장음표시 사용
21쪽
In lib. I. physi. Arist. Cap. I. r
horum. sat sit ouantum ad praestiis insti bans, si per eausam procedit
tutum attinet. nos libros omnes specta- modo procedendu
modo. Clara modum procedendi nam ressi
Auermes dicit esse manerie disciplinae,&uia demostrativa;pnu nerient disciplint i melligit sicile,ae s miliarem procedendi modum, pratis est inductio, exemplum, definitio, diuisio, syllogi filius hypotheticus: per demonstrationem vero intelligit triplex demonstrationis genus: est enim demonii ratio uni,denu,nstratio mus , demoni ratio simpliciter. Demonstratio signi est, quor , per signa effectus a posteriori rem
demonstramus; demonstratio causae est, cum procedit demonstratio per causura, sed euectus iam notus fuerat ante ipsam causam: ut si quis Eclypsim prius cognostens,causam inquireret,& per hane caui probaret inmuni:talis demonstratio sella ostenderet causam, sed n5 probaret, effectuim esse ob id dicitur dem 5- stratio causi: at vero cu essectus no fuit ante causam cognitus, sed tunc primum per . Uufam ipsam como scitur,dicitur talis demsistratio simpliciter, quia ei sectu probat, Sc causam ostendit . dicit emomiermes. Philosi phq his omnibus demonstrationibus uti. tamen nequentius demon stratione lani,& causae quia est ctus physici stini notiores nobis suis causis. De ista dein sistratione cause diximus late,primo poster. Existimo enim etiam csi essisus praecognoscitur antei causam demonstrationem probare essectum esse, quia ectetus ante causuri: gnoscitur. particulariter,& non ita necessario,at etin causam probatur, uniuersaliter cogno, ruitur,& necessario: &. ad hoc fit ille re-Γressas, ut essectum imperfecte eo tisinstetissime cognoscamus: quavis adhuc sit distinguenda duplex demonstratio qui probae per eausam effectum aliquα modo ante cognitum,& ρος probat e tactum,nullo modo ante cognitum, lice:
pinnis demostratio sit effectum cis: P .
De libris P sicorum Aristotelis ,
ac primo de eorum instituto , subiecto eorum. Quaesi. I.
igitur ad libros hosce,quos priamos omni u interpretandos suis o pimus, acceda mus,uia ante ipsutextum breuiter perstringamu primum institutum horum Alterum inscriptione: tertitam diuisionen . In instituto,& scopo horum librorum omnes interpretes conueniunt, nempe hic tradi comm nia principia,& pas Itones entium natu .ralium , oportet enim communia prius cognosci particularibus:haec autem coinmunia secundum Simplicium, sunt masteria,serma,reliquae causae,motus,locu
Sed dices,quod erit obiectum horum librorum: Dico,ouod unus tuisque costituit pro obiecto horum librorum illud ide,quod ponit obiectu totius Physicae, unde secundum Alberium horu librorum obiectum est corpus mobile simpliciteri fecitdu Sactum Thomam em n Hin& nos consequerer dicemus,ens naturale simpliciter.Dubitabitur,quo modo idem obiectum potest esse horum liabrorum,qui stant pars Physicae, S totiu Physici; Hoc dubiu movit A ber. l. priois, in principio: illicia. dixit, stilogi lima simplicitet esse obiectum illoru Iibrorii, qui tamen syllogi sinus simpliciter pu-nex ad totam. Logicam, di respondet svllogismii simplisitet duobus dici modis,
uno modo simpliciterii. uniuersaliter, ut Gprehedit oes silax species,& sie ad totam topicam spectat, altero modo simpliciter, idest Risi, ut syllogismus est,& sub
ratione communi consideratus,& sic est obiectum illorum librorum.Cons uenter nos possiimus idem di oriens nitibile, scii corpus mobile, autem naturale potest co siderati uniuersaliter cum sivis onunibus partibus, S sic totius est phusicae
obiectibaltem modo praecia sit ilL α-
22쪽
tione communi latum:& sic ad hos pertii et libros.Quamuis posset diei obiecta esse commune principium rei naturalis, no enim in omni parte Physicae oportet dare aliquod obiectum compositum, nitri libris de anima obiectum est anima; in libro de semno,& uigilia, somnus, &vigilia Ue etiam in aliis, ita in his communia omnibus. entibus naturalibus.
