장음표시 사용
41쪽
tesque inueniensi, de qua Cicero lib. r, de oratore f. itf. Nibu est. 3 4 ad artem redigi p. D, nisi ille priua, qui illa te ιν, artem inItituost
muli, habeat illam scientiam, υι εα iis rebus, quorum ars nondum βι, artem et iiseere post. Ceterunt legi hane in rem meretur in Hilosephia eclemea D.
ri'. Murmii exercitatio de artis er naturae sororia cognatione: nec non Ge. Parebius in de inuentis noυ- antiquis e . viri g. xLIIr, xLlv. Vbi de stupendis artis naturam aemulantis operibus, statuis nempe loquentibus, seque mouentibus cum nouis tum antiquis agit: de quibus et erudite disputat. atque τα Θειον, quod in artem humanam, ex arte Dei, natura nimirum ipsa derivatur, huius perfectionem attingere non posse ostendit celeberrimus D. M enhohr MED. D. et P. P. eleganti programmate de non imi anda per artem bumana machina, Helmstadii anno cia iaccx. Atque in mechanicis
quidem naturae licet sollertiam in omnibus assequi nequeat ars: in scientiis tamen eluditis istam perficit, sparsa eius semina colligens, et quasi ad maturitatem quandam perducens. 'Praeclare hae de re cicero lib. I de orat.18 Ies. Omnia fere, inquit, quaestin cancrusa nune artibus, dissuma ea dis
ara quondam fuerum: πι in musieis, numeri, vocer, et modi : in geometria line amenta, forma. , interualla, magnisadineν; in astrologia caris eonuersio. ortur, obiιus, maturquo siderum : in grammaιicis portarum per3ractatio , historiarum ιognitio, verbor. interpretatio, pronunciandi quidam sonus: in hae viniqua ipsa ratione dicend. , excogitare , Quare, dissonere, meminisse , vere , ignota suondam omni ν et diffusa late videbantar. Adhibita eL igitur ara quaedam .xtrinsecur νη AElis genere quodam, quod sibi ratum philosophi assumun3.quaa jam ἀillaiatam , Huussiamquo conglutinareι, re ratione quaiam constringeret. Idem in oratore, ubi de numero oratorio duce et magistra natura sese offerente agit, his confirmat verbis: Mque enim ipse versus rariona est cogniιηι , sed natura atque θη- , quem dimensa ratιε Διuit . quid accideris. ita natam xatur aε ει anima νυν repιrιν arum.
42쪽
HIne porro patet, solide condisci artes, ubi, quantum fieri potest,
ad originem adscenditur, resque ab ovo. quod aiunt, arcessitur. Ita grammaticam cuiuscunque linguae qui paullo maturiori sunt iudicio comprehendent non coeco et dissicili cum labore ; sed euidenti et Iucunda cum facilitate, ubi ad sermonis humani indolem. et analogiam quandam 'inguarum, sormatio atqUe constructio nominum, verborumque studiose fuerit reuocata. Quam in rem Harma ηM von dero ordei Linti. Oν. in inunxi isti
υ, ει sturio Grae M. facem praeserunt luculentam. Cauendum tamens 'me nimiae subtilitatis studio imaginaria quaedam pro solidis obtrud.ntur: uti factum a Franc. Merc. ---tio . qui in libeti, quem alphabeto vero na rviralis Habraisi delineationem inscripsis. demonstrare annisus e si, Hebraeam Iinguam adeo esse naturalem, Vt characteres eius hominibus velut cunnati finit et haec somnia sua, s verba sunt Mothosii in Polyhist. Lit t. lib. IV. cap. au. S. I. Vt euidentius ob oculos poneret, delineationem quasi anatomi cam exhibet figurarum, quas organa loquelae destinata faciunt, cum f. nus alicuius litterae effertur; eamque figuram cum characteribus Hebraicis conuenire vult. Nimia et i m subtilitate laborare videntur D.Casp. am--, Praesalis 'atrataniensis hypotheses nouae, propositae in Gnosi et Exodo iuuae sanctae: quippe qui Mon solum radices linguae Hebraeae facit bilit, teras; sed et singulis litteris suum assignat valorem hieroglyphicum: quae
commenta erudite parit cra C inodeste in dubium reuocamur a G. M. Christ. βιηιλ μεhaelis, Linu. Ori in instri Fridemiana Pros. Ea tr. disertationeae viscam, semimbus. ac urterorum significa ione hieret vincat.Halae a. cla I ccIX Solidiora sunt, quae de sic nificatione vocum et litteratum naturali adfert P ,ssostris Leibnitius dister latione de critinibus gentιam a Bιι potissmam indieis linguarum , quae in Miscellaneis Bero linensibus prima est. Ita , verbi causta, in voce recέen extendere, ex ipsa natura soni litteram ca niuam
43쪽
nInam motum violentum notare ait. at 2 finale , elus obstaeulum . qua si . statur. Ubi vero ruptio fiat. pro littera h sistente sequi a vel m. motus exeuntis indieem, uti in Rυι. reisen, M Tales, inquit, detegum sese prema. Ora
