장음표시 사용
111쪽
agens: quia semper praesupponit actionem intellectu quia
nihil uolitum, nisi praccrnitum: Ideo semper praesupponit altionem intellectus. Et dico, quod uoluntas ideo dicitur libete agere: quia ad agendum non determinatur ab alio ista seipsa se determinat ad sie agendum. Exemplum quantum cunque aliquid praesentetur uoluntati; semper est in potestate uoluntatis ad habendum actum circa illud : uel non habendum.
Dicit ultra doctor quZd aliquid dicit ut determinari duplieiter. Vno modo quo ad hoe quod est aliquid habete:sctitium determinatur ad rotunditatem suam. de ignis ad caliditatem, idest quo ad hoc quod est habere talem naturam .Lt sietio untas bene determinatur ab illo qui producit uoluntate et quia determinatur ad hoc quod est ese talis entitatis. Tinta Unde regula. Unumquodque determinatura pr ducente , quod habeat talem naturam,ues esse: re uoluntas bene det et
Alio modo aliquid determinatur quo ad hoe quod est age.
re, sic, τ ex natura sua non potest in oppositum: Ee se graue determinatur ad hoc quod .st descendet e deorsum. se , v ex natura sua non potest non descendere, uoluntas, se non de . terminatur ad actionem:quia quandocunque uoluntas agit
potest in oppositum. potest non agere: quia potest suspendere
si autem dieas, &e.JQuaerit nunc doctor noster,unde es queid graue descedens deorsum non dicit ut descendete litate Dice, quia iste descesus est necessarius, seu necessatio st, quod tepugnat uolutati. Contra.Iam dictum es, cp cum libertate stat necessitas: et go nec dissitas non impedit libertatem.
Pio solutione istius potest poni prima solutio: uae est. Qaruando graue descendit deorsum, se non determinat ad tale
escensum; sed determinatur a grauitate sua trahente de mouente graue deorsum . Ita u, non ea in potestate sua non de .scendere deorsum . quia se non determinat ad hoc sicut uolutas, quae se determinat ad omnia illa.
Dicit ultra doctor,quod sicut esse rei distinsuitur ab esse alterius rei, ita modus essendi actus illius rei,distinguitur a modo & ab actione:& a modo agendi alterius tei: s.d sic es . Utraue. N uoluntas sunt duae iei specie distinctae : e o habetit aliud Ee aliud esse,alium de alium modum agendi ita breuiter. v Motus nillil aliud vult habete ibit nisi ui uoluntas libere agit.& graue naturaliter descendit deorsum quia est hoe .le hoc. est hoc quod nihil aliud est,quam,quia hoe est talis naturae: L hoe est talis natura. Ad argumentum in contrarium, recJFinaliter docior uult soluere argumentum in pede quis iore tum ἐε- nis,quod lie incipit.Contra v. de tra.&e. Et formatur sic arguda πι. mentum Necestitas non est commissibilis cum libertate. ergo
male dictum est in tota ista quaestione: ubi dicium est,et necessitat est eois post bilis cum libertate. Arguitur sici illud non est compossibile, eum libertate. qaessicit aliquid ,dato ν nolimus. sed nec est tas i ilud saeit, scutpatet de neeeissitate mortis.1sotior, dato, ua nolim. re tamen multua diceret. quod quae se eueniunt libere nobis eueniant.
ergo existis uidetur , quod necessitas non sit compossibilis
Item necessitas dieitur quando aliquid necessario st; ueleeeessario fiet:& illud non est commissibile cum libertate uoluntatis: puta quod hoc necessario eueniat. Item absuidum est dicere quod necessitas si cum libertate uoluntatis : quia uita Dei. de praescientia Dei necessario conueniunt ipsi Deo ut dieit D. Augustinus.ergo saluum est attribuere eum libertate necessitatem. Item cum uolumus aliquid:dicimus illud
esse sub arbitrio nostro: quod non esset s ibi esset necessita, et go uidetur, quod necesuas non si compos bilis cum ii
su auro An istud argumentum respondet prolixe doctor per ali-aum. quas propositiones. Plinia est D. Augustinus facient istud argumentum,arguit eo nita Ciceronem qui propter arbitrium nostrum , negauit
praestientiam Dei Quod nihil aliud est dicere; nisi quod Cl. cero,& multi philosophi, dicebant, quod is a non possunt s-mul stare, Deus praesciuit me cultere, de s libare ego curram di tamen ego libete eurto.Ideo nepabat praescientiam Dei. Et totum argumentum es et ibistisicienter solutum: puta, Parpuebat eontra Ciceronem
amen doctor nostet intendit tractare multa bona puncta
de ista praest entia Dei. Primo arguit eontra Cieeronem Domine Cicero, Deus sciuit ordinem causarum; quini tu con- Da praestio cedis, Et omnes philosophi. Sed se est,quoluntates nostrae
sunt de uno ordine causatum .ergo Deus praesciuit istum oria ra icias a.dinem causarumiputa uoluntatum. ergo scivit qualiter Muti, causae: di sciuat v agunt tibete:ergo cum praescientia Dei sat libertas. vltei tua quaerit ibi D. Augustinus in isto textu. utrum eum libero arbitrio tios tonet prascientia Dei. quod nillil aliud
est quaerere, nis, utrum pia scientia Dei, ponat neces tatem in uolutate nostra:quia tu dixis i. quod eum libertate sat nece uitas: utrum praeseientia Dei saeit istam ne cellitatenis Reia spondet doctor cu D. A ugustino, inquirendo, quae es illa neces stas, qu .e est compossibilis cum libertate uoluntatis, uti ust necessitas uiolentiae, uel necessitas immutabilitatis,uel necesstas ineuitabilitatis. Ponuntur aliquae propositiones. Cum libertate uolutita . tis, non est compostibilis necessitas violentiae stat est neces sita, mortis. Et est notandum, quod necessitas mortis dicitur necessias uiolentiae:quia mater a priuatur forma ad quam inclinatur, di homo quocuque modo moriatur. semper est necesilai violenta. Modo uoluntas nunc uam potest uiolent aratu recipiendo aliquem actum : quia habet natu talem inclinationem ad Omnem adium eius. Ideo talis necessitas tiroteliae, uel coactionis, non poteli esse in uoluntaria deo uoluntas non potest cogi :lieet rollet nece stati. ut ui sumeti. Alia est nece si tatim mutabilitatis; ur nesat oppositum alicuius illi succedere te s. addis., ista necessitas est bene compossibilis cum libertate uolunt tis.Paret:uoluntas libere habet aliquem actum;quia ad ilium sarii istiti . se determinat, di nunquam oppositum sibi succedet: ergo ha- ω. i. bei illum actum necisario, necessitate immutabilitatis: scut ,--ΕΔ uisum est v, quicquid Deus uult : uult necesiario neces tate Muta immutabilitatis. Dico ultra quod ista nee enita, immutabilitatit, sat eum prascientia Deiaqua quicquid Deus praseit .s cpis scit,quod nunquam oppositum praesciet: ergo quicquid Deus praeseitr necessatio praescit necessitate immutabilitatis. Vndes Deus sciat Petrum saltiandum. se ipse prascit hoc, quod nunquam praesciet op litum: puta nunquam praesciet istam, Petrus nos aluabitur.
Ex quo insert D. Augustinus, quod eum praescientia Dei. est eomposibilis nec est ras immutabilitatis . Ee illa est eo m- possibilis cum libertate nos ta . Ideo praescientia Dei, stat cum libet tale nostra: & cuin libero arbitrio nostror puta ictae consequentiae sunt bonae . Deus praestit Petrum saluaniadum ergo Porus saluabitur. de hoc facit nece Litas immuta
unde ex ista materia quam aperit ibi D. Augustinui. proptet istam necessitatem: sequitiir pra destinatio, ta repto. s. visa. Latio hominum Vnde scut dico de praescientia, quae est in intellectu . Ita di eo de praede sanatione, quae est in uolutita
Vnde praedestinatio, non est nis pro si tum in uelle diui no dandi Petro uitam aeternam: reprobatio uero est non habere propositum dandi uitam aeternam. Tune dicit ibi D. Augustinus. I, omnia ista:puta praescientia Dei, praedestinatio, reprobatio, non ponunt necessitatem in nobis: sed sem; st,eli bellat in uoluntaten illa Noe est dicere u dato,s, Deus reprobauerat me: id est habeat plopolitum noti dandi mihi tit tam aeternam, posum saluari. Dices: ego possum salvari: natur in esse; ponatui quid set set ponendo illam in esse, quod Deus nunquam sciuit ine damnandum. Vnde ego non facio ,
quod Deus ali uid prius non scitiit, uel quod sciat oppos- tum illi ut quod saltid scivit. ι quod sentit sed ego facio,quod Deus nunquam ita Dico ultra, u scut scientia Dei, re praedestinatio, non ponunt necessitatem in nobis, sed semper sat libertas, ita leti latio, saltem extrinseca. non ponit necessitatem in nobis. Vnde quando Deus dixit Petro; tet me negabis, est reuelatio extrinseca. ista reuelatio non ponebat neces tatem in Petro uapoterat eum non negare:& si da casa ponatur casus v nonne pauerit;ru facies u Christus suit mendax. Respondetur scut D. Andraeas de nouo castio Cot diger. Nun edico Hugo laeti
laris, quod ponedo in esse, ego non possum saee te quin Christit diaerit illa uerba. Sed No facio, quod non dixerit in illam signisca rio nem: sed in silmscatione secundum quam diuina ellantia acceptabat, seu secundum quam subiae et mei, tali diuinae.
112쪽
, filiae necessitas ineuitabilitatii. Issa non potest stare e si libertate uoluntati nostrae: quia dictum est , quod neeessita, ineuitabilitatis,negat potentiam ad oppos tum . icta nunquastat cum libertate uaeque cum praesentia Dei: quia cum hoc, pDeu praescit Antici citium damnandum stat, et potest eu scite esse saluandum.
Sed diis euitas est, ree.JSoluit aliam partem argumenti de uita, te praeseletia Dei. quomodo non insunt necessario ipsi Deo. Bleui et uita po testeui duplicitet.vno modo pro actu voluntatis: de actu in Opi d et με tellectus.& se scut Deus non necessario praescit aliquod su- ν eurum contingens.Εtiam non uult nece lari O. de se praescietitia fututorum, de praedesinatio quae dicitur uita, non insunt me eessatio ipsi Deo. Alio modo capitur uita, pro esse rei. Lese dico, quod uita Dei, idest esse ipsius Dei eii necesse.eis e tamen eum hoe stat,qu5d uolutas Dei libere ei rea illud habeat octum puta dili endo illud. ut dictum ea. Deus libere de ne cessatio diligit te Dat unum exemplum de illo qui libere se praecipitat de sum quando descendit, necessatio necessitare natu tali descendit. de tamen libere uult semper descendere . eigo circa illud quod est necessarium, stat libertas. ergo circa vitam Dei.puta circa esse Dei, stat libertas: quia libere se
Et haec de q uaestion e decimasexta.
ETNDE quaeritur: utrum actu dilectionis naturalii, seu dilectio, re dilectio meritoria, sint eiusdem speciei. Pio declaratione is ius doctor, line argumentis declarat terminos. Ptimo quid sit dilectio naturaliis Dicit doctor, quod dilectio naturalis duplicitet potest accipi. Vno modo pro in-elinatione naturali ad bonum illius cuius est inclinatio. Et tune quaeritur, quid est dilecta o naturalis hominiis Respondetur, quod es illud, quo homo naturaliter ineli natur. Et tune uidendum est ad quod bonum homo naturaliter inclinatur:&repetiemus fidem dicentem inclinamur ad summum bonum puta ad Deum tanquam ad ultimum sinem, i e uidelicet, et illa naturalis inclinatio ad Deum tanquam ad ultimum sne, dicitur esse inelinatio naturalis.
Dieit ultra doctor, quod ista dilectio naturalia, suae est
natu talis inclinatio, eli semper eadem realiter cum illo cuius est.
Et ponitur regula generali . Omnis inclinatio naturalis est semper eadem realiter cum illo cuius est. Ut lapis inesinatur moueri deorsum: illa naturalis inclinatio lapidis, est ipse lapis.
