장음표시 사용
161쪽
ARGVMNTA 16 iLI. Incerto , fere usquP ad Vesperam, EVentu Pugnatur. Ordines restituit Μetellus. Duces utrimque suos hortantur. LII. Tandem Romani Numidus in colle considentes RdVersos aggressi loco pellunt. Interea Bomil car, dum liutilius ad flumen castra ponero se-stinat , a tergo eius aciem instruit, moxque ad Castra Procedit.
LIII. Commisso in ea parte praelio, Romani Victores obviam Metello contendunt, ignari quid eius
iter moraretur. Venienti occurrunt obmura n cte, laetique suos agnoscunt, postquam ulteri alteros pene invasissent, hostes rati.
LIV. Metellus in castris quatriduo moratus, ubi pereXploratores comperit, Iugurthum novum exercitum cogere; ipse Numidiam vastare, loca munita inceladere coepit. Quem per a Via sequutus eum delectis equitibus Iugurtha, improviso impetu, Romanos palantes .ggreditur. LV. Gaudium ingens Romae exortum, cognitis Metelli rebus. Ipse intentius ab insidiis regis cavere, qui per colles sequens Variis eum dolis eludit. LVI. Metellus Zamam oppugnare statuit. Quo CO-gnito, Iugurtha oppidum praesidio firmat, et inde
prosectus Marium in urbe Sicca pene opprimit. L IR. Metellus Zamam vi expugnare aggreditur. LVIII. Dum acerrime pugnatur apud Zamam, Ι gurtha ex improviso Castra romana invadit. Vnde a Mario expulsus, multis amissis, in loca munita se recipit. LIX. Postero die Zamae murum aggreditur iterum Metellus. Iterum Iugurtha Romanos ex occulto invadit, multumque perturbat.
LX. Dum servet utrimque pugna, simul ad castra, i 4st
162쪽
ARGUMENTArsia simul apud urbem; muros appositis scalis superare tentans Marius repellitur.
LXI. Relicta obsidione, Metellus exercitum in prOviticiam romanam, hiemandi causa, deducit. Ibi allecto ad colloquium Bomilcari persuadet, ut, sibi vivum necatumve tradat Iugurtham. LXII. Precibus Bomilcaris evictus Iugurtha Metello Per legatos nunciat, sese regnumque suum in illius iidem se tradere. Et traditis quidem, quae Metellus imperaverat, ipse tarnen supplicii metu venire dubitui, bellumque de integro sumit.
LXIII. .C. Mario, quem ingeris cupido tenebat cons latum adipiscendi, magna omnia portendit haruspex. Marii initia, et indoles. LXIV. Ille haxuspicis responso confirmatus, missi nem a Metello rogat, consulatus petendi gratia. A quo quum superbum reSponsum tulisset, eum in invidiam apud milites negotiatoresque Vocare studet. LXV. Gaudam Numidam, Masinissae nepotem, Metello insensum, spe regni, multos Romanos spe pacis impellit, ut Romam ad suos necessarios aspere in Metellum scribant,Murium imperatorem poscant. LXVI. Interea bellum Iugurtha strenue parare ;Cuncta per Africam agitare; multos mortales ad desectionem pellicere; ex quibus Vaccenses Praesidium romanum crudeliter trucidant. LXVII. Continuata caedis descriptio; ex qua unus ex
omnibus Italicis, Turpilius, praesidii praesectus
ausu sit, salva vita, non fama.
LXVIII. Vburus tantam iniuriam Metellus ad Va eam Propere contendit, equitibus Numidis in Primo agmine collocatis. LXIX. Quibus visis Vaccenses rati Iugurtham aia
163쪽
ARGUMENTA I 63Ventare, se laeti obviam effundunt. Eorum magna Strages oritur. Urbs diripitur. Turpilius capite plectitur. LXX. Bomilcar de rege interficiendo coniurat, a Sumpto in societatem consilii Nabdalsa. Qui
quum magnitudine facinoris perculsus rem uggredi cunctaretur, eum per literas confirmare nititur Bomilcar. .
LXXI. Epistola in pulvino dormientis Nabdalsae forte deprehensa, ad regem perfertur. Quem confestim adit ille, veniam precaturus. LXXII. Nabdalsae Iugurtha placide respondet; Bomilcarem aliosque insidiarum conscios inter cit. Mox ipse vecordi formidine exagitatur. LXXIII. Metellus, comito casu Bomilcaris, omnia tanquam ad integrum bellum parat. Μarium fatigantem de prosectione, domum dimittit. Mario, homitii novo, consulatus et Africani belli
LXXIV. Interim Iugurtha, dum copias huc illuc
traducit, inops consilii, nec loco nec homini cuiquam satis fidens; Metello non sponte obviam factus, pugnat, et Vincitur.
