장음표시 사용
101쪽
Exempli gratia, prior bos in posteriori damnum dederit drachmarum centum pSsteri6rvicii sim,drachmarum quadraginta transi or esto imnsi 'a in ii Moeriis es, on pomo lina 'innuptumprior convicta Aposterior mansuetus; dominus prioris rependit ocZomma: sprior mansuetus, ct posterior convictus ι dominus prioris rependit decem. Etenim in priori casu, unde posterior elucescit, dominus convicti bovis debet totam danini differentiam sexaginta drachmarum : & aequale damnum aequali pensatu. non creditur; quia alter bovis mansueti nomine tantum debebat dimi dium istarum quadraginta drachmarum. Itaque viginti pervigiliti compensantur: & a viginti ad centum usque, pretium damni prior solvere tenetur. ' Sed de bestia quae hominem laedit utipraeteream quae Maimonides accurate distinguit in mulcta, 'Cod. NiZke Mammon C. p. g. 3. non eadem omnes sentiunt. causa vero ut in diversas sententias
abeant, est legis divinae diversimoda ad antecedens relatio
cum non omnes ad idem antecedens legem referant. Exodi 1 I. 3I. ita Deus sancit, Sive filium cornu petierit , e filiam cornu petierit; secundum hocjusfiat ei. Postrema verba, dum hoc in fiat ei, plerique Iudaeorum Doctores sic accipiunt, ac si Deus Osisset, V t in praecedentibus de bove in nocente sive mansueto, & petilico actum fuit; similiter ubi filium vel filiam sive hominem ebriau petit, distinctio ista boum attendenda : ut pro eorum diversitate medium vel totum damnum rependatur secundum illum legem quae sub fifiein capitis hujus ii . fertur. D. Ahiba seciis': ut qui, secundἈisi hoc rufiat ei, in hunc sensiim acdipiat, Vti proxime dehUve petulco lefflata filii, ita etiam ubi filius vel filia,
sive homo laeditur cornu, totum damnunν rependendum: quemadi hodum versu 36. in bove petuleo alterum bovem laedente requiritur. Quam insulsae haeo suntl 'Conama 3 r. ad praecedentia quidem referunt,quatenus ibi de bove petulco, Vel
102쪽
C A p. III. g. 9. 3 FI vel etiam innocente agitur; at in ii qxi boyes statuuntur, capitis finem respiciunt. Cum in utrisque comma 3I. ad praecedentia pertineat: filiusque & filia non Commemorentur ad homines generatim designandos ; sed quo filius &filia minores natu adultis aeqvcntur , quorum sanguinem non enim agitur de minori laesione) in siperioribus sancita in hominem & bovem mortis poeni vindicaverat. Conferantur s. Si quadrupes, & ff. Ad legem Aquit non procul ab initio. Quod disparem mulctae quantitatem concernit, magis hic in actione, quam in mulctae quantitate discrimen ex Jure Romano observare mihi videor. Consulatur l. Si quadrupes, β. q.
Si bos valens minam cornu ferias bovem Σoo drachmarum,or cadaver nulliussit pretiit hujuη possesse
vivum bovem auferet. Si bos ducentarum drachmarum cornu feriat bomem 9usdem valoris, OT ωα
daver nullius pretii,pronuntiat D. Meis, de eo rictam fuisse: Ex.
2I. 3J.ὶ Tum Vendito ViVo partientur pecuniam pretii ejus. Cui Doctor Iudas , Ita quidem obtinet
constitutio, orsabilis istud, Tum
niam protii Cus i sed non flabilis
istud, Atq; etiam mortuum par rientur . Ibis ergo hic hos eistae uum bos ducentarum drachm. cornu feriat bomem 2 oo drachmam,dr cadaver valet drachmas: G 1 tum
103쪽
12 Co DICII PRIMIura inn Un Uu nn nra tum enim hic dimidium siviodi i men midium mortui alterpariter dimi dium vivi se mortui aufert.
ANNOTATIONES.' Haec etiam verba sunt D. Iudae: ne quis existimet, Mis. nam ipsam hoc portuna e praecedentibus deducere licet approbet.) Haec obseuriora sunt, quam ut sine cnarratione praetermitti debeant: ideoque ad pleniorem dictorum intelligentiam, qui duo ultima Ex. 2I. commata a Talmudistis accipiantur, paucis expendere operaepretium erit. Verba capitis ultima, mortuus bos ejus esto, ad laesum referunt sive eum qui damnum passiis fuit: ejus futurum cadaver, non solum cum bos petulcus ; sed etiam quum mansuetus occidit alterum. itaque ad penultimum Comma etiam pertinere asserunt. Hujus vero mortui bovis pretio addi volunt ad dimidium usque damni dati valorem, si a mansueto occisiis sit ; sin a petulco, totum damni pretium insuper expleri.