De Ascriptione, cae diuisione horum librorum. κ est. II. Clam inscriptionem, isti libri inscrti
bun ur Graece περὶ φησι κης α' i. de naturali auscill-tatione: notandum est enim ex Themiastio, de Cicerones. de Finib',& Aul. Gel. lib. Lo. cap. . libros conscriptos ab Aris esse in duplici disterentia, quidam erant contaipti stylo,N modo procede di vulsari,& communi,& facili, ut vel medio iter eruditi possent percipere, ac ob id exoterici dicti, prasi pro omnibus etiam extrinsecis coscripti. Alii erant libri pro findiori stylo, & m6 exiniori procede-di chositi, nempe demonstrativo: & hi dicebantur ausoritatorij,quasi metione,& studio indigentes, ut intelligerentur , & dicebantur Acroamatici, huiusmodi
sint libri physicae & praeserti in hi, ob id
detraturali auscultatione dicu tur. Notat
Mainlicius,quiuis ille titulus possit uniuersaliter Physicae competete, tamen , quia communia omnium tractant, quae reliqua uirtute cominent , peculiariter his attribuitur. hoc etiam dicit Albertuς
Solent etia ab Aristotele hi libri de motu dies,ut patet 2. posteri .ca. II.& I.coeli rex. 38. a, ut in hoc textu notat Auermes, niaxima parte horum tractatur de motu nempe a tertio inclusive,usque ad
Irea horun, libromni diuisionem iaM Adrastus,que citant simplicius, ac
Themistius in praesenti. ipse simpli. de
Andron. vi refert ide sim mi principios. Physicorsi,& Eudem. ut meminit ideSimpl.in principio 6. Physi.Omnes hi in duas partes diuid ut hos libros, altera di iacitur de principiis,& haec cottinet quinq;
libros ores: ltera de inotu,& haec cotinet libros tres posteriores.In particulari aut,in primo libro de principi s intrinsecis agitur: puta de materia,& forma; in secundo de extrinsecis puta de agente, Scsine : in tertio de motu, quia naturae definitio suit data P motum in libro secudo, de quia motus est de genere cuminuorii:& oe cottii usi est diuitibile in infinitum, tractatur etiam ibi de infinito, cum. autE l qui ino' utur sint in loco, & motus sit n Lempore, agitur in quarto libro de to co,& tempore & de vacuo,quod ratione loci Videbatur habere De speciebus uero motus,& de contrarietate ipsius traditur in quinto & de quibusdam comunibus rerum naturalium,ut esse simul, esse contiguum, cosequenter,& alia. In sexto uero de partibus motus quatitatis disteri tur. in septimo vero,& octauo de princi: pio extris motus. Haec ex dictis auth
rib' colligi possunt, Posses dubitaresuN Dina ILre tertius,quartus,& quintus liber dicu-tur de principiis u potius sint de passione corporum,quae est morus/Existimo,
esse dice tu,quia in his Vitur de motu , . 'ut est pars definitionis principioru, G-pe ipsius naturae. ob id totu inter libro, de principiis computatur, in reliquis tribus agitur de motu secundu se Dubit, Dubia Mbis, none et in secundo libro tractatur
de materia,& forma, cum natura non fit
aliud. qua materia forma Z quo ergo tractatur de eis iςte,& sine: Dico pcipuo agi deessiciente,& fine iam natura, quq forma dicitur labet ronem causε essicietis,ut dicetur posteaiorphvtius uero,ut daresere simpl in princi p. s. Pnysi tui quatuor priores libros dixit esse de pricipiis, reliquos uero quatuor de motu,qua sin tentiam recipit Philoponus in praesenti.
At si licet in hoe aliquid dicere, existimarem, posse conuenientius dici , duos priores libro esse de principijs rerana- Authoris. turalium, reliquos uero de motu, & de his,quae motum sequuntur, & hoc uide -- tur sentiNA noes. ι, Coeli comr8- οῦ dis
23쪽
In lib. I p tys Arist. Cap. I.
iximus . Accedamus igitur tandem adtextum : interpretabimur autem versionem antiquam, diuisionem textuum se . .ente
Vinque textibus psimis continetur procem tu horum librorii, nauis Simpli eius existimet esse uniuersale pro tota Physta. In primo textu manifestatur intentio, quae iasiliit in hac conclusione. Ante omnia Oportet determinate principia scientiae naturalis. Hanc probat hoc syllogisino, ut bene dicit Philoro. in omni methodo , cuius stini principia, causae,& elementa, intelligere,& scire eontingit ex perceptio he ipsorum principiorum, causarum, dcenementoriam, sed naturalis scientiae si ne principia,cause, oc elementa,erso ex eonina perceptione contingit Ere, aggrediendum emo est ipsa tractare.
. Nec mihi placet syllogismus Simpliati j,non. n. litem consenat. sic enim ipse componit omnia habentia caum, principia,uel elementa, ex ipserum perceptione sciuntur, sed res naturales liabet prinlestia, causas,& es menti, et so res naturales ex horum preptione, lautitur. prior videtur magis ad metricis Arist.