Arguitur se Nomo naturaliter non inclinatur ad Deum, tanquam ad ultimum snem: eteo tu maledicis. Antecedens probo. Res naturaliter non inclinat ut ad aliquid nisi illud possit adipisti naturaliter: Sed homo naturaliter non potest aequirere ipsum Deum. Patet sic: quia vel esset per cognitione. tiel dilectionem.Notum est, quod non possumus habere naturaliter propriam cognitionem Dei. neque propriam dilectio nem Dei. ergo naturaliter non possumus aequitere Deu Issu dargumentum tacit Occham, di de Aliaco. re est directe contra dociorem .Quia est inens doctoris. quod quaelibet cieatura tationalis, habet naturalem inclinationem ad Deum tanquam ad eius ultimum snem; seu ad sua in persectionem. Et istud sutidatur in D. Augustino. Inquietum est cor meum: donee quiescat in te Respondetur hic ad Occham, I maior est salsa puta isti Creatura rationalis non habet naturalem inclinatio
nem ad illud, quod naturaliter non potest adipisci falsum est. Et ponit ut tegula doctoris. Inclinamur ad multa: ti tamen non est possibile naturaliter illa adipisci. Vnde Christus habuit Italiam summam , te
tantam quod Deus non posset sacere maiorem. re tamen habet naturalem inclinationem uniti cum alia . & tamen Deu et non posset eum unite eum alia gratia; nee omnia agentia mudi.Ideo argumentum tuum parum ualet.
Dico ultra quod creatura rationalis ad nihil magit inclitana: ur natui aliter, quam ad suum esse, de ad suum conseruati, di bene esse. Lx uo sequitur unum eo tollatium, quod ista non est nobis euidens: est bene uera, de fide tenenda, omnia sunt iaciada proptet Deum. Ex quo sequitur pulchrum eo tollarium philosophi, turaliter non potuerunt habere actum moralit et bonum complet de pet sectealatera umine naturali non potuerunt cognor
seere,u, omnia debent seri propter Deum. te tamen hoc re. quiritur ad hoe,quod actus sit moraliter bonus deci Ulterius. 5 c. J . Dicit doctor noster, tr per i stam dilectionem naturalem. quae est naturalis ines inacio ad bonum nos tum , non sumus neque boni, neque ma i. quia non est actus; sed est ipsemet homo:quia quaelibet naturalis inclinatio est eadem eum illo cuius est. Vnde bonus,malus damnatus, saluatus habet istam naturalem inclinationem.& de ista dilectione, tio ea hie ad pio positum: sed de illa per quam sumus boni. . Et pro declaratione est notandum quod dilectio naturalis aliquando eapitur pro actu elicito ipsius uolunt a t is. Et hoe dupliciter primo pro actu uoluntatit elicito, idest pro uelle quo uolumus illud ad quod natura nostra inclinatur. Exemplum. natura nos ra inclinatur ad esse suum: do tamen actumelieitum uelle cile ,est actus elicitus seu amare se esse. Tunc ponit docior talem propositione iii Non omnis actus elicitus consormiter ad naturalem inclinationem nostram ebotius. Exemplum. Nat uta nos ra inclinatur ad suum esse: inclinatur etiam ad omnia,quae sunt utilia ad illud esse, di tameuolendo multa talia peccamus: non bene agimus. Ex quo infert doctor noster, p ista consequentia nihil valet. Iste actus elicitur consormiter ad naturalem inelinationem tergo est bonus; non ualet.
Alio modo dilectio dieitur naturalis: quando naturaliter potest haberi sine auxilio .sne adiutorio speciali ipsius Dei. Et de ista est hie ad propositum Ita quod quaestio nostra quae tit, ponendo ea sum. Ille homo quando est in peccato mort li: de sortes est in gratia. iste qui est in peccato mortali diligit Deum: iste qui eu ingratia diligit Deum.Tune quaerite dilectio qua ille qui est in pectato mortali diligit Deum est naturalis; quia non acceptatur a Deo: ille qui ea in gratia diligit Deum, issa dilectio est ingratia quam Deut dedit sibi. unae
ergo quasi supernaturalis, fle metitoria quia a gratia. Alia uolo non est meritori aued naturalis.ultum istae dua dilectiones sint ei usdem speciei,uel non. Isicut uoluntas, Sec. JDicit nune doctor noster talem propositionem: sicut ex natura nostra possumus male agere, ita ex natura nostra possumus bene agere, sine auxilio Dei speciali.Sina auxilio speciali possum sutari.Ita ex natura mea possum illud dimittere.Tair ea magna disserentia est:quia actus malus e praeter,& contra naturam nostram. Ec actua bonus est secundum naturam nostram, de inclinationem nostram. Dices:quomodo.
intelligis,quod actus malus est contra naturam. Et aiguitur se In actu malo, saepe deletiam umquomo ergo dicis sa actus maliis ea contra naturam Respondetur. hominem se priuare sumino bono, de bono tibi debito , est contra naturam Sed homo peccando se priuat summo bono, se priuat tectatu sine quam habere deberet eum Deo. ergo iacit co
vlteii ut taneit doctor paruam dissicultatem virum uoluntas noctia posti t elicet e dilectionem conso imiter ad inclinationem na t u talem Respondet doctor ,'non ponendo talem propositionem. voluntas nostia; de natura nostra , inclinatur ad illam beatitudinem aeternam,ad summum bonum: Et tamen ex pur: snaturalibus secundum proprium conceptum ipsius Dei, non possumus habere naturalem dilectionem Dei: quia naturaliter non possumus habere illum coaceptum. Et dico ibi notanter, secundum proprium conceptum Dei quia possumus diligere Deunt: de diligimus eum. sed hoc non est secundum proprium conceptum in complaxume sed secundum conceptum confusum: de complexum. De secundo, d. c. lConsequenter docior noster uult ostendere quid sit actus meritotius uitae aeternae i per quem possumus mereti, de lu
Et ponit talem propositionem. Atius meritotius est actus specialiter acceptus a Dco, tanquam dignus praemio
Declarat doctor quare dicit specialiter. Pro declaratione est notando, i aliquid acceptatura Deo dupliciter spene taliter, de specialiter. Et pono aliquas propositiones. Ptima. Omnis res mundi,
tam creata,quam increata, acceptatur a Deo, acceptatione
generati : uel generaliter. Dices quid est Deum accepta. re omnia acceptatione generati s Respondet doctor, est
113쪽
propter se. Ideo diligit omnia propter se aest istud diligere om
itia propter se,est acceptate omnia acceptatione genetali. Ex quo sequitur. quod Deus acceptat da mones, di damnatos, di peccata, di Durma, acceptati ne generali. Cliedo: quia
omnia ista aliquid bonitatis habent. Et quia bona sunt . ideo Deus diligit omnia ista propteris . de quod omnia sunt bona.patet . quia omnia ista sunt etitia. ergo bona. Et de ilia aeceptatione senet aliter non est ad propositum . Alia ess aces platio speetalis: re dico quod acceptatio specialis est ordinare aliquid ad aliquod ptam tum tanquam ivlle dignum illo praemio Et si actu, notiti boni sunt meritorii: quia ordinatur ad aliquod piamium, pura ad gloriam aeternam, tanquam digni illa gloria aeterna. Tunc quaeritiirpatis aquailio. Vtrum omnet actus boni nos riciunt digni, de meritoria vira aeterna. Respondetur, quod ad actum meratorium tria requiri titur. Primo uoluntas Dei:uoluntas nostra, di potvi pium, puta gratia, uel chalnas. Primo requiritur uoluntas Dei acceptans ictum acium di ordinans eum ad praemium aeternum. Et dico uoluntatem Dei acceptare acium , eu uelle & diligere istia actum, & ordinare ad vitam aeternam. l. uelle illum accum, tanquam dignum uita aeterna. Lx quo sequitur dicit doctor, v actus meritotius habet duas telationes unam in ordine ad uoluntatem Dei, quia est acceptus a uoluntate diuina: ti unam in ordine ad piae mitim
ad quod ordinatur. Ex quo sequitur hic, v principale quod iacit actum nostium erit tium, est ii acceptetur tali speciali acceptatione ab apso Deo in ordine ad praemium. Ex quo sequitur aliud, ad hoc ut actus si meritotius mo portet, ordinet ut ad praemium illius qui acium facit: sed pro quo ille actus fit. Exemplum .ego do elemosinam pro patre : ego iacio actum meritorium, lite es dignus pranato : sed cui erit metitorius illi I quo acceptatur:& istud patet, Christus metuit . utrum sibi: non: sed nobis meruit . unde Christus nunquam secit actum quin non fuerit meritorius: di tamen non merebatur libr.Ideo oportet, quod sit meritorius illi, squo Deus acceptat. Dico ultra hic, quod in omnibus alias a Christo, di extra terminum qui meretur pro alio, meretur si-hi, & magis, quam mereatur alteri.ut ego dico m illam pio fiat te nuo, ego meteor pro stat te, quod absoluatur a pena put- sat rii. ego etiam mereor mihi' quia iacio bonum actum, &meteor pro ine uitam aeternam, di pro illo solum tetractione purgatoti. Ideo non timeamus bene facere altis, consulendo, docendo, di ea hortando dee. Dico ultra, ui de ratione metati non est, et sat contingenter, uel necessario: sed suis cit, V ite acceptetur acceptatione speciali a Deo. Dico hie propici meritum Christi:Chi istus metebatur nobis fruedo Deo: illa fruitio, erat eius beatitudo,& non poterat non habere stante ordinatione Dei. & tamen hoc nou impedi.bat quin esset uere
Diees Beatus necessatio fruitur Deo, sicut Christui siuebatum quare non est illa fruitio meritoria, sicut fruitio Clit illi' unde chiilius in instanti suae conceptione suit beatus,& sitiebat ut Deo; non autem uirgo gloriosa e bene suit sine peccato originali, di in illo insanti,Christus metebat ut nobi si quare beata non . Respondet, quod meritum te spieit conditiones stippo sti,quod metetur.Modo Christus habuit ante mortem unam conditionem quam beati lion habent: quia potuit uelle licite sibi aliquod incommodum, puta famem,si igus, sitim, di mortem. Et propter hoc erat uiator : beati nullum incommodum pollunt sibi uelle; ideo nullo modo sunt uiatores. Et si quaeras. Ut tum respectus, uel relatio,quin si mediante actu uoluntati, ordinantis aliquid ad praemium dicatur relatiotationis,cum non fiat a ratione. t .ab intellectu Respondet doctor,u, relatio dicitur rationis dupliciter. Vno modo quia stab intellectu seu a ratione.& sic ista non est rationi : quia fit
a uolutitate. Alio modo dicit ut relatio lationis. iii ad uinguitur conita relationem te alem: di sic ista qua tit pet actu Rones rin a uolutitati eu telatio rationis. μι p actas Ex quo sequitur, p relationes rationis sunt, di per actsi uoisu.ileatis, lutitatis, L pei acium intellectus. ia suli emiis meritorium,&c.Jsis Nune doctor nostet qtiae tu de principio essectivo ipsi sa-
De Hinc es ctus metitolii. Et dicit ip ad hoc, v actu si meritotius. requismua . - titur, quod a duobus prodi, ea a ur scilicet a ii Oluntate. N a fraesui motio tiar quod si unum illotum d sciat, iam actu non erit merito
ν, piso titis. Dicit ultra doctor, quod ad hoe, quod actus sit inerato . tim potiet ir libetὰ a uolunt a te producatur.Et ponitur ibin a ti, latis argila. voluntas au omui actu tuo semper labete se ha-
, t :& s aliquando neeessitatur aeausa superiori, puta a Deo
hoc non est tollere eius libertatem. Oiletido uoluntatem agere secundum inclinationem obedientiae, quam habet ad primam caulam, non tollit eius libet talem:sed sie est, quod quado necessiatur a prima causa, nece illatur secundum obedietiam quam habet ad primam causatia: ergo non tollitur eius libertas. Vnde est notandum D quaelibet res oeata est in plena obedientia ipsius Dei ad hoc , quod Deli, saciat de ea quiequid se 'tion implicat contradictionem sed non implicat contradictio n nem, v uoluntas necessitetur . ergo Deus potest neces litare uoluntatem. Et dico. ut sicut aliqua res naturalis, scut lapis , natus es descendere deorsum e nihilominus est magis natus state sursum ad uitandum uacuum , quam ad descetidendum deorsum:Sic dico, quod uoluntax magis nata est obedire pii nix causae, quam si ad suum proprium actum. Dico ultra po- se . nendo unam regulam. Quandocutique sunt duae causu puta g superior, t. interror di superior agit confatigenter: secunda μagit simplieiter contingenter : seu ad Omnem actum uolti itati, cre at a prima causa agit contingente t. ergo ipsa uoluntas creata mete i inplacat et contingenter agit. Ex quo sequitur, et possumu, tenete simpliciter 'voluntas beati .licet nec ellario nece ii tate secutidum quid, fruatus Deo, tamen simpliciter contingenter ibi agit.
lui ibi diis c tilia , supposto ergo quod ad hoe, quod actus
si metitotius, oportet u producatur libere a uoluntate , uae littiue, uel imperative. Dico nune imperaraue propter actus
bonos fui a uoluntate impetantur; qui sunt meritorii secundario.lic ut dare eleemosinam pati peti propter Deum : istud dare, en actus potentiae motiva.& non uolutaris: sed quia imperatura uoluntate, est secundario bonus. i)onitur ibi alia regula . Nulla cieatura potest esse indigna Deo tanquam peccati ix, absque commistione, uel Oniassi ne libera,rei licitae.
