장음표시 사용
161쪽
duo currus peruaderent.9 Nescio, neque dimensus sum salibi tamen poteti. 5 exstat:) sed opinor igitur haud minus vigintia quinque pedes patuisse. Amplius, de materie, ex longimus regione lapιdes aduectos, eosquefisiceos.) Silicem intellegit, durum asperuinque lapidem, & e rupibus: non illum minutum de tenuem, quem Vulgo vocamus, & qui in Glaream potius vonit. Illo modo Plinius, Liuius, atque alij locuti. Sede quamgione petiti Z in vicinia tales non esse, hoc Procopius indicauit. Onustius Panuinus hoc amplius, montes ostenae duos, ad Sinuessam inum, alterum inter Futeolos oe Neapobm, e quisus saxa ea, colore , duritie FERRUM referentia, Heantur excisa.
At Leander specus & sodinas in Brutti)s exstare, ad Semin riam, e quibus lapides ad vias eruti, praesertim ad Appiam. Quidquid sit, opus mirum & laboriosum fuit. Nos in Proe pio pergamus,qui addit Lapides planos quadrato uouisse. o
spiciuntur hodie tales, diuersa magnitudine, trium, quattuor, quinque etiam pedum quaquauersus. Cetera de iunctuia Ammitate, Vici; -- corpus appareant: sunt miranda magis,quam
explicanda. ΑvD. Certe mirifica haec Via: sed tu nempe una & eximiam eligis, de qua poeta,
aliae non ad istam. LIPs. Mihi crede, ad istam . etsi haec celebritate, & longitudine eminuit: quia a Roma in Graeciam, Asiam, & trans mare duccbat. Sed quid Flaminia via, an breuior ἰ quae Roma Ariminum usque, dc inde porro Aquileiam ducebat 3 Nam quod ad munitionem, pleraeque similes: nec in Italia solum plurimae, sed in prouincijs ipsis. Isidorus scripsit: Poenos primos lapidibus Nias 'auisse, quas postea Romani paene per roΤvM ORBEM AElisuerunt. Et quoi nodoZexcisis smpe montibus, complanatis vallibus, ut aequabiles, & faciliores
Strauerunt oe Vias, excisis montibus, mastibus repletu, mi curruae veherepossint m si cipere nauium onera. Habes vias,& ornatum rmentior, & itane praecipuum me fugiat praecipuum dico, si non in usu, at splendore & voluptate. Id fuit, quod monumenta & sepulchra passim ad viam astita, & latus utrumque
162쪽
LIBER TERTIUS. Inque praetexebant. Quam pulcher ille aspectus viantibus quanta & seriorum,& iocorum, materies ἰ Illic illustrium ingeniorum, aut clarorum virorum memoria & inscriptio: alibi libertorum,seruorum,scortorum,superba monumenta.Mirari,d
lere, illudere, etiam detestari occasio erat: & c id in tot titulis & inscriptionibus pasti Quaedam enim a meliore ingenio. scitae; quaedam aliqua nota aut inuentiuncula spectabules; & istae quae hodie exstant, dicent. Αv D. Ita me Deus,iucundum aspectu mi & ego si in tali via, remorer, subsistam, . in dormiam. LIPs. Sed & utilem aspectum. Varro: Moniamenta secundum viam,quopraetereuntes admoneant, oesesisse, 6, algos esse mortales. Quid amplius omnium illorum qui disparibus monumentis teguntur, parem in exitu sortem suisse.
AEquat omnes cinis. impares nascimur, parra morimur. sen.