Huius sti logi sint maiorem ponit cuna probatione, lus est perinductionem
communem: omnes enim se a mitrantur
scire,eta principia prima, causis primasci usque ad elementa cognoscunt, minore sibiicet, quia,ut dicit Simplicius,tan qua per se notum accepit, res naturales habere principia. Hane uero seppleuit Theopfra. di probauit quia omnia com posita tabent principia, res autem naturales eopositae sunt: stant enim corpora. Sed consideremus uerba Ati. Inquin gnoscere,ac scire, Alcidicit,esse syn
nima,ac pro eode accipi. Averroes vero
ct simplicius dicut diuersa significare: cranoscere enim est senus coprehendes quamcunque cognitionem siue per ea
sana,sue fine causa,sive necessariana, siue non necessariam. At scire,cognitionem demonstrativam dicit: ponuntur autem illa duo uerba, ut una sit,uelut appositio alterius, risit sensus contingit si cognoscere,ut sit scire. Sanctus Trionias per cognitionem intellisit eam,quae per desilitionem super scire uero eam, quae per demon strationem,tam.n. in definitione, quam in demonstratione eausssumuntur.sed eo modior videtus expositio simpli ij. Alteiu uerbum est methodus,qua uis aute methodus pro quocunq; habitu speculativo, aut intuo sumatur,tamehie secuduni Averroem, pro arte quada,& ratione sumi vir, sicundum quasn ea, quae in scientia sent, tradunt, di in hae methodo oportet a Gulis incipere, ut dicit, Mardo est de re habente causas. ISequo tur modo illa uerba I Vincipia, eausae, Hemeia in quibus innumerae sat expositiones.Primas adducamus. Alpharab.omnia haee ad principia cognitionis refert,ut per principia,dignitates comunes; perclusas praemisi e peculiares con esus; is, per ἡementa maior, de minor extremitas intellisantur,ex horum enim cognitione scientia sit rei. Reliquae autem expositiones sint de principiis rei, que in noc conueniunt,ut sensus sit Aristotelis. oportet scientia rei incedere ex eius causis materialibus, me malibus,snalibus, aut eis climibus. licreaurem ille sit sensus omnium, tamε quid per singula uerba intelligere oportealino
Fuit igitur mitentia secunda Alexan. vi refert Simplicius, per principia, essi-esente causam intelligi,per causa sorm lem di finalem, per AemEla materialem.& hanc senrentiam recipit Sanctus Tho Tertia sententia fuit Averrois,& Alberti Magni, per principia,eausam essicietem:
per Clusas, finalem, per elementa mateariam,& sormam, quae rem componunt,
ese intelligenda, ta sententia fuit Porphyrii, si Philoponi quod per principia & causas idem intelliginis,nempe finalis, & eGriens causa,per elementa uero materia,& se a . Vltima sententia est Simpli-
oj,quet mihi mazis placet,ut per princi pia Viria is
24쪽
pia quid comune intelligatur ad causis,& element omnis enim causa,& omne .lementum principium est, non e cotra, per causas uel O,extrinsecae itelliguntur , nempe fias,& ess ciens, per elemeta uero,intrisecae, materiai& sorma.Vc sit sensus,oportet in scientia principia cognoscere,haec autem,aut sunt extrinsecae causens sciens,& finis, vel elemet , idest, intrinsecae,materia,& Arma,& profecto, quod principium sommunirer firmauir, patet ex coclusione, quam insert,oportet principia Physicae determinare, uri clarum eli,quod saltu materiam & formam intelligit, nam ab his incipit. Adhuc cie ea literam aduerte,quod loquitur disiunctive,ut uniuersali esset propositio,ut notat Philoponus, nam non oes sciet tiae omnes nabent musis, quoa enim sermam,quxtam finem simul,quaedam omnes habent, in singulis autem cognitio sit ex perceptione earum raus rum , seu principiorum, quae habentii carea probationε maioris occurrunt uerba explicada, Principia prima, causas
primas,usque ad elementa. Auermes. n.
non in eadem significatione accipit haec uerba, in qua accipiebantur in ipla maiori pa per principia prima intelligit rausis extrinseca eiscientem,& finalem,remotas,& sapremas, per tauias primas iatrinsecas materiam, de somnin remotas etiam, per elemeta uero omnes quatuor
Quas proximas,ut sit sensiis. Scire arbitramur,cum a Girsis primis, & remotis usque ad ipsas proximas peruenimur.Dices tu, quae sunt isti causae primae,& proximi. Resprendet, remotas esse, primm materiam, primam tamam, primum efficiens, primum, seu ultimum finem.
per materiam primam intelligit ipsaim materiam sesundum se, ex qua sunt satiae omnes res naturales , materia uero
proxima est cum his dispositioni&induta, uae stat peculiares ungulis speciebus, alia enim est materia lapidis, alia qui proxima, nam remota eiusdem rationis est. Per Mimam primam intelligit Liam formam , quae cum materia iacit compositam substantiam in communi, per proximam Armam uero eam, qua jacit hanc uel illam substantiam, putaata pumam mixtum, per agentem Pti
mum,remotum,& uniuersat E intelligit qualis est prim' motor et per Spinquun uero intelligitur agens particulare . idede sne. opoitet ergo ab ipsis supremis usque ad panicularia Principia descederet . c., Haec est expositio Averrois,quq mihin placet, & merito.refellitur stea honia, quia iis tam breui contextu, α. 'eonnexione uerborum admittit tantam
aequi uocationem.Quod si ipse noluit ad
in utero illa duo uerba Cognoscere,&tare, esse synonyiara, iura in scientia n5 debet admitti uocabula talia, multo minus prosecto admitteda erat aequi uoca. Alexander aliter intelli ait, sumit. n. ista Atixtari pro principio cognitionis,ut primae cau ev dio. dicatur dignitates communes, prima principia, interimedix propositiones, es meta uero proximae praemissae coclusio inis,scientiet enim per naec procedunt. Hanc expositionem non recipit sim com iacplicius Spter aequi uocatione uerborum.& meritO- cum enim in maiori accepta sint principia rei,non oportuit in principia cognitionis mutare. Propterea dico cum si inplicio, i manet eadem signi si catio uocabulorum, sed restricta, per illud. Prima. pi ima ii. prius pia dicuntur quaecunque cavsae cuiusque Mneris, stai remae,& declarantur per primas cas, quae significant extrins as supremas, Sc : nelementa. primas,& sapremas intrinse- . eas ut si sensis. tune stire existimamus, cum causas supremas, & immediatas n. solum intrinseca , sed etiam extrinsecas cognoscimus. Hsc circa literam textus.