Verba autem ultima com. 3I. Et similiter mortuumpartien-ιur, quidam generatim accipiunt; ut cum etiam casum complectantur, quum cadaveris Vesor post mortem, antequam judicio contendatur, excrevit; Vel qui non erat ullus, postea esse deprehenditur. tum enim lucrum vel incrementum diavidi jubent multi,ut D.Iuda;& dimidio incremento tantum addi, donec debita multa compleatur, sive dimidium, sive totum damnum praestandum sit. damnum aestimant,quantibos aliaque per mortem depretiantur.) Alii tamen totum incrementum ei qui damnum passus est vendicant, nec quicquam praeter pretium . quo mortis tempore aestimare tur, in rationem venire ajunt, ut D. Meir; isti vero pretio reliquum ad compensandum damnum secundum praecedentem distinctionem & modum addi jubent.Itaque hi ista veraba, mortuum partienIur , eo modo accipiunt, ac si rori; r
104쪽
C A p. III. g. 9. Umidi, quicquid vel quantum mors imminuisset dividi juberetur. Hinc D. Iudae verba plana fiunt. Si modo hoc addas. φ Verba illa, Cadaver valet so drachmis, ita accipienda noris, ut e D. Iudae sententia)auctum cadaveris pretium semper di
videndum esse censeamus : non tantummodo quum cadaver mortis tempore nullius erat prctii, postea vero occasione quadam quae multiplex contingere potest so drachmas valere incipit uti enim incrementum dividi volebat, si
mortis tempore alicujus erat Valoris; ita etiam totum pretium, si antea nullius erat: quia tum pretium totum est nan,
lucrum & incrementum;) sed etiam alias. licet in prioribus istis tantum a Doctore Metro dissentiat, si restituendi quantitatem, non modum spectes. Ambo enim valoris imminutionem morte factam, dividi in partes aequales si bos mansuetus laedat) autumant: & cadaver damnum passo cedere;
cujus cadaveris valori illud pretium addi debeat, de quo digladiantur . Caeterum ut explicate docci Maimonides in Nizke Mammon C.7. g. 7. M seq. Communiter verba legis, mortuum partientur, accipiunt de incremento pretii diutidundo, atque exigunt, ut cadaver aestimetur, damnumque passo tradatur; cui tum quanti jumentum morte depretiatum fuerit, sic totum restituendum , vel ejus dimidium, prout pecus convicta, Vel innocua censetur. Quo i analogice de minori damno quam morte datur, accipiendum. . Adeo ut a verbis legis divinae recedent ,hanc etiam analogice non admittant sententiam, qua exempli gratia in bove petulco, bovis occisi pretium cadaveris pretio addatur; nec qua totius bestiae pretium exigatur, relicto tamen cadaveris valore, quod eodem recideret. Qui haec cum legibus Romanis conveniant, liquot ex iis quae sub finem c. I. annotata sent: & cum ibi casus proponatur, quum bos corrupeta damnum dedit; istinc analogice de alio bove non petulcojudicium facere possiimus.
105쪽
Est qui tenetur ob factum bovis sui, qui tamen in sui ipsin facto tiber eis: ct contra liber in facto
bovi ut, qui tamen ob factam proprium teneatur. Bos alicujus qui hominem dedecorat, ' liber es; ipses dedecoret, tenetur: bos qui servi
alicujus oculum excaecat, or de
tem excutit, liber es; ipse ervi
sui oculum excaecet, aut dentem e cutiat, tenetur. Si alicujus bos, via
tiet patrem aut matrem Vsius, i netur; ipses vities patrem, aut matrem uam, ' liber es. Eos alicuem
Τ qai metam incendit sabbatho, tonetur; i s incendat metam se menti in abbatho, liber es. uia
i e rem mortis peragitur. 4NNOTATIONES.
