장음표시 사용
11쪽
omnes autem simul persectissima, ac Dueralem cognitionem omnium faciunt , Quae quidem dicitur philo ophia : ae ista igni hcatione modo a nobis primo tractatur,& petimus, tu id ipsa sic id a sit Philosephia haee sit , non omnes eodem
modo explicarunt. habitus enim rascientiae triplici: er definiri possum aut ex obie
cto, aut ex sine , aut ex utroque: ex Oble
cto quidem, ut Medicina est ara , quae inhumanis corporibus uersaturi ex fine, Medicinae stam sanitatis effectiva: ex utroque vero, Medicinaeis ars, quae , inhumanis corporibus uersatiar,& ianitatis eliessectiva: hoc etiam pacto inulti alii habitus desiniti postiani Philosisphi ς autem ex fine, &ex obiecto definitiones inuqniuntur. Plato de philosephia in sileaige:& ii, Amatoribus, vel de philosophia, ex fine duas assignauit definitiones . qua .ru prior est moralis, psilosephia eii mortis meditatio, quam Ammon. in explicatione Porphyrii sic explicatciluplex enim
vinculum anima cum corpore nabet,alierum naturale, quo ei secundu inesse una coinpositi conivnpitur, alterum voluntari: um,quo anima se corpori subiicit, & ei serruit. csi igitur mois no ct aliud, quam animae, dc corporis Glutio, erit duplex mors,tum duplicis vinculi iblationem,
altera naturalis,qua anima secudum esse a corpore separaturi, altera voluntaria,
qua homo ab iitis seni ibi libiis semotus, totus cotemplationi traditur,quod p Philosephiam contigit. ac ob id dicitur in ditatio mortis ut Pluto sephum mortem meditari non sit aliud, quam animum a corpolis sensibus auocare. Sic igitur primo definiebat Plato,quae quidem delinitio praeter quam quod metaphorica eli, quod Arist damnata est etiam diminuta ,
cum solam comemplativam parte m ex
Irimat. Posterior definitio a fine eae Phi-osephia est Dei similitudo,quo ad seri a nobis potest,i. Philosophia est, perquam Deo similes sumus, in Deo enim duplex
operationum genus con lituitur circa rex has, altera operatio est rerum cognitio , qua Omnia speculatur, altera actio, qua
omnia gubernat, disponit,& prouidet, ita per Philosephiam haee duci contingunthonites, nam speculatur, & cotemplaturres, & secundum eandem Philosophiam. gulbernat,& regit, cumit Philosophia activa,& speculativa. Dicitur autem quoad fieri potest quia illa similitudo non
eis aequalitati cum in infinitum excedat Dei pei sectio cuncta creata, sed eis similitudo proportionis cuius tam , secundum quam infima id premis coinparati queunt . Hae duae definitiones a fine sitiit , prior a proximo, polierior ab ultimo. Aliam definitionem ab ipso obiecto sim- δεμ piam idein Plato tradidit in Phaedone & iis ex is aheaeteto, quam Cicero recipiti nempe sto. Philonphia eli diuinatum, humanarum.
que rerum cognitio. per res huuianas ,
quaecunquς sensibilia intelliguntur , per
diuinax uero intelligibilia, & a materia separata. unde definitio iure persecta est, omnem Plii lotophi e partem comprehedens,cum queli is aut de humani, , aut de diuinis tractet. Ab . tisi vero unam philosi,phiae desin tione. ia habemus x. Metaph. i. Philoisphia est scientia ueritatis,quae a fine proximo eis,quainuis ista potius Liras speculatiuae partis videatur, Atque hoc de deseritione falliciat. . de --ti.
DE Philosoplite partibus uariasue -ωrut Philoli lioru placita. Zeno. .ent ira, Chri ippus, Apollodorus, t& reliqui Stoici tres Philotaphiae parto secerunt Pitysicam nempe, Etllicam, Logicam: Physicam quide, lux rerum naturalium causas speculatur et Ethicam, quae mores hominum docet: Logicam, quη
modos cognoscendi,&disputavi aperiri quas partes,variis comparationici. explicabant, ut lib. 7.resert Dioaenes:primo n. . ipsam Philosephia antimati comparabat, ostibus,& neruis Logica, carnibus Ethiis camonime Phylicam conserentes. Rursus ouo astitati labant: cuius corticem, L piram, siequentia Ethicam , intima Phy- . . heam dicebant. Rursiis agro frugi sero, io cuius circumiecta sepes Logica , ii u lux Ethica, humus, Si arbores Physica essent.
an qua quidem diuisione Logicani Philosephia partem iaciebant. Epicurus Philosophus tres Philosi- a.dis .
