Iosephi Ripamontii canonici Scalensis chronistae vrbis Mediolani Historiae patriae libri 10 Iosephi Ripamontii canonici Scalensis Historiae patriae libri 8

621쪽

his, & statuis tabulisque veterum petunt : cur non & eorum facta vita communis imitetur ρ Idct fieri debet, ct facile saetii est, cum, coelum.

Hementa, homines, motum, Ordinem, moresque suos haudquaquam ex eo tempore immutarint.

Ego sententiam hanc haud sequor, non quasi mutatos esse homines dicam, imo dico esse mutatos, non genere sed permnis indiuiduisque corporibus , uti constat . Simulque actiones mutatae sunt, quaeiplae non sunt generis Vn, Mersi mortalium, sed proficiscuntur a sngulis.. Ciborum quoque, S modus, ct conditio nostrisu temporibus mutata admodum, scuti excusatio nem idoneam praebere Visa est, auctoribus Aphorismatum, dum falsa reperirentur ea, quae pro certissimis S veris illi definierant: ita mutare

temperamentum etiam potuit, ut mutatio minrum pariter inde nonnulla sequeretur. Nec dico , Coelum , Coelive conuersones esse mutatas. Sed dicor non coelesteis esse motus , unde fortunis ,'animis , corporibusque

mortalium aliquid influat: esse stellas r acnpsellas esse quidem sine adspectu . Est igitur Coelum idem, orbes ijdem sunt, ct motus; stellaeque eaedem, sed adspectus ijdem, neque sunt, neque erunt unquam. Qubd si adspectus numquam ijdemerunt, ne effecta quidem influxuique stellarum. Cum superioribus illis haec in-icriora connectyntur, ct quaedam est huic de

622쪽

pressae terrestri parti clim coelesti illa assinitas 2

Qui meminerit consideraueritq ue hoc: nullius in coelo stellae ad pectum este alteri similem, mimari desinet, quomodo illud fiat, ut nullus in temris homo , nulla actio cuiusquam , cum altero homine, vel actione alterius germanissima similitudine congruat atque conueniat adamussim.

Sed quemadmodum in scientia, Si speculatione syderali proxima quaeque obseruatio fallaciae minimum errorisque habet: ita in politica disciplina recentissimum quodque exemplum abeq

Vt a rationibus, ct scientia Veterum medicorum nouitii medici non recedant . ab eorum certe pharmacis medicamentisque recedunt . Tenuissimus ille victus, ct asperrima diaeta quam Hippocrates aegroto corpori praescrip serat, Vt ne detur quicquam ante crisim, si ea fiat in quarto . potuit temporum illorum homini, bus esse utilis, nunc ad nostra corpora habitus que minime conueniret. Hordei grana, quae veteribus alimenta idonea corpori merunt, iam Consumerent exhaurirentque Vitam . Elleborum purgandi causa dari sblitum , perimeret nunc extingueretque. Pullulauere ui morbi, ct remedia pariter inueniri noua,Vitae intersuit dHis, Vel mutata, Vel correcta fiant ea, quae apud priores maxime sollenia & rata habebantur. Leges, sicuti quondam suere , manent, eae

scilicet, quae, Titum inter 2 Sempronium iudib s dicant

623쪽

dicant atque decidunt; non eae , quae rerum satum, ct Imperia tuentur. Moribus quin etiam institutisque priuatis noua legum distipi ina data ct inuenta est. Nostra Relisio Ius Canonicum induxit Iuri ciuili masna eX parte contrarium . Leges variatae matrimonij : sublatae diuortii sunt, seruorum, libertinorum iura conticuere . Lex Agraria, lex Iulia. aliaeque pene innumerabiles cessere obliuioni. Et nulla hodie tam parua Ciuitas est, quae non proprias sibi leges, ct veluti priuata iura statuerit atque excogitarit.

Ars statuaria antiquorum , si artifices etiam hodiae nostros format atque erudit S nobilissi, mo cuique praecepta dat, vel potius, ab ea nobilissimus quisque prodit : haec eo'pertinere possunt, ut corpus humanum quam proxime ad similitudinem veri imitatione illa effingi posse dicatur , qudd semper Vnum idemque corpus est, quale natura, sue author naturae Deus socerat id primb ct crearat : non , Ut typos Sexempla veterum intuendo, hoc illud ve compus, aptissime quis eringere possit. Ac sicuti rideretur meritb artifex, qui nostrorum hodie hominum unum aliquem ex Alexandri Mace donis statua exprimere conaretur , resipiceredique identidem in faciendo smulacro illuc: it ridiculus fieret etiam si quis regendae hodie Reipublicae praecepta iam inde ab Romulo &Remo inculcaret.

624쪽

Ab antiquitate repetitum unum aliquod laudabile exemplum , si quis illico ad siui Imperii

suaeque Reipub. utilitatem transferri S accommodari posse censet, sentiet experiendo quantopere ea res fallat. Pene dixerim, & dico pronuntioque confidenter : rerum Vniuersitatem hanc elle commutandam ei, qui tempora haec regere Veterum institutis velit. Constat harmonia quadam ct ordine Mundus; in quo, tam quam cithara fidum neruorumque multorum, si chorda una est mota leuisssime, caeterae simul

omneS mouentur atque discordant.

