장음표시 사용
331쪽
ctu est. III. utrum scientia possit see. os
genti : sed non repugnat rem siue obiectum duas habere vel plures causas , quarum una sit allibilis & alia necessaria . ut per se patet: Ergo non repugnat esse obiectum in se cerium simul de incertum , ut procedit a diuerso medio. Ne 'ondeo negando minorem : neque enim per diuersa media potest intellectus esse simul certas N incertus de aliqua obiecto , sicut neque per diuersa media potest illud clate re obscuri. videro ; cuius ratio est; quia si ego, verbi gratia , per medium 1 cientificiani certitudiis nem habeo , quod homo est risibilis , accedente ad probationem eiusdem veritatis me dio probabili , cum illud non destruat medium scientificu in , nec facit percontequens me tali veritati cum formidine opinionis a sentiri , aut iudicare quod tale obiectum aliter 1 e habcre potest; sicuti me euidenter 1cie n. te aliquid , aut illud clare experimentaliter cognolcente , si accedat aliqui . dicens id ita
esse , cum tali S authoritas dicentis non destruat' medium quo iam id agnosco icientifice , aut notitiam e X perimentalem , quam illius habeo , nec consequen et facit , me id Harh non cognoscere : Ergo neqae per idem nec per diuersum medium poteri aliquis si .mul esse de aliquo obiecto certus &'i et-tus , sicut nec illud clare & onscure cogito Dcere. Nego igitur praelatam minorem , ad cuius probationi ni nego Maio scin , quamlum uis supponatur ab a auersarii, cui dens , pura, quod non magis repugnet et se in elie hum certum simul Sc incerrum de obiecto procedendo per diuersum medium quam et se oblectum in sc certum simul re incertum, ut pro-ccdit a diuerso medio siue a diuersa causa; cuius disparitatis ratio est , quia certitudo illa& incertitudo , quibus dicitur obiectum certum Sc incertum ut procedit a diuerso medio, non habent assicere & denominare obiectum
332쪽
31o Liber VI. de Demonstratisne.
secundum idem , sed secundum diuersa, siue secundum diuersam illationem quam ha bet ex diuerso illo medio ; esse enim obiectum certum ut procedit a medio necessa
rio , nihil aliud est quam illationem talis obiecti a tali medio certam esse 5c necessariam; ac proinde eum dieatur obiectum certum ra
tione unius illationis , 8c incertum ratione alterius , consequenter fit quod ibi certitudo di in cortitudo non assiciant obiectum secundum idem, adeoque quod non sibi in obiecto contrarientur. E contra vero si diceretur intellectus certus 3c incertus de obiecto , etiam procede 'do per diuersum medium , tunc certi Pudo ii
la Sc incertitudo intellectum assicerent secundum idem ; siquidem qiiamtumuis proce ' dat intellectus per diuersum medium -lhoc ipso tamen quod dicitur certus dc incertus de
obiecto , ly obiectum sumitur ibi absolute,& non comparative & cum reflexione ad suum diuersum medium , alias non effet certus & incertus intellectus de eodem obiecto , contra intentum arguentis 3 cum sit om-Nota. nino euidens , quod obiectum lumptum cum reflexione ad unum medium , non sit idem' formaliter obiectum cum . eodem sumpto cum
reflexione ad aliud medium , ex eo scilicet quod tune diuersum ilIud medium non se habet praecise ut motivum , sed ingreditur etiam ipsum obiectum cognitum , adeoque& illud variat in ratione obiecti , sicut Ecipsum medium varium Sc diuersum supponitur : Non ergo potest intellectus esse certus simul Sc incertus de obiecto , etiam procedendo per diuersum medium , quamuis ipsum obiectum ut Sc secundum quod a diuerso procedit medio esse poIlit certum simul bc incer
Instabis i intellectus certus dieitur scientifice , vel incertus opinative per hoc quud apprehendit
333쪽
III. utrum sicientia possit sec. 3 1 r
prehendit obiectum certum vel ancerium 3 sed non repugnat intellectum ratione diuersi me dij apprehendere obiectum certum limul ocincertum et Ergo nec repugnat quod ratione
diuersi med ij sit intellectus certus scientifice, simul & opinatiue incertus Probatur Minore quamdiu apprehensio est obiecti ut est in se, non potest intellectui repugnare e sed obiectum ut est in se potest ratione diuersi me dijesse certum simul re incertum : Ergo non repugnat intellectum apprehendere obiectum certum sim v, dc incertum ratione diuersi me dij. Probatur Minor et quale est obiectum in causa tale est obiectum in se , cum nihil habeat in se quod non sit a causa participatum di derivatum: sed potest obiechum ratione diis uersae causae , seu diuersii caulatis inedij eile
certum simul Sc incertum in causa ', cum ex causis possit una esse certa Sc incerta altera:
JErgo do potest obiectum v est in se esse ratione diues si me dij certum simul & incer
Respondeo triplici aut quadruplici responsone , ex quibus singulis oc colligitur decipi
aduersarios , Sc in quo decipiantur detegitur: igitur respondeo primo negando maiorem: non enim est intellectus incertus opinative
per hoc praecise quod apprehendit rem incertam , cum apud omnes indubitatum sit posse demonstratiuὸ cognosci quod sit rcs Vincerta, in quo casu non est haud dubie intellectus opinatiue incertus ὁ & hoc quidem accidit in praesenti , ubi volunt ad iii Isarii quod intellectus sci ntifice certus de obiecto sit etiam ratione diuersi me dij opinatiue intertus , quia, inquiunt, adhuc cognoscit obiectum illud posse alit et se habere prout subest incerto seu
probabili medio, non ad uelis ni S , quod cognitio illa , qha cognoscit intellectus rem esse incertam & potentem aliter se habere prout subest incerto medio , est o Innino certa
334쪽
;ii Liber VI. de Demonstratione.