Per hoc soluitur egregia quaestio de puero non baptisato:
Puer qui nunc nascitur, est in peccato originali ante bapta sinum: uolo quod moriatur sine baptismo . . t tum iste damnabitu is Videtur,u, tunc propter duo peccata. Di imo damnabi tui quia mortuus est in peccato originali:damnabitur etiam uia obligabat ut habere baptismum, de no habuit. ideo em sit, ideo utiletur, quod etiam damnatur propter illam omissionem. ita Ῥ breuater quaeritur.utrunt puer ante antios disci et iovis, obtigetur ad tecipiendum baptismum s c, uis noti reeipiat,omittit. Respondetur ad aliud per regulam positam , . . , nunquam est omissio, uel coni missio imputabitis, niti liticia r& quia pueri ante annum discretionis, ti: hil libertatis, uel usus rationis habent. ideo pro tunc ad nihil obligantur, ut pro tunc. .ante annum discretio iris : ergo iste non uamnatur in si
pro peccato originali. Nunc alia dissicultas est.Tu dicis, ad hoc quod actus si Dia, a is rismeritori ut, uel demetator aus, Oportet, quod sat ab habente m. r. . . gratiam. Et hoc stim per intelligo de merito gloriae X ter tia. Et νύ - . astitium ad hoc suod acius sit m tritotius, iusserat, quUu tiat ara ,-- ab illo qui habet statiam: uel requitatur. quod eliciatur, id- eu producatur ab ipsa gratia, sic, quod ipsa stratia hi princi pium elicitiuum illius actu partiale. Respondetur cum Omnibus doctoribus, quod non stillicit, u producatui ab habeti te gratiam sed oportet quod producatur ab ipsa stati a partialiter. Probat doctor,homo existens in gratia, potest peccare ueniali ter :& illud peccatum ueniale stab habente statiam, de
tamen non est adius meritorius: quia tune peccatum ueniale esset actus meritorius.
Lx isto uuli habere doctor noster, et, quod libet peccatum II l. a ueniale, si compostibile cum gratia;nec consuetudo peccan- La .ciadi ve maliter, tacit de Demali mortalea Contra D.Bona uentu re M. . ad . tam . consuetudo iurandi, uel incutiendi iocose, non iacit de leae. M ueniali mortale. Dico hic unum licet peccatum ui arae ad M, ei, non corrumpat gratiam, limitivit tamen ictuotc mgram x. Lt -- . . dico hic quod ritu orgiatiae est actio stariae. Vnde exactibiis c Di. Q. oemalibus ac uiruntur habitus, quae trahunt seu inclinat ad -- . .. oppo tu uiti chaia talas. ideo diminuunt ictuo tem charitaris M. in .., seu actionem charitatis. accipe exemplum de manibus, quae fa 'i, itapo:lum mouere lapidem,& si sisentur non perdunt potentia, .F. tamen non pollutit exeriere attum mouendi .liem nonne babetis charitatem potest iacete adium indis eiciate in notum Mu, sic di i te non eis meritorius, & tamen iit ab habente gra- M. A a 4 tiam tergo sequitur,u ad hoc, lactus sit metit Orius, ni ostii ..i iri scit,utiat ab habente gratiani sed requii Hur, quod eliciatur rici. A pti ducat ut a gratia.lbi eli notandum, quod actus indisse reui
114쪽
rens est a' M.qui non est malus, sed ex genere est bonus: et
men pro tunc non ordinatur in Deum. neque actualiter, neq; virtualiter: auia pro tune non tenetur ad illum actum. Dissicultas est maior de actu contritionis qui dicitur ineritorius. Et cogitemus, quod est differentia inter attritionem , di contritionem . Atilio, est actus bonus moraliter continuatus usque instans in quo Deus dat gratiam . di tune in illo instanti illem et actus,qui dicebatur attritio, uocatur contri lio, S meritorius, tunc de condigno: & tamen tune non elicit ut a gratia. sed tune solum formatur gratia. Breuiter credo, quod ista maior se debet glossati :omnis actus meritorius elicitur assaria. alii prius ille actus suetit elicitus:sed non oportet, quod eliciatur a gratia, si prius fuerit elicitus: quia non potest est ei bis. Sed s eliceretur alius actus, eliceretur a
Da tertio principali. In isto tertio articulo uult doctor
ostendere qualiter actus moraliter bonus, ta actus meritorius deberent ad inuicem. Et est primo notandum , l, doctor usque ad sum .disputatiue procedi licet quae dicunt ut ibi, pro maiori partesia' ueta.&probabi ia. Pro maiori declaratione eli notandum, quod bonitas morali , id es quae incit actum esse bonum moraliter . non est aliud quam conformitas actus as tectam ratione, plene ditiatem de omnibue circunstantiis debitis conuenire.actui pro
tinc. Dices quid eli actum elisi consorme in dictamini recto Dico, quod actum seri conforma ter ad dictamen, ea actu si ri, secundum quod itidicium iudicat ipsum esse iaciendum. Exemplum intellectua iudicat, id est dictat, quod surgendumeta pio matutinis dicendis in honorem Dei; ibi ea dictamen: quia dictamen est semper in intellectu: quia nunquam est nisi iudicium, ii et assensus de se saetendo uel non faciendo. Tue illud uelle, tuo ego uolo surgere surgere,est actus motalis: &est bonus quando sit eon imiter ad illud dictamen . Dicebatur hic complete dictans propter philos ophos, qui secet ut vitillos actus con imiter ad dictamen incomplete dictans. Dicebant aggled. indum est bellum propter conseruationem reipub ici dimittebant semper Deum, seu circunstantiam finis ultimi. Ideo ineomplete d.ctabant. Die ergo, quod ista e5sormitas actu, ad dictamen tectum complete dictans, iacit a-oum elle bonum moraliter. Et ea ipsa bonitas motalis. Et ista consorinitas, non e senili respectus conuementiae illius actus ad dictamen. Nune ergo dicendum est de bonitate metituria, id est quae facit actum bonum meritorie. Respondetur de mente doctoris. N acceptatio diuinae uolun talix ad praemium aeternuin: &elicatio a gratia facit actum esse bonum meritorie r ita quod si quaerat, quare iste actus eii bonus meritorie Respondetur: quia isse actus acceptatur a Deo ad vitam aeternam;& caesi citura gratia, uol untate eliciente, uel praecipiente. Ex quo sequitur . si de lege ordinata, scut dicit Oeebam ad hoc,quod actus sit meritorius, oportet quod eliciatur a gratia. licet de potentia absoluta pollet elle actus meritorius,qui nunquam eliceretur a gratiar sed solum acceptaretur a Deci
Ex quo sequitur corollarium, quod actus bonus moraliteriti acius mera toti ii pro eodem supponunt, idest idem important de spitis eatomateriali nuta unum, & eundem actum. Exemptu Petius uult date eleemosina pauperi propter De uris ud uelle, e si actus , nus moraliter: quia sit conformiter addiciamen rectum:& s illam et actus numero eliciatur a gratia
Ex quo sequitur, ut postquam actus moraliter bonus, dia. tius meritorius, est onus.& idem actus, si non deberent he- e. nisi sorte specie accidentali . Ex 'tio sequitur pro eones usone doctoris nostri, ip actus
cra iter bonus N actus metitorius, non deberent specie es . si titiali ted tantum speci e accidentali. unde actus moraliter bonus es in potentia ad hoc, quod ipse i t meritorius patet sic qiua actu, primo lit conscii miter ad rectam rationem r dise est botius mi taliter: re tunc elian potentia ex natura sua, ut elici aior a gratia.& quod aeceptetur ad pia inium aeternuti illud lacti ipsi ni elue metii otium. Non est ergo alias res, Deque aliti, actus, cua est actus moraliter, bonus, & merito. tius. Dico tamen tiltra, quod pote si e sie a ciui bonus moral, tet,qui noti erit bonus memicirier puta quando set ab illo , qui non habet pratiam quia tutae desciet cotinotatio merito , puta quod esui attir a gratiae tamen si conso imiter ad te iam tali ne ut ille siti peccauit mortaliter,& post peccatum mortale uult dicere horas suas proptet et emisitionem .pec
catorum is ud uelle dicere est bonum moralit ei: au Ia si conformiter ad rectam rationem. Et tamen non est actus meritorius: iuia non elicitura etalia ideo potest esse actus morali ter bonus,qui non erit bonus meratorie.
Lx suo uult habere doctor noster,u, omnis actus bonus meritorae, est bonus moraliter; sed non e contra. Ex quo sequitur,quod Deus nunquam acceptat actum qui si dissormiter ad rationem rectam . Llaam ad nullum prae Natum,nec temporale, nec spirituale .nec unquam aliquis passus sacrae seripturae est glossati dui nisi erion ex glossetur,u a, liquis actus malus, si ordinandi ad aliquod bonum, seu praemium, sue temporale, sue spirituale. Dices sorte, ne concedo, i, actus moraliter bonus, di a ctus meritorius, non differunt specie quo ad naturam, &entitatem Sed bene deberent specie in genere mortis. Arguitur se.aliquos actus disterre in genere mortis, uel εillos aesus esse alterius,& alterius enta: alii, uel est illos actus aliud,&aliud accidentale importate ised primum non est dicendum:quia iam visum est, u unus actus est bonus moraliterti metatorie. Si tu dicas seeundum : quia aliud & aliud accidetale important. est uerum:quia actus meritorius aliud con notat,quam actus moraliter bonus: iuia con notat. qu Ad eliciatur a gratia, de ordinet ut ad eloriam aeternam: N actus moraliter bonus, connotat, quod sat conformiter ad rectam ra
Contra hoe.Dicis,quod actus moraliter bonus, est in potentia ad actum meritorie bonum 1 ergo non differt specie ab eo etiam in genere mortis. Respondet doctor per aliquas propolitiones. Prima proposito. Actus qui est bonus moraliter est in mistentia ut ipsemet eisiciatur mera totius, ut patuit de attriti ne, te contritione. Alia pro pol tio.Bonitas metitoria non facit actum esse alterius specie in genere moti, bene addit unam bona talem. Exemplum. i aequi usque nune fuit gulo sui , post gulositatem uult abstanere a tanto cibo, propter Deum ue i se actus est ho-a ut moralitet in specie abstinentiae. Sol te, habet simile actu . puta abstinendum est a cibo propter Deum: Donne ista duci abstinere, sunt eiusdem speciei in genete moris: puta abstinetiae:& tamen unus est meritorius, de non aliust ergo bonitas meritoria non uariat speciem. neque genus moris ei go nu est dicendum, P actus bonus motaliter, de actus mera totius,debetent specie in genete moris.