mira. SE D sequaeductus iam nostros videamus, & puluerem sordesque, liquas e Via contraximus, abluamus. Quid in iis tamen haeream Iulius Frontinus est in manibus, qui olim sequarum serator , pulcherrimos libellos duos de tota re scripsit, & ad nos venerunt. Ex illo,aut aliis,quaedam libabo. Diu igitur Roma sine Aquaeductibus, S: Tiberis, ac siqui sontes natiui erant, sussiciebant populo, sed nondum sic aucto. Vrbe dein magna, plena, & cum in collibus , procul a flumine, degerent ; Optimum rerum aqua, ut poeta canebat, quaesita, & per pind. tubos ac canales,in fornicibus lateritiis, Romam aduecta. Id factum primo,anno Urbis CCCCxLI. cum Ap.Claudius Censor, idem qui Vias sternere instituit, hoc quoque bonum inuenit. Ab eo est .aqua Appia, per milliaria circiter undecim deducta. Hoc initium: sea Deus bone, quae mox incrementa ζNam egebat sane ille populus aquis,non solum ad potum, sed ad balnea, ad sullonicas , ad Naumachias & Circos . Atque ita ubertim inducta fuit,ut quisque domi, aut in vicino, na-
163쪽
118 DE MAGNITUD. ROMANAberet copiam: scribitque Strabo, FLvMINA per urbem Nooacas videra Dere,atque V NAMQUAM QV E DOMUM propem Z- babere fistulas m canales, quibus aquam inducat. De eadem re Plinius: Siquis diligentius ast auerit A Q Α R V M ABVNDANTI AM m publico, Talneis, Fisicissis Domi π, Euripis, Homtu, Suburbanis νιPis,statioque aduenientium exstructos ARCus, montes perfossos,convallis aequatas,fatebιtur NIHIL MAGIS MIRANDvM fuisse in ΤΟΤo ORBE terrarum. Copiam habes, molem in adducendo habes, miraculum super omnia mira om
bis, Plinio quidem iudice, habes. Quid Cassiodorus de istis i
rimas ipse appellat hos Ductus, quod dc Iurisconsulti, atque
inferior aetas secit. De iis igitur: Jn Formis Romanis Hrumque praecipuum est, ut O FABRICA sit mirabilis, in aquarum SALv-
BRITAs singularis. Euot enim illic FLvMINA quasi constructis
rum: quando tantus impetus fluminis tot seculis potuit sustineri. Credamus hoc ergo iam Frontino, paucis fidisque verbis effantirM AG N IΤv D I N Is Romani imperit,id PRAECIPvvM esse indutum Bene dc Vere . quia non Romae tantum, sed in coloniis pleris. que, & maioribus opidis, haec suere. Sed norimus Romanos, re alios,ab his exemplis. h fuere in urbem perducti quattuordecim ut Procopius eos numerat) comb laterculo perpriscos issos aedificati, ea LATIΤvDINE ac simul ALΤITUDINE , ut resues commode per eos possit incedere. Vide an non vere aluei quidam fluminum dicantur, cum tam magnis amplisque canalibus aquas vehant. Sed haec altitudo, de ipsis modo est: quid Arcus de Fornices arbitraris quos in quibusium locis subleuatos centum nouempedes, Iulius Frontinus amrmat. O rem stu pendam l dc magis, quod a tot milliaribus continuo opere etsi non ubique sic altoὶ perducebant. Reperies quosdam a MADRAGEsIMO milliari perductos csse: dc nempe per valles, per montes, per tot inaequalia. supra, infra terram : ὁ iterum rem stupendam l dc Rutilium audi: Auid loquar AER Io pendentes fornice riuos
Hos potius dicas creuisse insidera MONTES. Tale GYG ANTAEvM Graecia laudat opus. Sunt
164쪽
Sunt certe,aut Videantur, opera Gygantum, an Geniorum alia quis dicatὶ & mens obnubilat Architectis nostris, cum vel reliquias paucas dc ruinas vident. Exstant iuxta Sublaqueum. uaeductus claudiam fornices, & ingentes pilae sustentantes: quas Albertus Leander sedulo vidit de scrutatus est. crumpit deinde in haec verba: Fieri profecto nonposse filo, quin omnino imeredibilis sit,nisi oculisv rpetur,operis huius ratio ADMIRANDA.Nec enim MAIUS QUID Q ΑΜ excogitara posse HUMANO INGENIO arbitror,'uam quod bis Romani, essessis tanto spatio M o mTIvM intimis viseribus, fecerunt. Adquae opera patranda NuNCTOTvs ORBIs infirmus futurus videatur. Si quis veterum haec
dixisset, blanditus scilicet aevo suo aut filis fuisset : quid iste vir nouitius Z quid in talibus dc curiosus unice, de peritusὶ Loquitur aute, ut dixi,de Claudi j Aquaeductu,de quo& Plinius:
Hcit aritecedentes aquarum Δ s mussimum impendium operis,incohati a fato Caesare Caligulam intellegit) ω peractia Haudo.
