P. Rogerii Josephi Boschowich ...: Dissertatio de turbine, quo nocte ...

201쪽

fg. Sed ecce: explicando phoenomena turei hinis nostri digressos non in causas ventorum iri a genere; relictis velut per viam tantis quasi seminibus, ex quibus origo vorticum satis manat, id quae paulo aliter adducenda erunt, ad eam Penitius explicandam. Priusquam autem causas inriginis mconservationis vorticum enuclem, dicam aliquas opiniones aliorum, tum eas, quasi sub principium ex veteribus autoribus adnota- imus, tum quasilam recentiores Imo primo Umnium examinabo modum , quo Carthesius

vult nasci primum ventorum vehementiorum a

Mempe Ecnephiam, ininde digrediar admodum orti turbinis, seu Typhonis. si Carthesius, quem hic varentus, aliique

sequuntur, cum de parva illa nubecula disseruisset, quae Ecnephiam praecedit,ina nautis Oculas hisis dicitur, labiungit ventum hunc vehementissimum nasci a decidua hac ipsa nubecula, quam

credit adeo minutam apparere non aliunde , quam propter illius excessivam ahitudinem. Sicut gravia ab alto cadentia masorem velocitatem acquirunt, ita cum nubecula haec' uantumcumque parva appareret principio, non potu

rit esse ni tanto maior in se ipsa ejus parvitas, eum summa fuerit, praebet securum indicium motus a ris violentioris hinde truculentioris tem

202쪽

mstatis. Explicat mentem hanc suam Carthe exemplo linteoli, quod si horrionialiter extemium demittitur, movet ad omnem pagis o uohoc casu a latere adrem inferne compressum. y Sententiam hanc elegantissime prom re exponit libro . D. Abbas Stay, qui merito Lucretius nostri temporis dici possit cum simul Ecnephiam accipit eum vehemente illa pluvias ut illum subinde comit ur, aut sequitur , &avarento Ex hydrias appellatur. Locus eius Miteger ita habet. .

Denique spe solet magnali pendenuproceis,

Cum mare, cum terras exemptosoles pavenses Contexere cavae hera caligi, nubes.

Iamque parant pluvias, e in adisseisi se

Nubila terribili sonitu , fulgore minantur Saepe fle, rapidi tempestas concita venti Ex improvise ruere, eae ambata repente AEquora misere ex imo, atque tradere os roncutere, cae vulsis altas insternere late Arborsius silvas , ita magno turbines vicisque ea non alia fieri ratione videtur Tempsas nisi Pod demata desver extant uae nutis celeri descendunt pondere deprsem Protihus imbre graves, eos rictumque aera inamor

203쪽

Viribus humiduco metanis in reperite Prosilit ad latera, rapido fugit impete

Insequitur porro ventum travis imber, eraber, Flumina Mahidare ut faciat,cam que natae omnis uti vi eatur iis undas solvier aether, Essus,que cade-j jam terras opprimere i ibi. Sepius has vigeas sevire a tenuens, fluam brumve, pelagoque magis rebrescere

andoquidem a vo majores sese vapores Tolluntur petigo, tantam insublimia rapti, Interdum magnae vix DC uiantur ut aucta Exiguo nubes oeulam dixe e bolidum Propterea aura, qui formidabile erranis Misse malum subitos reamque ilicet issee Dessper impete navifrago labuntar, moren Arbolvunt coelum tenebris, pelagurique pro e ins . Non poterat exponi clarius, eleganis Lusque mens Galli Philolaphi, sed sententis ipsa , ut sincere fatear non omnino mihi satis. facit; nec tamen propterea, quod dissicultates mea, hic exponere audeam, offendi velim iusi. gnem Poetam eius sequacem, mihi phirimis titulis coniunctissimum quod ipse relictis opini

