P. Rogerii Josephi Boschowich ...: Dissertatio de turbine, quo nocte ...

171쪽

reis; ex omni parte ad eo currendum. Ita asia paret fieri in magnis incendiis, ubi per omne. vias aer carrit versus locum incendii quod phoe-

nomenon etiam notatum est a Montanari in cistat saepius opulanio cujus denique ratio non est alia, quam quod figatur aer in magna quan titate a flamma, fumo&exhalationibus sulphaereis, cuius aeris elasticitas aut perit, aut vim suam amittit. Alter modus est si quo loco per fermentationem, aut calorem reducitur aeris,

gna copia in rationem volatilis, licet aliquae ejus pars figatur,regatur admodum parum. Quo casu aer ibi crescens impellet vicinum commovebitque Ita si figatur diutius continuo aut diu. tius reddatur volatilis in majori quantitate loco eodem, aer toto hoc tempore huc meabit, aut inde remeabit, formabitque ventum, qui elabi finiatnr, vel inde nascatur. 63. Inde manifestus fit error eorum, qui existimant: quo loco exhilationes calidae, si cae quales sunt sulphureae accenduntur, inde exire ingentem ventum, cum Potius eo ex omni Parte congregetui. 6 Sed ut tandem scopum nostrum propius attingamus en paucis, quod ex tantis praemissis deducitur vortex aeris in axe aerem rariorem ut

172쪽

que circum axem densiorem habeae est necesse , quamvis verum vacuum ibi in medio esse nos. possit, etsi nihil ingrederetur. In hoc porro vortice aeris in veniri dabiturforte aliam substa tiam, T. g. aquae minus velociter in gyrum acta quae formet in medio verum vacuum, nisi alii eria subintret Aer sic a statu elastico, ad Qxum invicissim transire potest hae omnibus fera substantiis, nisi forte absolute in omnibus dix ro, invenitur magna copia aeris fixi, peculiarius in aqira, qui aer Per fermentationem, aut latorem reddatur rursum volatilis mad Lenisti elasticus Waliae substantiae rursum ex obosito adrem fixum in agna copia reddunt ut in specie balitus sulphuris sive fermentantis . sive accensi; quamvis sulphur in substantia sua, seclusa se mentatione, aut accensione, quae hos halitus etiaciat , adrem fixum non reddat, Duo haec, ex.supposito, quod turbo noster sit vortex aeris miristi exhalationibus ulphureis, quae sensim acce dan rur dabunt expositionem omitum Phoenae uenorum nostri turbinis.

6s Primo omnium oportet nasci grandem steris motum versus vorticem inferne, quem motui, multo rapidiorem ess e post ipsum vorticem necesse est Inde ex una maltera parte re de--ique satis modice ex parte, versus qua

173쪽

vortex procedit si hic celeriter rapiatur, item ec arte inferiore perpendiculariter advorticem regnuriter loquendo necesse est haberi motum aeris. Motum hunc oportet in omni vortim derivari ab illa magna raritate aeris in axe di de sitate ejus, quae in partibus remotioribus a vi cenotrifuga oritur. Nam inde fit, ut sub axe ipsis longe minor sit pressio, tanto vero maior an teribiis Consideretur jam progressus densitatis

ab axe versus partes exteriores vorticis cumque

deveniatur a densatate satis exigua, ad longe maiorem, dabitur locus, ubi densitas sit aequalis densitati constitutionis ordinariae athmospherae. Concipiatur deinde columna , quae ab axe protendatur ad illam distantiam. In sit huius columnae pressio erit minor, quam in residuo athmospherae, extra hanc columnam in residuo vomticis, major. Inde ii vorrex protendatur usque

ad superficiem aquae, haec sub illa columna medii elevabitur, essicietque velut colliculum M vortex sit elevatior nonnihil, ut plerumque fit, eum inferne ad fundum continua frictione ait ratur a partibus superficiei aquae quod magis in terra accidere solet, ubi superficies est scabra amplius tum aer inferior ascendet per axem vorticis, vitta aqua inferior elevabitur, quod pressio aeris sirperioris in hoc situ, in quo ascen.dit diminuatur.