vive aqua ressimo lapide deam EXCELSITATEM, tin ΟMNEs v RBIS MONTES leuarentur influxere Curtius atque Geruleus fontes. Erogatum in id opus Hs. termillies. Notabile valde,& utile,
quod in summos Vrbis colles aqua inde dederiuari, &dispensari posset: adeo in altum educta erat. Hoc ipse in Cassiodorus notat, claudiam, per tantam fastigii molem, sic ad oventini caput esse perdu rim, ut cum ibi ex alto lapsa ceciderit, cacumen illud e celsum, qua*mam Nasiem,irrigare videatur. De pecunia autem in id opus imputata fuerunt,cx Plinio ,septem nostri misitones, semis valde miror Budaeuin nutare, dc paene mutare. Per fidem, quae caussa est imo augendi caula, si quis bene examinet: dc plane, nisi aliqua militaris,aut de seruilis manus ad opera damnatorum sut Romanis mos) accessisset. Iure igitur, ut
claudam,exclamat Frontinus: Tot aquarum, tam multis N EC Es-sA R tas molibus, C ramides videlicet otios, comparem, aut cetera
inertia, sed fama celebrata operae Non compares Frontine, minime: haec sunt, ut Plinius appellat, vera aestimatisne INVICΤΑ MIRACvL A, de quibus alius orbis tam aequo animo victum se a Romanis,quim armis, fateri debet. Dixi aulcm cx Procopio supra, Aquaeductus istos x Dra. fuisse: scd auget P. Victor, de .numerauit. Plinius qu dam de Lacubus alui hi addita mentis Aquae-
165쪽
16o DE MAGNI TV D. ROMANAAquaeductuum scripssit, non sine miraculo etiam audienda. 4Agrippa in AEdisitate sua, adiecta Virgine aqua , ceteris corriuaris
atque emendatis , LACVS septingentosfecit , praeterea SALIENTES centum quinque, CASTELLA centum triginta: complura etiam CuLTu magnifica. Operibus iis SIGNA trecenta area aut marmorea impossit, C o LVM N As ex marmore quadringentas: eaque omnia ANNUO sΡATIO. Haec Vnus Agrippa, &vno anno.
O virum Augusto Principe dignum at o virum vel Principatu dignumi & non credo benignius & publice utilius ingenium, non item modestius & Priucipi aptius, exstitisse. Tales, tales sint vobis 5 magni Reges consiliarij & ministri: qui opibus per vos aucti, eas in publicum refundant, & gratiam gloriamque simul operibus suis, apud posteros, imperij vestri propagent . At scripsit Plinius Lacus septingentos ab eo factos: recte, abeo : sed plures longe fuere in uniuersum, & milli trecentos quinquagintaduos Notitia imperij collegit. Isti non aliud,quam
aquarum in publico receptacula : e quibus petere omnibus fas esset . etsi gratior aestimatiorque e Salientibus ipsis sumpta. Nota autem in Plinio,tot Signa, tot columnas, ad ornatum Lacuum , Salientium, 6 esiorum: atque ea ab uno Agrippa: quid arbitraris ab aliis prioribus & secutis fili sie 3 Atque alia etiam assidua multa impendia circa has aquas : quarum curviores ab Augusto instituti, cum Ictoribus,seruis, scribis, librariis, accensis, praecombus: ut Frontinus scripsit, ipse inter Curatores. Sed pra cipuum, quod familia: & homines certi ad tuenda haec opera, sumptu publico tolerati. Quod idem Frontinus ita prodidit.& Agrippam primo, perferuos priuatos suos haecfecisse, eamque familiam Augusto morientem legasse. Augustum deinde publicasse, Hinceps mansiis: otque habuisse homines circiter CCXL. Erat
autem ω altera , inquit, Familia Caesaris dicta, ω numerus emae C C C Lx. quam clodius, cum aluo in ivrbemperduceret, instituit.
Addit, in utraque varia mini lieria fuisse, Villius, sciastesiario curatores, Silicarios, Tectores, aliosque opifices. Habes igitur perpetuos homines sexcentos,ad Aquarum tuitionem.