12쪽
pariet fecit Ethicam , Physicam,
nonicam. per Canonicam uero quantum mihi uidetur intclligebat Medicinam practicam, hanc enim Canonicam eum naturali eoiiiungebat: l icam uero puriem Philos bi hiae non cens bat, Cleailies Philosisphiae partes, se te
Dialecticam, atoriam, Moralem, Cinuitem Narii ratem , Theologicam . Ali1 uero aliis modis diu tribant. At ut ad Peripateticos deueniamus , Simplicius Aristotelem imitatus , philosophiam in duas diuisit partes , in activam , & co ten plativam : per activam , Moralem intelligit : contemplatiuae uero tres statuit partis, Mathcmaticam , Physicam,di Metaphysicam, ut patet in s. Metaph. eap.r . Dialecticam uero non parrem philos ph: e scd instrumentum,& i rganum hie S aliqui alii Peripatetici faciunt, ut docet Alexand. t. Priorum ; & ibidem Philoponus : & Themistius. l. Posterio. capit. et . At si licet inter tot tant tum placita uirorum iudicium nostili madhibere: aliter philosophiae diuisio connituenda est, in cuius gratiam , finem ipsuι philosophiae oportcbit cosiderare per hunc enim maxime ipsius diuisio fiet exacta,& manifesta philosophia uero in hunc suit finem inuci ligata, ut ignorantia, quam miser homo propter peccatum incurrit, quo ad fieri pqiset,expelleretur. homo utem per peccatum haec tria praeter alia sibi comparauit, rerum ueritatis norantiam, rum, quae secundum rationem agere oportebat, similiter ignorantiam,& rursiis eorum , quibus ad uitae sustentationem , & conseruationem , propter peccatum indigebat, ignorantiam. unde omni ex parte ignarus factus
est in speculabilibus opilibus ι Se factibi libus, indiguit igitur scientia, qua res uerum cognosceret, qua agenti.& sacienda
considetaret: & ista est philosophia, intres praecipuas partes diuisa secundum ignoratiariam numerum, in si eculativam
nempe, qua ueritates rerum tantum con
templamur. in activam, qua ea, que stacundum rationem agere oportet, doc
retur,& in factivam, qua ea , quibus e terius indiperet, sacere sciret; quam partem philosi, phi spreuerunt, abiectum ambitrantes sacerriti exterius operari, cum
tamen re uera scientie fit pars, nee in dignum homine sit laborare, qui silio peecato, & sol erbia id metuit Aristoteles
Metaphysi.cap.r 'inquit, omnis in eulectus eii speculativus, activus, aut sactivus : & est locus notandus. secundum autem hane diuisionem multo mclius
philosophia diei potest Dei similitudo.
Deus enim non solum cognoscit cuncta, gubernat, & disponit cuncta, sed etiam operatur cuncta ipse enim est , qui cum naturalibus causis simul effectus cuncto,
producit. Sit igitur prima philosephigdiuisio a fine si mrta, in partem specu. - . . . .
latiuam, activam ,& factivam , Specua 'Iatiua subdiuidatur in Metaphysicam , jquq omnium communi,sinia I rinciria,& rassiones generales si)cculatur,in Mathei naticam putam, lupea, quae secundum se a motu non dependent, secundum rationem abi rahendo a motu tractat. ursguras,nu inedias, S his accidentia, ct in Mathematicam mediam, qugea, 'us iccundum naturam suam abstracta sunt , in motu tamen considerat,
ut rei spectiva, & Musica, de similes, ct in Physicam,quae res sentibiles speciι
Ruisiis Actiua diuiditur in Ethicam,
qua homo ea, necundum quae se rationa - - 2biliter ordinate de' et,cognoscit.& in Oe I noniicam,qua familiam , & domum regat,& politicam,qua usus reipublicae,& ciuitatis,cuius pars est, recti scognoscar,& exequatur Factiva rursus, quae Mechanica dicitur, bifariatii subdiuidi psit, D fa imprimo in artes necesi rias, quae nempe usum viis necessarium ministrant, ut Lanificium, Agii cultui Aratura .& in uinte,quae usiam faciliorem uitae faciunt, ut Nauigatoria, Militaris, Equestris, & in deliciabiles, quae usium uitae hic undiorε reddunt, ut furandi ars,ucnandi, cantandi,& smiles. Rursus dii, idi potest in eas, quae materiam praeparant, ut ars sodiendi 'metalla consciendi semini,coquendi Ia teres, & in eos, quae materiam dispondy& componunt, ut Domiscatoria, Fabriulis, utoria,& in eas, quς materia compo σsta utuntur,ut Militaris, Equestri Nauigatoria. μMIPraeter has Philosophiae parere sunt si quaedam artes,quae in ministerium Philo
13쪽
sephiae iuuenis sunt, ae propterea Philosephiae partes non censennir ab aliquib. Peripateticis, quainuis nihil vetet ex eis liquas esse scientias; liae autem quinque sint: quaedam enim modum cognoscendi,& veru a salso distinguedi tradit, ova: Logica dicitur,& haec necessaria est uni. liciter ad s/hilosophia,ae ob id Antiquiuius selius meminerunt, quaedam alia est ad sermonis peritiam obtinenda, quo philolisphia c5munieatur,& haec Graniniatica est. Tertia ad huius sermonis ornatum,& et tiam,& haec est Rhetori. O. Quana ad delectationem in sermone, di ista est Poetiea. Quinta ad experientii in.rebus omnibus sumendam,&haec eis Historica.Sexta est ad absentium communitatem rerum,&haec est epitholaiis.H omnes ancillae philosophiae sunt,& ipsi deseruiunt.
De ordine partium philosephis in
CIrca harum partium ordine sueriit uariae sententiae ante Aristotele, &post ipsum Zeno, & Chrysippus, Logicam primo loco discendam: se dophysicam: tertio Ethicam censebant. Apollodorus sie ordinem statuebat,ut post Logicam Ethicam, ultimo physicam iuuenes discerent, ut refert Diogen. libro I. atque hi Logicam a reliquis scientiis i parabant,ac eius praecepta,®ulas se- Iunctas ab ipsis scientiis tradcbanis Alij uero simul constandebatu Logicam , de alias scientias, nec eam separatam doce, bant, ut refert Origenes Hom. a. super Cantica .uersis medium,& hos reprehεdit Arisaei. Metaph. c. r. stultum,inquit,
est simul scientiam,& modu sciendi quaerere . Ex his suit sententia quotudi,qui ab Ethica esse incipiendum censebant, qualis sis it Diogenes. Alii uero physicam
prius,quales fuerut Panaetius , Si Possid
nius uta illi Antiqui sentiebant de ordine philosophiae.
