Antonii de Haen ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones pathologicas

51쪽

dio ipse per sese videre debebat, plane praefervideret ΤT6stor me in me praxi habuisse quotidie novos morbos acutos, quovis die novos dies indicatorios, qu vis hora novas rises, in Variis aegrotantibus ; ita ut, qui vi maxima sibi fidem hanc, qua lunae imperio hoc adsignaretur, sacere vellet quamdiu oculo apertos, sanam mentem habeat, minime posset. Concludendum igitur existimo, folis , lunaeque imperium particulare in corpora humana , praecipue quoad morbos , in paucis tantum casibus admodum ambiguum esseri in plerisque autem nullum, imo imaginarium ; adeoque in hisce imaginariis minime adquiescem dum esseri in dubiis illis, aut ambiguis potius cassibus, ut sunt V. g. nonnulli epilestici morbi, semper edi- Cum praecavendo Urare debere, ne ad Iuno mutationes hi morbi adgravescant. Si mulier consuevisset in Iuno origiis menses habere, iisdemque nunc citra rationem careat,medicum tunc oportere circa solitam Iuni phasi adlaborare, ut menses ipsi redeant quae eadem Ura, si quaνis Iuno relate aliae mulieres fluorem hunc pati soIerent, quovis indiscriminatim tempore possit adhiberi, cita in omnibus Ilis agendum casibUs. Ouod vero ad doctrinam II1PPoc BLATIs, adeo sedulam adtinet, de morbis variarum anni tempestatum, ventbrUm meteororum aliorum; haec sane doctrina non spectat ad syderum peculiares, Ut Vocant, in-fiuentias, sed ad generales leges toti telluri communes ut suis quaelibet locis demonstrabimus. Superest ARAcEL si ΗELΜONTII sententia EXPIoranda, qua luna Iumen dicitur frigidion ut tale in nos agere. Constitit experimentis , umen unae, aliorumque praeter solem , planetarum, vel speculo Vilettiano a dentissimo exceptum , inque focum resteXum, vel Cr 5 ma-

52쪽

ratissime. Causa defectus caloris in his experimentis tribuenda videtur luminis lunaris, planetaris, nimium parvae densitati Lunae enim lumen aliud nihil est, quam solis lumen, in unam incidens, itideque in nostram resteYum tellurem. Est enim, ab experimentis id docente No BOUGUER , luminis Plenae Iunae densitas ad densitatem luminis solaris in nostro globo ut I. ad 3OO OO; sed speculum ardens maximum, quo A IRE usus est, radios solis in suo foco tantum reddit O6ies densiores. Igitur unae in eo Collecta focus millecuplo minus densus est, solis lumine, in nostro globo. Si ergo nulla thermometri mutatio a Iumine Ianoe 3O6plo magis condensato ratio nulla est, Cur plura phaenomen in tellure nostra observata, una planetarum lumini, ut causae tribuamus.

Metapb scorum plerisque placitis cavebimus in pertractanda Medicina practica, ne nos temere, in prudenterque inmisceamus. Elonimis dubia maxime illa sunt, non indigemus iisdem Dubia sunt, systematibus inhaerentia, quorum auctores alii alios,

aequo forte omnes cum jure adcusant erroris. Suffecerit jam crediderim, A. . haec non levia vobis exempla adtulisse, quibus retardatarum in Progressu suo scientiarum , retardatesque praeprimi. dicinae causas tristissimas adsequeremini. Recogitate, per 'Avακεφαλέοσι primaevorum hominum in arte formanda solertiam admirandam priscorum ante Hippocratem, ipsiusque Hilocratis, in arte amplianda & Confirman