scicntifica ac demonstrabilis dii adeoque quod ex tali cognitione nequaquam dici potuit intcllectus opinatiue incertus, nec consequenter habere opinionem simul cum scientia Vel
Respondeo secundo, distinguendo maiorem:
intellectas cortus dicitur scientifice vel in- CertuS Opinaiiue , per hoc quod apprehendit obiectu in certum ηel inccrtum , si apprehendat obiectum certum Vel incertum prout absoluie 1pectatum , Concedo : si vero solum apprehendat obiectum certum vel incertum iumptum compararive ad medium cui
subest nego maiorem ; & sub eadem distinctione minoris nego consequentiam. Ratio autem huius est quia , ut nuper dicebamus , cognitio qua apprehendit intcllectus obiectum incertum non absolute led comparative ad medium incertum cui subest , est: tunc cognitio certa de incertitudine rei , non autem cognitio incerta de rc ipsa , qualis esse debet opinatiua , & qualis est et si e κea diceretur intellectus opinatiue incertus e ac proinde cum intellectus hoc ipso quod scientifice certus de aliquo , subindeque ocabsolute , non possit hoc idem apprehendere ut incertum , prout absolute lpectatum, Ut de monstratum fuit in praemissis & ut ipsi ictiam coucedunt aduersari j , sed solum posii sit iplum ut incertum apprehendere sumptum comparative ad medium incertum & probabilc cui subest, consequenter fit quod in hoc etiam decipiuntur aduersarii , dum ex tali inferunt apprehensione , quod sit intellectus
tunc opinaliue incertus et vel Re pondeo tertio , distinguendo minorem: sed non repugnat intellectum obiectum ap- . Prehendere ut certum simul & incertum ratione diuersi me dij , ly medio se tenente istis in. ex Parte motivi cognitionis. Nego ,
335쪽
Minorem et ly medio se tenente ex parte PO-tius obiecti terniniatiui cognitionis , Concedo I sed exinde nihil contra intentum conclusionis , ut statim patebit , PIO quo notan
dum est , & quidem serio & diligenter , haec
duo toto coelo differre , puta moueri intellectum ex medio probabili ad cognoscendam Iem incerte dc ferendum incertum iudicium quod est rem cognoscure medio se tenente ex parte motivi praeci se & cognoscere intellectum rem incertam prout subest medio probabili , terminando scilicet cognitionem suam ad totum illud , puta ad rem incertam prout subest tali medio quod est rem cognos- α Cere , medio se tenente ex patie obiecti termina si ui cognitionis θ : est inquam magnum di Dcrimen inter haec duo si quidem per primum cognoscendi modum cognoscit intellectus ipsam rem incertam , & per secundum ipsam potius cognoscit incertitudinem rei : per primum terminat intellectus cognitionem suam ad rem ex medio illatam;& per secundum non tam ad rem illatam quam ad illationem rei
Ierminatur demum per primum cogno 1 cendi modum, medio scilicet se tenente 1 olum ex parte motivi constituitur opinio sine opinatiua cognitio , cum motus intellectus ex medio incerto ad suum ferendum iudicium , non nisi iudicium umnino incertum subindeque opinatiuum ferre possit E contra vcro per secundum cognoscendi modum , medio se te innente ex parte obiecti, seu terminatiui cognitionis constituitur potius cognitio scientifica , cum non sit minus certum quod res ut subaest medio probabili est incerta , quam quod est certa prout subest medio neces arto : est enim probabilitas me dij propria incertitudinis causa , scut me dij necessitas est propria causa certitudinis. Quapropter & in hoc iterum decipitiarius aduersaIil , quod haec duo confun-
336쪽
31ι Liber VI. de Demonstratione.