At uero poli Arist. tempus Ammo. a praefatione Porphyrii esset inter speculati uas partes hunc ordinem obseruandu , ut primo discatur physica, secudo Mathematica tertio Metaphysica . Ratio uero
eius haec est, quia physica est de his, qua
maxime sunt cotracta ad materiam. Me taphysica uero est de summe abstractis , sed non si transitus ab extremo ad extrentum is P medium, ergo prius est Physica, quae extremum est: posterior Mathematica, quae medias het abstractiones: tractatan .de his , quae in materia quidem sunt sensibili, secundum rem, sed non iecundum considerationem . nam Physica de his es quae secundum rem, & secundum coli derationem in materia sensibili sunt. Metaphysica uero in opposito de his, quae nec secundum re, nee secundum rationem in materia sunt. Albertus Magnus hoc prologo eandem habet sententiam,constituit enim duos ordines, alterum naturae, alterum doctrinae, naria raeest inter ipsas res,quantum est scictia:doctrinae est inter ipsas scientias, secundum
quod una prius altera dicitur. Dicit ergo primo,quod secundum naturae ordinem Metaphysica est omni u prima, quia tractat de communissimis omnium principiis, post hac uero est Mathemacica,quq tractat de his, quae non dependent, secundum se a sensibilibus si, id priora sunt, ultimum locum obtinet Phylaca quae de sensibilibus,& pollerioribus est. Dicit secundo, quod ordine doctrinae, primo loco est discenda Physica; secundo Mathematica, tertio Metaphysica, ratio est, quia a notioribus est incipiendum, notior autem eii physica, quam Mathematica, naphysica probat per sensum, a quo Mathematicus aiatrahit. Metaphysica uero ob eius magnam absti actionem est dissicilli
cticam Mathematicam,& poli hac phrsicam disci uoluit, & simplicius in praedicamenta primum locum MathematicD secundum physicae tertium Metaphysicae concedit. Alii uero Metaphysicam omnium piimum discedam uoluerunt, equorum numero uidetur.S.Tho. in praesenti loco,cui' ratio est, quia sermo de viii uersalibus est praeserendus sermonibus particularib. ut dicitur. I. de partibus anima: liuili, p. r. At Metaphysica agit de communissimis omnium scientiarum, ergo
illa est praeserenda in doctrina omnibus,llaec sunt, quae auuis illustribus recepis
14쪽
mus cirra ordinem partium philosophiet. In qua quidem controuersia mihi videmur probabiliores conclusiones, quae τ . rem sequuntur, ouarum prima est. Dialecti- ib. ca praeponi debet philosephiae partibus , vii. haec autem notissima est, tradit enim s0edi modum,nec hic de practicis est soniti,
ro enim cum reliquis Philosophiae patibus coniunctae in aliquo reperiuntur, nee multa indigent Dialectica, prster e4, quae naturalis est. Secunda conciusio. . Nathematica est prior doctrina, quam Physici, & Metaphysica, haec est contra Albertum, & Ammon. sed probatur e presse ex Arist.6. Ethicorum,ca. a. ubi d cet, pueros poste esse Mathema;iscis, sed
non philosophos, quia physica postulat
longam rerum experientiam, ius non est necessiaria in Mathematicis, quae quidem experientia non cotingit pueris. Praetereariobatur , quia Mathematicae tractant
de sensibilibus per se, physi cade sensibi-- sibus per accidens; haec epim de substantia sensibili, illa de figura, & quatitare est.
- Constat autem quatilitatem elle sti sibi, te commune per se; substantiam vero nullus senses percipit per se. Nec ratio Ammo. quicquam valet, nam quod Math matica si magis abstracta, non facit eam posteriore docti in : si enim ea, quae Ma. . thematicus considerat, essent in eodem praedicamento cum his, quae physicus tractat. tunc valet et per Mathemati am mediam este aisndendii ad Metaphysicam, medium eni debet este eiusdem rari i Dis cum extremis, non sc autem Math
matica, quae de accidenti est, physica vero de Metaphysica de sebstantia. Tertiai -- conclusio,pbysica est prior natiar quam Mathematio, licet sit ponerior doctrimi. Probatur, physica est de substatia. Mastematica de accidenti, sed substantia est
prior natura, quam accidens.7. Meta c. I.
eigo & physica prior est. Nec valet quie- quam ratio, Guod abstractum magis sit prius minuu abstracto a hoc enim est in eodem senere, ut inter 2bstantias, quae abstractiores, simpliciores sunt,& in am- dentibus, at in diuerse me id no est, se santia. ni moresta ireti, e abstracto, siue non abstracto Quarta coclusio. Post physicam in Ethica, ultimum vero loca tenet Metaphr sica dodrina . . Probatur,
quia dissicilior est experientia in mυralibus, quam in naturalibus. sum enim in .et
cereiora, & difficillima est Metaphysica , qui de si premis est, iuet nullam cum sensu affinitatem habent. Nec ratio San- . cii Thomae contrariti probat, si enim Me trebrsica tantum de uniuersalissimis in Praedicando senet, esset sorsim anteponcnd , ad agit etiam de uniuersalissimis cauas separaus prorsus a materia. hae autem sint dissicillimae cognitu,ut testatur Arist. i. Metaphy. cap. r. Est igitur vltima doctrina, quamuis natura prima. Atque haec circa ordinem sucticiant.