Dices illi actus debet .nt in genere moria, uae sunt ab alia, di alia uirtute sed actus mera totius est a gratia.& actus moralit et bonus,non est semper a gratia : ergo deberetit specie in genere moris:istud argumentum quaerit tot dissicultates, Pest mitabile. Et pro declaratione uerum est, quod gratia . seu charitas infusa de qua se loquimur, habet suos proprios actus distinctos ab aliis uit tutibus: inclinat ad dilagendum Deum propter se:& diligendum proximum propter Deum di uelle proximum diligere Deum,& hoc e st amare proximum. Notum est nunc et nulla uirtus moralis habet similes actus,& ibi esset notandum pro regula, et actus uoluntatis,distinguuntur adiri uicem per obiecta,sicut actus intellectus. unde omne illud 'ad' ponitur post uelle, uel nolle totum illud est obiectum illi vivolitionis. Exemplum. uolo dare eleemos nam paupera propter Deum, in tali locoriolum hoc sequetis, uolo, est obiectum illius uolita ni . t tinc dico ultra, ut Oniam uolitio, quae trabet aliquid pro obiecto, quod non habet alia, di stetum specie ab alia Exemplum.Sortes uult date eleemos nam de suo, pauperi propter Deum: Plato unit dare eleemosinam de suo paupeii pio ter Deum, illae duae differunt spectu: quia una ha laetly de suo pro obiecto, quod non habet alia : practicetur ergo charitate, di aliis uirtutibus. uolo dilistere Deum, uolo dare pauperi eleemosnam propter Deum, differunt specie.clarum ell. ergo,ν actus aliarum uirtutum, & chalitatis disserui specie.se ut illae u irtur es differunt specie.& ista sunt de me te do totis,ti quae intendit hic habere.
Contra conclusionem, quae die JDoctor uult adducere aliquas rationes probantes, T actus mota iter bonus, di metitorios dii linguantur specie. Et tamesuit concluso nostra, i, non di stinguitur specie effetitiali. uisum est quomodo unus & idem actus. dicitur bonus moraliter,& meritorie. adducit doctor aliquas rationes ad probandum, si distinguitur specie ectentiali. Et set matur se to Iudiciati dictamina practica secundum quae sunt actus moraliter bonus, ic alius metitorius,distinguuntur specie: ergo illi actu,
115쪽
Ais in tuuntur specie. Pro decla latione isti u est notangum, diu Ad in istit moralibus iudicium, di dictatiun .sunt aditis intellectus per quoa iudicantu, aliquid cile fac indom, uel non saetendum tale qualem fieri dicit, uel seri ncio dicit. Exemplum. intellectus iudicat, quod Deo situ tendtim est: & uelle se uire Deo est actu moratas. Et pro declaratione ea piamus unum adium morali ter bonum, puta sortes qui est in peccato mortali, dat esee. mos nam pauperi propter Deum: ti Plato qui est in gratia . dat eleemosinam pati peri pr pter Deum :date sortis, e actu bon ut moraliter:& dare Platoni, est actus meritorius: respiciamus tunc. uirum fiant secundum diuersa dictamina , uel diuersas prudentias; notum est non notum est ci, iudicia sectindi m citiae illi di actus fiunt , nou deberent speete: quia Sortes iudicat danda est eleemo lina pauperi propter Deum. Et iam Plato iudiea: se. Item dictum ei tui unus , di ide actus potest esse bonus mota iter, S mei itorie, successue &ille nolit se eundum diuersa iudieia. Ex quo uolumia, habere pro conclusone, τ non oportet v
actu s mota uter bonus di acius meritorie bonus hat, lecundu
iudicia disse te a specie. v. vis a Contra. Acius moraliter bonus sit secundum iudieis quod . . Alis, i aturaliter postumus habere et ted actus merito liti, si solum in secundum iudieium, quod s de habemui:ergo is a iudiei a deberent specie. antecedens probatur philosophi naturaliter habuerunt ista iudicia quod moriendum ell pto defenso ne rei publieae,& propter adium uirtutis : sed quod omnia debeantheri propter Deum hoc solum fide,& te uesatione babem ut capiatur ergo illud iudicium, danda est eleemo lina pauperi pptet Deum: istud iudicium non habetur nis sile, & testimo. mo bonorum patrum quibus su: t reuelatum, UOmnia debeat fieri propter Deum. - , . Pro solutione istius argumenti, notandum quod argumenia ' tum quaerit unam diis curtatem. utrum sdes infusa,& s dei aeruista, inclinent ad unum, , eundem actum: quo declarato oluetur argumentum,& ponuntur aliquae propostiones..., . Prima ad buicquid ines inat fidei acquisita inclinat sdhi in su oco Dic v fides infusa inclinat ad omnes assensitis δε ad iam dii nos ra, ipsa tamen sol a. non potes inclinate, i seu producere aliquem actum s dei habit iis insus soli nunquam possunt exire in altu. Dico hie actus s dei semper sunt in intellectu, di non sunt nisi Lindicia, uel astensus praetio uel speculatiui. Exin plum assensus per quem ego allentio isti, Deus e trinus, . di unus assensu, est s dei.
sit - Ex quo sequitur, non oportet, p s habitus disserant spe habuis, se; eie, p acius ad quos inclinant dissetant specie quia fides infudisso i ιν se, di aequisita, sunt habitus da iserentes specie A tamen inestis a. a Im naiit ad actui eius deni speciei. Dico ultra pro argumento, rum dare eleemosinam pauperi sic, m illud date non sit propter Deum, nec actualiter, nec uirtualiter, non est actua botiui moraliter. nunquam enim aliquis actus .est bonus mota iter nee per consequens meritot ius nisi sat propter Deum actualiter, uel uitti aliter. Dico ultra, u iudicium dictans compleiade actu mota liter bono, est actui fidei. Naturalitet non postumus habete tale . Ex quo sequitur , qu Ad tam actus complete moraliter bo- O nus, quam actus meritorius, sunt mediante uno actu s de Qq avis bio istaeu de fide: qtita hoc dicebant seri propter Deum : ergo
male praesuppotiebatur in argumento, quod actus moraliter ει erm m ' botius iit mediante uno iudieio naturali. N actus meritorius τι dimi a mediante uno actu supernaturali ioe falsum est. Et si dicas ulterii, , iudieium quo si actus motaliter bonus non est ita certum seut indicium quo fit actus meritorius r
uia tale iudicium est a sde infusa: ti fidei infusae non potest su belle salsum bene tamen s dei aequisitae potest iu belle saliu, di a s de acquisita est iudicium secundum quod si actus mO-- taliter bonus. A aesti, metitori ut est a sde infusa: igitur disserunt specie. Doctor nosset ibi egrestia ponit. Primo dicit, P quod ad Oocitiam certam . dux condita one, tequiruntur .pu
m ta euod si ii ne deceptione 1 re quod sit i ne formidine. sis ne deceptione, puta,quod ita sit in te icut per eam iudi
Ex quo sequitur, ut certitudo notitii, semper insequitur obiectum. i. iliud de quo habetur,a quocuque habeatur, di mediante quocunque habeatur rquia notitia est certa, quia ita E, sicut ego iudico. Lel non ita est, sicut ego itidi eo. Et hoc sue ea tisitura Deo, sueas de acquisita suem ius deo exeludit deceptionem. auia bene sequitur. Est certa: eigo est sine deca Prunc .Et tunc pono aliqua propositiones.
rt Ima. mnes actui s dei nostiae tam aequisitae, quam Insuta sunt semper iudicia certa. Ex quo sequitur, p postquam iudicium practicum plene dictans de actu moraliter bono, uel metitorio. ea actus fidei, sequatur inquam ,π est certum iudicium Sectuatur ulretius, Pmedia per quae habent ut iudicia bene pollunt facete ad iot-midinem notitiae: sed non ad certitudinem. Sequitur ultra, Ppropter hoc, q1 unus actus est a s de instisa , di alitis a fide ac quil ta; pro p ei hoc non sequit ut, sit maior certitudo in uno, aut minatio. vlterius est notandum , ri, eertitudo aliquando prouenie
ex notitia terminorum aliquando ex certitudine antee eden
tis. Exemplum saetamus unam demo nil rationem Omnis errabundus,ese pungendus risse est errabundus:erso iste est pungedti, motiria de icta maiore, es notitia certa, habetur ex noti itis extremotum quia est euidens. ita ιν quieunque habebit notitiam extremorum iudicabitu, est puniendus. Concluso puta iste est puniendus habet euidentiam , & certitudine ex euidentia maioris.
Ex quo sequitur u terius, P scientiscus actus, te actus qui non est seientificus. immo qui est solum fidei, distinguuntur specie:& tamen non oportet v, actus uoluntatis qui sequitur ii io, actus,disset te specie. Exempluni, asse Sortes ex experie tia cognoieit, st indigenti est subueniendum Plato sol si scit. quia est sibi dictum , di scit per te iii monium a terius: isti duo actus disserunt specie. utrum actus uoluntatis qui sequum tur digerant specie, puta uolo subuenite pauperis Dico aeno differant specie. Ex quo ergo sequitur, v dato in dictamina per quae sunt actus moraliter bonus, di aciut meritotius,diiserunt specie, isti actui non digerunt specie . Ex quo sequitur, et dato, cp notitiae habeantur per diuersa
media non oportet propter hoc, quod die ditant specie a notum est, quod per demonstrationem. possumus habete notitia eonclusonis: di etiam per experientiam: di sunt eiusdem speciei. Contra Gregorium. ut omne reii barbarum, dici Medicur scit iliam per expetientiam, N per demonstrationem. Sequitur ergo contra Gregorium, v d aue istas specifica medioru , non alguit diuersitatem notitiarum causatarum ex illis diuersis medii . RisTAT soluere argumentum. Et formatur se. Non est minor dissetentia in principiatis, idest in causatis, quam in principiis ergo ubi principia disserunt ine cie, principiata deberent specie. Respondet doctor ad illud argumentum, adducendo opinionem Godoste di de sontibus. quae stat in una coetu sone salsa puta habitus, non concurrunt ad subsantiam, ideol entitatem actu, sed solum concurrunt ad conditionem actus. Pio declaratione est notandum,quod communiter di eunt doctores. habitus iacit aliquas conditiones circa actum, putasacit. quAd actus elicitur delectabiliter . prompte & expedite. Vitellii dicit doctor, quod differentia est inter habitis, insti-sos, di habitus acq sitos. Habitus in se ii, non iaciunt ictas nditiones citca actum: sed solum habitus aequisti. Et apud est uerum,&tenent omnes doctores: N in hoe diisetunt habitus insus,& habitus aequisiti. Ultra dicit doctor quod habitus tainsus. quam aequisiti concurrunt ad litinantiam actus, id est ad productionem actus, produeendo partialiter actus: tam eud ille tenter: quia habitus aequii tus, ii ne insulto potest noducere actum: sed infusus sine acquis to nunquam potes partialiter ploducete.ut baptiratus habet habitus in his os illi habitus ii quam produc ut actus s dei: sed oportet mi astuantur iuuenes ut pater, uel magister dicat. tu debes credere, Deus est trinus, re unus, de tunc generabuntur habitu 1,qui sunt aequisiti . unde isti inelinant bene ad actus fidei, sed non insus. Et hae de ista quaestione.
COM tristes xxx doctor nos et in hae quaesione quaerit, D. . . .
uitum actus exierior addat aliquam boimate in , uti mali- ire ui l . tiam ultra citium interiorem id est actum uoluntaris. Exem' nitri.
pluti Petrus utili date Me emolinam pauperi propi r Deum; ini. H. . actus ini emor est uolo.actus exterior est istud date, puta callere panem, di dare pauperi, Ne.Tune istud velle quo ego uoo date eleemos nam pauperi .est bonum: luaerat tunc, ut iam istud date si bonum:& vlt um sit bonum alia bonitate, quama ilia tute taci Pura, quam utile dare motandum es, ui
116쪽
e terior est qui imperatur a uoluntate. vltra dico. quod actu I. st imperari a uoluntate.nihil aliud est . quam ipsum actum ter.
ἰI mpe minare alatim uoluntatis eu quam s. pra ipsum cadete adiurara a la- voluntatis:& li tu pet eum non eadat actus voluntatis, ego di Me. eo quod nulo modo es imperatus hico ultra, F peracium interiorem, intelii .mus in illa quaestione actum voluntatis. ita quod quaestio est,ut tum aditis qui impetatur a voluntate, anυν r. habeat aliam bonitatem,quam habeat actus iarietior per que
pro solutione illius quaesionis doctor ponit aliquas propostiones.