53쪽

1ω IRAE L Εcae . PATHOLOG. I 43grmanda, industriam tum Arototelicas tricas , Tubtilitate , lauciabilem veterum candorem , simplicitatemque , remouentes deinde Barbarorum illuvie populorum, scientias destructas, harum organa, libros; praeterea acerbos, sub Arabum , perversorumque Chemicorum tyrannide Medicina gemitus; postmodum destructo Christianorum in oriente Imperio, rena e libusque cum inventa Impressione litteris , germanam Medicinam iterum coli coeptam, Harνaana dein luce decoram tamen fificorum , hemicorumque noUis continuo placitis is hypothesibus vanis vehementer turbatam eandem bpressam paucis hinc inde, quibus meliora finxerat praecordia Titan, ut Syden hamo,al que gementibus, reclamitantibus, meliora Onantibus. Hac rerum conditione edicina Hermannum BoΕRHAAv vidit, admirata est, germanum sui cultorem, HIPPoc RATIs, Verae Philosophia restauratorem, venerabunda ampleXa est. Natus ille anno 1668 in pago morhout prope σdam denatus Le do anno 1738 Medicinam in illa Academi publice docuit spatio 38 annorum. Quid tantus ille vir patriae suae, Europae, UniVersoque orbi praestiterit, idoneo effari sermone nequeo volentem enim tempus deficeret parum praeterea aptum, qui pro viri dignitate ac meritis diceret, nancisceretur

verit sacrae artis doctrina divites libri Efferant virum incomparabilem, quae tum ore sapientissimo, tum epistolis cedro dignis, saluberrima consilia, effuso Corde, pectore subpeditarit candido In laudes eru pant BOERII AAV11, quibus licuit adeo felicibus esse,

ut in Mineri a Batava ab ore viri dependerint, &sa Cra oracula audierint coram sane tam beata hac sorte laetus, felicium recordor annorum, quibus .prae cepto

54쪽

44 PRO LEGOMEN Aceptore 4 studiorum meorum moderatore, magno BOER-HAAVIO usus sim me totum sane in laudes DEI Lfusum sentio, quod pro sua bonitate mihi concesserit

Medicinam, duce tanto, edoceri. BOERHAAVIUM illum vidi, audivi, qui medicam artem nosceret, a tisque limites. OERHAAVIUM novi, qui IUCule to docuerit exemplo, artis imites, HIPPoc RATI cIs

insistendo, extendi, dilatari, ampliari posse. BOER-HAAVIUM frequentavi, qui inanes philosophandi tricas, arrogantiam vituperans, id adsectaverit unice, ut vera modo sciret, Iicet pauca r qui eruditos irriserit, quos intelligendi, eXponendique arcana naturae turpis invasisset libido Vultisne ex Centum vel unicum vobis exemplum proferam 8 legit , obsecro , qUam de comparando certo in Ha scis dissertationem odiderit Ubi scilicst multa de Hlo, rem vileni vix notabilem, de industria adripuit, ut adfectatos sapientes confunderet ubi ergo multa, inquam, Circa pili originem, crescendi modum, nutritionemquo disseruerat: se Videtis, ait, quam Occupata sit certa finis, Natura fabra spectate, quantae molis, quantae sapientiae sit unum capillum condere i Experimini, qualis requiratur industri , ut alicui liceat, unius tantummodo pili indolem Cognoscere l=ALPIGHrio nunquam defatigata diligesntia, indefessus tofoLa-

, nus labor, solers CHIRACI perscrutatio, acutissima, LEEUWENHOBRII acies, plantarum Comparatio,

si animalium, historia morborum, qui parti huic ac-o idunt; omnia haec, bene multa alia adminicula, se effCere tantum potuerunt , ut hac demum tempe- state, rudem hujus corpusculi speciem adumbrareis possimus. Licet enim tot insistamus adjumentis, , multum tamen abest, ut adseveret quispiam, Volo vere se posse veram pusilli crinis fabricam. Quido enim de indole pili capis, nisi ingenium nervi prius

55쪽

1N PRAELEcae PATHOLOG. 45is noverit De nervo quid scitur, si non omnes an, te Parte corporis perspectae sint 8 verissimo nempe HIPPOCRATI effato patet , ut in Circulo, sic in nostro corpore, nec principium dari, nec haberi finem, ita vero nexas inplicari aliis, ut singulae ab universis pendeant partes. Quis dictabit ea, quae ad alimenta crinium natura requirit, qui igna- rus est horum omnium, quos jugi per vasa corpori ris motus Xercet 8 Oracula iterum sic sonant ει ρ-