Deortu, seu inuentione Philosephia,
ac primo de eius inuentionis modo. cap. IIII. CIrca ortam philosophiae duo opor
tet cosiderare .primum de modo ipsius inuetitionis: alteris de ipsis inue iis .. tionibus. Est autem notandum, quinque esse vias, qui bis homines per se scien- 'tiam inuenere: similitudinis nempe vii., separationis, reselutionis , com p. siti ni proportionis. Primo enim homosinsula concreta intelligebat, non distin- I. vi. suendo substitiam ab accidente, sed omnia sub .vno conceptu eognoscebat, sicut sensu confuse percipiebat, ante omnia vero similitudines percipiens maiores, e gresabat in unam naturam ea, quae similia erant. nam gloriosus Deus, quam uis intellectum hominis sensibus alligauerit,& stasiis si bstantiam per se cogno' te non possint, tamen ungulis naturis accidentia sensibilia dedit eis propria, quaedam communia , quaedam minus communia s undum iraturas ipsas, per quae arei dentia homo substat tias distingueteri di ita dedit animi ibus motum a se: speciebus animalium uarias figuras : per quas varietas ipsarunt
intelligeretuishomo igitur has similitudines attedens copulabat naturas magis, ac
magis, ac uniuersalia cocipiebat; ut vides figura exterioia simile in specie bus rersi , singula illaru idiuidua ad specie una adunabat; postea in variis spebus alias perci pie siritudines ad genus cogregabat, oc
15쪽
Fecinula via suit separationis. Per qua ancepit. dima subii amia, &aecidens ab accidente secernere ι serit auteni hoc considerando I timo separarii ncm accia demis a substantia: oportus enim est hominem modo calidum,modo ui duin modo male habere. modo bene, & quod Mem homo per cherabat . coniecit, tilia,quid esse in homine, ct in rebus, quod est ipsa resi scit in eis sisnctatur, qua mquidem nihil ex in imodi rebus per se
fuerit:& vocavit unum eius substantiam, altei um ens accidens.Adhue uiderat multa simul accidentia, nee eoium distinctionem perceperat, postea cum experitur
unum ens accidens in alio subiecto,ubi alterum non est, colligit esse distincta, ut sentit albedinem in niue, se iligiditatem , postea cum experitur essedinem in calcesne frigiditate,comperit esse distincta. Praeterea uidet effigiem hominis simul cum qualitate, post ea experitur epigiem scit imam sub minoris quantitatis in lagi -
,ergo percipitestigiem, S ouantitatem rei non esse eandem rem , &nge est uia ampla, qua usis est Aristoteles in Post. praedicamentis, ut illic declarauimus. Tertia est uia resblutioness,qua nempe causas, & principia rei iun indagamus , retexetes ipsam rem: ut enim alicuius in-s iumenti causim , ct partem cognoscinnus, ruta holologii, i pium destruentes , di in ipsus partes redigentes,ita resistu
tes rem in .suas partes.& principia passi num Etesiectum comperimus. Quarta uia est compostionis, quando res rebus componentes, ct coniungentesesicctus , dc passiones inuenim , quae alias occulta erant . Tandem est proportionis,quando per proportionem ex rebus claris, & quas experti sumus , ea cognoscinaus, quae non sumus experti, quomodo Aristoteles natui am metam ctolicorum per naturam ebriorum pio portione quidam competit, de res intel-digibiles per fossibilium proporti
nem cognoscuntur. Haec isitur breuiter de modis inuentionis,
quos frequenter in Philosephia experi
Circa inuentiones autem breuiter dicamus aliquid Grsci sibi inueti
nem philosophiae aiiogat uniman Dialecticam a Zenone intum di xisse a Platone veno rei et itinem testantur, moralcm uero a Nocrate, naturalem a Thalete primo sapietitium septem, ut dicit Ari.
I. Metaph .cap. auctam veto a Pythagora, ut dicitur ibidem cap. s. ruit enim duplex genus philos phorum alterum Ionicum,alterum Italicu , ut refert Diri nes lib. primi,. Et Sanctus Augustinus de Ciu.ea. i. Icnicum habuit origine a Thalete Milesio. Italicum uero a Pythagora,
qui Samum patria, a qua Samius dictus est,a Tyranno Polycrate uidens occupatam,Crotonem in Italiam petiit, in ea ipsius parte, quae Calabria naiao, olim magni Graxia dicebatur a Thalete derivari sunt Philosophi Anaximander, Anaxa gorax: de sociales,& hucusque perseuer
uit immen Ionicum, habuit autem Socrates discipulos Platonem,& Antisthenem. Antisthenes fuit caput Philosbphoium, qui dicti sut Stoici. Zeno enim,Chrysippus,& al, ab hoc sumunt doctrinae originem,dicti autem Stoici, quia Zeno docebat in porticu, na Stoa porticu sanificat.
Plato vero sitit caput Academicorum.