204쪽

mbus, quas aliquo tempore secutus est , tumquis acuto ingenio Plenas notavit, tum quia legibus Heseos accomodatas magis iudicavit, iam is, ouis institutionibus militans novam paret Phil sophiam, quae magni Neutoni inventa adeo copiosa, de quidquid in eius cipere recentim repertatur pari stylo publico exponat, opera Certe a dux, quam vix perfecturus videatur; Led cetate non modo inchoata est, verum magna ex parte

terminata, pluribus libris in praesens iam conse eis, Perpolitisque.s8. Primo itaque si niihes ingens, quae ita scendens vertat amplum satum coeli deberet ascendere tam alteri ut appareat in magnitudine aiscuius nuci , quis non videt, ad quantam alis titudinem alaendere deberet in immensuim Nucbd ejmmodi decidua occupat multa milliaria in ex apice montis distenditur amplissimo tracti Jam quis est; qui ignoret, quod si centies geminatis vicibus minor, cum admodum alta est appa-ieret, centies, multra geminatis vicibus rem tior esse deberet , unde cum apparcat toties .ae ultra minor, quis non videat centenis disturbhus adhuc milliaribus distare a nobis illam debere, ut quae procederet incomparabiliter rem eius non modo ab illa regione aeris, in quam nubet penetrare possunt, quae nemPe nec ad

205쪽

quatuor amniaria exteridituro sed insuper estris

omnem subtilissimam threstrem atmosphatam, quae certe ascendit muli minus ac ad centum milliaria Nubecula, quae tribus milliarsius distet. appareatque in ea plane magnitudine, qua appa rei nobis nux aliqua ad unum passum quae magnitudine non excedit crassitudinem pollicis, non continebit plus quam tria millia poli cum magnitudine sita, qui essiciunt quartam partem milles

clum, unde honessicium nisi quinquaginta passus sy Accedit quod eius descensus si intra

aerem fiat cum exigua celeritate, non possit nisi xxiguum motum creare, adeoque debilem ventium Si celerrime deseendat cum brevissimo tempore descensus illius absolvatur , non possit ventus ipse dorare nisi brevissimo tempore, ubi tamen subinde, ut vidimus, per plures dies con

tinuatur. l

iodo. Item: quod si nubes nondum eonis densata natat veluti in altum, cum habeat eandem speeificam gravitatem cum residuo fluido, cui innatat, non possit cadere Si condensetur, cadat, aut extensio illa apparens plurimum minuictar, aut si pars a parte repellatur, ut reipsa fit, cum guttae majores, pluviaeque formantur;

inter partem sariem liberum relinquit ascenis sum

206쪽

sim aeri, nee illum omnem lateraliter instat Dransi linteoli premit.

ror Inde plane persuasum habeo CPrine, pio nubeculam hanc apparere minutam, quo sensim formetur, Willius aceretio non sit alius geri quam quod continuo superveniant, colli gantur, condensenturque vapores, qui ei vere, di non untaxat apparenter accedunt. Quo modo deinde a tali nube vehementior ventustariatur, ex iis colligere licet, quae diximus det transis formatione aeris a statu fixi, ad statum volatii,

o vicissim Ethoe meo quidem iudicio Princep,

in tura caput est effectuum hujus rationis, E Carthesio ipso consideratum fuit, ubi de ea. tu aliquantum generalius agit, exemploque pila quae per calorem aquae, qua semiplena est, emtum producit inde Eolipila dicta, exPlicat echium senerationcm.aor. Nec vero sitisfit mihi pei modum mi disserentem, quo idem author explicat odiinationem vorticis, seu Typhonis. Coneiphille amplam nubem, quae super aliam nihilom, nus amplam, sed profundiorem velociter descem dat Latera , ait ille, descendent citius, quo aer facilius a latere extrahi possit, unde in mei,

si necesse erit, ut maneat nubes elevata in m dum

207쪽

dum si licet dicere catini maioris , aeris qui xtiustis minet, cuin omnis prematur a Potidere Mubis, quae superne gravat, rumpet aliquavium bubem inferiorem, ac inde erumpet cum impetu. ii deicensu repercussus sive a superficie terrae sive maris, sive alterius aeris debebit reverti. vel saltem impedietur ulterior ejus lapsus, unde eonvolvendo se formabit vorticem. Haec illi s mens est, qui simul a collisione ibium inter se repetit genefim tonitrui, quod ait oriri a si mitu impetus. Io3. Iam veror recursus hie ad nubes, quasi Partes earum tenaciter cohaererent quantumvis aliis placeat, mihi certe non satisfacit. Non semel in apicibus montium fui inter densas nubes, utrisule despexi ingentes tempestates tonitruis cm usiarionsensque horridas. Nube illae, quae a longe apparent adeo deusta instar fluctuantivi, montium videntur ibi esse nonnisi compage i missimortim vaporum ab invicem divulsorum.