nibus muta aε sumam obscurarae. Nequa vero ex instituto prosectae, et quasi i g. eonaitae sunt linguaa ; sed nararati qnodam impeιu naias homiuum sonor ad adfectur motusque animi attemperantium. Et paucis interi ectis. In linguis paustatim ηενδ
quae litterae quibus rebus exprimendis maxime inserviant, a Platone iam disquisitum est in Cratris i quo vero modo ab oratore. et inprimis a poet adcommodari possint ae debeant rebus, quae describuntur, exemplis luculentis docetur ab Hasa τω πανυ, in institutionisus oratorias M. iv. cap. II. ει in μι. paelic3ι lib. r. cap. VIII. I. H. isem lib. m. sv. m. 3. 6. Similiter artificia rhetorices patebunt clarius, si probe fuerit intellectvin . quomodo ex iis . quae natura fiunt . sint derivata et quo pacto argumenta ex ipsa rei consideratione; verborum copia ex obseruatione et vissu; numerus ex delicato aurium iudicio; tropi partim ex ne eessitate. voeabulorum stilicet penuria, partim iucunditate. Cum uno verbo plura Veis locissi uis animi cogἰtationibus repraesentantur; figurae vero dictionis, inoprimis illae 'πής --facientes ex adfectu dicentis, animique singulari commotione enascantur: atque ea quam maxime probentur , quae non tam artificium anxie quaesitum . quam ipsa rei natura ita tulisse videatur. Quae quidam omnia eloquentiae Romanae prineeps Confirmat passim in
libris, quibus oratorem instruit, cuiuis eloquentiae studiolo diligentissime voluendis, naturamque ducem sequi iubet industria. Facere non possum.
44쪽
quin denuo egregium in hane rem adscribam locum ex eiusdem M. iii de
Graι. I Arud auιem ne quis , inquit , a fretur, quo ram mori 4 esvMlgus smperitorum in a.diendo natet. Cκ- in omm tenere. ιnm in hoc Esmagna quaedam es NM incredrbs tuque naturae. Omnes enim iaci o qModam sensu, fine ulla arιε auι ratione, quae sist is artabus, ac raιιonibus recta a praua, diiudicant: idque eum faciuns in picturis N in signis . et in aliis oper sMs, ad quorum νntemg entiam a namra minus habent insZrumenti; tum muhoassendunt magis in verborum, nnmerorum , vocumque sudicro, quod ea sivm ncommunιbus an a sensibus , neque earω- rerum quemquam fundιιus natura
via i esse expertem. In eandem sententiam de rhetorica naturali, artificialis parente exponunt Aristoteles sub initium statim cap. I, lib. i rhetorrc. et b. Mora derus in commentario: Longsuus msi υίους sect. i I. et Fabrus si . il. ritu;. .rat. cv. xVHI. M. m. cv. x I, et bb. VI, cap. m, ubi de mouen' di, adfectibus ita praecipit: Mihi in animo est, suae lasene penitns , ipsa hu μνι ei arerire ριnetraba: quae qui em non aliquo tradente, sed exper3mento ore. ae natura Mysa duce acceps. ι mirum tamen, ni meminerit Fabius, idem a
Cicerone dictum, ubi de adfectibus agit uti inter alia lib. Di de crat. seq. Summa enim, pergit, quantum ego quidem sentio, circa mouendos adtectus m hoc posita est, Vt moueamur ipsi. Nam et luctus, et itae, et indignationis aliquando etiam ridicula fuerit imitatio , si verba vultu misque tantum, non etiam animum adCommodauerimus. Quid enim aliud est caussae, ut lugentes utique in recenti dolore aliquid disertissime exclamare videantur, et ira nonnumquam indoctis quoque eloquentiam faciat, quam quod illis inest via mentis, et vericas ipsa morum. Haec Fabius Hinc reis die Aurusnus de rhetorices praeceptis adfirmat. illa ab eloquentibus indicendo obseruati, licet de iis oe cogitent quidem; siue illa sciant, siue nescia ant. Implent quine illa, qμνα μην eit ηent ι; non aἀἡιbιnt, ut sinu etia Menses Vid Arnato Ars 4urranus e Gallico sermone in Latinum cra uiata, F farte
45쪽
parta I I eat. x VII, ubi haec Augustini citat, et plura hae de re di serit. Quod ad logieam attinet; illa quoque ex sententIa auctoris Iam lavo
dati exposita parte Iv ev. ix tradetur optime , si regulae luerint reuo. catae ad principia maxime naturalia, et iudicio communi consentanea; nec tam harum spectetur cortex, quam bonus sensus, te bon sem, anima logices. 4l rre et examinandam potius dicit ratiocinationis soliditatemper lumen naturale, quam per regularum formulas. A qua quidem sententia Non abludir summe xeυ. D. x oculi, Pώilossa illustra Iuba trofessoris incliti ex.