dict i Academici sunt ab Academia loco, in quo Plato docebat. Fuersit autem discipuli Platonis Xenocrates,&Aristoteles lle retinuit nomen Academicum. Aristoteles uero docuit in Lyrio, ac quia deambulans docebat, dicti sint disicipuli peti patetici,unde tres sectae I hilosophorum Euxerrunt a Thalete. A Pythagora uero Xen .phanes,PMmenides, Xenocrates, Leucippus,& Epicuius originem sumpserunt,atque ab hoc dicti sunt Epicurei unde sunt quatuor philo hi horum fictae,n5 sbium nominibus, sed etiam multis placitis , ε
vinionibus disierentes, omnes tamen a Graecis Originem ducunti, Sed non est ob
id existima dum uerum, ipses primos esse inuetores, cum omnes sapi Etes septem
Graeca floruerint ab Olimpiade trigesim octaua usque ad O quagesimani sexcentis
16쪽
ῶς annis ante CE isti natiuitati, at mulvo ari iquior fuit Gntia, peruenis enim ab A damo,vsque ad Noe, et docuit ipsi I me nos,& postea Patriarchae illi antiqui Peregri irato in Aegypto ipsis docueria orsed quos perueneruiat ipsi Graecidi Decidi causa,ut resert l)iogene s lib. unde scietia originem traxit ab Hebrae d c haldaei ut resert Iosephus. lib. contra App.& Euseb.lib. Io.de r para Euanse Iica,N Berosus libro tertio. sed haec suis: Hori enim eis no istrum praesens institututiare ulterius prosequi . a 3t u
rae utilitate, oe rigestate Thub , dil
CIrca utilitatem, tui fit si in Hiii
iiib comperium est,quatae fit utilitatis,& dignitatis .conducit. n. multum ad conseruatiotiem,& pGesn Gone hominum;non n. respublieae consi flerent absque sapientia. conducit et ad eleuanda mentem in ipsum Deum auctorem omnium,& uitam instruendam , &mores,no quod Philosophia Ela hoe D
se i stet, cum n5 sdisseiat uirtutem, & bonum cognoscere at exequendum,nisi adsit speciale auxilium Dei uoluntate iuuans, sed quod sit magnum motivum ,&occasio
bonora morum,& si adiit Dei gratia, per Philosephiam multa bona fieri postant, qua deficiente, Pt ilosephia, uanus & inutilis prosema labor est. Haec de PhiloΩ-phia in communi.
De Nysiua,hoc est, naturali philo in phia,ac primo, de quibus agendu .
De qu: δ. Tos uero unam parte Philosephiae Physici nepe. ii. naturale prosequii aggredimur.Circa st quanior po
tissimuni ante ora trademus, primum,an
sit scientia, seca idum,quod sit eius subiectum, seu quae sit Latetio,& ipsius scopus;
tertium,qtiar diuisio: quartum,quis modus procedendL Pitus tame quid sibi nomen naturalis velit,exponamus. Simpliciuς dicit, Philosephiam naturalem dici, quae tractat de rebus naturalibus, stit aut re naturum, quae motus sui principium hibent in se , qualeς ssent omnes hae res, generabiles, Sc sensibiles, ut elementa, animalia mixta, plantae, di similia. & de his
est tarsica illa scientia. Sed iani ad pH-
Cir bane quaestionem fuit opinio
Heraclis,ut reseri Ari. . Metaph. . . . & Ptolem Si ut refert Albertus tra. f. c. 3 asserenou, no eue s aliam de rebus naturalib. quorum rationes hae sunt. Hi iana. infinitorum non est scientia, atres naturales sint indefinitae, & indete minatae,ut patet ex assidua earum muta- . sic me, Eo eatu non est metia. Secund ,
Generabillum & cori uptibilium non est
scientia i . Post. c. 7.at res naturales, ut notum' es s sit gener es,& corrupis iles, ergo eat in no e' scieri: i Tertia. Singa Huno est scicita, a res naturales sunt singula ergo ea iii non est scietia: Maior est nόω;minor . probatur, quia res naturales sit ni sensibiles. s. ouae sensit pcipi pose sint,at senses non est nisi singulatium . At o Tolita sententia est comunis,Physicam esse partem Philosephir, & rerum
naturalium esse scientiam.& probatur,
quia pitysica est de necessariis, p proprii
cam ergo est scientia, patet antecedens cum fiant multae demolirationes in physica,demonstraturar. mixtum corruptibiale,sivia ex contrariis componitur,& antiam alia moueri a se, quia habent animam ,& multa alia. Est tame notandum ex Linconiensi, ut a Ianduno Sc communiter abalis asseritur hoc loco,in physica esse duplices propositiones,quasdam necessarias ut senaper,ut ignis est calidus, mixta sentcorruptibilia, anima eii activum princia piu motus, 3 halu est propriissima stientia: quasdam necessarias, ut plerunq;: ut homo nascitur cum duplici ocidito, dextra manus est sortior,in hyeme sint pluuis:& harum est siletia propria,quamuis no
ita certa sicut prior, non .n omnes scientiae aequalem habet certitudinis gradum Respondetur igitur ad argumentum ptimum. Admittimus, r , naturales esse in- . . definita ,tameii non eo modo, quo indefinitae sint,earum est scientia. sentenim infinitae in singulari, eatum Dinen seientia est,ut ad uniuersales naturas reducuntur,
quae finitae sunt; non enim huius, uel isthus equi est seientia, sed equi. Ad secundum respondetau: aliud eo Ad M. se
17쪽
sime ille, illud generari: generarim dicit actum qui primo incst sngularibus
quae mutantur, & non perstiterant:at generabile primo inest naturς, in qua est principium & potentia generationis:vnde homo generabilis di initis eu corpus di illa generabilia sunt uniuersalia , quae
semper sunt,& eomm est sinernia non .n. .
destruuntur , mrsi pei accidens in hoc uel illo singulas,sMndum se tamen perstite
Ad tertium dico. sensibile dici dupliciter,uno modo per se,nempe iod piseno terminat actum potentiae seri sitiuae, ut coloratum,calidum ratione qualitatum, de ipsa singularia,& talium non est seientia, allelo modo per aeci iis,quia,uidelicet, est in his quae sentiuntur per sessicut na turae,& uniuersalii eorum, quae per se sciitiuntur:& horum est scientia.