Prima propositio. Ad line, τ aliquis actus dicatur bonus,
uel imalus, non sufiicit, ut impetetur a voluntate . sed requiri istar utilias eiusdem suppositi. id est ir tam actus interior, quainus exterior, sat ab eodem suppotito. ieci ab eodem. Ex quo dicit doct. quod nos non quae timus hic itis de actu bono moraliter.& non de actu bono naturaliter, qui actus naturalis ea ius qui non est pmprie in pote state nos ra sicut sunt actus
Amis , G puxςntix uegetatiuae qui non subiiciuntur imperio uoluntaeiari. , is nunquam possunt esse neque boni,neque mali. Et si
dicas, pollutat praecipi a uoluntate.patet. uoluntas rotis prae
cipere. uolo generare, uolo tauttite. Respondet doctor, quod ... In omna tars est mala intellectio actuum ammae vegetati
is , u Notum est, uoluntas potest bene praecipere, quod
μ' comedatur bonus cibus, quod ambuletur uetius meretricemi si actui non sunt actui animae vegetat tuae; sed quod nutrimentum conuertatur in subsantiam aliti: hoc est nutrire. uistium illud si in potestare nostra certe non Dico ultra, quod generati est ex semine geneia te prolem: istud non est in potestaten 'lita di tamen bene applicationes sunt in potestate nostra. Ideo dicit doctor, quod non loquimur de actu naturali; sed loquimur de actu qui poteti esse incirali ter Lotius, unde ut dictum est, actus dieit ut bonus mota liter, qui si se eundum dictamen tectum complete dictans de cireu ii stantiis. Dicebatur
ultra quod sunt actus uni ut suppositi, idest v ab uno supposito santiquias actus inretior. .acius uolunta: is,& alius exterior .ellent in alto,es alio suppolito,non sequeret ut, P actus exterior esset bonus, uel malus.
r. a . sacio paruas quaestio ues, seeundum quod Oecham iacit
argii menta potio casum, quod aliquis praeeipiat igni ut ill
. - net candelam in honorem Dei: utrum istud illuminale, qa - facit ignit si bonui actus in igne : & patet quod sit bonus alia stula Impetat lar ab actu Doluntatis bono. Notum t ii, quod vo, luntas uolens illumulate candelam propter Deum, est bona Soluit dotior istud algumentum per hoc T dicat, o Itct,li si utitui supposittit, id est quod ab eodem tiant tam actus uia. luntatis, quam actus impetatus per hoc etiam soluitur aliud argumentum Occham cistud uelle ducere lapilles in elati litu , propter aedis eationem claustii propter Deum. Eso impercialino,quod potiet, tu portat: ut tum illud potiate quod facit
asinus,sit actus bonus.uidetur .a, siciquia amputatur ab actu voluntatis bono: igitur ille actus impetatus erat bonus: ra n solutum est argumentum quia oporte ui actus imperatus di imperam si eiusdem suppositi. Per hoc ioluitur egregium argumentum,uolo quod aliquis uelit so praecipitat e de t tittitis udoelle et malum , quando est iii medio quod conque nolle habeat, ibit deo rsum .Tunc qua ro utrum istud praecipitate, id
est de se eo de te deorsum, sit bonum, uel malum notum eli, Uest stetit actus uoluntatis. Et quia actus uoluntatis est malus.
ergo S isiud praecipitare simi liter est actus malus: quia licet postquam est inelio a tus non si in potestate nostra: tamen in choatio est in pote itate nostra: licet continuatio non sit in potestate nostia. Dices, ut tum post nolle, quod ille habet in medio, iliapptaecipitatio si bona, uel mala. Respondetur quod non est nista,quia des ructa est eausa mala, puta actus interior nempe aditis uoluntatis. per quod uelle uolebat se praecipitare. Sc. Igo uolo occidere aliquem, di postea me poeniti t, de
habeo nolle. illud uelle post nolle, non est malum sicut dieitur sortes postquam bene bibit,cognoscit se bene bibisse, εe ipsui renitet tantum bibisse, de male iactum est tantum bibisse: tamen postea erit ebrius utrum illud ponite te de bibisse ante quam iit ebi ius,iaciat quod inebriatio non sit mala Respode tui .et istud inebriari, di uerberate, quod iacit sortes possea ,
Non erat malum.quia tunc remota est mala causa, a qua istud, sequebatur.
Primus era. Dicit ultra doctor noster quod actus interior se habet u habet actum extetiorem pro obiecto partiali, ut uolo date clec molinam, Omne quod eadit post alium uoluntatis, est obnctum. 1 unc dicit docior ,quod nos nua quaerunita an actus
exterior qui est obiectum partiale, faciat ad intenso ne actu
interiotis, puta actus uoluntatis, qui de facto intensus is de in hoc est dii serentia inter atrum detideria . qui en citca absens, de actum dilectionis qui est circa praesens: quia cum uiu- et actus desideria nunquam est ita intentus, sicut adius dilectionis de re praesenti.
Quaerimus ergo de extensione actus exteriorit, & iri teri ris, puta, utrum actus, interior sit bonus una bonitate N actus exteriot sit bonus, alia bolinare:& intelligimus ut ditium est, quando actus e xterior eli coniunctus actu i interioli , idest ab eodem sunt, di i unus ab alio imperetur puta actus exterior
I De primo, utrum bonita moralis &c.J Dotior oliendit in generali de illi, de quibus intendit tracta reteti dicit et tria tractabuntur in illa qu xltione. primo unde actus accipiat suam bonitatem moralem S utide dicatur . bonus morallicr. Secundo unde aliquis artus dicit ut esse laudabilis, uel uituperabilis. Tertio determinabitur utrum stalia laudabilitas ita actu inretiori qua in in actu exteriori Primo ergo doctor determinabit de bonitate morat In ita unde actus , s eu quare actus dicatur eise botius moralitet. Et ponit hie doctor nolui multas diuationes.
Piimaeli u, bonum multipliciter accipitur. Vnomodo ca e,--- pitur absolute , ut es passio entis: & sic dicimus qnod omne μens est bonum.Sed dices, quid est illa bonitas quae conuerti- - ,, tui cum ente s Respondetur quod dicit gradum persectionis durat ei quaelibet res mundi habet aliquid perlectionis, quae pei se eis, Oio es eadem realiter eum illa te: & hoe multu declarat Andreas de nouo ea sito, in primo, & illud uocatur botium abso tute captum . Alio modo capitur bonum in respectu, seu bo- num alteri, idest in ordine ad aliud & istud est multiplex. Quoddam est naturale quoddam delectabile:& quoddam morale, seu honestum Dieit doctor quod bonum naturale est dii tu naan plex.qnoddam est essentiale, di primatium. aliud est acciden -- s ttale, di secundarium. Et dieit doctor , quod bonum naturale
essentiale, leu primatium,est integritas entitatis alicuius. ut
quando aliqua res habet quae requiruntur ad suam entitate; illa res est bona bonitate naturali. & primaria, seu ellentiali Et dicit doctor quod malitia illi oppo tua .eii delectus alicuinins te uiliti ad integritatem illius, ut ad integritatem hiami - .nis requiritur quod habeat caput. pedes .manus ti c. si aliquod illorum deficiat, tunc non est bonus homo. bonitate natutali essentiali. d bonitas aeeidentalis naturalis, seu secundaria est quae saeit ad bene essemon ad elle simpliciter : sed ad laene esse ut puta habete sanitatem habere pulchram faciem: bene loqui: de sic de altis. Dico ultra,ut dicit doctor , quod omne
conuenietis alicui dicitur esse bonum illi. cui conueitit. Et dicit doctor , quod aliter dicitur bonum illud cui conueniens conuenit: S illud quod conuem ti quia accidentaliter: sed ip- sum conueniens dicitur bonum iii se, ut iacies dicitur bona pulchritudine, denominative r sed ista pulchritudo est bona ex se quia est ipsa bonitas.Vlterius dicit doctor noster, quod si eut rex diei tui bona duplici bonitate naturali rita actus nostii dieuntur boni duplici bonitate naturata .primo dicuntur boni bonitate naturali primaria, qu ae non est nis integritas illius actus: de de omnibus istis bonitatibus, non est hae ad propositum. Aliam bonitatem habent actus nolim accidentalem a ruta secudat iam,quae est in ordine ad aliquod extrinsecum, pii ἴta ad rectam rationem:& de ista bonitate accidentali actus. ehie ad pro postum. unde ista bonitas accidentalis actu ,dici i, . tuteoni ortilitas seu conuenientia. ad rectam rationem. habuiali Ex quo sequatur corollarium. Quod postquam ista boni tas est se accidentalis.& secundaria actui, dubiu est an aesti, 'pollit elle sine tali bonitare.ita in esset acias, ta non esset
nus tali bonitati. c IsTA conuenientia. soluit istud dubium ,& poriit talem γ' 'propostionem. Duplices sunt propolitiones praesicae. Quadam sunt necessariae, di per se tiosae: di istae habent necessario stiam tectat udinem ut Deus est diligendus. Ista non poti int M. Tamisperdet e s uam tectit udinem, sciat non posti ni falsificam, se no ..posunt esse s ne ista tectitudine. Aliae sunt propositiones practicae contingentes. licut De ut est cole ndus in sacramento alistari, sue est suspendendus. Et quia istae propositiones sunt cotingentes, possunt sals scati .ldeo pollunt esse sine rectitudineti consorinitate ad rictam rationem, de actus consor mes ad iudicia istarum propolitionum possunt esse mali, de indisse εtes puta si Deus, uel lex,nunquam praecepisset, quod Deus esset colendus in sacramento altaris, scut in antiqua lege erat,
in qua erat falsa: iura praedicatum non supponebat.
117쪽
Quaerit aliam quaesionem ibi. Hoe est ad itidie lum illius
intellecitis. Iudicis, ad hoc, quod aciut sit bonus moraliter, oportet,quod tiat conso imiter ad intellectum: quaero tunc , ad quem intellectum, uel ad intellectum diuinum i uel ad nostram id est ad rictam rationem nostram, uel diuinam. Respodet doctor,quod oportet,quod fiat collibri et ad intellectu diuinum; qui in leue ius di nus sicut producit Omnes res, Ita cogi,oicit Omnes res quando,& tibi, N qualiter, vitat huri .Et est hic notandum quod istud debet intelliri quavido tu
dicium diuinum iudicat nunc patrem meum elie morae dum: di ego iudica ho patrem meum nutic non elia inori etidia, uel puniendum. Vtrum ego teneor conformatu actu mccs iudicio i ii diuino. Dico p noti: quia illud iudicium no dicit nos teneri ad illud uoleti aurit. Per hoc soluitur illud dictum quod i iactant omnes doci. Pros non tenemur conformare uoluntatim nostram in v Omo uolutata diuinae.1 in hoc et Deus uult,reu in hoc tr Deus uult nos debet e teneri,& obligari.
t ulterius aliquod est agens ,&c.llii Andit declarare unum quod supra dictum est,u ad hoc ,
I acius dicatur bonus moraliter, oportet ua irat mundum omnes citc unstantias debitas melle actui. Diceret aliquis,quq sunt illa circunstantiae, quae debent laci te acium bonum moraliters Bi euiter dicitur ad liti quod lunt sex citctitis antiae, scilicet qui cu , quom do,quando,um cur, id est propter que
finem. Declarat doctor noster ptimo, auis, id est, quod agens illud quod bene mota litet potest age te. Et dicit docior , cum Ommtius doctoribus,quod oportet, quod sit agens liberum , idest agens libere, di secundum uoluntatem.Dices, quq ratio est illa quod requiritui,quod si agens liberum s Respondetur, quod in actu biano morali Op ttet este agens: requiratur potentia: t quimur actus . Exemplum homo uult dare eleemosinam rasens eii homo,quae est potentias uoluntas acius, Euelle dare eleemo linam Eed dices, quae ratio est alia .Respon- dctur, quod non est quarenda causa, nisi talao quidditati ualet minorum, id eli quod talis potentia,esi talis potentia Litalis actus, si tali. actustile uidelicet,quiad tal .s actus non potestes enisi a liniali potentia. itaquLu ti quartas: quale actus uoluntatis libere tit. Respondetur: qitia actus uoluntatis, est talis alius: N potcntia iii talis potentia, S sic de altis. Date diem plum doctor suare talis aciti, est a tali potentia, di talic biecto, hoc est cx natura sua: uult .rgo habere dodior, quod ibi non diu quae tetida ratio, niti praecise natura timvirorum. natura ergo actus tacit,quod aertia fit talis, di quod tita tali pol tutia Non eli qualenda cauta, quare actus moialiter L tius, est ab agente libero, niti natura terminorum: quia acius et a is naturae N potentia, eii talis natura. Ex iso potest inter iam, quo e pi ima Orcuti stantia , puta quis, conuenit tam acim bono,quam actui mal quia ad hoc, p sit malus, Oportet, uilit ab agetite libero; ergo i iacucunt innira est cummunis adacti m Lotium.& malum i sta Quem tidum. P inulti doctores dubitauerunt,dicentes iv per qui, dcbemus intelligete qualis: puta quale agens agit. ut tum iit Eei icus utrum religio ius, ut tum puer: ut tu senex: uitum insensatus, d. e.
