De legibus Ebraeorum forensibus liber singularis. Ex Ebraeorum pandectis versus & commentariis illustratus per Constantinum L'Empereur ab Opwick

71쪽

pabulum consumere, in consesso est. Quapropter quoad pabulum servandus, ne aliorum quicquam Constimat: ut qui

hac ratione cum bove petulco, quem talem csse denunciatum sit, conferatur; cujus totum damnum praestandum est. Τ Quum inter convicta bos contestatus recensetur; obtervade quovis bove, qui aliqua ratione nocere solet, sermonem non cite; quis enim convictum inter animalia Convicta numerandum ignorati quin etiam eo sensu non 'n1vd 'uo, sed

bis 'in diccndum fuistet. Vcrum hic est sensus, inter convicta semper& ubique cum bovem Censeri, cujus mentio Exod. 21. 29. ideoq; ante Vm praefigitur ex designandi ac demonstrandi particula, ut ille bos intelligatur, is ario sui cum Maimonide loquar) cfus eis ut plurimum cornu ferire . Attamen si Gemaram & interpretes quosdam sequamur, idem fuerit ac si author dixisset, Quinque sunt ab initio innocentia; sed ob ternas laesiones convicta etiam habentur : adeoque istud Um, convictum, ad quinque praecedentia pertinuerit: ' Quocirca antequam pergamus, modus quidam Misinae familiaris considerandus, quo nonnulla brevitati studens omittere solet. Vt quum dicunt f onmmon deficiendo deficit: cmus rationem addunt, o M diovdn o mi on , quia homo in lectione errat, ut rem omi tat per oblivionem. quemadmodum docetur in nostro Halichoth Olam p. 6o. Verum quae tum omittuntur, Inn QP,

plura quam unum esse solent. Eodem modo in hac Mimasi Gemaram sequamur, quum bos laedens in loco & dominio alterius privati alicujus, cum sequentibus numeratur, alius ordo recensetur: nempe istorum animalium qx e semper convicta habentur. Ideoque praecedentia ita accipere oportet, quasi hoc modo loqueretur Muna , . uinque sunt . innocentia , quae eadem si ter illas actiones ediderintpro commictis habentur. alia denique sunt, quae ab initio pro con

victis censentur, ut bos laedentis in ditione M, secundum quosdam

Di iti

72쪽

C Α p. I. g. q.

2. I

quosdam) homo, lupus, cte. ubi multa habemus quae in Mima subintelliguntur. Hoc observatu dignum: alioqui in multis Misinae dictis hallucinaberis. Simul etiam hoc attendo, si tam violenter Apostolorum aliorumque dicta interpolare& intercalare liceret; infinitis responsis Iudaeorum cavilla- lationes rotundi posse, multoque magis vcrisimilia nobis suppetere. Caeterum quia or& mn hic passim occurrunt, ut dicta & dicenda penitius intelligantur, haec paulo distinctius

let facere semper fecundum indolem naturae sua. vero est tripud JTra vvsin' pDdo iris ianv mi π).libi uero vi pund D'o Res quae nocet ab que e uetudine, cujusique mos non fert ut inde damnum istud oriatur ; sed ut casu contingat. Hic bestia commicta n in dic tur, ubi agit quod agere solet,& hac ratione nocet; innocens dup, quum praeter morem quid peragit, itaq; damnum infert. Superius dicta quae huc faciunt, non repetam : observa tantum, unum idemque animal quandoque esse & convictum, & innocens sive innocuum diversarum

actionum, ad quas diversimode se habet, respectu. Vbi hoc

actionis genere nonnisi casu nocet; altero autem ex naturae instinctu. Bos natura conculcat obvia: ideoque si hoc spectes, est 'intra . ut mordeant, multis nonnisi casu contingit: ideoque licet ita noceant, censentur o)ns. Quin etiam p Cus antea os innocua in quodam actionis genere; postea, ubi aliquoties eo modo nocuerit, 'min convictu habetur: ut si ea

ratione damnum det, integrum damnum praestari debeat. Qui deniquejumentum certorum dierum & animalium ratione Convictum censeatur, docet Maimonides de damnis ecun. C. 6. g. 8.&sequent. 7 Porro quid sit ob I velut alii cribunt ob n) docetur in Gemara: ubi dicitui finia, & stri nec non Nomen tas mari ac foeminae commune est, ut de eoque pardalis notaretur, si literarum convcnientia

od i

73쪽

11 CODICIS PRIMI in illo due 'di tantummodo spectaretur; vel in hoc utar etymologia, quasi coloratum dicas , a macularum diversitate. nam potius cst colorum diversitas vel diversorum colo rum Congeries,quam color; imo quaecunque ad istam radicem pertinent, diversitatem connotant: ita ut alii dicatur

digitus, quia multi ac diversi sunt.) Vcrumenimvero licetdcob a sono conveniant; hoc posteriori panther significatur: sed quia vulgata haec est sententia pardalin &panthcram candem esse bcstiam, hinc panthera & pantheram Iudaei dixerunt ob ra. At differentes inter se bestias facit Xenophon, ubi ab ipso in Cyneg. distincte recensentur,