SE itur igitur, cum constet physeam
elie mentiam,vt videamus, quae sit intentio,& huius si opus. Menoes
respondet in hoc prologo Physica in dies
dere mani sellare causas, & passiones ha-ium rerum sensibilium, propi tales sunt , nempe mutationes, motus,aliasque similes passones,& harum causas dicit, prout tales sunt,quia non omnia, ouae uni rei inflant,unius est scientiae considerare, sed propria illius res,ta causas, quam pastiones. Circa hoc est quaestio fatis celebris desiibiecto philosephiae naturalis, oportet ahes ex Losica supponere,quid sit si, biectum scientiae: illud nempe, quod primo
intenditur in scientia, cuius causae, palli nes,& species in sinentia considerantur, a quo sientia unitatem, & ab aliis distin .ctione sumit. Circa hane dissicultate inuenio tres praecipuas sententias. prima est sancti Thomae in hoc prologo a serentis, ens mobile esse sit biectu physicae,permobile autem non tantum intelligimus, qd secundum locum n oueriar, is quod mutabile est quacunq; mutatione, Hanc sententiam recipit Ia unus. l. i. &est AuertOIs expressa. q. mei. m.j. oc in praelenuvidetur idem dicere: nam costitulare, sit
sibiles, ut motus habent principium. Con stat autem, quod idem estens, & res, α hoc idem, q md Auermes dicit Simpli- , ocius. Altera sententia est : torpus mota. le se sit biectum philosephiae naturalis , quam sententiam recipit Albertus trae ricap.3.& Aepydius Romanus.Tert ia est, 3. v corpus naturale, sensibile esse sibi e .ehim,hoe asserit Avicenna ea. r. saae sus.ficientiae. Rationes aurem cuiusque sententiae li' sunt praecipvq.Sanctus Tlic utitur hac ratione destruere corpus mobile este si biectum. iubiectium scientis non probatur ii illa mentia esse, sed sepponi turrit physicus prob-t corpus mobile ess D non ei sit ectum, minor proba
tur, nam maior certa est 6. Physi proba tu oiqne mobile esse corpuri ergo physi, eus probat corpus mobile esse. Aduei sus
sim ratiqpem insum, Aegydius: quia ah Unquit, est, pr axe. quod corpus imobiles se jud, tu i mobilis sit corpii ,
hoc facit psysicus, non thrd: unde ratio. uidetur non probareintentu. Addunt alia secadaim rationem discipuli S.Tho. inter' quos est Caietanus in q. de subiecto phi-lqsostiae naturalis. corpus mobile, ut Albertus & Aesydius exanimant, nempe Psi bstantia naturali, non compreheli opini .inobilia playsica,atens mobile coptes 'di ergo hoc potius non illud, est subiectum. antecedens probatur,est enim .rpus mobile triplex aut secundum stibstantiam,aut secundum qualitatem, aut secundunt quali inem : naee autem surit singula in singulis praedicamentist nam primum est in substantia , secundui an qualitate,tertium in quantitate, non ergo corpus mobile pio si bstantia est commu ne iiii scutens mobile,ergo hoc est stib iiectum.
Alii discipuli sancti Thomet addunt
tertiam rationem .nameOrpus mobile n5 3 rati complectitur materiam,quae est ens mobile, cum sit panim generabilis, partim corruptibilis r at subiectum debet eomplecti omiua, quibus passio scientie inest repo ens mobile est si biectum. Haec pro
secunda sentesa Alberti est declaran- pro 'ecunda. apse enim constituit trit, lex eorpus da vi m physicum, mathematicum, S phy. rota .scum
18쪽
Fcum: corpus Metaphysicum vocat substantiam compositam ex naaterra,& sesema , tantum considet ara cum aptitudine
ad quantitate, qus etsi praedicamenti substantis, S hanc considerare est Metaphyfici: substantiam vero compostam cum ipsa actuali quantitate vocat ipse corpus blatheniaticum: at corpus csi ipsa materia sensibili est Phrsicum , & hoe corpiumobile est ibiectu Physicae. Probat priamo: Illud est subiectum scientiae, cuius
partes, di cauta in scientia consideratur: partes corporis mobilis consideratur in Physica, nepe materia, & forma: ergo illud est stibiectunt. Secundo argumentatur Aegydius Romanus contra Sanctuiti Thomam. Mobile, in additur enti, vel
limitat per se, vel per accidens ipsem, sper se, ergo Physica erit s cies Metaphysicae, sicut sci Elia de animali rationali est species scientiae de animali ; si per Meiadens; ergo erit subalternata Metaphyλcae: scut scientia de linea visitati subalterhatur mentiae de linea fecit u se, quonam vini inq; est talum,cum Physica se genus scietiae a Metaphysica distinctum.