Pro declaratione i stius pono aliquas propositiones. Prima propolitio. alitat persona, bene saeit quo ad alleviationem, di quo ad grauitatem: sed g faciat limplicitet adactum moraliter, nihil facit:& tatio huius est: quia saetiet unum agens liberum solum, & non ellet quale, aliquo statu,
non minus posset agere moraliter: quia talis non ellet in ali quo statu, puta sacerdo , nee teligiosus. nee ecclei allicus sed homo sinpliciter. Dico uitta, V licet qualitas peri. a. aggrauit, tamen nusquam potest sacere, quod ueniale iit mor .ale, tii si torre pet accide Nauta tot te uandalirat.& illud ego os lembo: uias illa sua lias laceret de ueniali mottale, sequeretur quod ille, Od cum tali qualitate, ubicunque tale acium laceret, te per peccat et mortaliter: quia semper e talas qua litas de iam ii l. istud secrete acet et uputa dicet et mendaciuioc sum, non peccat et . Ex quo sequitur, ις multum iacit eire utillantis peribuae e di assi auat nunquam tamen x se iaciat de tiemali mortale. Ulterius ex rationibus,&e.lvolt deelata te de secunda circunstantia actus, & ponit talem propolitione ira ex istis uerbis supradictis, puta ex hoe, UO; Ottet, quod sit agens,&quod sit talis potentia, puta libera A ex natura actus postumus concludere secundam circum. iant iam, puta ciretin stant iam obiecti, quae intelligitur a cuiuita quod ti ult dicet edoci riuod obiectum ea conuenies actuisti;a actus est talit actu :&potentia est tale agen .rxem misi,
qua te iste cibus est conueniens comestioni ι quia comedere est talis actus,& potentia eii talis potentia. Et breu iter dico tilita, tu obiectum an morali biit, est illud supra quod cadit aia eius exterior, uel actus uoluntatis. Exemplum. uolo dare eleemosinam cuis Petro. Petrus eii obieetum .unde illud per quodies pondet ut ad tu terrogationem iactam per cui, erit Obieci iam.
Hie es diis cultat ut tum illud quod est obiectum in moralibus . hi obiectora conue mens ex natura sua, uel quomodo eli obiectum Et pono casum, Sortes, di Plato, sunt eiusdem rationis ruolo et aliquis exiliam et Sortem pauperem;& Platonem diuitem Si det Platona, male dat quia diues.si Sotti, bene dat quia pauperexitii matur,& tamen sunt ei uidem natu tae ergo sequatur, et obiectum in moralibus non est obiectum convcmen, inquantum est talis naturae, pono hic aliquas propositiones.
Prima, apprehensio,vel exissimatio de aliquo, iacit obi
lium elle conue mens . vel disconuenient. unde existimatio qua quis emi stimat sortem elle pauperem, facit, quod Sortes erat obiectum conue mens dationi. Sortes ergo non est obae. tium conueniens ex natura sua: sed propter talem existimat ionem.Dices illa ex immatio aliquando ei l falla N erronea, ut in plurimum: ergo tu male dieis. Breuiter dico hie, quod si sit error ititi mei bilis, id est et iaciendo moris est,nonyoia sum scite ueritatem, tunc est ei ror in uincibilis: di moderni omnes tenent istum modum dicendi. ideo dicunt, , Iacob qui concubuit cum Lya, non peccauit: quia hoc feeit errore mi inca alarquia fecit, T moris es. Sed dices. iste potuit euitare illum errorem:ergo non fuit et tot inuincibilis. pater: qui si cepi ilet unam thedam, ut videte .utrum erat Rachel. Dico P potulisset uincere, sed moris non erat: quia modis non est uidete mulierem suam rantequam uadam ad lectum. Vnde adducunt ut mihi tres teste di audico dicunt uerum, ego iacio ις moris es: ti tamen mentiuntur. Ideo ego iudico erro re inuincibili Sequitur ergo quod eo nui mentia, uel discon uenientia obiecti, est secundum apprehensionem . Vnde Iuda qui concubuit cum Thamar uxore h. virum: utrum peccauit peccato ineellus uel fornicationis ipse credebat eam esse hiet et taeem. Respondeo, quod peccauit secundum, quod existi inabat eam ei te mei et ricem .ideo peccauit solum peccato tot
Lx quo sequitur. pquis habens societatem eum sua, po te se com nutiere peccatum stupri uel etiam tot meat totiit: secundum .p habet aliam di aliam existimationem de ipsa muliere. Vnde si esset mea uxor,quam ego existimarem sororem viso cognoscendo ipsam, peccarem peccato incestu Unde tu da committebat incetium: quia cum eonsanguinea cum aut ne. Verum eri, F committebat incestum: sed tisi peccabat peeeato incetium iad peccar o tomicationas. Aliud est in acii saliorum agentiunt, qua agunt praeteriti tellectum,&uoluntatem: via otia edi iam est apias cotitiemen, quia talis narurae. Ex quo sequitur aliud corol. otium, quod nihil es conuenient Dei dis ccnti emens uoluntati,nili quia est volarum, uel nolitum. Ex quo sequitur,s Dahil ex natura rei eli conuemes
Vltemus dicit doliot: ui qua Moactu cadit supra obiecta conueniens, talis actus eli bunti moraliter ex genere puta dare eleerno linam pauperi, cii obiecium conueniens. Dices quare talis inus dicatur se bonus ex genere s Respondet dotior, v ideo est:quia scut genus determinatur per suas differetias, ita actus cadens supta obiectum debitum, potest determina. ii pet alias circunstant ras : puta per quomodo, per ubi, per
lissa autem bonitate,&c.Jv ilum est in lectione praecedenti de duabus circunstariis,
actus moraliti puta de quis, ta decui. Nuc doctor noster uult determinare de alia circunstantia: puta de circutis tantia finis, idest quis est ille sinis propter quem debemus iacete operationes nosti a x. Et vult habere istam declarata onem :ad hoe quod aliquis actus dicatur esse complete moraliter bonus, oportet, quod tiat propter Deum, uel actualiter, uel uirtua liter. Et in hoc conueniunt omnes doctores: & set invia
Ex quo sequitur corollarium, v snis ultimus omnium operationum nostrarum, est iple Deus.
T tine tangit ibi do tot dissicultatem. Quid est laeere ali quid piopter Deum. orio declaratione istiua quaestionis sunt IIes modi inter omo M.
118쪽
hει doctores de hoe . Quid est nee re aliquid proptem De u.
Isim Primus modu, citi pisus Gregorii de Ariari tuo, qui dicit, γιmata κιd iacete aliquid piopter Deum, nihil aliud est quam dilectionen Devi ιm Dei esse causam dilectionis creaturae. Et tune amamus creatu
modia . . tam propter Deum. Vnde uult habere,quod quando dilectio
vis. Gog. Dei . st c aula dileti ionis creaturae , tunc est datigere creat ut apropter Deum, idest quod dilectio creat urae caυ satur a dilectione ipsius Dea. Dimittit ut in hoc ille Gregorius ab Omnibus docioribus:a Scoto ab Oecham e ab Andi ea de nouoc ota a. sto. N singulari eii in sua opinione . Est alia opinio domini
Cccham de Aliaco de omnium ni dernorum qui dicunt, si
diligere aliquid propter Deum, nillil a iud es, quam dilectionem illam habere pro obiecto patriali cieaturam, propter Deum. Exemplum . Volo dare eleemosinam pauperi propter Deum, illa datio fit propter Deum. qua te quia uolendo , habet hoe totum pro Obaeeto: dare eleemo linam propter lacum ti habet istam particulam Deum, pro obiecto partiali. Et illa
pinionem tene ut omnes modeitii di etiam uidetur eile opinio doctoris nostri. πιι miam Est tamen ibi notandum, quod doetor noster aperit alium 1 . modum qui ea tertius modus quem approbat, A. dicit, quod facete aliquid propter Deum, es facere actum. de uelle illumatium set . pro p et Deum. Exemplum. ut si uis petat : quid est date eleen, itin am pauperi propter Deum I Rci ponde t doctor, quod n4hil aliud es, quam uelle istud date, esse propter Deum. Iste modus dicendi est multum probabilis.& illum modum tenent multi doctores. Et ideo doctor no stet probabili ter tenet duos modos dicendi de hoc: quid eu facete aliquid propter Deum. Pirino propter D cum, ese partiale ooie-Dum. becundo, quod ea uelle illum actum fieri, propter
Lx quo sequitur. r tenendo istum modum, quem aperit ibi doctot nollet, a iacere aliquid propter Deum, nunquam potesse nili mediam e una copulativa puta iacete actum : di uelle ἡ . iisum actum heri proptet Deum.
Dicit ultra doctor noster, cp cireunctantia sinis est principa par Orci. li, circunilautia in aestina ol alti non ς sequatur, sinis e bonus: νη - ergo totum bonum est Sed si e , sol, est malus.eiso totum ι strat alum. Finis non es bonus: quia sorte ego non tacto propter finem: ergo actus non eii bonus. non dico, ergo actus est malus.. Ideo ex la negativa noti in leto unam auum alitiam : quaa actus non est malus aliquando. ubi non potio fimur : puta leuare fetiueam a dc tamen fiatis non est bonus. quia ego uoupono
aie sunt tres opiniones in ista materia. ibi est dissiculias, quae est opimo Sco. de alio tum dociorum:u ad hoc s actu, si
bonus mota iter,oportet Ia actualiter, uel uirtualiter liat propter Deum.