qui situm pro gramma devoico soluenda om iis argument modulo, quem non tam reCens, li ait. excogitatum, quam usu iudi C. tum. et comprobatum in eo ponit, ut examinetur diligenter an ratio conclusionis, nunc una, nunc duabus, et iii ter has minori fere semper propositione comprehensa, vera sit, et ad Concivis sonem adprobandam comparata. I e logica naturali, unde nata artificialis, vid. eiusdem celeb. Koculi mitia Polyhimris logic3 cV. Vm, seqq. Denique uniuersum hoc, in quo commentatiuncula mea versatur, argumentum egregie illustratur, confirmaturque grauissimo venerabilis celeberrimique AvDogi iudicio, in praefatione laudatae Arti cogitandi prae fixa his verbis exposito; Naturae insillare veItigiis planissima breuissim. ι ηεratio est eam persiciendi. Enim vero e s lia arbitror, non οριs esse t anto Vparatu. Οι ambagibus , taηιa regulartim eι praeceptorum mole, Mia exercisatio e persci. gmter et iudic33 et rogemι uia potest, ιι ad summam, quantum imbecillitatis Iumanas ratis ρermitiiι, culmen deducatur. Addo. scopum superiorum omnium repetiturus, insignem locum ex Edmundi Rιcheria obsteι ice animarum , aureolo libello. qui cap. Iv S. viri ita habet. Nobis recte a Veriis μιαιευε- βαι cupients bus ex prouinciae susceptae instuκto videre diligenter incumbis in omni gencre artium et studiorum, quιd natura . 8aren3 optima et sapientissimAEyrobra. 3mprobetue ἔ damnu auι conlismιι; pratmonstreι , auι abscondar ; quo Diuitiam by Coosl
46쪽
ιmpestat, et unde retrahat: quia, in quamcunque partem praefulserit, remis era/ebs properandum est. Et quoniam totius erv. Itonst et studιorum nostrorum Jmma in eo eonsedit; ut nathram ipsam, aut antiquos, quι naturam persedlia xs imitiata sunt, pressis etenistris insequ.ιmur: prout enMum est, qua usa /d faci.
b) De Paedan .smo exstat elegantissima oratio misi Huberi stibiunis cta Richerii obstetrici animorum ex edit. Lipsiensi Rechen bergiana : il. lii stris etiam Thomasii introductioni ad Philosophiam aulicam annexa.