LXXV. Victus, in solitudines, dein Tlialam pervenit;
quo Metellus eum mature consequitur, loca deserta feliciter emensuS.
LXXVI. Iugurtha ex urbe noctu profugit. Ea p tiuntur post quadraginta dierum obsidionem Romani: postquam perfugae, qui in oppido
erunt, sese eum divitiis concremaverunt.
LXXVII. Leptim praesidium, cum C. Annio Praefecto , mittit, rogatus ab incolis; Metellus. LXXVIII. Leptis a Sidoniis condita, sita inter duas Syrtes, quae breviter describuntur.
164쪽
LXXIX. Narratur per digressionem Philaenorum fratrum memorabile facinus, qui se ultro vivos obrui passi sunt, quo patriae suae Carthaginis fines longius Proserrent. LXXX. Amissa Thulu, per magnas solitudiNeS Cum paucis profectus Iugurtha pervenit ad Gaetulos,
e quibus novum exercitum Cogit. Praeterea regem Mauritaniae Bocchum ad belli societatem pellicit.
LXXXI. Postquam utriusque regis exercitus in destinatum locum convenere, et Iugurtha Bocchi animum in Romanos nocendit; ad Cirtam iter. constituunt, ubi Μetellus praedam, captivos et impedimenta locaverat. LXXXII. Dum Metellus castris munitis reges OΡΡeritur, ubi commodum foret pugnam facturus, provinciam Numidiam Μurio duium, non sine summo animi dolore, comperit. LXXXIII. Igitur stultum ratus alienam rem suo periculo gerere, Bocchum regem ud pacem cum populo roriano servandam hortiitur. Ita, missis ultro citroque legatis, hellum intactum trahitur
LXXXIV. Romae interea Marius simul nobilitatem quotidianis dictoriis lacessit, simul omnia parat, ciuae bello opus sunt. Animi plebis ad militiam, duce Μario, capessendam arrecti; praesertim oratione quam ille, omnibus quae postulaVerat decretis, apud populum habuit. LXXXV. oratio C. Marii contra nobilitatem, de novitate sua, et de bello Numidico. LXXXVI. Marius, Μanlio legato cum onerariis DB-Vibus praemisso, milites promiscue, vel eX infima plebe, scribit. Ipse profectus in Africam,
165쪽
paucisque diebus Vticam advectus, exercitum a P. Rutilio legato accipit. LXXXVII. Μarius in agrum fertilem exercitum ducit , multisque et levibus praeliis novorum mili- 'tum virtutem confirmat. Reges, cognito adventu Marii, diversi in locos difficiles abeunt. LXXXVIII. Metellus Romam revertitur, praeter spem etiam plebi acceptus. Interea Μarius, impiger aeque et prudens, Iugurtham frequenti bus praeliis satigat. Dein illius urbes singulas
LXXXIX. Aliquot oppidis potitus, urbem magnam et
valentem Capsam, inter ingentes solitudines arte et Si tu munitam, expugnare statuit, Metellum aemulatus Thalae expugnatorem. XC. Igitur extrema aestate, omnibus, quantum licebat , provisis, Μanlium ad oppidum Laris ire
iubet, simulans so propediem eo sequuturum.
Sed ipse pergit ad flumen Tanam. XCI. Sexto die ad flumen, inde multis utribus aqua repletis, tertia nocte nam noctu solum faciebat iter) prope Capsam pervenit. Quam ex improviso captam ferro et incendio delet. XCII. Gloria auctus, suis carus, hostibus terribilis, omnibus vi aut metu subiectis, castellum in Praerupto undique saxo positum, ubi erant I gurthae thesauri, oppugnare aggreditur. XCII l. Quum vero multis diebus et laboribus consumptis secum deliberaret, an omitteret inceptum; invento per Ligurem militem tramite, quinque tubicines, cum Ligure et quatuor centurionibus, in summam rupem evadere iubet. XCIV. Quibus huc egressis, dum pugna ex altera parte servet, repente canentibus a tergo signis
166쪽
XCV. Interim L. Sulla quaestor in castra Venit Cum magno equitatu, quem ut ex Italia cogeret Romae relictus erat. Syllae natura et indoles.