An epilibet artifex demonstret per quodlibet genus cadae. mss. III.
QVia inter exponendum diximus Dulixo
non omne icientiam quodlibet in commagenus Guset considerare, merito rium stabitatur, an ita sit. & primo uidetur,a Metaphysi. non consideret efiicientem causam. Metaphyncus abistrahit a motu, atessiciens causa importat motum, non ergo pertinet ad Metaphysicum. maior est cetissimilior probatur ex des nitionci . x
eukiens enim est, unde primo incipis
25쪽
In lib. I. phys. Arist. Cap. I.
secundo uideriir,quod consideret metesiam, materia est pars qua da entis, ut notum est,ergo pertinet ad Metaphys m. praes in cu in 3.& i r .lL multa V. dicantur de materia. Tertio,res Math maueae habent omnes quatuor causas, er. i. ro Mathematicus utitur quolibet genere
causae.anteces s est notum, na res Mathematicae sint mi ae saltem habentis materiam intelligibileni,& cum no sinta fri necessario habebunt causam exui n. st m. ruarto sunt multae conclusiones Physicae, quae non probantur , nisi peronum, aut alterum genus causae,ut notu
est,ergo Physicus non semper considerat' quatuor genera causarum. Haec siint a
sumenta, quae in hae parte dissiciliora uidentur.Circa hoc, primu dicamus qdsenserint Philosephi antiquiores circa
'I' Metaphysicam. Auermes censet, ipsam sola uti fine, rma,& esses e, sed non materia. id ipsium Albertus. Alexandera uero formam tantum,& finem considerare asserit. Burteus dicit, duplicem esse, Metaphysicq partem:alteram,quae deintelligentiis tractat, & hax materia non
utitur,bene tamen aliis tribus,alteram, - λ quae de communibus aliis omni b.enti-- bus,& haee materiam considerat. Hoc autem non recipit Paulus Veneli .eiro tur,sed quod nullo mo materia utatur. ος- Circa Mathematicam uero, Auermes
sola uti serma diest. idem etiam Alexander. Hoc tamen reprehendit Simplicius
dicit enim eam etiam considerare materiam.nam in Musica numeri habent rM, Rem materiae, proportiones vero fornas.
Alii dicunt Mathematica non uti cau
si ulla, scii procedere per quaeda princi
pia certissima, tuae nec causae,necesseae
uere dici possitnt, unde ipsus demonstrationes,nee sunt quia,nec propter quid , certissimae tamen,& notissimae ssit. Hoc' dicit Niphus,&uidetur id cocedere Pau Ius,licet non omnino. id etiam dicit Buridanus in procaemio Metaph.& Procul. r.esem ubi dicit,demonstrationes M thematicas procedere per signa quaeda . Haee sint de opinionibus aliorum. ω huius aute determinatione sit pri
mum sundamentum.tunc probamus per causam so lem,cum medium demonstationis est alicuius extremi sorara, licet accidat aliquando,quod illa forma ciesseiens unius extremi,v.g. quado probatur uiuentia a se moueri, uia pnimam
habent,est quidem demonstri. io p so
mam,quamuis ala sit essectivum principium illius motus,est tamen uiuentium forma, Sc hoc saepe euenit, quoties γ subiecti sormi,& natura demostramus, qfi ueter est ea eflectiva proprietatum. Aduerte autem, quod aliquando pro servia utimur aliquibus rationibus intellectu distinctis,quae dicuntur habere lo
eum causarum formalium,licet uere nosnt eaus cum sineidem realiter cum essectibus,dictitur tamen causae, quia duin . Me intellectu separantur, sunt usui antec dentes alias rationes, sicut este actum in
dependentem in esse, est eausa, quod anima rationalis sit immortalis,liamuis se eundum rem haec duo idem sint cum ipsa anima,& hoc demon strationum genere demonstramus de Deo,& de simplicibus rebus aliqua, ouo frequenter utitur
Metaphysicus, Si ad genus causae formalii reduci debet. sit iidum fundamentum, in quo oportet explicare duplicem materia, nepe misibilem,& intelligibilem, quid sit
harum utraq;. S.Th. enim, quem multi uuntur, per materiam sensibilem intelligit sibilantiam indutam qiualitatib. i, paelementaribus,calore,frigiditate, tumuditate, siccitate, dc ex his compositis,per materiam uero intelligibilem, intelligit substantiam Ela quantitate conceptam, quam Mathematicus specularii si hoc comuniter dici solet. At uero quantum ad materiam intelligabilem, aliter mihi uidetur dicendum, aia quantitas sista sit materia intelligabilis. Attende autem, PMathematicias .non habet pro obiecto quantitatem,sest figuras,& formas, quae in quantitate fiunt, ut enim faber serra rius, non de serro,sed de forma, quae inserto fit, agit,ita de Geometra, non de quantitate, sed de figura in ea facta . . Ex quo si,q-d multo aliter Physi de quantitate tractet,& Mathematicus, Physicus enim de illa init, ut est accides quoddam corporis senu is, at Geometra de ea agit, ut materia, in qua figurae