λεονὶ ς, λυγκες, . Quin etiam hic a 'mpardo

in quo genere taminapardalis dicitiuὶ ut species diversa

separatur. Magni refert unde damnum rependatur: nam si illatum damnum e praestantissimo dubxo rependatur; nullam laesus ulteriorem Iacturam patitur. at si e corpore quipsius bovis, laeso rependatur; saepe multo minus quam speraverit,recuperabit. Exempli gratia, si cum bos unius minae bovem minarum trium occidit, deinde damni dimidium etian e corpore bovis compensetur; nocens ubi Quin bovem alteriuς dimidio non valere videbit, alteri totum suum bovem tra dens liber erit. Hoc colligunt e c. Exod. 21. ys 3 F. Venditaeo qui vivit, partientur pecuniam pretii ejus, er similiter momtuum partientur. Iudaeorum iurisconsulti haec proprie accipienda negant: siquidem inde absurda sequi dicunt. Nam fieri posse, ut si bos duarum sexempli gratip) minarum bovem quinquaginta drachmarum occidat; damnum patiens in morte bovis, in compensatione lucretur multum: quandoquidem dimidium pretium bovis occidentis altero tanto occisum vincit. Propter hujusmodi inaequalitatem alio legem detorquent: scilicet hoc sibi velle, ut ex corpore bovis

compensatio aestimetur; hoc etiam, ut laesus tantum damni dimidium accipiat. Nam cum re o Exod. 22. I. Vesci pro hiberen-

74쪽

C A P. I I. g. I. 23 hiberentur, cadaveris illius nulla fere ratione habita, ad bovis vendendi pretium dimidium respiciunt. Itaque si ad sol vendum damni dimidium subi ulterius reus non tenetur bos laedens non sufficit, damno affectum isto tamen bove contentum esic debere contendunt. At sua interpretatione vim legi faciunt. Quasi vero Dcus ad ea quae plerumque fieri solent non respexerit, S ubi nimis magna disparitas inveniretur, prudentiam Judicum ad legis scopum collimare non voluerit. Sane lex laeso duplex dimidium attribuit,unum pretii vivi bovis; alterum occisi: quo laedens & laesus reriim suarum curam gererent: utpote qui ex lege damnum participarent. Verum Iudaeos nimis aberrare, attentus lector facile observabit. Caeterum quod distinctionem illam attinet, quam ex lcge hauserunt, inter animalia quae noxia csse constat, eaque in quibus nocendi impetus non deprehenditur; cam & Jus Romanorum agnoscit. Etenim ff. Si quadrupes,l. I. g. q. Tune haec actio locum habet, eum commota feritate nocuit quadrupes. puta se equus calcitrosus calcepercusserite aut bos eornu petere solitus, petierit. Cum dicit haec actio, intelligit actionem de aestimatione noxiae offerenda, ut loquitur g. I.

C A P. II. g. I.

Iuomodo pes convictus est,quod

eatenus conmictae A quod more suo incedens, strangat. Si recalcitrans,

auiscrupis e vesimis pedumsuorum di 'ectis, stegerit vasa, dimidium damni praestabitur. Si conculcans' vas aliquod , id flegerit; idque vicissim in aliud incidens tigiast gerit:

75쪽

DInci ny -lus tricis adhaerent, spedibuου suis, i an ciboci n),an ns natar aut insultan egeris vase, damni dimidium praelabitu