is pocratica nutrimenta ventriculo data, variis na-

turae actionibus subacta, demum in pilos formandoso inpendi. Quisquis ergo actat animo suo Opus is non esse severae oedio experientiae, sed inscriptasse illi leges naturae, cinnatas, satis subsidii dare, ut is his consultis cernat, quid particulatim cuique reiis natae insit, en Rhodus, en saltum Faciat pericu- lum, quid valeant speculationis meditabundae vires lis Inaccessium sibi hac via naturam fatebitur aut, is emendicato oblique experimento, limitabit furtim, VSgum ratiocinium. Universa videlicet,edicorum, sapientia , summa licet ope in hoc nitatur so- lum, nec ullum capillum radicitus Xstirpatum resi, cere, ne unius pili incrementa mutare, imo ne co-

orem ejus variare poterit, si ex principiis eviden se te comprehensis inprimis hoc tentaverit. Quanto Vere ergo sanctissima nobis vox insusurrat Censos adri numerum adorando Creatori nostro capillo neque is alere omnem mortalium follicitudinem unum ex his atro tingere, Vel albo colore.

Si vos non taedeat A. in audes Boer lauνianas me adeo profusum audire, licebit virum magnum inducere , de naturos inmutabilitate disterentem Theor.

Chem pari ait. Historia metallorum docet. tot e is rare caelo, qui X materia non metallica metalla quae

56쪽

46 PROLE G. IN RAEL. PATHOI o G. , quum pondus sit inde Corporeae massae inadeoque, potentiam creantem fere requirat .... plumbum, , stannum, aes, ferrum, Corpora esse in suo genere se aeque Persecta, quam aurum in sua indole e atque is praecise semper esse Corporum horum certum, idem- is que ingenium . . . . Neque facile credibile videtur, is es unquam continuatione Coctionis hypogaeae , at is que separatione adhaerentium, evadere posse in au-

rum, sed quidem in aes absolutissimum. Quod se ipsum quoque de aliis erum .... Fateri Cogor, is pollinem plurium metallorum , misceta, oritu, productum, neutiquam de terram verum mirabile, Productum metallicum. Infinitus forem, si quae utilia Physcos, Mechanica, Chemiae, ac praeprimis Medicino BOERHAAVI sadtulerit, iisdemque hasce scientia promoverit, referrem vobis. auca dixisse sussiciat vos deinceps mecum saepenumero viri merita admirabimini. Noraelam igitur habemus dicendorum, quam sequamur

dimini, ut Ganguenti humano generi fiatis utile instrumentum, propriae saluti vestrae consulatis. Repetet quondam a vobis , severus Judex, quorum aegrorum curam habueretis , rationem: Hujus vetitatis Obliviscuntur illi, qui studia academica colunt negli genter; qui medicam auream adepti, conmilsis sibi aegris vel ex vita distbluta, vel e ignorantia, vel e negligentia, vel e inclementia , Vel ecavaritia, Omnem debitam operam non navant Vel denique illi, qui magnorum, ut vocant, ingeniorum instar, per fagis nefas ingenio adsequi omnia , omnia Yponere stulte satagunt. Superbae, arrogantisque hic character est, non eruditae animae. Digni hi, qui altiora petunt,

ut in abyssum praecipites dentur.

57쪽

MORBI NATURA.

Ut justus habeatur ordo, secundum Uem medicas Xplicationes diri- gamus, auctorem eligere placuit, qui aptissimam explicandi methodum, Ceu dignam dicendorum normam, tradiderit. Ex infinitis fere unice quum perspicuitate dicendi, tum eruditione profunda, tum etiam consummata edendi' explicandi peritia , omnibus aliis facile praeferendus visus est Η BOERRA AVxs tuae itaque graVjsiminia raucto rein

58쪽

ΗΑΑΣ1us totam Physiologiam paragraphis 694 con prehenderat, S. 695 Pathologiam adorsus est.