ab ipsb consideratae insiliunt ob id quactu dicitiar materia Mathematici. At
26쪽
At quia n6 acespit Geoinetra, veI Mathematicus hane niateriam, sicut eth in rebus non enim sic lineae,& puncti,& sua ficies sunt , sicut Mathematicus sumit, sed prius per imaginationem,uel intellectum illas separat,desie abii te, ae in sic abstractis figuras considerat , dicitur
materia intelligibilis,quamui, ut mihi videtur probabilocrediderim,has quantitates, materiam dici intelligibile: Hane sententiam de materia in elligibili docuit Alberius in ca .i. Physicae, Ne si ualdem,tanda, Materia igitur Mathematica est quantitas sicinae lectu percepta, sicut materia Physica sunt accidentia sensibi .lia,in quibus ies smysicae sitiat, ut a physeo considerantur. Sit teitium sundamentum, quemadmodum Physicus maceliam sitam eonsideras, probat per eam aliquas proprietates ex ipsi prouenietes rebus, qua tu elimateria,ita Mathematicus proliat erram per suam intelligibilem materia aliqua, quae ab ipsa spuri, inlidni, & hoe prose-Qoeli certissimum, nam quod figura sit in duas partes ae litates diuisibilis, a Mathematico probatur,& non nisi per qua titatem ipsam . His sippositis, sit prior conclusio, Metaphysica non probat per essicient ε causam,probat tame o agente, est enim disserentia inter est ciens, 5c agens, na es sciens dicitur id,* motu agit,agens uem,quod sine motu, sed actione solii immanenti. Physici est consderare causas incientes, at Metaphysici agentes, unde Netaphys cus considerat causam prima, ut disponentem,ut gubernantem omnia, dc ut ab ea omne derivatur esse, sed non ut mouetem,ec producentem escta motu coelorum,hoe enim Physici est . unde D. hOm. in praesenti dicit, Metaphvsicum considerare causas finalci,sormales, di agentes. Secunda conclusio. Mathematicus siequentius per formam procedit,idest, probando passiones, per ipsaru sormas , uel subiectinum, praecipue enim riguras considerat,& per ipsas probat, aliquando et per materiam sitam aliqua demonstrat , ut diximus. Responi eamus ad argumenta, in quoi si solutione,quae supersinit plicabinitur. Ad p imum solutio patet e dictis,
admittimus enim 'nos considerate -- cientes causas, considerat tame agentes. Ad -ndum respondet Albentis, materiam conliderari a Metaphysico liquamentis partem, nempe,ut potentia eii , de iidum aliquot attributa,sed non uecausa est,& per ipsam probat. At contrahoe est argumentum, nam ab Aristotele residerat irit a Metaph. Q ut omnium rerum praedicamentalium principium. Docent enim eadE este entium principia quorum unum est materia, ergo poterit
demonstiare per ipsam, taquam per principium, aliquid de ipsis te in deest j dieamenta diuisis,& ita mihi videtur, alua pace Alberti. Vnde dico, quod Physicus probabit per materia, ut motui subiicitur, sed non ita Metaphysicus , nisi inquantum est principium ipsius elle. Ad terti in negati non potest,res Mathematicas habere quattuor causas a sed non ut Mathematicae Iunt, quia Mathe maticus conliderat sitas figuras in factis esse,& non secundum quod fiunt aut fieri possunt, ob id absita his ab Aciete,&sne,nam si productionem illatum non contemplatur,necessicientem,nec finem opus erat speculati, hae enim causet ad P- ductionem, Sc actionem rerum convenite lent, quod si materiam eonsidetat intelligibilem,hoc non considerat ut plicuius mutationis principia est, sed ut in tali materia formae illae sit stentantur. Ad quartum respondetur.quod Physicus a toto genere utitur quatuor generibus causarum,quamuis non per quatuor has eausas lingillaecsiclusiondi physicae probentur, aliquando enim id fieri ν - teli, sed non est opus, sat es , ut quasisam per hanc, quasdam per illa eausam physices probet . t t
ic ad rei perscctam cognitionem
opus si omnes eius causas cognocere . .
Quae . IIII. V Tile est hoe examinare, ut intelli
gamus propositione textus taentia esse per principia, .cas,& ele-
imentain ud G sit opus ad scientia per C fectam
27쪽
In lib. I. phys Atist. Cap. I.