-- ὰAu Vnde iacere aliquid actualiter propter Deum, nihil aliud. iii inopiis est, quod quando actus fit considetando te cogitando Deum. Dia Sed facere utitualiter aliquid propret Deum, nihil aliud i si, is quam sacere aliquem actum, ad quem movemur propter co- , .ι. e. gnitionem, de dilectionem ipsus Dei prius habitam . Exemplum. Vado ad cantandum miliam, di antequam uadam, ego cogito & dico;uolo dicere missam propter Deum, Lyrci Petto, di vado, ec dico ni ita in . di amplius non cogito de Deo: sed continuo istum actum ex prima cogitatione, di dilectione Dei. ideo virtualiter facio propter Deum: quia is a motio. ista inceptio, eli propter Deum ti uenit a Deo. N etiam illud Boi, Ma mora sequens, uirtualiter est propter Deum.&ctedo ut istid ita ertii ν nisi Dis v ad hoc sta liquis actus si bonus moraliter, oportet, V satra Deum a- aci ualiter, uel uirtualiter propter Deiani ea dices : non e suis Iu laser, cit ut dicit Gregorius, de alii mode i, ip sat propter Deum Mol Mimia habituali ter. ιεν. Vnde ponunt omnes isti moderni istam propostionem. Ad Loe . quod actus sit bonus motaliter, sussicit, quod sat habi- tua Her propter Deum. Sed dices: quid eli istud sacere habi tua ut et propter Deum Respondent omnes isti, quod iacere habitualiter ali uid propter Deum, non est aliud, quam esse
paratum . quod ii cogitaritur Deus, uel consideraretur, seretpt pter Deum ut me uerbero: ego facio habitualiter propter Deum:quia si tunc cogitai cm de Deo, sacerem propter Deu . N dicunt. I ipud facete,ctim ista praeparatione, me uel beto: Henobasur cuiacere .abitu alit ei propter Deum. illud nihil ualet. Et araei. ω D puit ut sic. non sequitur.5i go considerarem de Deo, ego iaceiem hoc proptet Deum ista conditionalis est salsa. ergo pro
piet it ud falsum, non uidetur, quod actus debeat dici bonus
Item arguitur. Actus praeteritus, se se habet, quod duaest in potestate nostra . quod sat bonus e ereto suturum contingens qnod potest ei te, di non esse,non debet facete actum
Post ei reunstantiam snis, &e.J Doctor nosset dicit. quod quarta et leunstantia. que requi ritur ad hoc qu5d actus si bonis, ,ea modus agedi. Vnde mo D
di agendi est quod actio, uel operatio, sat secundum com- .munem decentiam,& honellatum hominum. Exemplum .date eleemosinam pauperi propter Deum .est bonum 1 sed ii illa datio sat conti a communem decentiam puta proiiciendo ri- bi panem per caput,descit modus isse dat propter Deum: sed non debito modo. Et hoc est, quod communiter dicitur, Ommbus adde modum. Modus est pulcherram a uirtus. adesi pulcherrima circunsantia uirtutis .i deo dicitur Hilarem datorem diligit Deus. Dices, bene. ego uolo quod aliquis dat eleemosinam pauperi propter Deum: sed proiiciendo panem per
caput, uel facit aliquem alium modum utrum peccet Rei podetur hie,quod iste male agit moraliter: nolo dicere, pec cet Non solum priuatur, idest noti ponendo circunstantiam: sed ponendo circunstantiam contrariam. ideo male agit mo rati tet: sed credo quod non peccet :quia solum agit cotra honestatem, di decentiam:de non percutit eum: sed ponet ira terrain. si tamen laedent eum, fortassis committet et aliud peccatum sed tic faciendo,dico quod non peceat, nec mortaliter, nec uenialiter. Vnde est hic notandum, ut dicit doctor, quod actus dicitur malus moraliter,dupliciter. Vno modo priuati- , Πυι diei-ue. Alio modo negative priuatiue,quia facit actum, non po- ι--οι-nendo eircunsantiam quae deberet tunc a nesse. Exemplum. iis malississe in die dominica debet sacere talem cultum proptet Deu: Dp ιν.
ipleo mittit ilia in citcunctantiam,stus, puta propter Deum.
isse actus est malus priuatiue quia deberet tunc habere talem circunstantiam,quam non habet. Alio modo dieitur malui contrarie,ut quando non solum non habet circunstantiam, quam pro tunc debet habere, sed habet contrariam. Exem- .plum.dare eleemosinam propter uanam gloriam, istud dare, debetet fieri propter Deum ti non st: sed propter cit constantiam contrariam. Ideo ille actus dicit ut esse malus moralitet
Hic sunt paruae dissicultates. Prima est, nunc non teneor diligere Deum, sed praeci e die dominica , S aliis diebuη de
terminatis, puta sesiuisnamen ego do eleem sinam. uel dico solas meas, A non facio propter Deum , uitti in i ste actus sit malus . seu utrum ego peccem rgo semper teneor diligete Deum, sed non tunc. Et in hoc eli eontroue ilia inter Gregorium de Arimino, Occham, de Aliaco, & Scotum . Diceret Gregorius,quod esset malus. quia caret circunstantia , quam debet et habere. Di eo quod pto tunc non debet habere, & i5 dieit Motus Occham,de Aliaco, quod ibi non est peccatum, nec ille actus est bonus. neque malus, sed uocatur actus indis o - .setens. Et pono regulam. Quandocunque aliquis actu caret 'aliqua circunstantia quam pro tune noti deberet habere, ille actus es indifferens, di non est bonus,nec malui. Alia dissi l 'tat quod est peius dare eleemosinam propter uanam gloria . . . uel dare eleemosnam & non propter Deum: quando tamen M Uitalis .
debeo facere propter Deum thoe est querere quis actus est peior uel actus malus contrarie, uel actus malus motaliter priuatiue, qui caret circunstantia quam tunc debet haberes Re
spondetur quod actus contrarius semper est peior; quia semper duas malitia, includit. Primo desecium citcunctantiae bona quae debet et inesse, te cum hoc includit dissor tatEcit- cunctantiae malae. Ex quo sequitur corollarium. Actus post uut malus se per est peior . quam si omisso actus boni. Exemplum. ut odire
Deu si sit possibile est peius,quam sit omisso dilectionis Dei.
ut ego omitto diligere Deum die dominica, de Petrus odit, tune Deum, peius iacit qui odat, quia ponit contrarium a ctum,& omittit diligere, & tenetur, Ze eum hoc iacit actum
contrarium . . . eis GPossea restat tractare de circunstantia temporis, ut dieit do -ctor quod ad hoc, quod actus dicat ut boni , moraliter, opor t et,quod sat tempore debito;debitum dico quod tempus debitum est quod se se habet quod praeeeptum, uel ordinatum
Aeetet illum actum in illo tempore. 5e non contra comm nem eon su et udi nem hominum. Declaro; aliquas uult ieiuna
re in die dominica propter Deum; dico iste, male agit, quia facit ieiunium in tempore prohibito. unde non solum ea consuetudo non ieiunate die domini coaed est praeceptum, de .'hibitum. Aliud exemplum latet dicens horas suas tempore
debito, bene sacri, di non quando deberet pia cie, sui a con i
119쪽
suetudo laudabilis est, non direre horas tempore prandii, Ndebemus distinguere tempora. Aliud eii tempus comedendi: aliud doliniendi. unde s non uenitem tim pote prandii, utrupeccatem Dico quod non sed indigetem calii pati ne ciuili.
S debetem ieiunate per diem, non propter culpam : sed pio
ε ciri Ia Det ei minit de ei reunstantia loci, te oportet facere a tus mi ei. loco debito: pedico loeus dybitos, est loeus laudabiliter cosuetus pro tali atrii uel ordinatus uel praeceptus. Ex omnibus ii ii inseri doctor noster u bonita moralis. eos si it in integritate, idest in illis sex eitcunt antris: ita s: s una desciat, iam actus noti et bonus: non dico , quod sit ma us: quia pro tunc sorte non debet habite circunt an
Infert ulteri ut doctor, .r istae cire uti stamiae, proprie sunt
conso imitates ad dictamen tectum. Lx quo insiti v istaec it constantiae sunt quaedam relatio. nes sol maliter. um de eitcunstantia loci, oi malit et mone senili consortiritas loci ad dici amen rectum quia facio in illo loco , in quo dictamen dictat. Ex quo infert, quod bonitas moralis formaliter non eli nidi s agglegatum elictio stantii , seu istis cotiso imitatibus ad seM e ' dictam eii in lectum. Et quo sequitur, quod bonitas moralis
non est aliquid per se tintini: sed est unum appregatum ex omnibus illis conformitatibus, sicut pulchritudo non es aliquid per se unum, sed est proportio membiorum, coloris. N quanti talis, quod si unum illo tum desciat iam non est pulchritu
Arguitur se. num est in praedi ea metato qualitatis . ergo I 'Bi noti litipoliat is is telatione, seu conformitates ad tectam rationem Respondet doctor, uod omnes isti ternum, bonum, malum, scientia habitu . licet important relationes, tam e habent modum pix dicandi qualitatis di ideo ponuntur is piae dicamento qualitatis. Ex dicti inscit finaliter scotiis , quod aliquis actus potet induere multas circunstantia multuiti in uirtutum, idest potes se ii proptet fine, multatum vii tutum , sicut propter multas uirtutes. ut quas potest ambulate ad ecclesiam pio pterobedientiam, di ibi est iustitio . propiet Deum , ut etiam ad licet populum,& est actus liberalitatis.& dicit doctor, si quando aliquis actus si si opter plures bona, circunslaticias, tanto ille aditis eii melior, quanto sunt plura bona mortua , tanto ille actus est melior ut vado ad ecclesiam propter obediemia ut dicam nissam propter Deum, di propter istam pauperem
' sed eotii, , , utilius sie Si hoe esset uerum ouod dicis; sequeretur,quod unus estediu causaretur a plutibus caulis aqualibet illarum, enitis sciens ad producendum illum tium. s actum . Respondet ut ad illud quod doctor nos et dicit, quod unus esse ius non potest este a pluribus causis to talibus stetit ab una seotium.Vnde quando sunt ibi plura motiva. aestis hi eum maiori conatu, N uelociori modo, quam si esset solum unum motivum. & de hoc tu secundo placii.
.' De secundo principali,& J2. ariis a Consequenter docior nostet uolt ibi determinare de quin titu busta que se ille et d. laudabili, uituperabiripum bili,puam rabi ta
Et pio declaratione ponit talem propositionem. imputabile, est superius ad laudabile, de vituperabile, de ad pati altate. Vnde notandum est, P omne laudabile, est imputabile ad aliquid bonum: etiam praemiabile: smiliter uituperabile, Spuni bile, ordi Intur ad aliquam paenam .Sed dices: quid in ieiu-ois per iminutabiles Respondet dodi Omliud dicitur imputabile quod est in ubera potuitate agenti I: puta ad praemium,
uel ad poenam Ita p uult hic habete dortor, p nihil est imputabile ad poenam, uel ad gloriam, nisi sit in libera potestate illius qui lavit. ix hoe dico quoad torum Dei: quia in toto ex - ie ibii. , litidiotie post et elle. Dices: quid est acium esse in bera potestate uotira Rei pondet doctor, quod acium esse mlibera potestate agentis, nihil aliud eu nisatauin polle no heri quando hi: uel posse fieri,quando non iit. Et ibi mani sellatur libertas nolitae uoluntatis, ita T li quis peta uolunta, li-
ἔ-a bete egit quare quia quando agit, potest non agere uel qua af d, non agit potest age te . nis a superiori caula prxu curatur. V Per hoe soluitur egregia quae itio quam Quaerit dominus' Adam. Virum peccato postit peccare ἰ uel utrum aliquis
Arguitur se. Vel homo peccat quando peccat,uel quaado
non peceat non est dicendum, p peecet quando peccati quia
quando peccat: sic peccat, P non potest non peccare. ergo nou peccat: quia tunc non libete agit. Rei Pondet liae, F qu do homo peecat peccat:& quando homo peccat, pote ii non peccare. Ita ur plina E sequitur:peccat in isto instam .erpo in isto instanti potest non peccare. Quod Probo arguendo ite . non i qui tur: iste non potest peccare, ergo non peccat. Notum est , non secluitur . ergo oppositum consequentis ilat cum ane Oppositum consequentis est, ille peccat .ergo illud, iste peccatsmul stat cum isto antecedente, ille potest non peccare ergo quando peccat, potest non pecate . de potest non peccare. ergo
Ex illis sequitur differentia inter agens liberum , 8c agens inaturale. di hoc laepe dictum est. quia agens liberum se dete
IMνvTAni L . vult declarare quid sit imputabile. Et di- rm cit, di duae conditiones requiruntur ad hoc, T aliquid iit im- ouid . . .