174쪽

66. Praeterea in vortice, qui inflammatur, inque Praesterem mutatur, figetur magna quam

litas ieris a fumo, exhalationibus sulphureis

amittendo sive reipsa , sive aequivalenter vim si si elasticam ac proinde ex omni parte vi pres fionis, quaecum omnimoda directione exeritur, adveniet aer novus versus illam partem, quae hiloqui fixo sic aere attracto vaeua maneret e et Hic aecursus novi aeris versus luxbinem

deinceps, cum turbo velocum movetur, celerioruerit, citius veror tardior q*Qniam turbo progresditur semper secundum directionem venti. Acita ad posterior adiungit motui, quem i,m h

buit vortex, novum motum, ex parte anteriore motus, natus ab accursu versus medium est opposi.

tus illi motur, qui prius fuit, unde in primo casu labebitur summa, de in alterordifferentia. . Duo in hoc impulsu accurrentis adris observanda sunt, quorum unum deficit, sive verissus axem ob motum circularem, ire ubi mi sulphurei accensi figunt aliquam Mus Partem; pondui, quod impellit, P velocitas qua actim Pulius movetur Utrumque tanti est momenti, ut effectus quosvis terrificos violentosque inde nasti pronum fit vidimus supra: pondus at mospherae, quae premit super basi unius pollicis: qu

175쪽

quadrati esse fere Ararum Is dii unciarum, ubi Hales utitur mensura Londinensi minore quam se Parisien fis , libram per i 6. uncias computat. In pede quadrato continentur i in spatio rursum quadrato palmorum Io latitudiniscenties plures Id est 3 mo. Itaque intes tatu premunt plures ac aetiooo librae quod certa ingens pondus est. Iam quid fiet, si in magno turbine illiud velut vacuum fuerit multo amplius, pondus etiam aliquot milliones librarum excesdet. In casu nostro columna illa media non est

omnIno vacua, sedet duum vorticis habet aerem complessiorem , ac proinde premit vehement eius, cum unum altero magna ex parte compensari debeat clare apparet, quam enorme stapondus , quo aequilibrium excutitur taxa quoad impellitur in illum situm. 6s. Sed horribilioretiam est celeritas,qua Es rem exul huius impulsus moveri necesse est Hale, in appendice ad staticam vegetabiliuni in hunc fi- ciem adsert determinationem factam a M. Papinicitatque compendium transactionum Anglicanarum Author Levior tom. i. p. re asseritque tantam esse, ut vi eius omni minuto secu id ademoveri possita igo . pedes relicitast ait Hales, -nnihil major, ae in ni, qua spatio minuusecundi d. surru aaM. Periis unde porro adverto, hic pedes Londinensim incipi Dependentersi principio sis

176쪽

ra insinuato, quod celeritas fluidi homogenei in exitu suo per aliquod foramen sit aequalis celeriatati, quam haberet, si a prema superficie illius fluidi, usque ad situm dicti foraminis decideret.

auendo elementis exactis, insecuris, invenio chaeritatem adhuc maiorems cum eveniant i get. edes pro singulis minutis secundis, & quidempta de Parisini notabiliter longiores Londinensibus ad quos comparati se habent sicut i o. ad lasa

En rationem calculi. o Cogitemus a et in tubo ducto usque ad extremitatem athmospherae reduci ad eam ipsam densitatem, quam habet infra in fundo. Altitudo eius erit ad altitudinem 28 digitorum Parisinorum , quibus in Barometris Mereurius

aseendit. Et aequilibrat sicut densitas Mercurii

ad densitatem nostri aeris. Densitas Mercurii ad densitatem aquae communiter habetur, ut i ad i. Wrursum densitas aquae ad densitatem hris quemadmodum referente Cotes teste a vias Lectione 3 Physicae, Hauchsbee, cui Propi rea ingens elogium contexit in praesentia Ac demiae Londinensis determinavit Lut 88 . ad LInde erit densitas aeris ad densitatem Mercurii uti . 88 s. id est iis o. ad i., cita altitudo a eris in eo tubo ascenderet adso rum liveto id est

Massiso digitos qui faciunt assas pedes, seu fera

177쪽

sere, milliaria iam ex longitudine penduli osciti latorii ad minuta secuta, quod sit 3 pedum Pa risinorum, linearum colligitur et grave alia quod corpus libere cadendo decursurum pedes eas. re lineas, id est ago digitos l& in hoc

mala acquisiturum celeritatem . qua motu unis

formi decurreret duplum, seu 36i digitos Inde cum quadrata celeritatis corporis cadentissmi ut altitudines unde cadunt, si satriit iso. Iad 3ssito ita quadratum exssi. vel ex a I 8o la quartum eris r dxigo. I, 3ssio id est assa oaoo. unde extracta radix imo i. dabit digitos, qui essiciant quaesitam celeritatem , qua denique decurrerentur spatio minuti secund161oi digiti, id est i3 2. Pedes. r. Celeritas haec adeo ingens est, ut fere

aequet celeritatem motus diurni sub Aquatore ubi decurruntur Idoo fere pedes in uno minuto secundo Ut appareat, quanto haec sit maior illa celeritate ventorum quantumcunque violentorum sitficiet refldistere . quod illa superet, gnos ore celeritatem soni, qui in uno minuto sectando decurrit fere iooo pedes Parisinos, Mquod sonus venti ita modice varietur , ut ad aliquod spatium vix Tariatio aliqua observetur. Cotes, ubi plane loquitur leh. i. de sono, adfert observationes Osdam M. Derham , qui ii,