Fuit error ille quoque Machiauelli, quod

Historiae medullam censiuit exempla esse tantumque inde constare utilitatis, quantam exemplorum sibi quisque copiam cumulumque congessisset. Hic error politico homini obieelus,

ceu sons, riuulcs errorum aliorum dedit, quibus ille in toto suo genere praecipiendi scatet. Sicut in medica arte Empiricorum experimenta damnantur, neque in ei hominum generi fides: ita in negotiis gerendis, ct administratione Reipubl. nulla istis authoritas , qui per exempla rem gerunt. Neque error &fallacia tantum in eo est , si Veterum exempla putemus normam esse agendi sed in eo etiam, si recentissima quaeque laeta, pro exemplis, ct exempla pro praeceptis habere quis instituat. Nimium multa re. quiruntur, ut res eadem sit: neque finis exem

- ina

625쪽

. Uehunt etiam pericula non parua secum, quia fortunae saepius , quam prudentiae proles ea est: ct fortunam in re gerenda optare facilius quam sperare ac despondere sibi quilibet

possit. Haud sane ego is , sum, qui homines ab Historiarum lectione abducere velim : potius borter, ut diu multumque legant. Historiasque ipsas velut in corpore humano cibum existimoqsse. Nam, sicini cibus, quamdiu in stornachobaςret . nutriendo corpori nihil conseri : ita .res sari, consiliaque, ct casus illi Veterorum

siue recentium . donec intra memoriae , tantun,

Nodo sedema ita omnia ct collocata stetere, non formant, constituunt, aluntve iudicium :isque cibus, ita demum uti is animo erit, si mae, ture conlectus diuidet tamquam in prudentiae Venas hunc. quo prudentia ipsa Vivit Vigetque iudicii sanguinem. Acies animi praestantissuma tque acuossima si nostrum viricuique esset: baud necesse haberemus ire ad monumenta Hist larum, ut politici illic prudentesque tardimus . Me cmnaturae manere, acumineque

Mentis., promptum expeditumque artifici Aseei oonenim discedo ab illa ratione Machia ueli)itasque respectu de imitatione statuae , sacer: quamcunque vellet ac destinasset ille satum: atque animus ad omniasti m ster ct artifex , ct sui tantummodo imitator . nullius alterius disciplina imitamentisve indigeret. Nunc, quia Sellentia haec, in ullo mortaliuin, aut reperi.

626쪽

i i non potest, aut ram reperta est: ideo coepere, politici quidem peruolutare historias , tuarii verbstatuas ct opera aliena imitari. N ,

scuti imitatio ea statuarum operumque alienorum confert artifici laudabile tantummodo hoc, ut lineamenta, ct habitum, corporaturamque

intuendo illam , similem ipse quoque indolem haurire ac fingere sti possit nam gloria nulla

fuerit statuam emnxisse , ac repraesentasse eandem indoles assequenda est, Vt facere ipse multas elusinodi queat) ita politico homini Historia ad colligendum instituendumque iudicium utilis est: caetera sne emolumento ullo oblectamenta tantum erunt. Neque enim exempla in agen do sed iudicium illud sequi debebit quod vi, numeroque , ac delectu, ct obseruatione sibi exem plorum pararit. Et venia danda Machiauello, si in politicas stiplina, sese Empiricum praebet, quandoquidem in medicina etiam Empiricus ille est. Artem namque esse definit per veterum experi' menta constitutam, quae Medici nostri expersementa respiciendo, ct sequendo'. de cujusque morbi genere remedijsue decernant. Potius ita definiri debuit, Scientiam esse salubrium, insilubrium, S utrorum.

Redea ad id, quod veluti centrum mihi est :Optima ratio consilii Comitis Ducis suit: legendas Historias esse Regi, ut ex factis consiliis Ve alienis ducere ac firmaroe sti iudicium podet

627쪽

Maiorum autem Historias esse legendas , qu bleuiore interdum periculo, uti exemplis etiam posset. Carmina, dicteria, libellos, alia generis huius '' in se iacta S proposita si fuerint, impunita relinquit Comes Dux, altitudine animi talia con- ' temnens Sin Regem ipsu* attingere lasciuia' illa ausa est, ministrosve caeteros forte Perstrinxit: repertum siue deprehensum eum quemcun-'' que probrosi carnimis authorem Vult caeteris V cile exemplo; iubetque animaduerti.' Authoris ad ista idonei consilium est: probra indominantes ne iecerit ille,qui subiectus est, atque in Imperio illo vivit. Praeterita laudet: praesentia sequatur: Principem optare bonum:

qualemcunque reuereri.

