장음표시 사용
321쪽
soluendis , difficultatibuS , quae Occcurrere sO-miolent, dum habetur sermo de suppletnento coR- cursus caulae esticientis per ipsum Dei concursum . notandum in qua in , quod licet possit Deus supplere concursum caulae essicientis , non tamen Potest propterea facere , quod effectus eodem modo procedat,sicut a causa particulari
efficienti pia,cederet: sicuti potest quidem Deus
producere animal sine generante , & supplere generantis concursum , non tamen illud producere ut genitum, quia ut sic dicit essentialem ordinem ad generans. Vnde qPila assensus conclusionis ut sciensi ficus , scilicet ut ex praemissis illatus, dicit ellantialem ordinem & dependensiam a prae missis siue principiis , nec non de ab eorumdem affensu, consequenter iit, quod etiam si ad illum conclusionis assensum concurrat praemissarum assensus efficienter, non Propterea pollit Deus talem in hoc supplere Concsusam, dc facere quod absque praemisiarum. aTentu intellectus assensum eliciat conclusio nis formaliter ut scientificu in , & ut ex prin cipiis illatum. Restat igitur, concurrere efficienter praefatum praemissarum assensum ad al- senium conclusionis : neque huic obest quod
dicit Aristoteles lib. t. posteriorum, puta quod
licet assensus minoris sit simul cum assensu conclusionis, assensus tamen maioris potest ei- se prius tempore ipso conclusionis assensu ; e Squo videtur sequi quod non existat maioris assensus dum elicitur conclusionis assensus, quae tamen existentia est conditio omnino requisita ad causalitatem causae efficientis: non
inquam id obest; quia scilicet et si assensus maioris praecedat ita tempore . assensus tamen minoris quatenus determinat assensum prae- Cedentem maioris, habet continere in virtute
ipsum maioris assensum ; ac proinde licet iste solum realiter existat, cum de fasto elicitur Fonclusionis assensus , quia tamen ut in Virtute continens assensum maioris causatessicienter
322쪽
t to Liber VI. de Demong atione. evieienter conclusionis a transiim , propterea fit quod adhuc realitet existat id quod em cien
Vtrum primarim demonserationis effec7us,
puta frientia ρ sit simul stare cum opinione circa idem , in eodem subiecto ratione diuersi me j.
P Ramittendum primo , pro declaratione na turae & quidditatis scientiae , quod scientia
sumpta habitualiter , dc prout supponit pro habitu inclinante ad scientifice cognoscendum definiri solet : Habitus verus, certi s , eui dens , ac per demonstrationem acquisitu6. Imprimis ergo dicit ut habitus , quae particula ponitur loca generis 3 imo dc posset addi vel subintelligi intellectualis , tanquam genus proximus in quo icientia cum aliis habitibus intellectualibus conuenit. Secundo vero dicitur verus, quae particula ponitur ad differentiam habitus erronei, qui est habitus inclinans ad salium ue dicitur tertio habitus cerrus , quae particula ponitur ad differentiam opinionis ec fidei humanae , ac suspicionis ,
vel aliorum si qui aliis sunt habitus veI assensus incerti de tormidolosi.) Pro qao notandum est quod certitudo ut ex Diuo Thoma in 3.sentent. distinet. 2 s. q st Q art. . deducitur ) est firma adhaesio intellectus suo intelligibili : per fidem autem humanam nec conuincitur intellectus, nec firmiter adhaeret Obi ecto credito 3 dc similiter nec per habitum opinatiuum auemitur quis firmiter conclusio
323쪽
Quest. III. utrum scientia pastis . 3 rc
cIusioni, quia vel ex principiis incertis deducitur ; vel si ex certis ec euidentibus , non
tamen ut per certa de Cuidentem consequentiam ex illis illatam ad illam habitus opina. tiuus inclinat e unde & differt 1cientia ab huiusmodi habitibus per esse habitum certum , utpote per demonstrationem ex certis Principiis & per euidentem consequentiam genitus dicitur quarto scientia habitus euidens , qua quidem particula vi explicetur notandum est quod in scientia non requiri rux euidentia pro
Exer ieipsam , sed propter certitudinem 3 unde 1i certitudo haberi possit absque euidentia i iBasum ciet ad substantiam dc ellentiam 1 cientiae 3 ut in Theologia nostra pro hoc statu , quae cum innitatur principiis si de diuina creditis , eQquibus per euidentem conlequentiam deducitur assentus certus conclusionis , ideo fit, quod quamuis assensus ille non sit euidens eum tamen sit assensus ex principiis per discursum acquisitus , est vere dc quoad substantiam
scientificus non igitur haec euidentia per se requiritur ad scientiam ; requititur tamen necessario , clini absque illa non possit haberi certitudo : unde eum in scientiis naturalibus non pollit haberi certitudo absque euidentia, pro pterea fit, quod in illis euidentia requiraturdi ita quia Aristoteles scientiam natΗralem de
finiebat, ideo & illam asserit esse debere habitum certum & euidentem.