178쪽

tempestate adeo vehemente , ut sere diruerisnolam vento impelli solitam , prope quam suas

'bservationes faciebat, saepe advertit ventum non esse maioris celeritates ac S pedum pratino minuto secundo. Quam nos invenimus, est plus aceto vicibus major. Iam quamvis mistimem , vivas in natura vires non ego, illos, qui eas admittiint litigare inter se , an sint ut quadrata celeritatis, aut ut simplices celeritam in massis aequalibus, experimenta satis perhibent, effectus ab impetu corporum in motum actorum

venientes, in ordine ad pressionem , inflexi, pem esse ut quadrata ipsarum celeritatum unde Effectus primi impulsius aeris moti hac celeritate erunt necessario quater centeni vicibus majore effectibus venti, qui molam fere evertat o ius hie si cum motu flumini, comparetur, qu viam adt vicibus fere 'oo rarior est aqua, vsupradicti effectus sint ut masi,m quadrata chleritatum simul: ex decursu plus so milliariu

per omne minutum secundum juxta celeritatem inventam, eruituret impulsum illum aeris prae

niturum majores effectus, ac a flumine fiunt, quod decurrit o milliaria omni hora , quod certe esset rapacissimum a Cum in axe vonicis sit modicum quid aeris quamvis rarillimis velocitas alterius advis

179쪽

nientis adris erit ab quanto, inor, sed nihilominus longe maxima. Sed si sequatur accensio, aut fermentati sulphuris, in in turbine accenso, seu Praestereti poterit celeritas haec ipse multis geminatis vicibus mior esse. Nam ad prediοneris rotius atmosphetae, qua impellet pirticulas adris versus particulas halituum sulphureorum accedet vis, qua isti mutuo attrahentur, qua eunt maxima esse possit, poterit celeritas huius motus crescere ultra quam electi, concipite possit. Etham certe ratio est, quare turbines rerrestres, qui

tanto frequentius, tantoque vehementius accenduntur, sint magis horridis, ac simplices tubae marinae. Quem iam movebit i in similibus ei cum stantiis audiri hoFrida tonitrua yi fulmina vim lentissime vibrarii certe effectus quantumcunqua horridi eiusmodi accenserum turbinum aliud non

erunt, quem necessatia, vinaturalis consecuti, ad communes naturae leges imo, ut paulo posiclarius fiet, inde elui potest ipsa origo eiusm di turbinum, ut insinuavit ipse Hales, qui locus a pracitato, cum expressisset illam enormem e. teritatem calculatam a Papin subiungit . Nounos rapiat in admiratiotum, quia motus adeo sis v-stis producat turbines, tempestarer, inacampi, tonsis Ma maxime in climate calidiore, tibi a vaporibus Alphu,

180쪽

Sed interim quam manifeste apparet causa, cur aqua etiam sub vorticis axe minus pressa elevetur imo si Tuba marina attingat ad usque illum colliculum aqueum, ut in Tubis a. rinis observatis a Theue t advertimus, debebit haec ipsa ascendere per axem Nisi reflexio ad aliud, quam solum ad aequilibrium fiat, aquaia simili in deberet semper ascendere ad altitudianem minorem ga pedibus, ubi pertingeret ad tubum perfecte vacuum; sed sicut ingenti celerutata eam ascendere necesse est, ita necessum qu que, ut vibretur in altitudines multo maiores Interea aqua, quae sursum ascendit, formando Ipsa voruicem, iam in partes minutissimas divisi

per vim centrifugam vibrata extra vorticem aeris, formando illam nebulam quae vorticemcoi hatur,

iam clausa in se ipse, inita, intusque cohibita tam a vi elastica aeris, qui vorticem formi quam a sua propria tenacitate, gyrabit in alium vorticem intra illum qui ex aere formatur u supra insinuatum est, poteritque simul tarma illud vacuum in medio. imo subinde sormabit hac ratione velum rotundum, triae illis, qua in sentanis videntur. Et sicut aliquando vel haec formantur instar campanae, quae illissaε-m Claudi dat, ita intra hoc velum haer sil ama veri tur. Nelum hoc crediderim pratacto esse tub

lum illum bene terminatum, qui in tubis m, rinis