XCVI. Ille optimis artibus, Marii et militum gratiam brevi si hi conciliat. XCVII. Eodem tempore dubium cunctantemquo Bocchum Iugurtha, tertiam pollicitus Numidiae partem, illicit ut ad se cum magna multitudin
veniat. Ambo, iunctis viribus, sub Vesperum Μario ingruunt. XCVIII. Ibi, atroci edito, praelio, conturbatisque omnibus Romanis barbarisque, Marius duos colles inter se propinquos occupat. Huc mi Iites Paulatim in unum contractos subducit. Colles barbari circumveniunt. XCIX. Adventante luce, in Mauros Gaetulosque, iti- cautos et somno demersos, erumpunt RomBni, luresque eo praelio quam omnibus superiorius, interficiunt C. Marius in hiberna tendit, victor, nec minus ideo adversus hostilem impetum cautus.
CI. Haud procul ab oppido Cirta iterum hostes a parent. Praelium ingens, in quo Sylla, Boc-
chus, Murius, Iugurtha strenue decertant. Denique , bostes undique susi. CII. Marius Cirtam ingreditur. Ibi per legatos a Bo cho rogatus, ad eum mittit Syllam et Manlium de pace acturos. Verba Syllae ad Bocchum; qui mox ab amicis, Iugurthae pecunia corruptis, ad aliud consilium trahitur. CIII. Interea Marius cum expeditis ad obsidendam turrim regiam in deserta loca Proficiscitur, Si
167쪽
mul Bocchus, iterum mutata mente, no OS adhiberna Romanorum legatos de pace mittit. Quos liberaliter habet Sylla, quaestor Pro Praetore a Mario relictus. CIV. Reversus Cirtam re insecta Marius, advocatocoucilio, legatis eundi Romam potestatem facit. ΙΙi responsum serunt: Boccho veniam dari; amicitiam datum iri, quum meruerit. CV. Marius petenti Boccho Syllam mittit, de communibus negotiis acturum. Hic, cum equitum peditumque praesidio profectus, Bocchi filium Volucem cum armatis, quinto die, obvium habet. CVI. Quum Volux se a patre missum obvium Romanis docuisset, simul iter faciunt. Post biduum
nunciatur Iuguri iam 'duorum millium inter vallo consedisse.
CVII. In tanto discrimine Sylla suos hortatus, obtestatusque Iovem ut Μauri perfidiae testis adesset, Volucem custris abire iubet. Quo tumen doli suspicionem deprecante, seque comitem Oia serente, Sylla per media Iugurthae castra in columis evisdit. LVIII. Bocchus Dabarem Numidam, ex gente Masinissae, sibi carum, fidumque Romanis, praemittit, a Syllu petiturum, ut colloquio locum et diem constituat. CΙX. Bocplius et Sylla, coram Aspare, qui a Iugurtha missus Bocchi consilia speculatum Venerat, Pauca loquuntur. Dein per noctem Sylla a
CX. Bocchi oratio, qua gratum erga Syllam, benevolum erga Romanos animum declarat.
. XI. Sylla Boccho, primum reluctanti, persuadet ut Iugurtham Romanis tradat. Dein, dolo ad
168쪽
ΑRGvΜΕΝΤΑ simulandam pacem, cuius Numida avidus erat, composito, digrediuntur. CXII. Iugurtha contra, per Asparem, a Boccho ΡΟ-stulat, ut Sylla sibi per dolum tradatur: ita enim fore, ut iussu senatus Populique rornarii foedus fiat, ne talis vir in hostium potestate
CXIII. Hoc quoque Μaurus pollicetur; dolo an vere, incertum. Numidae tamen insidias tendit; qui Syllae traditus, ab eo ad Μarium deducitur. CXIV. Romae, postquam bellum consectum, Iugum thamque vinctum adduci nunciatum est, Marius iterum consul absens creatur, eique decernitur provincia Gallia in qua male a mnlio et Caepione pugnatum erat. Marius kalendis ianuariis triumphat.
