Antonii de Haen ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones pathologicas

501쪽

S. 13. ORBI ORGANI cI. 49 Icrescat unde etiam eget alimento copioso, Continuo renovato, ut sint in humoribus semper praesto tales particulae, quae illa citiori humorum circumductione elongandis atque Xtendendis fibris inserviant. Pro ratione autem, qua Corpus desinit increscere, calor innatus reducitur ad temperiem hominis fani adulti quando perfectum aequilibrium adest, humores inter' vasa. Tunc homo indiget tali nutrimento ut maneat talis, quali ssit. Ergo pro ratione corporis molis indiget certe minu alimienti sene quam puer, qui inde quotidie debet grandescere. Porro in senectute muIta vasa pereunt ob naturalem fibrarum in senio contractionem ita, ut glandulae fere obliterentur, vasa olim mollia jam fere cornea fant, Gonge superent sua contracta duritie inpulsum

liquidorum unde etiam fit, ut tandem Contractae aditoriae eum in modum, ut inpulsa a Corde etiam Contractiori liquida vix ultra propellant; mortem illam inducant, quae citra ullum morbum, solo fato inevitabili senili contingit. Quamdiu vivit talis senex, adtritus minuitur sensim, quia Vasa parUm reagunt in inpulsa liquida, quia cor quoque rigidius factum minus inpotuose poto in sanguinem agere. Ergo non fit ultra sere uepositio partium nutrientium deperditarum ad loca quia nil fere deperditur. Ergo suffocantur senes a copiosior alimento. Ergo acile serunt Munium. Quum vero ventriculus 'intestina iis quoque contrahantur, adeoque Xpandi multum nequeant indigent alimento

per vice dato, eoqU Pauco. Fomitum nomine 1PPoc RATE ea intelligit auxilia, quae majorem calorem sua potentia in corpore excitant, qualia hodie vocamus Calefacientia, qualia sunt spirituosa aromatica DE GOR-

502쪽

49 P H D A. T-I4. Interim tamen non sola spirituosa aromatica, Veri quidem fomites languentis vitae, fomitum Classe comprehenduntur', sedis ea Omnia , quae labascentes vires refocillant, sustinent , erigunt inter quae cardiaca nutrientia eupepta , Uiribus digestivis lentis senum analoga, militant. Eleganti instantia GALANυ vitam debilem seni-Jem Omparat lampadi, quae modico oleo nutriatur, nimio obruat tr. Ut autem obruendi alimentis non sunt senes; sic non nimia abstinentia torquendi quum Palico egeant fomite, sed sensim addendo. Accedit, Ut verbis III. AN WIETEN, Com. T. 2. P. O7. Utar, quod a defectu in senectute summa syncope saepe lethalis brevi sequatur: quia minuta liquidorum copia vasa rigida non Contrahuntur proportiona, liter inde tunc Vasorum actio nulli in liquid contenta, deoque Una e Causis, quae liquidorum Inotum per ala continuant, descit hinc stagnatio, mors. Haec an WTETEN. Ubique regulam optimam praebet euphoria. Differt siquidem sene a sens, ut juveni a UVene, tum ratione roboris adhuc superstitis, tum adsuetudinis &c uti paullo prius monui. In omnibUS 3utem ab menti indoles is copia adaptetur indoli:, viribusque digestivis Corporis, quod nutrire Volumus optime dixit II1PPocRATE I de Elmento Alit concoctum , T Aphorism. ἶ-3Ι. Amorbo bene comedenti nihil proficere corpus, malum. Utique, quum dejecta sit tota digestionis oeconomia. Verum, necdum finem habet sapientia vere physica HIPPOcRAT 1s diaetae regulas enim magis adhuc

extendit. h. --I5. . se ventres hyemeis vere natura

sunt calidissimi somni longissimi. In his igitur tem

503쪽

poribus etiam alimenta copiosiora Xhibenda. Innatum enim calorem majorem habent. Nutrimento igitur copiosior indigent. Indicium sunt aetates iathle

tae.

Hyemali tempore Omnia corpora plus ConstringuntUr a frigore, eorumque ahlgetur later. Dum in animalibus hoc si solida contractior magis elastica plus agunt in sua liquidari cor, velocius ortiusque adpulso Venoso sanguine, magis irritatur, Undo etiam agit violentius suum sanguinem in arterias. Igi-test Concipitur auctus adtritus, proinde calor. Ergo Verum est, UOd innatum calorem hyeme habeamus

majorem.