' Licet in primae periodi versione a Talinudistarum syntaxi recedam, versionem satis contextus probat. Porro ut haec omnia, similiaque intelligantur, nec saepius repetenda ac inculcanda sint; jam picnius monendi lectores: anxie in ter damna illata distingui, an a pecude proficiscantur quatenus convicta est, id est, quae ita nocere solci eoque nomine innotuit,an vero ab ista eadem pecude inferantur,quatenus ita laedere non consuevit; vel per interveniens medium det damnum aliquod: nam eadem pecus illo modo nocere saepe solet; hoc modo nonnisi Casu & inopinato nocet. Quemadmodum hoc loco de pede constat, eo Obvia quaeque calcari solere; at si forte pecus incedens pedibus suis scrupos epavimento ob eorum rotunditatem S lubricitatem excutiat, quibus vas aliquod frangatur; id casu fieri dicemus. Itaque ne pede obvia proterat,cavendum ; .adeoque incuria nostra datum damnum, in solidum compensandum: at si scrupi ex incessu disjecti obvium vitrum frangant, dimidium damni rependetur; quia ut ista anxie praecaveat homo non tenetur: quippe qui fortuita praevidere non possit vel anxia cura istiusmodi incommodis omnino occurrere. Haec si ad se quentia appliccntur pro negotiorum diversitate,omnia plana erunt. Si modo hoc adjiciatur de quo etiam aliquid in praecedentibus) animalia quoad hanc, vel illam actionem

76쪽

C Α p. II. g. I. 2sinnocentia, id est,quae istas actiones patrare non solent,ideoque si eo modo pauperiem faciant, dominum ad dimidium damnum praestandum obligant;haec inquam eadem quod ad easdem actiones convicta reddi posse; id est, talia haberi quae

istis actionibus ut plurimum laedant. Nam quadrupes recal citrans, si eam aliquoties ita laesisse constet, jam calcitrosa habebitur: & nisi custodiatur,ous prorietarius de toto damno tenebitur. Itaque quum pecu , cjusve dens, pes, &c. secundum varias actiones inter innocentia numerantur,si istis actionibus aliquoties laesisse constiterit ut docetur postea)pro convictis habebuntur, totumque damnum Compensandum fuerit. Quod autem damnum scrupis datum nonnisi

dimidio aestimetur,cum tamen id, quo refertur,gravius mulctetur; observa a regula communi hic exceptionem dari. Secundum Maimon. t. . l.I. C. 2. g. 2. ymmm Pn ala bo ib)d nuda ove d 3ban rnyn ris ud , Omne consectarium leges

principis squo revocaturin sequitur et excepti rupis disjectis λ si ispecudis, quum incedit. Alias eode datum damnum insolidum praestatur. Modo quod Mima dicit pro moreseo, cum Maimon. duo continere statuamus. ut pecus ita agat,quomodo semper Vel utplurimum agere solet; ut etiam, sine interventu alicu j us medii, ab illa proficiscatur actio. ' In sequentibus autem mirari nolito, pecudem Conculcantem

id est, iterato calcantem majori domini sui periculo obvia fiangere, quam de gallo gallinaceo pedibus suis rei alicui insultante decernit Mimae licet enim opera videantur similia, datum damnum ideo diversimode compensatur, quia pecudis est pedibus conculcare;scd gallinaceus insilire quidem,at insultare non solet. Ideoque dominus illius ea in parte C ram gerere debebat; quod in gallinaceo hac in re non requi ritur, nisi hac in parte vitii convincatur, vel potius convictus sit. Non desunt tamen, qui re, insultantem esse negant; dc

Maimonides hic praui, qui inquit, Psis , inn)p, qui e D terit

77쪽

1ς C o D I C I g PRIMI ieris sive odit pedibus suis terram. Ita conspicua est inter illam pecudis, & hujus gallinacei actionem differentia: vetarum mulcta subsequens minor est, quam ut damno conveniat, quod ab eo datur, qui sic hedere consuevit: &sane hoc gallinaceorum omnium est, quod Maimonides describit. Caeterum non in omnibus hanc Misnam cum Romanis legibus convenire docet passim ff. Si quadrupes, & quae inde et i, β. 9. ad Misnam primam produxi. Hactenus tamen con veniunt de aliis actum in superioribus) quod non ea tantum quae primo laedunt mulctae subjiciantur; sed etiam quae alterius interventu damnum inferunt. Vtis. Si quadrupes, i. I. g. 8. Si alia quadrupes aliam concitavit, ut damnum daret, ejus quae concitavit nomine agendum eis. quem paragraphum siquis cum jam memorato contulerit, latiorem convenientiam facile eruet. i a g. 2.

tabernae,quantum emotamenti e

cepit: sexies tabernas quantum jadura intulit, rependitur.