sectam omnes cognosare causas, probatur primo: desinitio explicat remot definitio conficitur sessicienter ex materia, di forma, ut dicit ut 8. Metaphy.cringo ad persebam rei cognitionem non erit
a Secundo: demostratio iacit persectam rei scientiam : at demonstratio per unicum genus causs procedere potest,ut notum est: non ergo omnes causae cognostendae sint. - Tertio, si res non cognosta etiar persecte , nisi omnibus ipsius cognitis causis, sequeretur, quod nulla scientia persecte
saceret cognoscere rem, quia non tradit
ouaelibet memia omnes sui sit biecti causas,usque ad ultimam. Circa bane quaestionem Paulus Venetus, suem communiter multi sequuntur, dii ursuit duplicem esse cognitionem,simplacem,& complexam. Simplicem,qua res simplici notitia, vel detinutiva cognosci tur I complexam, qua res rer propositionem cognoscitur,utraque
dupliciter dici potest,persecta, limplici. ter & secundum genus: illa dicitur sin plex cognitio simpliciter pei secta , qua
gnoscitur, si de re sormati possunt ei Ien-xialiter, ut quod eli homo,quod est animal,quod corpus, quod subitaria, quod constat materia,& sorma,& similia :il. la simplex dicitur persecta secundum genus,qua res simplex secundum aliquem gradum cognoscitur , nempe ut homo, aut ut animal. similiter complexa smpliciter persecta est, cum omnia praedicamu de re,quae ei competunt, siue esset tiali isiue accidentalia. secundum genus
vero,cum cognoscitur res: secundum aliquod praedicarum inura homo, quod est risibilis,aut dis biriiuus. Respondet igitur primo , ad simplicem rei notitiam simpliciter persectam,
Oportet cognoscere omnes causas .per
se rei tam intrinsecas , quam extrins
Dicit secundo, ad cognitionem m. plicem perfectam secundum genus,suf- scit cognosta e definitionem rei est essetialem. Dicit terrio,id cognitionem comple- Mm persectam simpliciter,umnia ju , praedicata essentialia, ac identalia,eausis
per se,per accides,vltimas, propinquas. & partes oportet cognoscere.
Dicit quarto,ad complexam persecta secundum genus,idest, ad aliquam unanii proposistonem de re sincit cognoscere
omnes causas unius generis, aut eiscientes,aut alias quam is a proxima, vsa; alprimam & immediarum: sic enim eu persecta demonitiatio. Haec sententia,& opinio Pauli Veneti est communis,& vera,tamen no videtur mihi adeo necessaria illa distinctio notitiae persectae simpliciter,& secundum genus: nam absolute cocedenda est notitia rei persecta, quae in scientia quavis traditur:& res dicenda est persecte cognoses,
cum omnia ea cognoscuntur, quae de illare in scientia, ad quam spectat, tradun- , tur perfecte enim cognoscitur equus, caomnia, quae Physicus de ipsb dicit, per cepta sentiquod si de illa generali rei ognitione loquamur,ut loquitur Paulus, non dubium est rem cognosci persecte,
cum omnia, quae ad ipsam Hique sp ctant, cognosciantur: & tune non per unam scientiam contingit rem unam perfecte cognoscere, sed per varias: ut ho 'mo secundum naturae partes, & passo nes a Physico cognoscitur,stinandum quod ens , sibilantia, & ea, quae ab his procedunt, a Metaphysico, secundum virtutes,&acius humnos,a Morali; s cundum quantitatum dimensiones a Mathematico,ita, ut omnes scientiae simul persectam rei, & uniuersalem cogniti nein faciant,nou tamen quaelibet per se,
Ut dicit Iandvn.' I. Vnde nihil disterimus a Paulo, nisi in hoc quod cognitio , quae de aliqua re per unam scientiam habetur,absq; addito, vocetur persecta.
Ad argumenta una est resposio,quod Salom illa probant scientiae persectionem, quae est secundum singulas scientias , & m dos mendi, sed non uniuersitam hanc , de qua loquimur. Dices,de qua loquebatur Aristotelas in sea maiori mico, de psectione iudibet scieritiae totalis,non huius, vel illius demonstrationis, sed totius habitus γε tisci. oc in hoe habitu, prius ordine do- dii ne proceditur a supternis causis illi . scientiae
28쪽
mentiae usque ad proximas, qui modus esi compositivus. At in singulis scientie
demonstrationibus i causis proximis Q que ad si premas reseluἴdo Hedimus ob id 8. Metaph. e . de tali modo proincestendi dixit Aristoteles, quod prius est danda causa proxima, & particularis. At in praesenti de ordine totius scietis a primis dicit esse incipiendunt. Innata autem est ex notioribus. et Tex. II.
vj a εκ Anaus Thomas hos liamori. S. Th. textus de ordine procede di ciso Phil. 'ea principia iisto pretatur, quod . , i. idem dicit Philo. quamuis varius, & incertus satis in hoc. secundum igitur hos' doctores sensus Arist. est, postquam diaxit ese a principiis incipiendum, constituit. lia aliter a principiis oportet incipere, ae dicit, ab uniuersalioribus,& confia.
i sis incipiendum esse principiis, usque ad
particularia. . od sic prob. at a notioribus nobis est secundum naturalem viam incipienda: at uniuersaliora sunt nobli notthrasingulatibus, idest minus uniuersa b : ergo ab hi. est incipiendum . . Minorem probat triplici exEplodi primum i toto sensibili: totum enim int
giale nothis est sensui, quam sius partes: Muniuersaliora sunt sicut totum quoddam quia multa, ut partes continent:α- eto sunt nobis notiora . cudo, a toto destribili. notius enim
est nobis definitum homo, qua star partes , animal rationale: at uniuersia ora sint ut totum quoddam. . 'Dia rum. Dices, quomodo homo,& desilitum dicitur notius partibus , eum partes intvniuersaliores, nempe genera, dedisse tiar, quae di tur notiora 3 Respondetur, poste his dupliciter residerari, & ut partes constituentes fiant, & sic minus notae dicuntur , vel ut tota quaedam uniuersalia sint,& se notiora sunt.
-- . Tertium exempla. , uel sprium a pu ris, quibus uniuersalia sunt notiora: pri . mo mini focant omnes uiros patres ,&i omnes 'minas matres. ita ei ponunt s.