2 Ex hoc innato majori calore 'adtritu sit,

qUO secretiones quouue augeantur. Unde homo semOVen perspirat multum ita quidem, ut, dum in frigido aere se muItum mox eat, ad initium Usque Ca-Joris possit in animi deliqtitum Cadere, nisi nutrimeEt illico subfulciatur; quod quisque in se ipso poterit experiri. Neque enim cogitare oportet, Otiosam deguisse vitam homines in Graecia ante 2 saecula, quando desidia necdum ita corruperat mortalium O-yes. Immo in otio hyemem frigidam transgentes inclinant in torpores, inadpetentias, Orbutum: Haecmnia in hominibus , de quibu egit HIPPOCRATES, non usu venit; quum describat quid si at, ubi quis in frigore se movet; non vero, quid fiat in desidibus. Ut autem Caperemus, ejus intentionem sic esse, addidit disdrtis verbis : indicium sunt aetates ta athlera id est calidum innatum majus est in pueris, qui semper minime Munium ferunt, hyeme adhuc minus retiam majus est in hominibus, qui se maxime Xer-Cent, ut UVenes, mediae aetati homines queis labores potissimum incumibunt; tum athletis, qui exercitiis violentis quotidie corrora sua durant. Immo

504쪽

ψ94 PATHOLOGIA. verno tempore saltem crederemus homines otiosos non deguisse, quum vernus labor tunc culturam terrae jubeat quia tamen Verno tempore inclioante stigus adhuc majus adesse solet, inprimis manem observavit

HIPPOCRATEs, etiam Uerno tempore hoc verum effictaliquomodo I - Ι 8. 2Estate lautumno cibos dissicillime ferunt, hyeme facile, deinde Vere Verum quia noctes, hyemeis primo vere , longiores, quia matutinum ac vespertinum frigus reddit hyemem, primum ver ad peragendos labores inepta homines solent longius dormire. In aestate a summo mane in seram vesperam occupat labor pleros que nec longo somno frui concedebat . frugalitas' studium laborandi. Hinc ratione somni quoque

minus perspirabant Hyeme vero cineunte Uere, dum vesperiis summo mane laborare non daretur, IOngior erat somnus. Porro in somno , 8 horarum homines perspirant duplo plus, quam eo tempore per spirassent vigilantes: si igitur homines in frigore cor-Pora Xercente longe plus perspirent, quam aestate; si propter somno e tempore longiores majori adhuc Perspiratione gaudeant sane in propatulo est ratio, cur indigeant copiosior alimento. Si nunc aegrotent tales homines hyeme, idque morbo acuto oportet consideret edicus homin2m illum adsuetum esse eousque alimento Copiosiori quem si voluerit ad exquisitaniis tenuem diaetam illico adducere mutatione adeo insigni illico inducta homi poterit ita debilitari, ut morbo ferendo ultra non sit. Ergo homines, qui jejunium non bene ferebant omni tempore, ut infantes , aetateque consistentes athletae, quique adhuc minus illud ferebant tempor hye- mali; ubi aegrotare incipiunt, debent aliquanto plus habere, quam tempore alio indigerent.

505쪽

Tandem jubet HIPPA, summi momenti quid con siderandum, quod Xtendat se ad omnes hucusque

datas regulaS, earUndemque rigorem mitiget. I-17. is Concedendum autem aliquidis consuetudini, tempestati, regioni, aetati. 2-38. , aullo deterior potus' Cibus jucun- dior autem, eligendus potius, quam meliores quidem. sed ingratioreS. 2 -49. Consueti solito labores ferre, etiamsi fuerint debiles, aut senes facilius eosdem ferunt, quam ferrent alii, qui quamvis robusti juvenes sint,

tamen iis perserendis non adsueverunt.

Hic jubemur moderari nimiam in praescribenda diaeta rigiditatem. Invenimur nos edici aliquando inflexibiles in

concedendis illis, quae cum nostris regulis minu convenire autumamus. Est an ratio summa, quae regu-1a diaetae condidit prudentissimas, ab eisdemque recedere , minus a S, aut aequum est. Saepe vero aegri petunt talia, quae Concedere illis bona conscientia nequaquam possUmUS: . . Volunt in acuto morbo, adhucdum crudo, adpetitu nondum destructo, comedere acetaria, carneS, bibere vina generosa in febribus intermittentibus, tempore πυφεξίας adhuc du- aior maxime indigestibilia a nobis petunt. Praestat in his, non connivere, sed omni ratione ad meliorem

frugem Componere aegrOS.