S. 695. Hactenus enarratos atque indicatusuarum

Conatus io ERHAAvius iathologiam ad systema Harvosanum dirigere, hunc in modum incoepit. Duplici quippe modo explicare athologiam possumus. Imo Structurae corporis humani veluti ignari explicare morbos possumus, notando differentias, quae fanum inter morbosumque corpus intercedant ut fecit HIPPoc RATEM: v. g. in pleuritide observanda curauda, non adtendebat HIPPOCRATE ad laesum illo in corpore sanguinis circulum sed tamen omnia, quibus hocce pleuriticum corpus a Corpore sano abluderet, adeoque omnia, quae unice ad pleuritidem Pertinerent, tanta Cura notavit, ut maiori nemo posset. Sed secundo Pathologiam exponere possumus e noto prius humorum per Corpus circuitu, MuSdem que circuitus in morbis perturbatione quae perturbatio tum uidorum ipsorum vitio, tum ipsorum solidorum, Um utrorumque contingere potest: ita quidem, ut morbi curatio modo sit Musdem vitiati humorum circuitus in integrum, in sanum, restitutio. Hinc mox percipitis , quanta gaudeatis prae ΗIPPOCRATE felicitate. Inmenso suo, inmenso majorum suorum labore HIPPoc RATE condidit Pathologiam, circuli humorum Harvinanid pulcherrimorum, quae serior aetas edidit, experimentoruta, enitus ignarus.

Porro

59쪽

Porro si nos infinito aeternoque labori Hippocratico recentiora Xperimenta omnia observationesque adhibueri lius, nonne longe certior erit, distinctiorque utilior, secundum has leges explicata doctrini de morborum natura, Causis, differentia symptomat,bus, curationes Nostra ergo Pathologia explicabit tImor orbi naturam qualis illa omnibus in genere morbis communis sit. adora Vologiam ς varietates scilicet morborum, quos BoERHAAVE in tot dividit classes, quot necessario novisse opus est, ut curatio eorum rite perficiatur.3tiora itiologiam, sive causarum expositionem. 4t et Symplomatologrum, omnes, quae ex morbo quocunque adparitiones' Tymptomata oriantur, e plicantem, Faustionem . vocat facultatem exercendae actionis, natam ex lege fabricati sani corporis r funestio itaque non est ipsa actionis exercitatio, sed facultas praesens Xercendae actionis, quatenus haec actio pendet a fabricato corpore, secundum sanitatis leges. Actio est enim ipsa exercitatio motus ex functione geniti. v. g. Urinam non semper dimittimus tamen permanet

functio sit. facultas dimittendi. Si vero urinam dimittimus, actio fit, id est, functionis olim praesentis quident, sed silentis , exercitatio. CELsυ quidem alio modo has voces definivit, sed portunior haec mox explicata videtur definitio.

Dicit textus milenus enarrati, atque indica' ru suarum causarum explicatae, actionesprincipes, quoein coryore humano exercentur, per motum humorum in alis suis perque horum renixum in illos ς scantur Nocabulo recepto Anfisiones Aetiones, quae in corpo

re humaa fiunt, omnes Endent, vel ex fluidi si par D tibus ,

60쪽

so a m T. A. tibus, vel e firmis, humanum corpus simul constituentibus , vel ex utrisque simul unctis. Humores in nostro corpore per motum suum unice operantur. Oerciti enim canalibus eo tendunt, ut canales mobiles reddant latiores, ampliores , vicissimque canales in liquores contentos nihil agunt, nisi quod nixum Xe ceant, Omnibus communem corporibus, ut se reddant, post Xtensionem, minores neve nimium dilatentur, resistant. Elaterem adpellant hanc vim vasorum ab ἐλαύνω sive potius λαω, agito. Comprehendimus itaque, arterias Corporis non alio modo in sua, quae vehunt, liquid agere, quam quod quam minimae fieri gestiant; quo nisu contenta sua liquida premant, pellantque. Perque horum renixum in illos. Pereunt actiones Omnes, quae a sanguinis Circuitu pendent, o tuo homine sed ipsa tamen post fata vis illa partium contractilis superest. Arteriae imo a morte etiam magis, quam in Vita, contrahuntur, mor quia fluidaeas intus haud ita continuo distendunt; do e quia calor humanus in statu suo 9 graduum in hoc homine a febre forte longe ultra O graduum jam sit Communi cum aeris calore illo, quem thermometron notat. Haec illa barbare dicta obrigescentia, sive omnium elementorum in se invicem contractio, quam in cadaveribus obserUamuS. Hisce itaque positis quaeritur quotnam morborum summae classes dentur Tot scilicet, quot sunt functiones ut textus dixit Mos ero solent di tingui in i tales, naturales aniniatis . sexus, PriVatas , publicas.

Vitales functiones proprie vocantur, quibus vi ta Ostra constat, perdurat, quibus integre sublatis,mor adest. Functiones cordis, pulmonis, cerebelli

huc roserendae.