis, Itabel, Iosaphae. Adde his Henrici Sinetii Alos ani Prosodiam.
os Voce Abel, & alibi. Ibidem tamen , Indice voeabulorum eontroversariram pag. 926. edit. M. DCC. LVI. arguitur Mantuanus, quod secundam in Hel-tis eorripuerit: nimirum ait hic de bello Veneto, ut loca alia sileam: Helvetii , genus armipotens, Ferraria , Manto . Verum . ut univeriam hanc rem . quoad licebit, deproperem , dignetur Phraseologiae collector alterum ex Taurinensibus Rhetorices Prosetaribus secun .dam quoque syllabam in voce illa corripientem audirer
Mox , ubi & Helvetios contra, Gallosque propinquoε. inquit De Syndone Taurinensi appendice pag. XVIII. el. Ioannes Bernardua
Vigo , qui rursus ibidem pag. L.
Foedereque Helvetii, auspiciis felicibus , ante. huius autem Viri latina, graecaque eruditione spectatissimi quanta sit . ut aliis in rebus, ita & in hisce potissimum auctoritas seu nuper laudatam ejus p ma , seu praeclara alia, quae edidit . quibus longe. ac late ejus apud literatos sama pervagata est, palam testantur: quin es per ipsammet Phraseolog ambrevis est syllaba istisc lit. H. pag. 4 ix. ex Mantuani ipsius auctoritate, cujus etiam hic verius pro figenda ejus syllabae quantitate adducitur: Helvetii tibi dura acuunt venabula, & enses. Mant. quamvis nihil ex id genus exemplis in rem vel adversariorum, vel nostram erui posse putem . quum , qui longam velit, synaeres postremam syllabam esserat . secus, qui brevem, quin eamdem corripientibus favere ullatenus possit graeca oriographia . Nam I. vox illa graeca non est. II. Ultimam in
λης duplici nomine. apud Graecos longam ab Ausonio corripi . aliaque id genus ab aliis observat Insiiturionum tinxtiae praeeae lib. III. cap. XXVll. Iacobus Gretserus. Quae omnia demum etsi sui scere hic possent; libet adhuc
tamen eum recolere Sanna1arii pentametrum: 'Ductaque bis pulsos signa per Helvetios . Elegiarum lib. III. eleg. l. dist. LXX. Sed & alia est, eodem loci pag. 'x' . in Mantuanum criminatio: is Thyn miama. atis, nec imitandus Mantuanus, qui primam corripuit . . V. eius hymnum in D. Albertum Sed eccur non imitandust Sane Calepini Deea- notis primam illam corripit, uti & in amnibus vocabulis Thymiamaterium fice. tom. II. pag. m. 6 4. At quoniam lego apud Propertium lib. IL elegia XIX.
Grata domus Nymphis humida Titymiasis.
139쪽
quemadmodum optimis Scriptoribus aliis , Poetis vero praesertim evenire ut plurimum solet, utque, ipse sibi Poeta N. Floratium o6 imitatus Veluti seondebat o . Vita
suae Diiome; verum, & quam lauciem Viventibus coce vorum invidia O8 denegare suevit, est ipse vivens adhuc ultro, feliciterque assecutus, quod & Beroaldo adnotatum 4o9 , ut illud merito usurpare Mantuanus potuerit, quod
olim de se est ab ovidio dictum lib. IV. Trissum eleg.
dicamus ultro syllabam illam ancipitem , indicique Vocabulorum eontroversorum inserendam; ergone non imitandi, qui illam corripiunt 8 Annon primam ia
ane , quae ex Phraseologia brevis est, & producit, & corripit idem noushi constans Ovidius Cognita Cyane , praestanti corpore Nympha . Et alibi. Quaque suis Cyanem miscet Anapus aquis.