dant , piria moueri ex medio probabili ad cognoscendum Obi ectum incerte , & cognoscere rem incertam prout subest medio probabili ; adeo ut inferre soleant stare posse opinionem cum scientia , ex eo quod inre LIectus scientifice certus de obiecto adhuc possit cognoscere esse obiectum incertum prout subest medio probabili , non aduertentes quod haec postrema cognitio diei non potest opinatiua , cum sit potius omnino certa, 1 cientifica & habita de Ie per propriam Caasama
obiicies secundo par est ratio de scientia
actuali ec actuali opinione , ac de habituali scientia de opinione habituali : sed habitus scientiae stare potest simul cum ipso habitu opinionis: Ergo de actualis scientia seu cognitio scientifica de qua procedit in praesenti sermo
stare poterit cum cognἱtione opinatiua , seu actuali opinione. Maior videtur euidens : cum enim habitus sit quasi semen actus , sitque ex . actu relictus,ut scilicet actu transacto eius suppleat locum de vices gerat , consequent cr fit,
pari modo philosophandum esse de actu & de habitu. Probatur Minor potest habitus seientiae cum habitu stare opinionis , si stare possit cum ioso actu opinionis: sed potest habitus scientiae
stare cum ipso actu Opinionis Ergo dc stare potest cum ipso opinionis habitu. Maior videm reuidens , cum enim .habitus genvretur peractum , hoc ipso quod state potest habitualis
scientia cum ipso opinionis actu debet sinii litet di st are posse cum ipso habitu opinionis. mbatur Minor et oppositio est ratio dc causa cui simul sa e non possint scientia Sc opinio: atqui in ter habitum scientiae N ipsum actum opinio-n s nul 'a est oppositio, neque priuatiua ,
cum exilem a sint positiva ; neque contra- Tia , cum extrema puta actus de habitus
non sim sub ς odem genere : Ergo habitus Rientiae
337쪽
euo. virum scientia possit oec.
scientiae debet posse compati cum actu opinionis.
RefJondeo Nigando Minorem ; si nimirum
procedat naturaliter loquendo & non de so tentia absoluta ; cum enim habitus scientia: Echabitus opinionis inclinent in assensus quasi priuatiue oppositos , puta ad iudicandum, rem aliter se habere non posse', di non iudicandum de re quod ali her se habere non possit, scd potius ad manendum in dubio , conlequenter fit quod licet ipsi habitus non dicant actualem oppositionem privativam , quatenus tamen in clinant adactus sic oppositos opponuntur quasi contrarie , ac proinde sint naturaliter incompatibiles. Contrarie namque opposi. a licet possint in gradibus remissis de in esse suo imperfecto simul naturaliter in eodem subiecto com pati , minime tamen. cum alterum illorum est in esse perfecto, qualiter in praesenti est quilibet scientiae habitus. Neganda Ergo praefata illa minor: ad cuius probationem Nego Naiorem , quam supponit arguens ut euidentem , puta quod possit stare habitus scientiae cum ipso habitu opinionis, si possit stare cum ipso opinionis actu , cuius dii paritatis ratio est , quia inter habitum dc actum , utpote diuersorum generum seu praedicamento tum non est per se oppositio , sed solum ratione habitus quem generat actus uelam se est quod unico actu opinionis non gene Iatur opinativus habitus , ob eius debilitatem , sed solum p. r actus Opinionis frequentatos: Er-gν debet posse habitus sciemiae naturaliter compati cum vno vel altero actu opinatiuo, minime tamen cum ipto habitu ob rationem supra expositam Dixi autem supra negandam e se minorem , puta quod possit habitus sci-ntire sare cum ipto habitu opinionis , s procedat naturaliter loquendo , non autem de potentia
D si abso Iuta : cum enim habitus scientiae de
338쪽
opinionis sit uterque positivus , nec unus dicat actualem priuationem alterius , cum talem priuationem non dicant nisi in ipsis actibus Scassensibus quos eliciunt, non est perconsequens cur lupernaturaliter dc de potentii Dei ab Ioluta unus stimul cum altero in eodem lubiecto conseruati non possit, maxime cum contra Itantiam in esse perfecto de intenso simul possint
Instabis si pollet opinionis habitus stare
cum actu scientiae, post et & itare cum ipso scientiae habitu : Ergo idem dicendum de ii bitu scientiae , quod scilicet itare poterit cum opinionis habitu , si stare possit cum ipso acta opinionis. Consequentia videtur euidens. Probatur antecedens r ideo videtur repugnare opinionis habitus cum habitu scientiae, quia inclinat scientiae habitus ad actus seu assensus priuati vh oppositos ; sed etiam actus scientiae inclinat ad actus seu assensus oppositos ; cum 1emel demonstrata una proprietare de obiecto quod quidem fit per actum scientiae ) facile demonstremus & caeteras proprietates : Ergo hoc ipso quod hae non Obstante repugnantia posset opinionis habitus stare cum actu scientiae, posset de similiter stare cum ipso scientiae habitu.
