Orientalia

81쪽

PAALΜUM XIV ET LII l. Ilpopuli istius, quem adeo vexant, dei tutelaris et vindicis Iehovae excitent iram et vindictam: et hoc est, cur roget poeta, an totur non intelligant - nihil intelligant, id est prorsus insaniant - isti improbi et malefici. Iam sequuntur duo in priore exemplari cola, pro quibus quae in Posteriore leguntur verba, mirum quatitum diserepant. Quae discrepantia ut appareat et iudicari queat, amborum exemplarium verba duabus columnis iuxta se positis hie infra describam. Ex priore exemplari

Ex posteriore exemplari

De tanta discrepantia ut breviter dicam, quod iudico; statuendum esse censeo, in posteriore exemplari, quamquam ex memoria primhm scripto mandato, vera poetae verba n bis tradita esse, excepto uno tantum, quod deinde irrepserit, scripturae mendo in Tri; sed in priore exemplari verba miro modo corrupta esse, corruptionisque probabilem causam fuissct hanc, quod aliquando descripta sint de exemplari, in quo paene oblitterata essent, adeo ut aliquot voces, aut nonnullae certe aliquot vocum litterae, non possent legi, sed e ductibus, qui remansissent, coniectura quadam restitui deberent, - in coniectando autem non admodum selicem suisse scribam librarium. - Sed videamus primum de verbis, ut in posteriore exemplari leguntur. - Et primorum quidem verborum sensus manifestus est. Ibi paremunt pavore, dum non fuit W-rοῦ id est: Dum oppressores ρο-

82쪽

puli ita populum omni modo vexaba ut et iniuriarum suarum fructibus securi fruebantur, ne cogitantes quidem de vindicta divina, en derepente perculsi sunt pavore, dum tamen non erat, quod paveretur. Terrorem Panicum iis iniectum esse dicit poeta, terrorem periculo multo maiorem, sed divinitus, a Iehova, iis incussum. Hoc enim significant sequentia verba, in quibus tameu pro T.m, id est in Unatoria tui, legendum esse coniicio oppressoria, seu vexatoria, tui. Nam, quae antecedunt, in in Gnatores non convenire videntur, siquidem sermo est de universis maleficis, populum poetae comedemtibus, id est iniuriis suis et vexationibus exhaurientibus; et facile ductus litterarum ' et ' in unam figuram, quae ri esse Iideretur, confluere potuerunt. - Loquutior axo 'uu oflanditur quoque in forma verbi reflexiva Niphalps. 141: T, loco obscuro et dissicilis interpretationis, sed qui comprobat, quod ex usu loquutionis in praesenti loco iam colligi posse videtur, verbum in ea non significare, ut trausserri solet, dispergere. Illic enim legimus: in v m

bica significat Indere, rumpere, ut cum resolvitur in par res vetusta vestis. Iam, quum in isthoc loco antecedat haec comparatio: ut quum scinditur et Indi ur in terra: non dubium esse Potest, quin ea, quae ex usu verbi in lingua Arabies apparet, in illa loquutione obtineat notio. Neque haec notio a vulgari verbi in lingua Hebraea significatione discrepat. Nam dispergere vel dissipare et discindere vel dissindere in eo conveniunt, quod significant lacere, ut, quod in unum coniunctum vel compactum sit, disiungatur seu disparetur vel dissolvatur. Tum animadverti debet vocabulum plurale

83쪽

est acta in unum corpus membra, seu totam corpores --

pvem, siguificare, adeo ut Latine aptissime membra vel membrorum compages transferas; veluti ps. 6: 3 et 35: 10. Verborum igitur sensus hic esse videtur: Ul quum scinditur et Inditur in terra, compactus humus dissolvitur, ita di-κitiae vel dissolutae sunt membrorum nostrorum Compage .

quodque additur, ad modum Orci, id significare puto: ut mute , Nn , esse videamr. Manes enim in lingua He blaea appellantur a faeci , laxa, enervi et irisma natura, dia non firmiter compacta corpora sunt. - Αtque ita patet quoque, Credo, verborum in psalmo 53μ' sensus, dummodo pN 'R', ut conieci, legitur Nam Deus discidit membrorum Oppressoris tui compages. Populus Israeliticus, populus suus est, quem poeta alloquitur. En ibi, inquit, derepente pavore correpti sunt scelerati isti populi vexatores, cpinm tamen nihil esset tanto paNore dignum. Videlicet Deus, mi popule, discidit memisorum in ressorum tuorum comm gra: Deus est, qui fecit, ut quasi dissolutis membrorum inculis omnibus artibus contremiscereut, et pavidi a te exando desisterent. - Verborum, quae adduntur, planis imus sensus est: Pude feciam, nam Deus reprolat eos. II est: secisti, ut frustrati et confusi a vexationibus suis desisterent; hoc tibi successit, nam Deo exosi sunt. Intelligimus autem ex his verbis, aliquid egisse in exilio Israelitas, quo laetum sit, ut derepente pavore correpti et consternati ab iis Fexandis, aliquamdiu certe, desisterent. Illud quid fu nt, in historia non exstat memoriae proditum. Posset aliquis suspicari, fuisse id, quod in libello, cui ab Esthera nomeurat, n0n Sine exaggeratione narratum sit: at certe incerta milii dicenda esse videretur eoniectura. Quicquid autem Dissili by Corale