putabile: puta r sit in potes a te libera agentis. cundo pse . - bonum, uel maium propter quod ii sit botium ad aliquod piet 4mium. si sit malum, ad aliquod malum. Ex quo sequitur, P satis patet quid sit uituperabile, & laudabile. Unde oe malum, eu uituperat ile supple malum culps. rasile. siue sit mortale, siue ueniale: sed non malum poenae: puta stan O , lumegere tibiam. Dico ultra, ponitie malum est int, onestum, di in μαψι decens puta non eii honestum, τ religiosus ueniret nudus ad clausitum: licet sorte non es et peceatum: led inhonesii Mintum est tamen, et propter illam H hone Isalem, di indecentia, Doteli dari una parua castigatio, non eae ibi sit px ccatum; licet indecen : puta mingere quando Papa transit est inhonestum: ram Hilalicet non peccatum. Dico ultra, plaudabile, est botiunx, di it . si Ar
honesi uni Dicit Arii .et laus eli coiiicilio boni alicuius, sicut Lmdsi dicere.Certe domine uos estis bene doctus : unde dicere bona de Sotie est laudare Sortem.&istud potest fieri tine peccato . Ideo iolum lio mo debet respicere finem. Ideo caueant adii latores,dato l dicant uerum, tamen non ut laudent: sed ut lia . beant aliquid ab eo cui adulantur. Et bieuiter, quando ibi est mendacium magna est adulatio. CONs Qv NT It quaerit doctor noster aliquas diti culta tes. Prima ei .ultuni postit este aliquis actus in libera pol cita- a te lio minis, qui non ordinabitur neque ad pixuam , ncqυς -d praemium .Respondetur per aliquas propolitiones. irrima. Aliterati dicitur bonus moraliter: & aliter diei tui esse in potet a te honianis. Unde actus dicitur bonus moraliter,quia iit coniormiter ad rectam rationcm plene dictat enide circu; stantii Sed actu dicitur esse iri libera potet alea
uintis,qui lie se habet, et quando fit, potest non sera. de quando non fit potest seri . ut uisum eis, ta qualiter, probatii est pertinam consequς nti λm Ex istis infert doctor multa corollaria. Primum Non sequi itur iste actus est in libera potestate agentis, puta hominis .em . leo est imputabilis ad ponam, vel Draemium. non sequitur. er- . lgo praemium, quod requiritur ad accum imputabileni potest 'Asto virust ex isto.Ilii sequetur una dissicultas: utrum lactux indisterens dicitur aliquo modo imputabilis. Si e uidelicet, ponatur, P aliquis det eleemosinam pauperi, εἰ no det neque actualiter,neque uirtualitet propter Deum: utrum ille
actu, si laudabilis uel uituperabilissEt arguit ur,er fit uituperabilis. Ille poterat sacere actu propter Deum:& non fecit. ergo ille est uituperabilis. Pro solutione istius est notandum. v ista disti cultas cloctoris, quaerit egregiam dissicultatem. Vt rum, ille qui non bendastit sicut poeteli, peccet .Respondetur breuiter, P nullus obli eatur ad iaciendum onme illud quod potest: sed obligatur ad faeie udum illud quod tenetur. Vnde ista est limpliciter con- Aile edenda: ae tenemur ad aliquid quod possumus: quia ad ali quid quod possumus tenemur immo non sumus obli Rati, muad aliquid quod possumus.Sed non sumus obligati ad omne, quod possumus Se quando dicimus, quando IIumus bene agere, debemus. ut dicit S.Gregorius. distiugue, de omnibus propolit ionibus, de debemus: uel pto ut ly debemus dicit decentiam, do honestatem. te sic uerum est, quod debemus, delehonestum est Eo decens .aut si ly debemus dicat obligatione,
Ex istis in seit scotus, quod actus indifferens, saltem non elelaudabilis: sed non pol sumus habete ex doctrina sua. Utitui
Ex omnibus istis inseri doctor, si ad hoe, quod aliquis actus iit laudabilis, oportet E sit moraliter bouus . de ad hoc ,
120쪽
quod se uituperabilis, oportet vhd si malui.
Quae tit hic nunc egregiam di incultatem. Actus interior,&actus exterior, sunt duo actus uerum est. Et sunt boni duabus bonitatibus. uerum est. vel mali duabus malitiis. uerum est . , ut tum snt imputabilei ad duo praemia, uel ad at poenas. Si sint malit exemplum. Volo dare eleeinosina pauperi propter Deum.volo, est actus interiori date, est actus exterior. isti duo actus, ut tum sint boni duab. bonitatibus: utrum imputentur ad duo praemia puta,quod ly, uolo, imputetur ad unum gradum gloriae:& ly, date , ad alium gradum gloriae s de malo s- militet practices. Respondet doctor ponendo talem conclu
s... Actus qui primo est in libera potestate agentis, solus est itare qui est imputabilis ad noenam, uel ad gloriam Sed se est, lsolus actus uoluntatis est immediate an potesate uoluntatis.
adeo solui ille est imputabilis ad poenam, uel gloriam .
Ex quo inscit doctor quod licet actus exterior, N imperetur a uoluntate,& si bonus,uel malus seeundatio, non est tamen imputabilis alia imputabilitate, quam actus interior. Epllam , iste uult dare eleemos nam pauperi propter Deum , Ecdat alius uult dare cum tanto conatu. di non dat: quia nihil inuenit in butia sua:quis illo tum magis meretur Ee uidetur ιν piamus, quia planitis bene Opetatur duabus bonitatibus :qiua vult dare, de dat. secundus solum una bonitate operatur. Respondet docior propter pluralitatem bonitatum, no sequitur pluralitas imputabilitatum : sed oportet semper quae tete imputabilitatem in uoluntate. Ex quod equitur,quod illi duo aequaliter metuerunt apud
Ex quo sequitur corollarium.Quod actus exterior non ad dit aliqua imputabilitatem praeter eausam quae est ab actu in-eterioli.quaerenda est ergo totalis imputabilitas in uoluntate nolita . oci Ieses, i ultra luxit. Vndet prouenit istud: q, actus exterior, imria isti, non ira imputabatis,scut actus interior Respodet doctor, iis ponendo talem conciusionem. . Hoc prouenit ex eo, quod actus exteriores non sunt se in potestate nostra: sicut acius uoluntatis: quia nihil ea tam in potestate noli ra, ut uoluntas, id est actus uoluntatis Ideo imputabilitas solum attribuit ut uoluntati de non actibus ala rum potentiarum. Et s ibi quaerat. Quate constemur de actibus exterioribus cum non importent aliam amputabilitatem ab actu interio tivespondet dominus Adam consitemur de istis actibus exterioribus, non quia aliam imputabilitate ni habeant ab actu interiori: sed quia cognoscimus per istos actus exteriores, quantus conatus fiat in actu interioratia cognoscamus grauitatem iis interiotis.
Ulterius eli tamen notandum Pinstitia,& lex et uilis, quoad punitiones suas, non respicit actus interiores, sed actus exteriores:& proptet illos punit.Sed Deus oppositu iacit, Deus
intuetur cor hominis non autem, quae apparent.
g. Arris in DE lettio principali primo daci potest. Nune doctor nosset quasti tur intendit resolutorie soluere quaestionem praesentem.put v qua iis . tium actus exterior sit bonus alia bonitate, quam actus int xior. Et ponit hic aliquas propositiones. Prima. Sacut actus interior est bonus; ita actus exterior est honus qui imperatur ab illo actu interiori. Secunda propositio . si eut actus interior, & exterior, sunt duo actus realiter distincti, ita sunt boni duabus bonitatibus realiter distinctis ab inuicem. illa concluso probatur auctoritate, de ratione.aucto litate D. A ugustini. Dieit enim Augusti Lus. xiij.de trinit. capit. . vel xiiij. Homo dicitur esse miseruoluntate mala. & eli miserior, quando executio uoluntatis est. Vnde executio uoluntatis,est per actum exteriorem. tunc se, homo est miserior per executionem uoluntatis: de illa exei cutio uoluntatis est actus exterior: ergo ille actu, extetior addit malitiam super actum interiorem. secundo probat ut idem ratione. Bonitas moralis est interritas illorum,quae secundum rationem ope tantis dictantur debere conuenire actui. Sed alia di antur, secundum tectam . rationem debere conuenile actui interiori , quam extetiori ergo sequi iuriqu4d erit alia bonitas in actu interiori, quam
Dii scutias est in minori, ad probandum istam minorem r& pro probatione supponat, ut alteri ut conditionis est actus
antetior, di actus exterior. pa t.Nam quicunque actus exte-
do protimo: uel actualiter iuuando proximum, & iste est alter modus, qui est una circii stantia uirtutis, de eo auenit actui 'exteriori, Ae non interiori. Tune ite arguitur. Atiae conditiones,& circunctantiae coniauemunt Qui exteriori,quam actui inteliori: ergo dicetur botius,uel malus, alia bonitate, uel malitia,quam actus interior: quando dictabuntur aliqua conuenire actui exteriori, quae non dicentur conuenire actui interiori. Item dicit doctor,tecta ratio non dictat conuenire debere
actui, quae sunt sibi impossibilia sed se est quod tecta ratio dictat conuenire aliquas circunstantias actui exteriori; de nocia a interiori.ergo sequitur, T actus exterior est semper obiectum actus interioris. re per eonsequens dicetur honus de
nominatrue, bonitate actus exterioris.
Et hoc intelligendo &e.JRespondet doctor per aliquas pro positiones.
Prima. Verum est, in actus exterior est semper obiectum a- si se . .ctus interioris. tune dico, P actus exterior, secudum quod est iis ἡ,ia, obiectum actus interioris . nunquam est bonus alia bonitate, iactis, ille quam acius interior.nee malus alia malitia, quam actus inte- riis .ad istio si dicas, p quando actus exterior consideratur, ut est ob maia. . si iectum actui interioris, S solum in esse uolito,tunc uerum est s actus exterior, non est bonus alia bonitate, quam actus m- G , ita. ietior Sed actus exterior consderatus, secundum suum pro- ω diis. ouiaptium ese,est alius ab actu interiori Ruia aliter hi, de alterius . iactis, conditionis est,quam actus interior. interior. Conti a ista instatur.Arguitur se.Quia actus intelligendi, Q.Λ- seu propositio mentalis, eu uera eadem ueritate qua etiam 1esignita,seu intelleti per ipsum. Etiam est uera proposi- sutii in latio uocatis denominatiue; sed non alia ueritate,quam si pro Risu tipolitio mentalis ergo etiam res uolita, non erit bona alia Ditat quam actus uolendi. Respondet doctor noster, ut iam illud est solutum:quia iam dictum est, quod actui exterior, inquatitum est uolitus in ratione obiecta,non eli bonus alia bo
Dico ultra,quod non est simile de actu cognoscendi,& uo lenda. ius ratio ea aliquid cognitum potest esse simpliciter i& formaliter uerum .inod ostendo, propositio menta is creata, est uera:& tamen subordinatur uni increatae uetae. Sed co- tra. Aeius exterior,& actus interior, sunt secundum unam tesulam prudentiae: & conformantur tini dictamini recto . R a pondet ut hic, quod uerum est, conformantur uni regulae, tamen secundum aliam.& aliam partem regulae: ergo congruuel quod actus exterior, & interior, habeant aliam, di aliam
Conseque ter docior noster probat adhuc, actus exterior non habeat aliam sonitatem,quama aut interior. Et arguitui se . Actus exterior non habet bonitatem : nis propter actum in temoren Nerso,probatur, is non habeat alia bonitatem, nis ab actu interiori auctoritate Atilio telis quia ubi unum propter alterumtibi tantum unum est.
Pio solutione istius est notandum, ς tota Issicultas est in ti,, - , ista auctoritate ubi unum propter alterum. Et dicit primo do .li, -- Ictor, et ista auctoritas est magis pro nobis, quam contra nos; diati, uis. quia dato,quod actus editerior habeat bonitatem propter interiorem.non tamen propter hoe sequitur, quod non habeat suam bonitatem propriam. Exemplum. concluso habet ueritatem,& euidentiam, pro put praemissas : & tamen propter hoc non sequitur, quin habeat propriam ueritatem. ideo argumentum est magis pro nobis, quam contra nos. Sed dices: quid uult proprie habere icta auctoritat, quod ubi unum propter alterum: ibi tantum unum est uult habete ista auctoritas, v medium ad snem,& ipse suis, uno actu voluntatit dilisuntur Exemplum. Petrus diligit creaturam propter Deum. est diiseultas vitum uno actu. uel duobus actibus. dicit Aristotelo, di etiam doctor uosset de Alia e&Occam, Iuno actu.contra Gregorium. Praeterea peccatum &c. Arguitur ulterius se. Peceatum est eatentia iustitiae debite inest e. sed in actu exterioli , non eu alia carentia iustitiae debitae inesse, quam in actu interiori : ergo sequitur , quod in actu exteriori, non erit alia carentia, quam in actu in te riori . Pro solutione istius argumenti est primo notadum. modi stud argumentum probat de malitia actus exterioris,& actus interioris. Alia uero argumenta probant de bonitate. de illud de malitia.