Sensus est, idem si fiat a bove tuo &a teipse,poenam ali quando bovis nomine debitam, a te non cogi: non quasi tui facti nomine non tenearis quod omnino observandum; sed quia himus ordinis poena vel mulcta quae hic consideratur, quamque bovis tui faetiim tibi imponit, non debetur quamvis aliam quandoque longe graviorem stibire tenearis. Quemadmodum seb Mimae finem de incensa frumenti meta diserte annotatur. Nam si incendium a bove in sabbatho cxcitetur cuti simile quid de cane in praecedentibus etiam observatum fuitὶ bovis proprietarius de damno ten*tur: at si ipsi oc peccatum committat, ut sabbatho inccn-
106쪽
C A P. III. g. Io. Isdium det, mortis ex Iudaeorum lege reus est. Qui vero morte afficiendus, ab alia poena absolvitur: secundum vulgarem istam regulam, o i y v d 6 PF, homo non a itur morte se damnum simul rependere renetur. ' Caeterum bos si dedecore quodam afficiat hominem, bovis possessor absolvitur : in
ptarn endio 'in rorad tW a Min fue tris fio , quia e iam si dedecorans sit homo,dedecoris crimine non tenetur donee id intemdat. At hujusmodi dedecorandi animum in bove reperire non est.Nihilominus Magister Papa hunc dedecorandi impetum bovi imputari vult. si laedere conetur: in Gemara dixisse fertur , pugili pro pavo, ymon 'a)d imaue prasa, ut in tendat dedecus, quomodo invenis eum ' quum Ddere intendit. Quod autem bos,id est,bovis dominus, si ille servi oculum excaecet &c. liber censeatur; id interpretes in hanc sententiam exponunt: dominum bovis sui nomine eam poenain non subire, quae ipsum si id patrasset manebat ex lege Ex. 2I. 2 6. 'uum percusserit quis oculum servi sui aut oculum ancilia
suae, ita ut corruperit eum; in libertatem dimittito eum pro oculo ejus. Ab omni vero compensatione liberum non pronuniaciant; si a bove damnum datvmfuerit. ' Sed quod in Mima
sequitur, alicui absurdum videri queat: eum qui laedit, vulnerat & aliquo modo vitiat patrem, insontem pronuntiari. Verum illud 'ira, solutus sive liber, significat, cum liberum esse e Sord m, a compensatione damni; non vero ab omni poena: nam morte tenetur,ut praecipiunt Iudaei autoritate legis Exodi 2 r. I S. ciui percutit patrem suum aut matrem suam, omnino morteplentitor. Quum in Mima de bove corpus humanum laedente vel metam incendente agitur, disputant in Gemata, cujusmodi bos designetur : nonnemo bovem orndescribi existimat. Rus verba aliaque sequentia proferam& interpretabor, cum ut Iudaeorum indolem & vanitatem consideremus; tum ctiam quod Iudaeos in illorum sensu reddendo haerere observaverim. H dybro ida Vp Hva Mo
107쪽
ve persicace S. I. sapiente) qui quum in tergo suo morsus obtigisset,se eum usulare cuperet, devolvit se in cinerem. Os unde novimus, Mimam resticere ad eum qui se Uulavit,devolvitque in cineres. Numes hujusmodi ' Est. Nam isti bos qui in aedibus Magistri Papa erat, quμm i, dolerent,novae dentium,ingressus detrusit operculum se ueram bibit: unde sanatus fuit. Cm terum quod totius Mimae summam concernit, tantum dis. crimen inter hunc cujus bos laesit, atque illum qui ipse L sit sua quadam actione, non constituunt leges Romanae. Si-ὶcidem de quadrupede haec leguntur is Si quadrupes l.3. ac lege jam non duoitamus etiam liberarum personam nominea posse: fortesipatremfamilias auisilium familias vulneravit quadrupes. scilicet ut non deformitatis ratio habeatur, eum tib rum corpus aestimationem non recipiat sed impensarum in curatione actarum se operarum amissarum, qua amissurus quis esset, inutilis factus. At eadem Pene de eo leguntur qui ipse effundendo vel dejiciendo Gusmodi injuria quempiam assicit, tit. De his qui effuderint vel dejecerint, i. ult. Cum liberi hominis corpus ex eo, quod dejectum effusumque quid erit, laesum
fuerit: judex computat mercedes medicispraestitas,caeteraque impendia, quae in curatione facta sunt. praeterea operarum suci, ut alii legunt, opera quibuου caruit, aut cariturus es ob id, quod inutilis factus est. Cicatricum autem, aut deformitatum nulti 'aesimatio: quia liberum coum nullam recipit aestimationem. t iro
Si bos persequatur bovem a lium qui laeditur, se hic dicat, Bostum laesiti alter ver 'Nequaquam,
sed ad petram impegit iri tui a pro-
108쪽
his dicat, bos tum laesit, alter vero,
bos tum laesiit, ambo liberi sunt: si
ambo unius sint, ambo tenentur. Si quum unus fuisset magnus, alter parvuν, proprietarim iasin dicat, Magnus laesi; laedens vero , N
quaquam , sed parvus laesit; aut sium unm fuisset innocens,alter eo victus, iasus dicat,Convictas laesiti laedens vero, Nequaquam, 'sed imnocens iasit. ei qui a proximo suo exigit, incumbit probatio. Si duo bomes D int, unuου magnus, alter parum , similiter ' duo laedentes, unus magnuπ, alter parvus; sepossessor laesus dicat, Magnus laesit magnum , is parvus parvum s laedens vero, Neg quam, parvus laesi magnum, o magnus par*um; aul quum unus fulget innocens, alte=eonminus, iasus dicat, Conmicta, iasii magnum, se innocens parmum i laedens vero dicat , Nequaquam , sed innocens iast munum, , conminus parvum et ei qui a proximosuo exigis probatio ineumbit.