84쪽

illud fuerit, intelligimus nihilo minus carmen, cuius initio

poeta omnes homines corruptos, improbos et impios esse dicens, omnes eos censendus est significare, inter quos Is raelitae in exilio viverent, quippe a quibus omni modo improbe et impie vexarentur et opprimerentur. Iam animum advertamus ad verba, prout in priore exemplari leguntur; de quorum discrepantia, ac prima et praecipua huius discrepantiae caussi, quid in universum statuendum esse censeam, supra iam dixi. Puto autem ea, postquam e pessime scripto vel in hoc loco paene oblitterato exemplari non valde felici coniectura restituta essent, etiam deinde a scribis librariis non Parum corrupta esse. Ac primo quidem non dubitandum esse videtur, quin post verba 'rix irino di: excideri ut ea, quae in posteriore exemplari sequuntur 'r' 'Ab: nam legit haec in suo codice Graecus interpres Alexandrinus, et lacillime, oculo ab uno in ad alterum aberrante, in describendo omitti potuerunt. Etiam in posteriori exemplari nonnulli codices haec verba non habent, et causa, cur ibi quoque omissa sint, sortasse eadem fuit: nam mimis veri simile esse videtur, quod etiam statui posset, propterea Omissa esse verba, quod non leg rentur in psalmo 14 '. Ε contrario, quod in uno huius psalmi exemplari manu scripto etiam nunc leguntur, hoc collationi cum psalmo 53μ' tribuendum est. Hanc autem collationem causam quoque fuisse, cur in Graeca translatione Alexandrina legantur, minus probabile esse iudico. Atque, etiamsi in hac translatione non legerentur, tamen ea verba addenda esse censerem, quum tam facile incuria seribae librarii excidere potuerint. - Porro in altero membro mendosum esse puto 'ri' a. Frustra verbis, ut vulgo lo-Di iii sed by Co le

85쪽

PsΑLMUM XIV LT Llli. 75Fatur, tolerabilem sensum tribuere conati sunt interpretes. Suspicor, ductus duarum litterarum ' et ' in unam litteram' iungendos esse, ut legatur 'ria: nam Deus diligit iurium. quodsi autem animadvertimus, verbis vel, ut ego lerndum esse iudico, Vm 'ria, tu posteriore exemplarisiihil aliud respondere praeter verbum ' n, fateor, non valde eredibile posse videri, in hoc priore exemplari a principiodosi aliter fuisse scriptum, quam quod nunc in Posteriore igitur. Nam fieri quidem potuit, quum verbum 'ri iutodice paene obliteratum esset, scribam librarium e ducti bin, qui reliqui essent, collegisse legendum esse 'm: sed ada aeque probabile est, eum ad complendam sententiam de suo addidisse p'nt, quum tamen nullum huius vocabuliis eodice, quem describeret, esset vestigium. Idcirco non ide ratione statuemus, credo, revera haec verba mi n cripsisse poetam, sed in posteriore exemplari ea ante ranereidisse, sive quod in traditione e memoria elapsa essent, ire potius scribae librarii negligentia, quum oculus a ' ad simile rini aberraret, adeo ut illae duae voces omitterentur. Ita certe habebimus duo disticha omnino parallela, alternis hemistichiis sibi invicem respondentibus.

Si quis tamen malit inmari cum quarto, quam cum tertio hemistichio iungere, equidem non repugna . - Quod autem pro maerari metoe 'ru in priore exemplari scriptum legimus rmix, id vix aliter explicari posse videtur,