78쪽

' Haec verba, si ea in fundo iasi non referuntur ad arrosas vestes,&c. sed ad priora: quia cum moris sit in publico vestes dc vasa ad tempus certis de causis collocare, aequum non est ut ea lardens absolvatur. At fruges similiaque laedens,non nisi in loco laesi tenetur; si nimirum istic laesa fuerint. nam inquiunt) Exod. 2Q. legimus, quod pasiat in agro alterius rubi alterius, non publico, reperitur. ' Nihilominus si bestia inde commodu percepi restitutionem urgent: ita tamen ut haec distinguant,quantum commodi siVe emolumenti; E quantum damni. Exempli gratia, asinus comederit decem libras dactylorum,&c. ipsius dominus nonnisi quantum commodi percepit,rependere tenebitur, sive decem hordei aut dacty lorum libras, vel potius eorum pretium: quia emolumentume pabulo pecoris comedentis aestimatur. quinetiam pretium tertia parte minus, quam vulgo in foro decem istae librae venderentur, rependet. Si vero quantum damni dederat, solve reti decem dactylorum libras aequare deberet. Et quidem posteriori modo satisfaciet, quum bos suus e plateae lateribus, ubi domus sint, quaedam edulia decerpserit: nam latera ista aedibus contigua,veluti privatorum, quorum sunt aedes, loca censentur. quod enarrat Gemara, tu pi damue oppan dan Unia, de jumento quod relicta platea progressum consistit in plateae lateribus se ne m mimo ib)ns,quamvis caput etiamsuum desecraret ad latera, & in platea permanens e lateribus decemperet; non ita teneretur tamen dominus. Vt concludam hanc Misinam. Quicquid sit de reliquo,publicorum & privatorum locorum discrimen etiam aliquod facit i. in ut foveas. 28.D. Ad leg. Aquiliam: quamvis non eo modo,quem in Missianostra vidimus. G. . D 2 Paeti

79쪽

. CODICIS PRIMI

Si cinis se haedin e tecti fastigia

desilientes constingant vasa, totum damnum praestatur: quia convicti' eensentur. Si canis abrepta placenta tosta in segetum meta Ucem dens, placentam comedat se metam incendat, ' ob placentam totum damnum rependitur; ob metam dimidium damni praestatur.

Contestati censentur canis & haedus; quia omnes norunt eos saltare & rebus multis insilire: ideoque eos sub custodia habendos, omnibus etiam constat. Si ergo ita laedant,rependendum totum damnum: nam dominorum incuria datur. νειν His βλάβ , Si jumentum, vel equus, vel eanis, aut aliud ex iis quae educantur rem proximi laedat, dominus pariter damnum rependat. ' Verum de sequentibus Misinae verbis dubitari potest, ubi placenta tosta metam incendere dicitur; qui hocneri queat ξ Respondeo e Maimon. lpa a d uenado, quia prunae ipsi adhaerent. 'Et deinde, qui ma)or mulcta in placenta compensanda,quam in fiugum meta constituatur: si quidem hic dimidii, ibi totius tenetur Satisfacit Obadia de Barte-nora: pia )rn obono due mira bd roma ma )ior , quia eis veluti lapillus e us: de quo conisi tutio tradit, dominum sisere dimi

dium damni. Sensus est, Quemadmodum si pecudis pede disjecti lapilli aliquid diffiingant, dimidii obligatur dominus; quia id more consueto non sit,sed casu scrupi excutiuntur: sic canis quidem placentam edere solet, ideoq; id prae

cavenaum;

80쪽

C A p. II. g. 4. 2s cavendum; sed meta casu accenditur, cum ignis scintilla

placentae adhaeret, ut casus sit sortuitus, cujus satagere non solemus. Haec causa est cur dimidium tantummodo exigatur; licet tantum damnum majori & severiori poena arcendum videri queat. Quod si jus civile Romanorum spectes,' leges sunt mitiores si casu fortuito incendium excitetur: utpote quae in locato & conducto dolum & negligentiam, non etiam casum fortuitum praestari jubeant. Ea de re videatur lex 18. C. de locato & conducto. In judicio tam locati , quam conducti, dolum se octodiam, non etiam casum, cui re i nonpo-t Avenire conisat. Et licet hic addat Accursus, Et hoe nis ex pactodeciali;tamen aliam sententiam sibi quis deprehendere forte videatur, l. Si quis domum, β. 3. t. locati conducti, Digest. l. I9. Si colonis praediorum lege locationis, ut innocentem ignem habeant, denunciatumst: s quidem fortuitus casus imcendii causam intulerit, non praestabitpericulum locator. Verum hic disputare nolo, qui jurisconsulti conciliari debeant: dolum & negligentiam eos a casi sextuito distinxisse etsi non codem modoὶ nobis sufficiat.

. Suodnam eis animal innocens; quodnam vero convictum' Conunctum,adversus quodcum tres' dies testimonia proferuntur s innocens autem habetur, quum per tres dies ab inuit ut quidemstentis D.Iuda Doctor Meis inquit, Convictum eis, contra quod tribus vicibus t satisunt; innocens, quodcunque