Etiam hoc Verum est, quod, si nimium laxi simus adnuendo aegrorum uotis illi ipsi, vel saltem eorum familia, vel etiam invidiosi edici nobis sint inputaturi sinistros eventus , qui usum Concessorum quandoque insequuntur licet inde minime sint orti. Ergo conscientia propria, famae tuendae amor uos cautae rudeutiae monenti Atque hoc ex fonta

506쪽

496 PATHOLOGIA. ortae sunt pulcrae illae regulae Hippocraticae iucusquidescriptae. Verum, ipso HIPPOCRATE monente, in tribus

paullo ante dictis aphorismis habemur aliquando quid

connivere, de regularum datarum rigiditate aliquantum remittere. Videamus quomodo. HabemUS V. C. aegrum, qui nunqUam non gelida aqua pro potu usu fuit, calidos omnes potus fere fastidiens, ita, ut prae siti mallet Xarescere. In tali casu homo meus plus aborabit a Potus penuria, qtiam ab ejus frigiditate. Meum orit, hae ponderare. Si sit rigidae brumae tempore Considero rem hoc modo. AEger meus habet calorem febrilem ad grad. IOO IO3. XO6. therm. Fahrenhestiani. Aqua frigida sorte 3 grad. , nam sic Oportet illam elie, si non sit hyemle glaciata. Video itaque aquam dupla ratione superari a Calore aegri ergo disserentiam esse ut 1 ad 3- plus Dico illi me hoc concedere non posse, ne OCeat. Sed, si ponam potum conVenientem homini in ejus

Cubiculo, quod igne hypocausti calet ad 6O 66 gradus, ibidem aliquami diu relinquam antequam Xhibeam; tunc differentia erit, uti, ad 3. - Si aliter non possit homo sumere, iubebo custodes, ut pro O- tu antea ad 8O, O, O gradus calefacto, dent modo potum, uti est quin calefiat, atmosphaerae solum cubiculi aliquantisper expositus. . Rogabo aegrum meum, Ut parum simul, sed saepissime, sumat. Si am aestivus calor notetar. O, 6 disterentia tantum erit, Ut 2 ad , nam potus in tali aere Onstitutus habet eundem cum aere Calorem. Si sorbillando velit tunc bibere aeger, Concedam OtiuS, quam Ut prae siti pereat viae quoad Consuetudinem. Nihil, ait celeb. DE GORTER, in Podagricis periculosius, quam, dum doloribus langueant PO- tum spirituosum in aquosum conimulare vidi quo-

507쪽

S. 713. VOR BD ORGANIcr. 497que in hydrope post abusum spirituosoruna damnum

esse, omnino a spiritu fermentato abstinere. Optime ab omni aevo consuetudo altera natura

salutata fuit.

Sed etiam concedi aliquid vult HIPPOCRATE reogioni. agna interesse videtur omnino differentia in medendo ratione nationis diversae Germanus, GaIlus laborabunt febri continua non putrida, me sym-Ptomatibus malis Germanus forte nunquam Venam se- Cari curavit, vel raro hunc curabo diluentibus , rest, gerantibu , aere' regimine toto moderato Gallus forsan 6 in vita venae sectiones celebravit, ne minimum quidem catarrhiam sine venae sectione' nemat,bus est passus. Consuetudo mittendi sanguinem hie Causa est, cur morbus dissicilius curetur me venae se-etione in Gallo unde secari curabo illi venam , quod Germano non factum. - Consueverat aeger alius in sua boreali patria uti lardo , carnibus atque piscibus , sale ac fumo induratis , pomis terrestribuS, nigro secatino pane, cerevisi antiqua Venit alia in loca , in quibus nutritur mero carnium Ure insulsisque alimentis. Petit unctis manibus medico aliquid, quod stimulum quemdam habeat, ne intereat. Sane meretur homo ille adtentionem nostram jacet, a diaeta, quam a morbo, projectior; quia Vasa ejus Chy-JOpoetica non consuevere agere, nisi stimulo irritata Poterit illi pro forti antiqua cerevisi concedi recentior, vel decocto hordei evis addi stimulus vinosus. Juri carnium aliquid panis , aliquot micae addantur illis. Ita minus collapsus aeger morbum aptius sust, nebit. Testes autoptae mihi retulerunt historiam militis in nosocomi Amstelaedamensi acentis , vulnerati. Vulnus adeo benignum fuit, ut curae spem citam faceret.

Mirantibus vero Medicis Chirurgis ad consolidatio- i nem

508쪽

xem perduci non potuit. In mentoni venit medico primario nosocomi suspicio, mutatum regimen forsan causam esse PhaenON eni Igitur, AEXperimenti causa, pro iuribus carnium, pro ovis sorbilibus, pro pane albo, substituuntur radices auci, lastinacae, Tapae, brassica, poma terrestria, panis Tecalinus, NereVisiari vulnus, hac diaeta observata, brevi consolidatum fuit. Μonuit HIPPoc RATEs, de adfegionibus c. II., Quibus Cibis aut potibus homines in victu persandatem utuntur, o his Iraesentibus ad aegrotos uti oportet. με Qui iocus explicat partem ipsius hujus aphorismi, de quo nunc sermo est Dixit praeterea, eodem e Capite. 'idem L a. Morbos