Tandem dieitur scientia habitus per demonstrationem acquisitus 3 per quod habet disti gui scientia a lumine seu habitu primorum principiorum , qui licet sit certus & euid cns
non acquiritur tamen per demonstrationem,
nec inclinat ad veritates medio discursu , sed immediate in se ipsi, attingendas ; distinguitur etia* ab habitu fidei diuinae , qui non per dis- euriam sed immediate inclinat in sua obiecta. Distinguitur & a prudentia Sc arte , quae cum
versentur circa lingularia quae non potiunt de . mons
324쪽
3 et 1 Liber V t. de Demonstratione.
rubii strati, nec etiam haberi possunt per demon strationem ; dilini guttur denique a icientia Deire Angelorum , quae qua inuis possit aliqualiter dici, quod habeatur per demonstrationem, quatenus Deus di Angeli cognoscunt ex parte Obiecti unum esse propter aliud ; tamen quia e RParte cognoscentis cognitio unius non eii caula cognitionis alterius , siquidem unica de eadem cognitione principia dc conclusionem attingui, non conuenit eis haec definitio scientiae, latrem ut ab Aristotele intellecta , qui cum Omnem. hanc tuam doctrinam fundet in eo quod omnis
doctrina dc di Iciplina ex pta existente fit cognitione , cum ait deinde e Ise scientiam habitum per dranon strat nem acquissium, intelligit per consequens de demonstratione propriissime reformaliter sumpta, qualis est, cum per proprium& formalem di curtum generatur cogniti O dca sensus conclusionis ex assensu de cognitione praemissarum. Et hcc de quid ditate habitualisicienIix , ex quibus deducitur facile quid sit actualis 1 cientia, seu iplum scire: Dd quidem propterea definitur: rem per causam cognoscere, dc quod illius est causa, re quod aliter se habere non potest: hoc est rem cognoscere per prapinis fas quae rationem habeant causae. seu rationis formalis illius , dc quae cognoscantur illam habere ; taliter quod res illa non solum ita sit per tales caussas, sed nec aliter se habere possit; hoc enim requiritur ad rationem necessari j , quale est & esse debet obiectum scientiae. Praemittend. 2. Pro intelligentia tituli, & quidem profundiori, quod medium illud probabile seir opinatiuuiu, de quo inquiritur in titulo an scilicet ratione illius possit opinio simul stare cum scientia hoc, inquam, medium potest Considerari dupliciter : primo quidem sub ratione motivi praecise , ex quo scilicet mouetur re inducitur intellectus ad iudicandunt de re opina liue, seu cum formidine partis oppositae: secundo vero potest considerari hoc idem medium, non
325쪽
euast. III. utrum scientia possit sec 3 r s
sub ratione motivi praecise , sed potius sub ratione obiecti & terminari ui cognitionis , quod quidem accidit, quando terminatur cognitio ad rem ut dubiam dc formidolosam prout lub- est tali medio, scilicet probabili, est autem hoc
discrimen notabile dc maxime notandum in praesenti materia inter medium illud, prout se habet ut motivum praecise , idemque ut prae fa . to modo terminatiuum , quod ex medio pro 'babili ut lolum mouente conlii tuitur Opinio, minime vero ex eodem ut termina uiuo , quini inmo ad id ut ita terminans habetur cognitio scientifica: cuius ratio est, quia iudicium quod fit ex medio probabili ut praecise ad illud mouente est iudicium omnino incertum Sc formi dolosum,adeoque & opinatiuum 3 cum e conintra iudicium quod fertur de re ut incerta Zc formidolosa prout subest mcdio probabili, quale est id quod habetur ad medium ut termina tiuum , est iudicium firmi ssimum lc certistimum, subindeque 3c scientificum , cum res ut subest medio probabili , dc cum reflactione ad
ale medium non possit non esse incerta, subindeque nec aliter se habere possit, quam eo modo quo iudicatur. Porro ex his in sero, non multum laudabilitet vel utiliter hic insudare ad aesarios, dum Iationes accumulat, ut probent, posse intellectum iam aliunde scientifice certum de re aliqua, de eadem iudicare quod sit incerta. Sc dubia prout subest diuerso medio, siue medio probabilimo inquam multum utiliter insudant, cum hoc tantum probent quod nec contio ueriendum , neque controuertibile putamus. in is enim dubitare potest quod intellectus , quam tum cuin que certus de re aliqua ponit simul de semel iudicare de eadem , quod sit incerta prout subest causae incertae , quale est medium probabi- le : alias ergo meditentur aduersari j rationcs,si velint agere & aliquid inferre contra Thomi-
vis, qui quidem dum negant posse simul state Logica P. II. O 1 cic n
326쪽
, i 4 Liber VI. de Demonstratione.