Resspondeo concesso antecedente negando consequentiam e ideo namque negatum fuit in luperiori responsione , posse habitum scientiae stare cum liabitu opinionis , quamuis si a Ie possit cum vno vel altero opinionis actu, quia per unum vel alterum opinionis actum non generatur habitus , ex quo consequenter fit non esse incompatibilitatem inter habitum scientiae , & unum vel a Iterum opinionis actum ; cum inter ea Vtpote diuerso rum gen rum seu praedicamentorum non sit
per se oppositio ; sed sit sollim oppositio , ra-Lione habitus quem generat actus ; & quem in hoc casu non generat nec generare pytest uni c rav
339쪽
cus opinionis actus : Iam sic est quod per viai cum icientiae actum generatur scientiae habitus cum per quemlibet scientiae actum , utpote domo nitrativum proprietatis alicuius per ipsam. Ici definitionem manifestetur ipsa rei quid ditas & natura , qua quidem cognita facile inclinamur ad alias demon mandas proprietates,
adeoque ἰde inducitur habitus ad huiusmodi
demonstrati uos actus inclinans : Ergo peculiaris est ratio cur non poss1t opinionis habitus stare cum acta icientiae , quamuis concessum fuerit polle icientiae habitum ita re cum actu opinionis.
Obricies tertio pari modo philosophandum iest de scientia rei pectu opinionis , quantum ad repugnantiam vel . compo lassibilitatem , ac de scientia rei pectu fidei humanae : sed scientia compossibilis est eum fide humana: Ergo & est compossibilis cum o 'nione. Maior est certa conueniunt enim fides humana de opinio in incertitudine; adeo ut qui tenet aliquid ex fide
humana non minus teneat cum formidine par-.tis oppositae , quam qui tenet ex opinione , ad differentiam fidei diuinae quae est omnino indefectibilis de in fallibilis. Probatur Minor rquod omnibus dc singulis asseuerantibus creditur , tenetur fide humana ; sed hoc idem potest ab eodem intellectu teneri per scientiam,& actu sciri: Ergo potest scientia simul compati cum fide humana. Probatur Minor : pOD 1 unt omnes id singuli asseuerate se vidisse solis eclipsim , eisque possum ego assentiri : sed quod ita assentiar nequaquam impedit , quin demonstratione astrologica postea scientifice cognoscam , ut per se patet ; Ergo hoc idem quod omnibus ἶc singulis asseuerantibus creditur potest ab eodem intellectu actu sci
Reβondeo degando Minorem: ad cuius probationem distinguo Μaiorem a quod omnibus di singulis asseuerantibus creditur, tenetur fide -
340쪽
318 Liber VI. de Demonseratione.
humana , sistente intra limites fidei humanae Nego : tenetur fide humana egi ediente limites huina nae fidei, & perueniente ad certitudinem scicntiae Concedo ; & concessa minori nego consequentiam , vel distinguo similiter conle-quens. Dico igitur assensum illum quo credo fuisse solis Eclipsim eo quod omnes & singuli ita asseuerent non esse fidei humanae qua talis, propter aut horitatem omnium id ab
experientia asserentium omnino moraliter
certum , sed esse in eo casu assensum scientiae moraliter euidentis , ex eo scilicet quod virtualiter habeatur assensus ille medio Sc mediante hoc discursu : id quod omnes & sing Ii se vidisse testantur , ita reuera est 3 sed omnes & singuli se vidisse testantur solis eclipsim: Ergo illa vere dc de facto fuit : Cuius quidem dii cursus , cum Maior euidenter moraliter cognoscatur , dc Minor experientia auditus , ideo ex talibus praemissis deducitur assensus conclusionis, quoad an est , certus di euidens certitudine & euidentia morali, ac pro inde icientificus , nec incompatibilis cum ata sensu ei uidem conclusionis scientifico a priori , ieu per astiologiam demonstiato. Vnde nihil exinde contra cones usionem nostram supra Posi am, quia cum concessimus supra , pari
modo philosophandum esse de assensu scientifico respectu opinionis quantum ad compossibilitatem vel repugnantiam ac respectu fidei humanae , hoc solum concessimus loquendo ocintelli gendo de fide humana qua tali, di sistente intra limites humanae fidei, nec perueniente per aliquem virtualem discursum moralitere uidem em ad certitudinem dc euidentiam mo-
Insabis 3 assensus ille quo creditur aliquid,
eo quod omnes & singuli asseuerent non pertingit usque ad certitudinem scientiae : Ergo sistis adhuc intra limites fidei humans, contra solvitonem datam. Probatur an Icce ι nam Isitu