166쪽
C A P. XII. Cloacarum mira. QVAs Aquas nunc dimitto,& ad Cliat.υ te duco. Eassci
to a Tarquinio Prisco rege structis, quo nemo Regum plura aut meliora. Structae autem ad munditiem,quod clarum
est, sordesque omnes vel abluendas, vel euehendas: sed & ad sanitatem,quae illam amat. De magnitudine huius operis,quia mirabatis nos mirari, Plinij & Cassiodori verba danda sunt: qui uterque satis firmiter dicet, quid magni rarique in opere illo huit. Ille igitur: Goacae, inquit, OPERvM OMNIUM M A X LM v M , sin is montibus, atque irbe pensib, subterque
NAvIGATA. Fecit id Agrippa in AEdilitate per meatus corriuatis Vir. amnibus,cursuque praecipiti, TORRENTI UM modo, rapere omnis atque auferre coactis. sui insuper mole imbrium concitati, vada ac latera quatiunt quando Tiberis retro infusi recipiunt'uctas mgnantq; diuersi aquam impetus intus: m tamen OBNIx A FIRMITAs resi t. abuntur moles internae tunt non succumbetibus caussis operas pulsant rum onte praecipite aut impactae incendiis; quat eur Iesum terrae motibus: durant tamen a Tarquinio Frisio annu prope octingentis INExPvGNABILE s. Initio audis, operum omni maximum sume: atque ego ac tu fortasse ridemus. A v D. Non audeo, etsi gestio: sed vereor turbare. LIPs. At alia atque alla caussa etiam rideamus. Tu, quia res vilis attolli videtur: ego, quia toties iam aud4o,operum omnium maximum, aut maximi ὀmirandum . Quid Z semper ista maxima & tamen res sic habet: ut quidque in manus sumis &exalninas, super omnia admiraris : & caussas iudicij eius dones. Uoo verbo, omnia miraculum mostrum nunc videamus,& Plinij verba pensiitemus. Ait aut Indicat, nauigatas haι se cvi. J Quid magni, si tam magnae ut vehem foeni onustam large transimitterent Id enim non Plinius solum ita scripsit,sed & Strabo.cum Romanos ait trium maxime operum curam gessisse, quae neglecta ridebantur a Graecis: Viarum inquaeductuum,cloacarum. Additque: cloacas istas, LAPIDI hvs SECTIS ET AD NORMAM Pos ITIs se fultas, spatium etiam
167쪽
currui forno onusto ad transiitum praebuisse. Enimuero Martianus qui dimensus est, prodidit,pedum xv I. latitudinem se repperi L se: de altitudine vellem etiam addidisici. nec minor sane suit. Dixit amplius Plinius, corriuatos VII. amnes.) Intellegi opinor, ipsas septem Cloacas praecipuas, tot quot sunt montes. Nam ex ijs dcfluebant &derivabantur aquae ac sordes,& in magnam unam confluebant. Quin enim plures minutae suerint, non ambigendum est: sed istae tot fuere quasi flumina, &alueo grandiore, atque eae per plana Vrbis serebantur. Liuium sic intcrpretor, de Tarquinio Prisco: INFIMA Urbis loca circa Forum, ALI As Qv E interιectas collibio CoNvALLES, quia ex planis locis
haudsolle evehebant aquas, Cloacis euestigio in Tiberim iactis,siccat. Has olim per publicum ductas id cin Liuius alibi scripsit: sed miseinqui incensa a Gallis ,festinatio curam exemit vicos dirigendi, amque ita CLOACAE passim priuata etiam subeunt tecta. Pergit deinde Plinius firmitatem commendare. & caussas concutientes quattuor commemorat: quarum vel singulae firmissima opera euertant; at non labefactant istud. Sunt, Pugna aquarum & c
pia intus; Moles & columnae vastae, rae per vias,& super illas, trahuntur; Ruinae variae & pondera incidentium aedificiorum; denique validi aliquot Torraemotus. QEidni igitur firmum &rara duritie opus, quod omnibus rcsistit 3 & id per tot saecula Et si tamen repararunt, aut fulserunt interim, quod omnino necessc suit. notatque Liuius, senseres dete uendas Cloacas, gre in Muentino atque aliis partibus, qua nondum essent, saciendas locauisse. Quam sumptuosa illa, aut similis reparatio,dicit apud Di nysium C. Aquillius. qui scripsit, neglecitis aliquando cloacis, ω
non defluentibus, conseres in earum instaurationem milie talenta impendi e in redemptores. Ea sunt sexcenta milita Philippaeorum: quid igitur & quanti paratio uniuersa,si tanti in partibus rcparatio' Sed audiamus & Cassiodorum de istis, ac finiamus.