Quamuis in uno digerant. .Th. enim ' D irrer, in lucisalia di confusa, intell)gii uni inter I . versilia in pia dicando, visent sentia: Tho. γat lilop. id reiicii dicens, ista esse obstu Thil ora, ct pueri, quomin exelitum Arist. νο- nΝM. nio si ora:lea per consusa, S uniuersa lia intelligit i 'silop. indiuidita .aga. ii taliquod ens, aliquod corpus, aliQuod xi-uens: haec enim lunt notiora. disserunt autem ab ipsis uniuersalibus, nam uniuersilia naturas ouasdam eo inmuncs immediate sgnificat, ut animal ipsim animal. At vaga illa ipsi si gularia indiuidua significant, coissisE tamen, Sc indistincte, ut aliqui, homo hunc, vel illum consus. signisca .ita S.I lim.& llilop. At Sitisplicius Themist. Theor bra 2 Seeuhia Auer volunt, ut hic Aristoteles velit me thodum, S instrumentu indagandi principia assignat 'nam cum dixi ficta plincipijseil. incipiendum, posset metito dubitari, cum principitano habeant principia, per quae probentur, quae me illo useritetndagadi principiar & hane tradi in praesenti textu, nempe a signo,& a posteriori, qui modus est a notioi ibus nobis. sunt autem p imum nobis dilucida.
Tex. III. li . T quia posset quis dicere , quae
sint ista nobis notiora respon- det esse confuse magis Per consilia ast omnes intelligunt coposita sensibilia , per quae principia ottenduntur; nam ipse Arist. per generationem, de mutationes scit sibilium eo positorum indagat statim materiam, S Lirmam,dc per
esiectus ipsbrum cautis induari sistent, atque ista expositio mihi placet.
Literam considera, Innua,ideis,narii ratis, non merae doctrina quislia. Est enim modus co nos di noster, quem nullo ma istro nabemus, a nobis notioribus ad nota natura pit cedere. Via. i.modus: m ethodus ae demostrario secuti si qua ignota nobis qrimus. Natura, niin hie naturam sulisit, sicut
in pracedenti textu,cium dixit silentiat, ide natura, illicentin pro in naturali seni'riit habente in se hiincipium Hotus hie autem pio ipsa rei substan ia i ut id di
29쪽
In Lib. I physi. Arist. Cap. I.
Ognoscibile est,& notius natura, quod secundum se cognoscibilius est, qualia uis nobis non sit ita notum s S hoc notum Mura uocat etiam notum simpliciter ;icit enim non essent eadem nota nobis& nota natura, idest simpliciter: hoc autem postea examinatur.
Confusas.Tho.ut diximus, intelligit uniuei salia in praedicando Philop. singularia uaga. Alex, dignitates uniuersiai sit mas, Alii, ut refert Simplici'quae litones communes. ut in sequenti capite proponuntur: nempe, an principia sint plura ,
vel unum,& similia.Simplicius uero, &Themist & reliqui,quos stupra diximus, composita sensibilia. Qiu diuidunt haecidest, diuidentibus consula,& composita sunt nota ipsa principia per diuisionem intelligeres bluti nem essectus in causam , & compositi infra componentia, tali enim resolutione nota fiunt principia. Quapropter ex uniuersalibus ad sin. gulatta Tex. IIII.
V muis in toribus duola praecedentib.omnes illi conuenerint, tamen in hoc quarto, & quinto variant: uult enim Simplicius, ut adhuc in his fiat sermo de uia demonstrandi,& inserat quod ex uniuersalibus ad s gularia sit procedendum , qui illa sint nobis notiora, ut ostendit triplici signo si perius explicato. Per univcrsalia autem intelligit, ndum Simplicium,idem, quod per consasi,nempe ipsa composita,quippe in coniposito multa comprehenduntur. Per singularia uero ipsas causas, quia scut singularia indiuidira a se habent esse, ita & ea usq:atque videtur ista commoda expositio. At ueto Themist.& Theophr. volunt, ut aliud fiat in his duobus textibus, nam csi intentio sit proposita in primo,& modus demonstrandi in secundo, Si tertio , D incin quarto,& qui o proponit ut ordo doctrinae, cum et i ii iam uia indagadi principia sit posita ,superest , ut tradatur a quibus principiis hi incipiendum. Et dicit, ab uniuersalibus ad singultam dest, a principiis communi b. usque ad proxim,ubi per uniuersalia principia,
communia, per lingularia proxima opor, tet intelligere. Quod autem ab uniuersa Ibus sit incipiendum,probat, quia nobis sunt notiora. Ae sie cotinuari debet iste textus eum,prscedenti,cum enim illae uiam doctri- .nae,&demonstrandia notioribus nobis:
esse docuisset,ae ob id a confiisis. Dici ς etiam in ordine doctrinae ab uniuersalitibus incipiendum, quia etiam haec sitne notiora nobis,ubi aliud per uniuersilia , aliud per consisa intelligi uides . Atque haec expositio sine dubio est admodum conueniens,quamuis& reliquae sint pro . , babiles, & bonae. ιPostea explicatur triplici signo,uniuersalia es e notiora nobis ; primum est ex toto sensibili, quod sitis partibus notius
est. causae autem uniuersales sunt ut tota quoddam, ac multa, ut partes,includunt,
quae sunt causae inferiore , & ipsa prosi,ma principia. Pati untur & hoe quidem .