Tettio arrumentantur Scotistae. Ens mobile sompeiit Angelis, qui tame ad Physicam non pertinent, ergo ens mobile non est sebiectum, scit corpus mobile. Haec pro secunda sententia. Tertiam vero sententiam ego probo. Illud est sit biectum scientiae,quod continet oes pasti6nes scientiae: at corpus naturale continet passiones,non autem ens mobile. quod
probatur. nam quiescibile est passio Phrsica, non tamen vi tur inesse mobili, cum sint opposita mὀtus, di quies: at in Est corpora naturali: ergo hoc potius est
subiectum, Non autem corpus, autens
mobile. Secundo, passio non est sumeta pio subiecto,sed mobile & motus passiones sunt Physic : sicut ritus, & risibilistasmon ergo ens mobile,vel corpus mobile est stibilatium,sicut nec homo, ut est risibilis, dicitur subiectu in scientiae , sia solus homo: de quo demonstrarer risib, te. Hae sunt rationes pro qualibet parte probabiliores. In haedimultate id quod cemim est te quod ambiguum, aperial: sententiam S.Il .explici , postea omnium rationes soluam, in quo exacte declarabitur sententia 5. Thm. Tandem, quod mihi visim probabilius saerit,aperiam. Aduerte igitur,duplex subiectum a. d. esse in aliqua scientia: alterum materia- Duptrae te,&hoeeli res illae; quae in tali scientia subie Iis
consideramur: alterum formale, nempe mater
ratio, secundum qua res illae in tali scien ti, o sertia considerantur.Omnibus compertum muri
est,materiale subiectum Physicae esse res i, omnes sensibilest formale vero quatenus habent aliquod intrinsecum sit motus , di mutationis principium r& hoe docet Arist.6. Meiarn. p. i. Physicam, inquit, versari circa genus entis, quod in se motus principium habet.idem in lib. Ir .c. . Nee in hoe vlla est apud doctores dissi---. Ficultas. Sed cotrouersia tota sere est in no rasii iesamine posita: an tale subiectum sit dicen eoriis,ure dum ens mobile,vel corpus mobile, vel D. corpus naturale. Omnia ista quantum ad suppositionem aequalia sint,nec pro pluribus supponit unum , quam aliud , immo inter se conuertuntur, sed modus Qni scandi varius est Sanctus Thomas vult ens mobile dies Expli-- subiectum, quia clarius iunguntur istae turpartes, ens mobile, quam corpus mobi- D. T le. nam quod mobile sit ens,nullus dubitat quod vero mobile sit corpus, est demonstrabile, di non per se notum . cum ' ' igitur clatius res sensibiles explicentur per ens mobile,qua per corpus mobile , illud est subiectum, & hoe intendit san. Th. Nec contra hoc quicquam valet replica Aegydis Romani probantis eorpus SOM. Aemobile non probari , Ut autem clarior sume. dia fiat sententia ista, siluamus omnia assu ic uti in menta , etiam duci pulorum S.Thomae, D. Thom. qui volentes defendere ipsius sententia: qui no renon satis id praestiterunt. Ad illud Caie- λι- tani negatur illud triplex corpus mobi- Iendunt. le: immo unicum est corpus substantiae, Ad Menape compositum ex materia, & so ca'. , via quod est mobile secundum qualita- i item, dc quod est mobile secundu quati- .litatem, & eadem stant principia illorum
motuuna nempe materia, S sorma r non ergo multiplicare oportet mobilia eo pora,& hoc nota.
Ad aliud argumentum aliorsi respon - Ad aliaddetur, sicut materia non dicitur corpus ara. mobile; ita nee itur ens in illa: ut ipsi existimant. nam ens mobile dicitur torum compositum , nec quantum ad
19쪽
tem est disicietia inter eo ire mobili,&ens mobile,ut diximus.quod si dicas, nisteria generari, dico esse talliam. materia enim non gineratur per se, sed ratione copositi, ius est pars unde no dicitur
ens naturale,sed nariara. 2. Physi. . . nec
ens mobile,sia pars entis mobilis. Circa opinione Alberti in primis nomihi placet distinctio illa triplicis corporis. non nego, posse subliatiam compositam concipi intellectu absq; actuali qualitate,vel qualitate. tamen illa substat se considerata ex intrinsera sua ratione. habet aptitudinem ad illa ,eo ipsis , quoniaterialis est.erit ergo eiiisdem scie considerare substantiam quatificabilem& quantam , di substantiam qualificabilem,& qualem,non enim alterius scie tiae est considerare hominem risibile, alterius homine ridentem:ob id dico,non esse nisi corpus Physicum, aut Mathema
ne procedat Auertoes,qua postea dimittemus. Ad primam ergo ipsius rone respondetur sui te. m ens mobile, & corpus mobile idem re sint,principia corporis mobilis sunt etiam entis mobilis. Ad secundum Aegydii respondet Iadu. q. 2.ruod licet sit eris mobile inserius ente, cui sibiectum subalternatae, tame non
est subalternata Physica, quia ipsius pricipia sunt i in mediata,nec in Metaphysica probatur. Aliter respondet Niplius dicens,quod etiam si sit inserius ens mobile ente ipsis,tamen non est species, quia ens non est genus, in quo uidetur Iadu.concedere, mobile esse additum extrinsecu, Niphus uero intrinsecti, Ego uero utrunque nego . Et est fiammopere aiauerte dum liter se habere genus ad stainseriora, aliter ipsam res ad sua, genus enim dicit quandam naturam, & rati nem obiectivam, quae per uarias dissi estias contrahitur ad species, aliter non sset univoca,nisi praeter uocem una est et etiam ratio communis,unde addita ditarentia generi iacit compositionem essentialem, S additum accidens facit copositionem, sed accidentalem, ut animal album, at ipsim ens non sic ion enim di
cit naturam communem,sed omnes res