SPLENDi DAE Romanae riuitatis CLOACAE, tantum visentibus conferunt STUPOREM, Ni aliarum CIVITATVM possint MIRA-Cv L A severare. Videas issic F L V v I O S, quasi montibus concauis clausos,per i cntia stagna decurrere Videas structis N A v IBVs per aquas rupidas, non minima Eicitudine, nauigari, ne praecipitato torrenti,
muri possut naufragia sustinere. Hinc ὀ ROMA SINGvLARIs,
168쪽
quanta in tesse potest cosigi MAGNITUDO. quae enim et bium audeat tuis culminibus contendere uarido nec IMA tua possunt si ilitudinem reperireὶ Pulchra coclusio,& in scito eo dicto conquicsco.
ΛVD, Non patiar,& te excito. Quid enim tu & ego desti
tuamur in his Cloacis 3 quae ut lint, magnae,operosae,m i-;; tamen Cloacae sunt, & oletum suum habent. Exime nos,& mundius alibi pone. LIPs. Hemibona monitio. sequere me ad Danubium,& illic in eius aquis lauemur. AvD. A Tiberi ad Danubium bonus saltus,quis Pegasus nos vel IZ LIPs.Ille Mentis: quae momento summa,ima,propinqua, dissita, permeat & pervadit. Nec ad Barbaros tamen imus, ne metue. AvD. Ego vero metuo, & iam cor meum Vasa colligat atque
abit. Nescis tu pugnas illic cum maxime nunc pugnari & in quibus vita,libertas, religio agunturZ LIPs. Scio, securus esto. Romanus imperator, atque is Traianus, nobis aderit, cum legionibus suis copijsque. Vtinam nunc tales ibi decem,tali disciplinas 3 quam Victoria mox applaudat & circumuolet purpureis suis pennis' Sed ecce in Danubio Fontem libet memorare, quem dictus ille Imperator struxit: operum omnium somtasse, arte& difficultate maximum, si non sumptu. Dei cribit praphice DioCassius,&gratia sectori eius Xiphilino esto,quod hanc partem non recidit. O quam pulchras valente .ille alias nihil pqne nos fugeret in rebus Romanis tanta diligentia & accuratio fuit in si scriptor ille totus exstaret. Sed de Ponte, sunt
verba e Compendio Dionis:Traianus Jmperatorpontem lapideum sisper Istrumstatuit, quem EGO NEC DIGNE Qv IDEM HABEO A DM IR ARI. Nam etsi alia pulcherrima Principis eius opera exstant, tamen hoc est sv PER OMNIA. Titi igitur eius sunt viginti, e lapide ficto in quadrito, quae altitudinem habent C L. pedum, latitudinem LX. Dissant interse CLXX pedes, fornicibus deuincia. uomodo autem non aliquis svMPTu M in istas admiretur φ quomodo non ον destituenae firmandique modum idque in lumine MAGNO E T
169쪽
voRTicoso, , fundo ipse insido bmose . nam nec avertere quidem cursum fluminis icuit ligo modo. Nec Nero de magnitudine fluminis ideo dixi, taquam ibi maximum sit limo vero abbi duplo maius est aut triplo, atque instar pelagi se diffundit: sed quia locus illi
artissimus ibi locorum, ω aptissimus ponte iungi, est totus. Euo autem magis in arctum istud ex luto contrahitur, ω rursum in lusum se effundit; tanto nimirum oe rapidius fluit, in profundius mihi. Vt hoc quoque difficultatem atque arduum operis made auxerat. magnitudo igitur animi Traior ex eo quidem constat, non tamen Uum nobis nunc praebet .se pilae dumtaxat flant, quastin eum finem modostructae, Ῥt documentoAt NIHIL ESSE Q OD INGENIO HUMANO NON POSSIT EFFICI. Additque deinde,Hadri num imp. metu ne Barbari ea transirent, an aemulatione in