Maiestatis legem Tiberius modestia Comitis

Ducis induxit. Principia namque Tiberis modesta suerunt: postea inclinavere. Neque artis atque calliditatis, sed naturae modestia illa initio fuerat. Asperimentasque legis , non glisceret augercturque paulatim, nisi bonitas omnis paulatim etiam in Principe diminuta esset Mutatus ipse est, legemque mutauit. Et quoniam in ambore malitiae incisa lex ea suerat, tantum ea creuit, quantum arbor ipsa crescebat. Probrosa carmina qui punit, probat. Si falsa fuere, ridentur: si vera, iras mouent. Falso diffamari laetum est, qu ia nulla Vera conuitia reperiri, in-ge nranifestumht.Exprobranda non silentur, ubi suere

628쪽

fuere quae probari; possint, Vt exprobrenturca, quae non possunt. Sed qui Principes exprobari sibi vera sensiere , concitantur in iras, quia nudata vident ea esse, quae latere in occulto censebant. ct cosnita in vulgus, quae ne ipsi quidemsortasse cognoscebant,vel aliorum uiatione decepti, vel sibimet ipsi adulantes. Et quia nullum imperium in animos est, quoi in diri possint ne percepta cognoscant, impedire altem ct cohibere ingenia isti volunt, stylumque. ne scribat, ct linguam staenare, ne loqua

tur. Ita fieri posse putant, ut, aut ex memoria praesentium oblitterentur , aut aevi cerae Vem

turi nacmoriam fallant. Tunc possent Principes in mortalium animos inducere obliuionem, isque parare sibi grande bonum, si continere plecitra linguae, sistere stylum , tam in ipsorum potestate . quam in nostra esset. Haud tamen multitudini assenserim, famosae carmina , consuetudinemque hanc a Pasquino olim, scuti fama est, sutore inductam, Principibus viris pro magistro esse. Et inutilem &Perniciosam esse licentiam censeo vulgandi sic probra ct libellos, proindeque odi ac detestor. Non dixi probandam alandamqueesse: dixi puniendam haud esst semper: sed nolui dicere non interdum de re puniri. Licentia loquendi &scribendi de Principe sine periculo ullo quicquid antesi libido, siue impetus serat, tollit e subieciorum animis Oisquis reuerentiam, Omnemque . respectum.

629쪽

respectum Haec sublati rebellionem indu

cunt. Non possunt apta dominantibus consilia. esse hominum, qui ipsi dominationem attigere nunquam, S nestiunt quibus illa cardinibus, &quonam aXe circumagatur. Caeteriam tamen,

haud errarent meo quidem iudicio Principes , smultorum , ac pene dixerim, omnium consita quirerent, dummodo non omnibus interim pectoris S Imperij arcana patefieritatque aperi, ri necesse esset. Principis consilia dc acta quisquis damnat, consitorum eius intimorumque sensium expers, meminerit reputetque illud et magnitudini Numinis etiam obtrectaturos este temeritate sua mortales , nisi particeps ille arcunorum tantae Maiestatis, frenum ignorantiae linguis iniecisset. I, Non admittuntur ad alloquia Comitis Ducis M seminae Vnquam. Probrum in eo mariti esse ,, ait, si plus est; aciae sit in muliere ad impetran- ,,dum. Uirgines, dc viduae didicerunt, scripto,, plus quam adspectu profici: saepiusi e monitae, υ, id iam in toto grege ac sexu Vulgauere decre- istum. In remouendo sexu , rationem sbi illam ,, suisse ait, qubd nimium temporis horarumque bonarum perdatur, ob comitatem, S honores, ,, ct officia verborum, quae infirmitati illi exhibe- is ri oportet. Infirmitatis quoque humanae esse,, cautionem, Ut fugiantur pericula timidius, quam, confidentius ultro accersantur.

Pulchritudo, aut moue s li amorem: aut pati

630쪽

uni P ct missereri: turbarique animum cogit

iudexque , si miseratione afficitur, iam haud cliniae turbatus est Si inclinat flectitue paulisiperanimum suum, desinit recto stare gradu: semper

autem inclinat, ubi patitur afficiturque Una, Samat: ac saepe dum una patitur amat. Misericordiae senium, res interdum i psa, persona non-Munquam elicit. Ibi sutura solicitant metu animum: hic praesentia cordi sunt, aeque spectat silicite animus. Ac licet essicacius timor quam amor agat: essicacior tamen persona quam res ad permovendum animum est. Nam vi mouet

minore id quod esse potest, quam id quod estiam, δἰ in conspectu stat. Feminam qui credunt non id esse animal quod

praeter mentem destinationemque naturae ex titerit; qui non credunt, id animal errorem naturae elle unum esse monstrum: credere saltem

ct assirmare debebunt, esse procreationis causa creatam. In id, si creata factaque semina est, sicuti creatam ct facta esse fateri oportet facta retiam ita elle debebit, ut nihil ei absit eorum. quae mouere illuc ct impellere possint. Hinc fit, Vt quotiescunque occurrat semina homini. qui , aut, non sit iamhabitu contra praeparatus. α munitus, aut, non illico muniat se se,& visumma praeparetur: statim descendere animus sponte naturae cogatur ad contemplandum id animal ipsius rei causa , ob quam est a natur productum. Si non admittatur in conspectum,

cc si procul