scientiam & opinionem circa idem , etiam ratione diuersi me dij, non nisi de medio ut praecise mouente intendunt loqui; adeo ut sensus& i ementia eorum sit , non posse intellectum qui ex medio necessario de scientifico supponitur certus de re aliqua , non posse inquam seruata in eodem praefata certitudine actuali fieri ex medio probabili incertum circa idem, seu moueri & induci ex medio probabili adferendum iudicium ex quo incertus relinquatur & dubius circa idem. Pramittendum misimb , pro declaratione principiorum , ad quae conclusionis veritas reduei debet, quod haec tria sunt apud omnes reinceptistiana, subindeque dc vim habitura principii respectu conclusionis inferendae, puta quod
non potest intellectvi certin esse absolute ae re, s=ntit is absilute incertiM, quod no est rubectu. intelle eius idem τbi est alia is alia consaerata meritas; denique quod essectus formasti impediri non potest non impedita formali caus inatio autem primi est, quia unumquodque oppostorum , qualia sunt certum & incertum aliud
megat & excludit oppositum a subiecto sub aliqua ratione 3 ali s non ieruaretur oppositorum
Iatio , quae eonsistit in hoc quod ab eodem subiecto se expellant : iam lic est quod unum ex oppositis absolute assiciens subicctum , idque denominans absolute tale , non excludit aliud prout solum assiciens dc denominans subiectum secundum quid aut comparaliue ;patet enim , quod subiectum simpliciter de absolute calidum potest essc frigidum secundum quid , & eum hoc addito : tu gradu remisso: de quod homo, v. g absolute paruus, potest esse
magnus compa fatiue ad alium minorem : restat ergo , quod unum ex oppositis absolutὸ assiciens subiectum , debeat aliud excludere oppositum , prout assiciens Sc denominans similiter absolute ; ac proinde quod non potesti deni intellectus esse de re aliqua absolute certus,
327쪽
Quast. III. utrum scientia pessit sec. 3 rue
certus , simul N incertus absolute. Quantum vero ad secundum puta, quod non est respectu intellectus idem, ubi est alia de alia considerata veritas, ratio est euidens , id enim quod ab intellectu respicitur non aliud est quam verum : Ergo non est ibi idem ab intellectu cespectuin, ubi non est eadem, sed alia& alia considerata veritas. Denique ratio teIiij est , quia effectus formalis non aliud est . quam ipsa forma vi communicata ; nec enim aliud eli este album formaliter, quam habe - , re albedinem sibi communicatam : Ergo nisi impediatur formalis causa , seu forma a qua cautatur effectus , nec potest effectus formalis i editi. His ergo itibus prvinistis tanquam certis & apud omnes indubitatis principiis , iam pro quaesiti resolutione dc conclusionis ad eadem principia reductione sit.
CONCLusio οῦ actualis βι entia sare non potes cum actuali opinione in eodem intellcctu circa idem , etiam ratione diuer*medij Probatur primo , ex primo praemissio prin cipio : non potest intellectus esse absolute cer- tus de re , simul c, absolute incertus.Erg
non possunt scientia dc opinio simul in eodem state intellectu circa idem etiam ratione diuersi me dij. Frobatur consiequentia et effectu Sscientifici dc opinatiui medii est certum Ied de re ab lolute quantum ad scientificum , ) dc absolute incertum quantum ad opinatiuurn.' LErgo hoc ipso quod non potest in te Ilectus esse 'eertus absolute simul dc ablolute incertus, nec potest esse scientia simul cum opinione , etiam ratione diu etsi me dij Consequentia est euidens. Frobatur antecedens r effectus opinatiui me dij 6c idem dic cum proportione de medio scientifico vel est reddere intellectum ablolute incertum , vel incertum tan tum de re comparatiue , seu de re prout subest offinatiuo medio ; sed hoc secundum dici
328쪽
3 16 Liber VI. de Demonseratio .