AI iis duo, signis explica uniueses lia esse nobis notiora, quae superius explicauimus. Solum est
hic aduertendum,pueros uocare omnes
uiros patres, potius phantasia, quam usii intellectiis, non enim illud est uniuersiale,sed uagum singulare quamuis Aue rora uideatur dicere, hoc est e per intellectum, sed non ita est dicendum.
niuersalia sinit nobis notioni
Non minus dissicilis, tuam eom
nis in hoc loco se nobis osten dis ficultas; de primo cosnito, explicandus erit primo qusstionis titillus, &runctum dissicultatis ostendendum is ilea quid uiti doctissimi sensoint, proponemus, ac tandem quid in hoc sentiendum sit, inprobabilius uisum suciat, I
Aduerte igitur, quod non hic quaeri. tur, quod sit obiectum intellectus , hoe enim,sGildum omnium sententiam, est
30쪽
mis, od signis tactum,ut enim uisis in c. orem,auditus in sisnuna, ut in propria ob a seruntiar ta intellectus in id quod est.. scd quomodo est,ca multi sintentium gradus,quidam communes quidam minus communes, peti ur, qui sint primo ab intellectu nostro cogniti, an
communes, an minus ciam munes . t.
Adverte praeterea , uniuersiale sumi , aut pro uniuersali in causando , aut pro uniuersali in praedicando, uniuersale in causindo est causa, quae plures esse sdisserentes specie producit, concurredo cum causis particularibus, ut Deus, inter .ligentiae, Si coeli,& talia sint difficillima cognitia, nec de his est sermo.Vniuersale in praedicando est id , quod de multis
praedicatur, ut si ecio, genera. Et adhue ilia dupliciter sum utur, aut pro se nda intentione , Quae dicuntur
unitaeti dia Losica, nec sic de istis est sermo,aut pro prima intentione, nepe pro ipsa natura, quae dicitur genus, aut species, ut homo, animal, umens, S de his est strino,quae uniuersalia dicuturin re. Logica post rem, in causando uero ante rem,quomodo loquitur Philo. hie & Albertus. Dubium igitur est de uniuers si in re , an primo cognoscatur a nobis animal, quam homo , S communius, quam particularius. Aduerte prsterea,notitiam esse duplicem,alteram quidem consulam, alteram distinctam,confusa dicitur cognatiot tius, non cognitis ipsis partibus, ut qui hominem cognosceret per aliquod accidens, non per partes paturae ipsius,haberet cognitionem confusam. Distincta vem est co nitio totius per stras partes, ut qui hominem cognosceret per animal ra. DQnale, aut per rationalem animam , pc corpu distincte cognosceret. Consusa autem cruplex est,secundum quod duplςx est totum,in enim totum actuale,& totum potetis totum actuale est res respectu partia essentialisi,materiae,5c forme, uel generis didisseres totum potetiale est sit perius respectu insiliorum, quae dicuntur paries potenti tes,illae ueto actuales.est ergo confusa , actia iis, cum torum aliquod non P sitas essentiales partes cognoscitur,& huic cor
tu per suas essentita partes cognoscitur. ri t. est et confusa potentiali I,cum uniuersale non per sda inseriora cognos itur, irespondet distincta Iolent alis, cum uni uetis de per inicii ora cognoscitur . .. . Attende igitur,quod non est quaestio , an*d dictam actualein alicuius cognitio ii nem,ppus sit ab uniuersal:oribus proce- deae,nam secundum omnes , cognosta, non potest quidquam per definitionem, nisi praecognoscendo uniuersaliora gene rra,& ita a supremo illius rei incipere oportet. Nec eu quaestio, an ad cognitionε distinctam potentialem alicuius superi ris .incipiendum sit a pateticularib .nam i secundum omnes distincte non cognosti itur superius potentiali notitia, nisi per inferiora. Nec est quaestio similiter, an distincta notitia sit post consulam, na com . pertum est, primas omnium notitias in nobis suisse confusis actuales , qui, res per accidentia sua,& proprietates, inc pimus cognostere,& de his est qu stio, An confusa actualis uniuersaliolix sit prior, ' particularis, & singularis. Idest proposita re singulari se sui, Petro nepe, sub qua ratione prius ab intellectu fuit cognitus, an quod Petrus, quod homo, quod animal,& quod uiuens,a singulari incipiendo,uel contra, prius quod uiues,& quod muis uniuersale,sumimus autem hie singulare, pro indiuiduo, & pro minus uniuersali. sic quaesione proposita, quatuor iter Latinos inuenio pGcipuas opiniones. Prima est Burtei, & Butidani hoe loco,
riit primuim,quod intellectus cognomeesse sita lare ipsum individuum. quod primo subiicitur sensui, ut primum sei suum sit primum copi itum. Ratiooes huius opinionis hae sint procipuae, prima est Durandi, id qu ab intellectu primo percipitur,debet antecedere actum intellectustat uniuersale no est ante actum intellectus, ergo non est id, ae pri mo percipitur,erit ergo singulare. Secunda ratio est Gr ni, uniuers dost per abstractionem a Ligularibus, ii quantum intellectus percipii similitudinem illorum,ergo intellectus primo cia