'sicque remotorum, ut natantes in aere, non red-

dant hunc ineptum ad respirium , nec diastane1-itatem eius tollant, nisi in distantia multorum pac, suum, in qua nimiae reflexiones, inrefractiones

queis tollant radiis directum cursum inlevissinio fatu huc illucque instar nebulae propelluntar.

208쪽

Quomodo ergo tales nubes collisione a Dium edant, qui nascatur ab earum percussionesuquomodo intra se aerem claudant constrictum, quin erumpere possit, nisi per aliquent angustiaei exitum, qui fiat ex divulsione partis earum a Parte impedito ex aliis partibus exitu , io . Quae dissicultas non modo contra Cas. thesium pugnat, sed contra omnes, qui inrest, bibus obstacula ventorum statuunt , ut non possint erumpere nisi per intervalla nubium, unde illorum celeritas crescat aut qui formationem vorticis desumunt a collisione nubium, sicut quando in terra aer, aut aqua colliditur cumo,

Meulo solidiore, ubi repercussio, agitatioque se

quitur, vortexque formatur ut Aristoteles, ae Seneca genesim horum ventorum concepit. Sisqu*que non pervideo, quomodo desectus ea, vis parte superiore intra nubes illas ita condem set ut vim Anferant nubibus humilioribus ad damdi locun vento solum x parte inferiore, ex qua erumpens motu vorticoso, quem ab agimtione maiore quam stupra habuit. acquisivit, descendat in terram usque. Qtio ad Aristin theoriam attinet, dilhcultas est in eor quod a mittendum vix Putem ventum nasci a separationes exh lationum calidarum, siccarumque e nubibus aeris unpulsu ea dilatatione earum ortos quia

209쪽

exhalationes sulphureae accensae non modo, ut iam notatum est, adrem non impellunt ex loco quo accenduntur, sed fixam reddendo magnata ius copiam illum faciunt libere ex omni Partheecurrere .

ios Multi ortum Typhonum adscribunt non obstaculis nubium, sed ventis duobus intere pugnantibus, qui invicem allidantur aut illi 3bstaculos quod his infra in terra in locis angvistis, per quae transeunt, occurrit. Quam gen

im Typhonum Aristotelis esse vult OIimpiod

'us, quem propterea vimercati reprehendit, imguiens: Aristotelem generari Typhone supra in Ubibus admisisse , turbinesque hoc modo D tos in terra adduxisse solum exempli, simia itudinis caula sed lites ista parum ad rem com erunt. Alii recurrunt ad ventum lateralem , qui aerem in longa currenre impellat, uti Duriame in sua Burgundica nasci contendit quociam Uracanos ab impetii ventorum terrestriumn ventum generalem, qui in oceano habetur sub Lona torrida Ubi in Historia Academiae scien- iarum Parisina refertur turbo Capestanus , dicia cur M. Andoque ad explicandum h. phoenomenon cogitaue duas currentes comrarias seu flumina velut nubium contraria,quae gyrent aerem per medium, instar re aurigontalis hinum

210쪽

replicationem secutus est in sua Physica Moschae.

Doch, qui affert eam relationem de turbine sol adiungitis nubem in medio arreptam a du currentibus parallelis, quae eam in gyrum agam si una earum vehementior sit, transferreis ram possit cum omni nato turbino.

ios. In omnibus his casibus credideriadnasci posse aliquem vortic*m, ut hic in terra rei exempla non desunt in magnis ventis inter ps. eres codirediderim quoque vortices ejusmodduturos admodum debiles, vix natos exstimguendos esse. Currentes aeris, in quibus vestti consistunt existimo admodum languidas aibenerandum turbinem qui magnam vim centri. fugam habeat, caxem versus aerem rarefaciaita ut sursum rapiat naves, evellat arbores, si ruat muros Montanari judicat: si quo loci vortex incipiat, velocitatem illam in gyrumptrnio acquisitam continuo servara, addique abiudia,et supraveniente novam i adducit)que exeae,sium instrumenti illius lusus puerilis, quod nomimpetu in gyrum celerius agitur. Et min do credit vorticem posse habere velocitatem circularem majorem illa, quam habeat in iure. stione sua currens, is qua procedit. Sed ceristissimum, atque adeo in Mechanica notissimum est: quod quando vortex sttingit eam veloci,