Optimum Principem , iusisse superiora Pontis dirui : atque ita Pilas solas mansisse. Quid autem ego aut tu hic digne miremur ἰ negat ab illo aeuo Dio, se id posse. Atqui plura magna& magnifica viderat, quam nos inente concipere aut deforminare possimus. Putat tamen & censet, omnia ab hoc opere superata: quod leuiter adsistamus, & inspectemus. Ait, Tilas viginti fuisse: atqui Paulus Iouius,florentis ingeni j &stili scriptor,dicit etiamnunc trigint ex exltare & conspici,in confinio Valachiae & Transiluamae, ad opiduin Seuerinum. Viri cre dana 3 sane si oculi nunc conuincunt ita esse, manus 3c herbam do; videant modo & dicant, qui adsident & possunt arbitrari. Sin rationem & scriptionem Dionis sequor; adseram audacter de viginti: quia signanter notat, fluuium ibi arctissimum ut in iis locis esse . Atqui descriptio illa viginti Pilatum, quae sexaginta pedes latae sint; quarum fornices, centum sieptuaginta: quid efficit de colligit, nisi ssu vij latitudinem quattuor milli septingentorum eptuaginta fuisseἶ id est, paullo mim,s, Ῥmus minaris. Si aliter,aut si grandius; videbunt ij qui accolunt & docebunt: tum nobis opus rescribere & reformare ipsum Dionem. Nam quod aliquis dicat eum nescisse, aut de opinione ista scripsisse, ipse opinetur & erret. cum vir ille insignis pctitia rerum & h noribus , in ipsis ijs locis Praeses fuerit Dalmatiae, Pannoniae . que. Itaque scire omnino potuit; dc debuit, in cura ista rerum scribendarum. Vcrcor ut Iouius sit , quod etiam alibi,
170쪽
LIBER TERTIUS. Issauditionum sicilis, & parum diligens examinis aut veri. Sed ut dixi, vicini aut inspectores arbitrantor. Ait Dio amplius rPilarum interuasium D se centum septuaginta pedum. Ita me Deus nam exclamoὶ grande hoc concamerationis spatium, nec essiciendum, nisi altitudo illa Pilawm accessisset, & tarde ac lenta inclinatione somix surrexisset. Praeterca, mirari se quomodo in tali profundo flumine or merticibus Pliasirmatae. Ego tecum, O Dio, miror: & maxime, cum neges auerti flumen potuisse aut derivatione exhauriri. Dissicile omnino opus,&ὶndamentorum molitici talis e lapide: si sublicarum & materiar res esset, aliud esset. Sed heus, tu Hadrianel si citare Imperatorem fas, dica & lis tibi apud me sit, Errasse & punitio: quod talem pontem vix bene structum destruxisti. Dicam tibi verum vel mortuo λ Inuidisti optimo maximoque Principi, de habere super omnes gloriam voluisti magis, quam meruisti. Valete opera publica: quin tu etiam, mi Auditor, in crastinum vale aut salve.
C A P. X I I I I. Privatorum hominum Vrbanae aut Rufi ita ades.
AV D. Ego vere nec valeo nec salum da veniam immodestiar: in nec amoliris me, nisi nomine plene persoluto. An non, post 'Publica opera, pollicebaris Privata 3 & certe ita disponebas; nec tam madida memoria sum' ut hoc effluxerit. LIPs. Disposui, haud nego: sed fatigor, nisi quod in
extrema tamen calce, ut cursores, spiritus & vires excitabo adspectu ipso metae. Privatis igitur operibus duo nunc considero, Domos & mitis. Illae fuerunt in tam splendida & nitenti urbe, pro ipsa urbe, Se ut pulchri corporis apta ac decora membra. Domus dico magnificς,ornatae,instructς,columniS,marmore, auro, statuis: & quidquid excogitare ambitio aut luxuria poterat. Sed eaedem etiam laxae, patentes : quod docuerint satis Valeri j haec verba, de Cincinnato, cui quattuor seti iugera aran- Libri. t 'nsebim ut inquit dunitas patrissimilae constitit, sed etiam Use '' 'Dictatura deluta est. Et tum comparatione quadam & indigna-