cognoscimus edocti ex communi omnium matura, &cujusque propria. Dixerat Celsus in fine prafat. p. 9. -- - -- ideoqUe, UUm par scientia sit, utiliorem tamen Medicum esse amicum, quam Xtraneum. Quum scilicet edicus amicus non solum naturam, Uitae

genus, diaetam &c aegroti melius cognoscat sedis minus rigidus sit, quatenus quidem benignum esse tuto licet quam alius, qui, omnia illa ignorans, leviusculis quoque male timet. Retulit BoER-HAAVIUs, hominem potui satis deditum, a Medicis ad extrema deductum fuisse, imperato victu tenuissimo, dilutissimis potibus quem dein alter Medicus , amicus, naturae aegri probe gnarUS, UUm ipse saepius cum illo pocula vacuasset, laxior diae

doque grassari, in quibus id peculiare obtinet, Ut, nisi aliquid concedatur, aegri male se habeant, dum reconValescunt. 4sert epist. p. 459. haec profert

, In his omnibus naturae, ut Uidetur, observationibuS

509쪽

do animum diligenter adverterit, facile concedet, aegros haud paucos, ubi primo spreto Medici dictamine, genio suo obsecundaverint, se melius habuisse.

Nunquam inagis hujus veritatis Tui convictus , quam dum dissicultatem primo ineluctabilem mihi in

praxi medica visam tandem frequentiori observatione solvere discerem Saepius quippe animadverteram apud Haganos, quod Paupere nutrices, sua ad infantes suos alendos divites in magnates faeminae conducere solent, sient sanissimae, torosae. lacteque pro fluentes, dum illas, antequam mercede conducerentUr, aminarem quodque Valente haberent infantes, torososque eosdem, ac formosos Vix paucis septimanis divitum exceptae aedibus viventes mossiter, in opipara mensa saginatae, anguescere coeperunt, lactis minu mammis gerere, tandem vacuum praebere sinum infantibus. Quum aegre ferrem haec toties contingere,

quia malevoli homines forte Medicos interis mulieres illax collusionem suspicari possent, clandem serio meditatus, causam didici Monui deinceps divites, ne suis opiparis ferculis nutricem adeo infercirent, sed

potius merent illam, adhibita tamen quadam prudentia, more uti suo. Risere multae consilium, immo dixere absurdum Sed, quum auctoritate quotidie in urbe Crescerem tandem eo felicitatis perveni, mi inatronae nobiles id capere inciperent, quod nemina, quae diaetam nullam obserVans, quae corpus Crassioribus indigestibilibus magis alimentis inplens , quae Caloria frigori indiscriminatim Xposita, quae denique nunc multum, Unc parum, Unc nihil dormiens, in pedipetu semper constituta motu, sana boni lactis saturaS gerens mammas inventa erat. Jam morbis suscipiendi apta nata esset quum alimento toto Coelo dis ferente uteretur quum religiosissime ab omni frigore

510쪽

aeris, immo ab adtactu aquae frigidae prohiberetur; quum in cubiculo tota die sine ullo motu cum infante inclusa vitam degeret. Hinc tandem consilium meum Praevaluit, cum gratiarum actione multae matres tostatae sunt, se jam fanis solere nutricibus frui , quae antea languerant, contristatae morosae redditae fuerant, ac a minimo suscepto frigore, dum forte per ianuae Vel fenestrae rimam aer gelidior penetrasset, conquestae fuerant vel odontalgiam, vel kephalalgiam, vel rheuma,

vel catarrhum.

Verum audivistis, me dixisse, id quadam adhibita

prudentia fieri debere. Nam fati capitis, arbitror, me nosse has plebecul8s, brutorum fere more vitam in stituere solitas, suae rursum spontis reddere; sed suasisse me, ut illae ita gubernarentur , Ut ab antiquis moribus ad modernos minor intercederet disserentia: ΕΕ-so O sapienter monente, I. I. C. 3. p. 27. quod contra consuetudinem est, nocet seu molle seu durum est EXperiebantur matronae . hoc insilium sequutae, quam ridiculus fuerat ille metus, ne nutrices labora

do quidquam , vel se modice defatigando, Iacte deficerent, aegrotarent. Comparaverant antea sibi hasce neminas; quia ipsae in otio moditer educatae a mini mo motu se male haberes solebant, sutabant his nutricibus idem Contingere. Comparatio sane stultis Ιima' Dixerat enim pater HIPPoc RATES: Consueti O litos labores ferre, etiamsi fuerint debiles, aut senes, facilius eosdem ferunt, quam ferrent alii, qui, quam vis robustiis juvenes, tamen iis aboribus perserendis insueti sunt Si igitur id de debilibus & senibus verum, Comparatis Cum junioribus, robustis; quanto magis verum erit de junioribus fanis, vigorosis nutrici buS comparatis cum neminis in re lauta molli fere otio