Lectu quoque die nissima est inter venerab. D. IVsTI cHRISTOPHO Rr nos A ME Ri Theoc atque eloquent ae u rilustra IVLIA Profugoras celebe=νι- rolnsitores editas a. cin Ucc Ix quarta, ex qua decerpta heic inserere liceat
sequentia: Elegans doctrina, et ad genium saeculi adcommodata erudiis ρioni solidae non opponitur; sed eruditioni obscurae , Vmbratili, ad vi. tam ciuilem ineptae : neC paedantismi nomen putidum viris solide do elis, et interioribus ac reconditis litteris excultis tribui debet. si forte non tam politiali sint ac alii; si non tam iucupa. c. restiui in conuersatione; si haut concinne satis in circulis aut conuiuiis Cessus sexusque coeporis ad Galὶicae elegantiae numeros ext ibeant; si parum sedulo adsentationum aue blanditiarum illecchris aures potentium capere tentent: si noua vestium genera non inter primos imitentur, et quae alia sunt, quae ad elegantiam aut pertinent hodie, aut pertinere iudicantur. Paedantismi nemo argui debet, nisi qui inepta et insulsa eruditione tumet: aut si vera quadam et utili est orhatus, eam ridiculo vivendi agendique modo dedecorat. Idemque in programmate de viro politico doctriua , cynuersatione . usu formanis do : non umbratica sunt, inquit, haeC eloquentiae et interiorum lit terarum studia , non tetrica , aut morosa e sed elegantia . amoena, huis maniora . quae sui cultores humanitatem docent , et absque supcrcilio
47쪽
dunt et solitarie a unt, vitato hominum consortio, ipsa illa adsuetudine sensim reddantur inurbani, austeri, submorosi . t ad vitam ciuilem ineptirhi quod tamen doctrinae ipsi sine iniuria adscribi non potest. Conferri
praeterea merentur vlvs DEM Holusiones elegantissimae δε - M uιιeraria, de bellis litterariis, de arti,M inclarescendi in repubbea luter arra, de decoro in ciuili vita atqua conuersatione obseruando ; quae sinAilae hoc argumentum
Ceterum si pae antisinui nihil aliud est , quam d/arana fastu, ωιν-
ute fidJa , invisque iis .cio torru yra ; uti Huberus laudata oratione definit ranti quiri mulam temporibus ei obnoxii fuerunt sophistae; ab vere eruditis non minus quam prudentioribus inter illitteratus ea propter exagitat merito , et contemtim habiti: uti cum e tabula Cebetis in ηφευδο- δια circulo eruditos quoscumque a verae virtutis studio alienos collocantis, tum e Platone, Plutarcho, Luciano Seneca , aliisque grauis imis auctoribus eosdem insectantibus luculenter constat. Neque plane iniuria sophistices et paedantismi nomine etiamnum vilipenditur scholasticorum, qui diis cuntur , eruditio , inani fere contemplationum subtilitate turgida , et selida fruge destitutia; atque a primis meliorum litterarum instauratoribus , Reuch lino, Erasmo Rotero damo , Ludovico Uiue, Melanchthone, aliis, acerrime oppugnata elegantioris doctrinae copiis, et regno suo exturbata, atque hinc inde in exilium acta. Non alienum suerit imaginem huius kε υλπιιιλιας hic exhibere suis coloribus pictam ab Ludovico Viue lib. decaclsu corru'tarum artrum I. p. Quia inquit, istis inter Abolameas
48쪽
'u ; an consilis importune cauilia/ores, Omma tentam earpere eι eon Ilere se Livi illisseis normis, rn magistratu rapaces, in potenate impotentes . in collaquis
θmosi, et ab omnι humatro sensu alum. V ι quemadmodum de philosophis seu
remporis aιι Socrates in Apologia Platonis , metius multo de rebus sudica.ret vulgus homιπum, quam illi tetius sapient/ae eonsuisi. Hinc porro factum
ait, ut honos detractus sit artibus: ut ex multis iudicatum sit de omnibus eruditionis nomine censeri cupientibus: ut iam olim in populo Romana qui magni ac honesti cuperent esse, praeter dicendi facultatem, et iuris ciuilis sCientiam . vel negligerent prorsus reliquam eruditionem ; vel , si quam didicissent, occultarent, ne se proferret; et tam sollicite litteras tegerent. quam eratit discendae . Uti Marcus Antonius orator , ut est apud Ciceronem , hoc probabiliorem orationem suam populo fore exisimauit , si didicisse noen quam putaretur. e Naturam diuitias , quibus contentast, et parabiles . et termia natas habere ; CiCeronis utor verbis e lib. II. de finibus bon. et mali. c. II.