non potest : Ergo effectus opinatiui messiti est reddere intellectum absolute incertum. Nota. Maior patet. Probatur eminor: iudicium quod fertur ex effectu opinatiui me dij esse non potest iudicium firmissimum de necessarium: sed iudicium quod fertur de incertitudine rei prout subest medio opinatiuo , neu comparative ad medium incertum , est iudicium fit- missimum & necessarium ; cum res ut subest incertae causae non possit non esse incerta : Ergo effectus opinatiui me dij non est reddere intellectum incertum tantum de re comparative ad medium opinatiuum , seu prout su est medio probabili : Ergo effectus opinatiui me dij , qua talis , seu ut constituentis opinionem est reddere intellectum absolute incertum et Ergo hoc ipso quod intellectus esse non potest absolute certus de re, simul de absolute incertus quod est primum praemi G1um principium ) nec possesu scientia dc opinio simul in eodem stare intellectu circa
Probatur secundo , ex secundo praemisso principio r non est respectu intellectud idim, ibi est alia 6, alia considerata veritas.Ergo non possunt scientia dc opinio versari in eodem intellectu circa idem. Probatur consequentia . non habent scientia ic opinio simul stare , nisi ubi est alia Sc alia consideranda veritas et Ergo hoc ipso quod non esties pectu intellcctus idem , ubi est alia & alia considerata veIitas , non habent scientia dc opinio versari posscte circa idem. Consiquem tia , est euidens. Frobati r antecedens : ex ipsa aduersariorum doctrina non habent sesentia opinio simul stare , nisi inquantum veritatem respiciunt prout subest diuerso medio : sed considerata veritas prout subest diuerso medio non est eadem sed alia de aliaveritas i Ergo non habent scientia Zc opinio
simul state , nisi ubi est alia dc alia consideranda
329쪽
si inas. III. utrum scientia possit . c. 3r
randa veritas. Probatur Minor o illatio vetitatis a diuerso medio non est eadem, sed alia& alia illatio : sed hoc ipso quod considera tur veritas prout sub eit diuerso medio , consideratur. secundum illationem quam habet ab illis r Ergo considerata veritas prout subest diuerso medio est alia & alia considerataveritaS Ergo non habent scientia Zc opinio simul stare ex ipsa aduersariorum doctrina,
nisi ubi est alia & alia consideranda veritas : Ergo hoc ipso quod non est respectu intellectus idem , ubi est alia dc alia considerata veritas quod est secundum praemisessum principium ) non habent scientia opinio versari posse in eodem incellectu circa
Probatur terti o , ex tertio praemisso princi
pio : dfectici formalis impediri non potest nisi
peniatur formalis causa ; Ergo non potest
opinio non esse incompossibilis cum scientia circa idem , non 'obstante diuersitate medii. Probatur consequentia r non tollit diuersitas medii formalem causam talis incompostibi. Iitatis : Ergo hoc ipso quod effectus forma lis impediri non potest non impedita forma
li causa , non potest vi pinio non esse incompossibilis cum scientia , non obstante diauersitate medii. Consequentia est euidens. Probatiis antecedens r formalis causa incomposes bilitatis est oppositio ic contrarietas forma rum; sed non tollit diuersitas me dij oppositionem scientiae Ec opinionis : Ergo nec tollit formalem causam earum demi incompostibilitaris. Trobat ιr Minor non magis est efiicax di aersitas medii ad tollendam oppositionem scientia: dc opinionis in eodem intellectu, quam diuersitas causae ad tollendam in eodem subiecto oppositionem effectuum, ut per se patet , cum ly medium induat ibi rationem causae ; sed diuersitas caulae sussciens non
cit ad toὶlendam oppositionem effectuum in O a eodem
330쪽
318 Liber VI. de Demonseratione.
dem subiecto ; alias nulli & nullibi essent e fectus oppositi dc repugnantes, cum hoc ipso quod oppositi procedere debeant a diuersis caussis fallem formalibus : Ergo non tollit diuersitas me dij oppositionein scientiae & opinionis in eodem intellectu respectu eiusdemi Ergo non tollit diuersitas medi j formalem causam incompossibilitatis scientiae dc opinionis
respectu eiusdem: Ergo hoc ipso quod effectus formalis impediri non potest , iiis impediatur formalis causa quod est tertium praemissum principium ) non potest hoc ipso opinio non esse incompossibilis cum scie
Soluuntur obiecZiones. ride - obiicies primo , ideo non potest intelle-ruν alia istus habere scientiam simul & opinionem fundame- circa idem, quia esse non potest certus simulta in s. v. & incertus : led non repugnat esse intellerio uibus ctum certum simul &. incertum procedendo abucti, u. per diuersum medium : Ergo nec repugnare debet, quod habeat scientiam simul & opinionem circa idem. Probatur Minor : non magis repugnat esse intellectum certum simul Ze incertum ut procedit per diuersum medium. quam esse rem siue ob rectum in se certum simul δ: incertum , ut procedit a diuerso medio : sed non repugnat esse obiectum in se certum simul dc incertum, ut procedit diuerso medio : Ergo nec repugnare debet esse intellectum certum simul & incertum procedendo per diuersum medium. Maior videtur euidens ; non enim minus contrariantur certitudo &. incertitudo in Obiecto cognito, quam in intellectu cognoscente. Probatur Minor' res siue obiectum certum est ut procedit a causa necessaria & certa ; & est incertum ut procedit a causa fallibili di contin-