Conseratur, qui haec , qui alia his assinia , ac numero plura exempla adducit Poetae N. Apologista frater ejus Ptolemaeus coroliario de licentiis Poeta rum tom. IV. Opp. Mantuani pagg. I 89. 19o. &c. Nolim hinc tamen nostrae huie Phraseologiae quidpiam detrassiim r quin lactra semper mente, recolant expoliatioris literaturae cultores industriam , atque solertiam, qua Vetus Regia Pa nabsi in lectissimae juventutis commodum a cl. Ricolvi, novae huius Phrase logiae ope , emendata eit, aucta . illustrata, collectaque ex aureae praesertim aetatis Scriptoribus diviti locutionum segete, locupletata.
Vitabit Libitinam o Vitae suae epitome dist. 22. Plurima conscripsi , quae si ventura probabunt
Secula. durabit nomen in orbe meum . OG Esse quid hoe dicam, vivis quod fama negatur, Et sua quod rarus secula lector amat Hi sunt nimirum Invidiae , Regule, mores a Praeserat antiquos semper ut illa novis. Martialis lib. I. Epigri X. ad Regulum. GH π Merito itaque vivens ea fruitur gloria , quam post cineres paucis νγ simi consequuntur . eamque vivus sentit, quae post fata praestari magis son let, Venerationem . Interest posteritati suae. monstraturque digito Praere n remulum , nec Iiun habetur in manibus, & ediscitur, verum etiam iu
140쪽
7Grat Ia Musa tibi: nam tu solatia praebes,
Tu curae requies , tu medicina venis,
Tu mihi , quod rarum est. vivo sublime dedisti
Nomen, ab exequiis quod dare fama solet. Libens nunc, coronidis loco, attexam Ioannis Alberti Fabricii io de Mantuano Ν. judicium. M Ioannes Baptista
. Hispaniolus patria Mantuanus, eoque notior nomine,n Carmelitarum ab anno M. D. X lII. Prior Generalis, diemis obiit in patria , anno M. D. XVI. aetatis LXVIII. Poeta Μ insignis, ut summorum virorum iudicia a Christiano Dauis mio in libro De eaussis amsiarum radicum Latina lin-Μ gua pag. 79. seq. notata, & Laurentius Cupaerus, in is praef. operibus Mantuani praemissa , & Petrus Lucius, in is Bibliotheca Carmeli tana adversus Iovium disputans, lonis ge magis autem operum ipsius inspectio Lectori erudito . M & aequo facile persuadebit. Quamquam audiendus etiam is fortasse Ludovicus Vives, qui pag. 299. libri Ill. Deis tradendis disciplinis M Magis copiosum, & facilem. quam . tersum, & sublimitati argumentorum respondentem ninis tat. vi scholis enarratur, & inde saluberrima tyrunculis dimin Grammatistae praeis scribunt. . Inquit Philippus Beroaldus, loco nota 3ss. citato. Sed &Mantuanus audiatur . qui adversariorum Ohtrectationibus aliqv ndo vexatus haec ad fratrem scribebat Epistola eontra calumniatores torn. lv. pag. 69. . Libet hic, o Ptolemaee, quia S licet mihi apud te libere loqui. & te um
re apte expostulare, quum res poscit. de me, & pro me pauca loqui . . . . Me namque oportet mei esse memorem , qui censores sortitus sim tam au-
m steros. Leguntur ubique libelli mei. & videntur eme totius orbis iudicion approbari; non omnes tamen . sed , qui iampridem sunt editi, ae Bononiaen per Benedictum Hectoris impressi; sere enim in totum Christianismum per- Venerunt, quacumque latina lingua est diffusa Veniunt ad mem crebro epistolae ex Galliis . ex Brittanniis. a Germania. ex Dacia, ab N Oceano usque Cimbrico. quibus intelligo opustula mea illic esse in pretio, is ab omnibus legi, ab omnibus laudari. nsi quem delicatulum haec offendam, meminerit haec . privata epistola, scripta, & ad fratrem scripta, & animi levandi causa; videlicet Eructare suos quaedam est medicina dolores. Caeterum nec mapnorum virorum est meritas laudes quandocumque, & quo Cumque modo respuere. Dignum , quod in hanc rem legatur Gregorii cognomento Theologi carmen Ad Nicobi lum. 4io Biblioth. media, O infima latinitaιM lib. II. pag. m. I 6