experientia, resque ipsa abunde testificatur; neque testimoniis auctorum comprobari est necesse, quae magno numero exhibent locorum communi um scriptores. Et vero in stientus etiam faciliora esse quae maxime sunt necessaria. etsi nemo rerum intelligens non vidis; ltibet tamen confirmare verbis Edmunds Ruberii cap. IV g. VHI. Obstetr. anim. quae ita habent: Postquam nos ratio et communis experienssa edocet ; naturam nec deesse umquam in necessariis, nec ruxuriar i' Iversuis: danda est opera, ut inter do-eendum, vel studendum nihil nos necessarium praetervolet; vel ut nihil unquam proponamus, quod non sit valde necessarium: in quocumque genere artis aut scientiae Versemuri. Siquidem, ut in vita humana necessa ria omnia in procliui sunt, se nobis etiam non cogitantibus offerunt, et certo ac defiuits nuinero c 'r ; minus autem necessaria, velut in
49쪽
eentro terr Ie abscondita, indefinita latent, nec facile parantur, sic in ratione studiorum, necessaria omnium manibus conteruntur, facillime etiam a pueris pcrcipiuntur, nec πentem alat memori im cuiusquam Conturbant ἔet ubi semel percopia et coenita sunt, nobis sine piraeceptoris auxilio ad cetera spori te et proprio Marte in laganda et inuelliganda digitum intendunt. Scitum enim est illud ptii losophorum proloquium: scientias et artes ab in finito abhorrere. Infinitum ego appello maiorem praeceptorum multitudinem , quam par est et ingeniis et memoriae stagitibus e quia artes nos expolire et perficere , non torquere, aut conturbare debent. Hinc illud Horatu praeceptum , Arae pora. v. 336stu Liquaa praιcipies, eRo breuis. Cons. Dchiruhauseu Medic. Asentis Part. H. ρ. ad seqq.
Q ne philosoplitae studiis ita Cicero lib. III de Oratore persona L.
Crassi. g. 87. 3'. Quo faciunt, et aea, quae hunc locum φroxime antecedunt.
At . si quaeris, Catule, de doctrina ista quid ego sentiam: non tantum ingenioso homini, et ei, qui serum, qui curiam, qui causs.s, qui rempublicam spectet, opus esse arbitror temporis, quantum sibi ii sumserunt, quos discenteis vita defecit. Omnes enim artes aliter ab iis tractantur, qui eas ad
usum transferunt: aliter ab iis, qui ipsarum artium tractatu delectati nihil in vita sunt aliud acturi. Atque ita pro instituti sui ratione se quoque rebus mathematicis operam dedisse, testatur idem eloquentiae Romanae parens tib, I de inciis s. I8. I9. Locum paullo licet prolixiorem adscribo; cum non solum arguis mentum hoC egregie illustret; sed et Ipraeceptum ad veritatis cognitionem consequendam suggerat idem, quod mathesis inprimis ipso usu edocet. In hoc, inquit, genere et uaturali et honesto, veri nimirum cognitione, duo vitia vitanda sunt: Unum, ne incognita pro cognitis habeam tis, hi, que temere adsentiamur. Quod yitium effullere qui volet; omnes autem velle deis bent.
50쪽
bent: adhibebit ad considerandas res et tempus. et dilἴgentlam. Alterum est vitium . quod quidam nimis magnum studium, multamque operam in res obscuras atque difficiles conferunt, easdemque non nece flarias. Quibus vitiis declinatis, quod in rebus honestis et cognitione dignis operae curaeque ponatur , id iure laudabitur: ut in astrologia Sulpitium audiuimus: in geometria Sextum Pompeium ipsi cognouimus. Multos in dialectica, plures in iure ciuili, quae omnes artes in veri inucstigatione versantur: cuius studio a rebus agendis abduci contra ossicium est. virtutis enim laus Omnis in actione conlistit.
6 Quae, de tribus in qualibet lingua persectionis gradibus e Tichi hau -
quoque addu. untur in Polrbiit, tutar. lib. ii cap.Ix de methodo in linguis discendis. Ceterum gria minaticam regulis quam fieri potest paucissimis este tradendam, nec in eius minutiis consenescendum. laudatorum auctorum locis prolu as cumulatim adductis comprobari ponet: verum sussiciant in re ma-nlsosta, unus et a Iter. Erasmias ιn de ratione studiorum exquisitissimo tractatu dillertationibus variorum xxiv. de studiis instituendis, Amstelodami ab Elaeuirio a. i 6 s iunctim editis inserto: Doctor, inquit, diligens et doctus, ecrique ii id io non grauabitur collatis omnibus grammaticorum praeceptili excerpere quaedam. et simplicillima, quoad quidem fieri potest, et breuissima tum ordine quam maxime commodo. Casetius , de ludauerario recte aperiendo: Ego vilia Vniuersae artis grammaticae potissimum in .iissextune dictionum consistere arbitror : in qua puerum ita exerceri velim, ut sit exercitatissimo pinmplior : praeceptionibus omnibus vero et regulis oneretur quam fieri potest paucissimis, stati iique ducatur ad intelligendos latinos scriptores. G. I. IV sius parte v. oti seri de studiorum rarione: Mox hauriet puer praecept i artis grammaticae , quae adeo sunt pauca , Ut pagellis viginti liceat complecti: quod et in Graecis locum habet. 1mo ea