immediate, sicut nomen Petrus, Oma Petros significat non signiscando conannem naturam, confuse tame, & indi illi cie significat omnia. unde quando additur quicquaenti, non est compositio realis,sia explicatio, iusdam,& determinatio confusa, qui enim dicit eiu substatia, ens album,nihil reale compositum dicit, quam substantiam,& album, Ex quo fit; quod ens mobile non est compositu in re, nam mobile est additum, significationem ensis confusam determinans, & sic cellat argumetu Aegydii: de hoe est ualde notandum,quod multi no aduertiit, non. n. est compositumens mobile: sid. rem unam dicit , sicut si uno uocabulo exprimeretur. Dices,saltem ens mobile est inserius ipse ente,& idcirco eiusdem erit scientiae considerare em,& ens ni bile. Dico,& nota, et inseriora,& stiperiora eiusdem scientiae est considerare, udo sunt sib eade abstractione a materia, at quando non sitiat eiusdem abstractionis non pertinent ad eandem scientiam,ens autem abstrahit a materia omni,mobile uero est cum ni Meria sensibili, id naeiusdem stientiae geneie est utrunq: c5 siderare,Ad tertium argumentum S ti stasum respψndetur, Angelos non essaentia mobilia, cum ens mobile,& co 'mobile idem re sint. Angeli autem non sint corpora,& quamuis ens mobῖς esset saperius corpore, Anseli non diceretur mobilia enua, non enim habet m tum Physicum, cum in loco,& temporς si biecti non sint. Ad primum argumentum pro tertia sententia respondet primo Albertus c. 3.qηod quies est passio corporis,sicut motus,sed est priuatiua, quies enim est priuatio motus. cum igitur priuatius perpositiuuin cognosciituri non oportet diacere corpus quiescibile, sed positiuuini nempe corpus, seu ens mobile. Respo det iucundo, quod non est passo uniuersali nam quies non inest cuicunque cur poti,cui inest motus, caeli enim mouentur, non tamen quietaint: Quod si diu
casM Etiam non omne corpus mouetur, iram terra non mouetur. Respondet',
icrram non moueti quidem secundu lo
cum,tamen mouetur secundu alios mo-
20쪽
iectum. Ad secudum aduerte, ouod mobile dicitur tripliciter, aut quod mouetur actu, aut quod aptitudine mouetur, sicut dicitur risibile .suod aptum est 1idere,&utroque modo mobile est passio, nec sie . in psenti firmitur. Tertio mobile dicitur quod intr se secum habet principium motus,& se sumitur in praetenti, nec est passo, sed passionum principiu, Ex his omnibus opinio Sancti Thomae, im inδ etiaaliorum,sunt satis manifestatae. Superest, ut di ea, quid mihi uideatur. Ego eqd ereputo opinionem Sancti Thomae ualae rimabilem,& amplectendam tame mi. hi videtur probabilius, non ens mobile, sedens naturale esse iii Nectum Physicae. Et praeterqua quod simplicius,& Auem
roes videmur noe dicere, ponunt erum Philosbphum considerare res naturales irationes nostrae hae sunt. Illud est subiectum quod cum passionibus non facit pdicationes ridiculas,& sere identicas, sed
tale est ens naturale, non autem ens mobile. Na dices bene, ens naturale est mobile,& mouetur, sed quis dicet, ens mObile mouetur, seu ens mobile est mobile secundo, auia sibimum clarius des exprimere radicem passionum, Mens naturale clarius radicem passionu exprimit, natura est principium motus,ens autem naturale, uod habet prines psunt motus, Teuto,quia est multiplex illud mobile, ut dictum est,modo enim pro passione, modo pro principio passionis stamitur. aequivocatio autem obscoeritatem importat, Quario, quia non exprimit principium quietis, quod exoticatur per ens na turale. non enim stillicit dicere,quia satis sit exprimere passionem positivam, nam eodem modo posset dici. quod in des nitione naturae no oportebat dicere, natura est principium motus, Si quietis, ut dixit Aristoteles Piopter hare inihi tali, sententia probabilior videtur, quamnis in re non si discidii dia, cum omnia si iniseentidem ob id apud Aristotelem, modo ens mobile,modo corpus inuenitur ede id, circa quod Physica uersa r.
Atque satis de quaestione hac.
Dedius e Thilosophis naturalis
cap. III. CItra metium de diuisione philo A
phiae naturalis, videtur mihi satis comoda illa,quam assignant Simplicius,& Themistius: nempe, haec quae in philosbphia naturali confinentur,aud sunt de principiis, au de his, qu* cx piri ijs componuntur, de principiit om-nham rerum naturalia, di de communibus est liber physicorum, de compositis sint reliqui, Quae autem componuntur ex primis, auc sunt simplicia eo o a ex aliis corporibus, non constituta aut sine composita ,sc inixta Si sinplicia sitnt,aut
incoiruptibilia, & sic sunt coeli,de quib. traditur in libris duobus prioribus deceti aut eorruptibilia, ut elemeia S de hic agitur in dunus posterioribuq Iibiis de 'caelo,de his enim omnibus primo traditur, tanquam de simplicibus corporibuet. De compositis vero, quia hoc omnibus
est commune,nempe generatio,& corruptio,&non silum his,sia esia si si, simplicibus elementis , ob id primo de petasone, Si corruptione disseritur, postea de ipsis seorsem. Haee autem compositi, iquaedam inanimata , quaedam animata sunt. primo de inanimatis agitur, dein lde de animatis. atque inter illa quaedam sublimia sent, quae Meteora dicuntur , quae si pranos sunt, venti, pluviae, itido,halones,&similia, de quibus in libris Meteororum; quaeda ira subtus in in trinsecis te e partibus, ut metalla, lapides,de quibus in libro de mineralibus Animata bute, quia animam habe eom-' muniter, prius de anima agitur in libris tribus de anima,& de quibusdam exanim a procedentibus, uidelicet de s .mno. vi flia, iuuer ture, senectute,vita,morte, Sc similibus, in libro ui parua naniralia di citur,tramntur. Post haec de ips anima' sis. atqγ horum, quaedam animalia, quaeiadam plantae : de animalibus in libris de Historia,& in lilvis de parti a limalium, & veneratione ipsorum late disseritur.tacem de platis. Atq; hae in breuis summa librorum Arist.Nee intendinius modo determinare ordineoninsunt B x horum.