169쪽
i F'ul,6 quoritur de natura sua genuS humanum νquod imbecilla atque aevi brevis η sorte potius, quam
Virtute regatur. Nam contra, reputando, a neque m
ius aliud, neque praestabilius invenias; magisque naturae industrium hominum, quam vim aut tempus deesse. Sed dux atque imperator si vitae mortalium
CAP. I, I. Ium tu argumentis ostor - stimus quae rerum series quatuor his l
primis eapitibus contineatur. ΙΙic quin lque, ut in Catilina , non pauca Pra mittit auetor de plurimorum hominum socordia et pravis libidinibus ;ile infirmitate corporis , et animi praestantia ; do suo consilio aetatem procul a negotiis publicis habendi,
gloriatuque ex conseribenda rerum Sestarum memoria quaerendi. Qua tantum conclusione prooemium cum Uere Proposito connectitur . Nam
reliqua de moribus, praeclara illa quidem , sed quae non hic magis . quam alio quolibet Ioeo niteant. Adde , quod in Catilinae prooemio iam dicta lite iisdem sere verbis recurrunt . Quamquam id minus offundere deliuit illius aevi leetoros, ut in dii bus nee simul oditis, nee ullo nexu niuiiolis operibus equo illud adeo
mirum est, Otium suum saepius ex t emare , publicos mores accusando ,
t Sallustium, qui olim in medias reipublicae procellas tam vehementi studio sese coniecerat. 2. Imbecilla atque aesei breois. Scilicet natura hominis; id est . ipse homo.-Forte. Fortuito rerum atque eventuum nexu. Nam saepe fors Pro derivato suo, fortuna, dicitur.3. Nam contra 'Putando. Res attente considerando , invenies nihil maius aut praestabilius esse, quam hominis naturam.-Industriam . Diligentiam et laborem. Sic Quint. I, Ir Manifestum est naturam non δε- fecisse , Sed curam. q. Sed dux atque i erator , etc. Ilis verbis eos refellit qui homines forte Potius quam seirtute regi queruntur. Non fortuna, inquit, sed animus dux atque imperator vitae mortalium est.
170쪽
7Ounimus est; qui ubi ad gloriam virtutis Uiu gru Ssutur, abunde pollens potensque et clarus D St, Deque sortunae eget: quippe probitatem, industriam, alius artes honas neque dure 4 neque eripere cui quum potest: sin captus pravis cupidinibus, ad inertia in et Voluptates corporis pessum datus est; h perniciosa lubidine paullisper usus, 2 ubi per Secordiam 1 ires,
Illo imperio suo i,etie utatur ; omni fortuna potetilior erit. - GrassatuV. Grassor, frequent. a gradior, Saepius in malum partem, hie lumen in L Dum accipitur.-Pollens PotenSque . Pollens proprie ad ipsas vires pertinet; potens magis ud eurum usum. Pro iniseue lamen multis locis usurpuntur. 5. Neque dare, etc. Senec. de Con
stant . ur Nihil ermit fortuna , nisi quod dedit. Sil. Ital, xv, Io 5: Nechona censendum, quae fors inscia dedisse, Atque eadem ruuisNe Malet. 6. Pessum datus est. De vocis Pe sum etymologia, multae sunt couiecturae, quarum nulla universe Probatur. Quocirca mihi quoque meum proferre licebit. Ac primum huic VO-cabulo inhaeret peroertentii ac Primendi notio. Plaut. Rud. II, 3, 64: Nunc eam cum naMi sxilicet abiisse pessum in altum. Lucret. lib. VI, S. 588: Et multis per mare pessum Subsedere suis pariter cram cisibus urbes. Et in hoc quo lus Sallustii loco,
Pessum datus exponitur, deiectus, a Pressus. Nunc Si ut lendas ex multis Pa tieulis adverbia derivari, quae in Sum exeunt; V. g. ex Quo, quorsum squU- veniamin; ex SVS, sursum, S -vumst un); ex DB, deorsum de-verbum); ex FRU, Prorsum spr versum , Oh-vium erit deducere ex PER , P Sum per-versum , eliso r, Euphoniae eu
ρ Mersum navis, quae in profundum mergitur. Inde vero facillime mauis situ rud Perniciei notionem, quae huic quoque vocabulo subest. Num et ρ sum- re est ρω-deres Pessum ire,pemires in quibus compusilis verbis . ρ sum et Per eamdeni vim hubDntia, nonne aliquatenus declarantur eumdem quoque OriginDm habero r
usus. Sic incipit periodi pars secunda, quasi dicere voluisset: perniciosa lubidine paulliver usus- naturae in mitatem accusat. Sed abrupta,dum intes ponitur ubi per secordiam etc., Seriuverborum, et mutatu Constructione, novus ivducitur nominativus, insimitas. atque usus earet Suo verbo. Hoc Grae
B l.AD. xvrDiam haec itaserent inexIuba, cognitis Caesaris disicialtatibus coPiarumque paucitate, non Est M sum dari vatium conMalescendi, ara gendaruntque eius Uum. Si Sallustiana verba ad normum lat inae dictionis re ducere volueris, sic intellige: PosTQvAM
perniciosa lubidines ρ iuver ustis EsT. Sed haec ellipsis minus etia in luti na est, quam illo hessenismus. Ellipsin quidem et hellunismum vitat Bip. sic distinguendo: Sin ad inertiam et Diuitiam by Cooste