109쪽
Passim in his libris, quum de bove aliisque irrationalibus dicitur min, reus est,stuc tenetur, idem sensus ac si diceretur , dominos sive proprietarios eorum nomine tenerit
quod enim pecudes patrant, posses ribus imputatur. Cum ergo de damno ejusve dimidio rependendo agitur, existimandum non est, ex Iudaeorum lege pecora quae damnum dederunt vendicari posse, ut inde laese satisfiat: sed conveniendus est dominus ; adversus quem cx lege actio eo casu competit.In sequentibus' dominorum contentionem istam merito quis prima fronte miretur, qua de bobus altercantes introducuntur ; an bos magnus an parvus, petulcus ne an mansuetus alterum laeserit: minimi enim vel nihil interesse
videtur, quis ex ipsis laeserit, si de damno constet. At si quis penitius rem intueatur, magni saepe rcferre deprehendet,cui damnum imputetur: idque ob illam in superioribus explicatam rependendi differentiam, qua totum damnum praestandi modus ab eo discernitur, quo rependitur dimidium; praeterea quia petulcis & convictus totum , innocens sive mansuetus dimidium debet. Quocirca non levi cum ratione laesus,magnum bovemdaedcns,bovem parvum dedisse damnum contendet: quippe hic,etsi bos parvus dimidium occisi bovis quum dimidium compensandum cst, ut si mansuctus occideritὶ non aequabit, totum tradens bovem libererit; quia e bovis corpore solutio praestatur, uti dictum ad . cap. I. scct. q. nota 8. ille vero,nisi magnus dedisse damnum statuatur, quum e corpore bovis restitutio fit inus dimidio aliquando reportabit.Ita etiam merito laedens sive cujus bos laesit, mansuetum laesisse; laesus vero, petulcum laesiste ι contendet: quandoquidem illo casu dimidium; hoc vero totum damnum compensabitur. Eadem ratione in exemplis sequentibus laesus & laedens altercantur, ubi quatuor
110쪽
C A P. III. g. II. I9sunt boves: duo laedentes, duo laesi. Etenim laeso expedit,ut magnus magnum laesisse dicatur: siquissem dimidium saltem
damni in magno dati facilius e magni pretio conficietur;ita ut parvi laedentis valor pro parvo laeso reservetur: at laedenti conducit magis,ut suus bos Parvus laeserit magnum, de magnus parvum: quo si parvus torte bovis occisi dimidium non aequet, minus dimidio rependat; & cum dimidium omnino compensendum est, in parvo bove occiso id potius tacere teneatur. Similiter laeso, id est, cujus bos laesus vel occisus fuit, ei inquam expedit ut petulcus & convictus occiderit
magnum;& innocens, sive mansuetus, pamum: quia eo casu magnus totus Compensebitur ; & cum in mansueto dimi dium occisi pretium non invenitur, minus amittet si parvi, quam si magni dimidium omnino compenseri nequeat. Contra laedenti magis probatur,ut innoces laeserit magnum; quia tum magni dimidium tantummodo solvet: ita etiam,ut convictus parvum; quia hoc casu qui totus compensendus utpote a petulco Convicto occisusὶ is parvus cst: itaque minori suo damno rependet, quam si magnus totus Compensandusbesset. Porro Mima autumat in istis altercationibus ac litibus ei probationem incumbere,qui ab altero quid exi git, id est,qui sibi alterum debere assirmat. Hac in parte consentit lex z. ff. De probationibus, tit. . h. ia. Et incumbit probatio, qui dicit; non qui negat.Cui convenientia leguntur verba l. s. Ab ea parte quae dicit adversarium suum ab aliquo jure prohibitum essesecialiter lege vel constitutione, id probari vo
tere. Et l. a. a. quamvis quidam casus excipi dicantur; tamen id communis juris esse traditur. Prima fronte aequius videtur,
ut petitor probet quod intendit ed nimirum probationes quaedam a reo exiguntur. Vide etiam Inst. de legatis β. . sub finem: Semper necessitasprobandi incumbit iis, qui agit. lu D L