86쪽

quam ita ut statuatur, verba adeo oblitterata fuisse, ut eductibus, qui reliqui essent, non nisi coniectando tolera bilem sententiam inicere posset scriba librarius. Atqui ita verbis, ut nunc leguntur, etiam mendum esse puto. Nam, etsi conceditur, quod haud probabile esse videtur, Hebraice dici potuisse pudefacere, pro arritum facere seu fruatrare, alicuius consilium; tamen verba, nisi misere, ut ab inter pretibus factum est, torqueantur, sensum non habebunt huic loco convenientem. Suspicor, pro TM rescribendum esse, Π ; quod tunc mo proserri debet, ut Participium sit verbi rix', quod in lingua Aramaea mprimere et vexare significat. Sic aptissimus erit sensus: Oppressorem a cli Pude- facietis; id est: facietis, ut frustratus et confusus a vexandis amictis desistati Facilὐ autem , quum my nihil aliud, quam cissilium τὶ, significare posse videretur, hoc autem vocabulum in absoluto statu hic non haberet locum, alii deinde iudicare potuerunt, debere vocabulum in constructo statu esse et scribi m*. - Denique pro cum quoque, vel, ut fortasse in codice scriptum erat cum singulari pronomine, pro 'mera, quum non satis perspicui essent ductus, certo secundae litterae, perperam lectum et scriptum est, quod hic aptissimum sensum habere videbatur, 'num, id est refugium eius, puta a eti.

Ad colon 2β' et - Pro 'm' legendum censeo sine coniunctione 'ais. Sic scriptum invenit Graecus interpres Alexandrinus: nam hunc, qui tam crebro coniunctionem .

ubi non legebat, in translatione do suo addidit, hic eam,

quum legeret, contra consuetudinem suam omississe, haud Diuili od by Cooste

87쪽

PSALMUM XV.

reri simile esse videtur. Atqui Masore thac quum perperam eum coniunctione scriptum invenirent, hoc causa suit, cur perperam quoque cola distinxerint. Ultimum secundi et primum tertii coli membrum sibi ex parallelismo respondent, ideoque coniungenda sunt in unum distichon:

uet, x bar o anil la haec duo membra esse, vel ex eo confici potest, quid ':cta et binis sibi invicem respondere apparet. Et, sicuti duo paralleli articuli in colo 24' antecedunt, ita duo alii in 3μ' sequuntur; ut dubium esse nequeat, quin Pari-lar duo reliqua horum colorum membra ut parallela in imum distichon coniungenda sint. - Posterius autem huius distichi membrum sic interpretantur, ut verbum bari hic eatimniari vel ob rectare significare dicant. Et haec verbi i*nificatio satis certa esse videtur: nam forma eius Pi Vel, licet alias explorare terram denotet, tamen 2 Sam. 19: 28 i1 aliud, quam calumniari significare potest. Eadem igitur significatio ei iam hie verbo in forma Kal satis murenim isa est interpretibus. Mihi secus videtur. Non convenit

euim constructio cum die is super lingua sua. Oporteret esse ' Σ,2 lingva sua . Etiam magis hoc apparet, si

animadvertimus, verbum, quod alias de exploranda terra Murpatur, proprie vix aliud quam obire significare posse: hi qu0 pacto, quaeso, dici potuit obire super linoia suapideirco non dubito, quin pro 'i rescribendum sit ' , et legendum sive is . Quod nomen nunc quidem in scriptis nebraicis, quae nobis supersunt, nusquam legitur, sed mendacium vel falsitatem significasse ex usu stirpis in Ara-

88쪽

niaea et Arabica lingua conficitur. Daleth quoque, non Resta, legit Graecus interpres Alexandrinus, quamquam Perperam bra pro verbo habuit; transtulit enim: ος οὐκ ἐδολωσεν ἐν γλώσση αυτω. Idem de Syro interprete iudicandum

esse videtur, et hunc verbum, aut, sicut antecedens 'in in Participio aut in enuntiasse, quum reddiderit: H, Nofraudulentus sive dolosus sesq. Non autem opus est dicere, quam aptus sit, qui, si ita vel bra legitur, exsistit sensus : super cuius lingua non est falsitas. Apparet quoque egregia membrorum parallelorum, si ita legitur, concinnitas, quum quae aliquis cum animo suo loquitur, et quae lingua sua eloquitur, ita componantur, atque illa sincera, haec sine falsitate esse dicantur. - Quod autem suprὲ dixi, calumniandi vel ob rectandi significationem satis certam Videri, quum 2 Sam. 19: 28 vix aliud verbum significare possit; id ex vulgari interpretum opinione dixi, qui nihil dubitant, quin ibi quoque, sicut vulgo editur, recte legatur. Sio ibi vulgo scribitur et legitur: ''diri 'minae Tima bare ;idque vulgo sic interpretantur: Calumniatus sive Falso

criminatus) autem est servum tuum apud dominum meum

regem. Et profecto aptissimus hic sensus est: sed non a paret, quomodo verbum, quod alias explorare terram si gnificat, sic, ut hic factum videmus, constructum, illum sensum obtinere possit. Dicunt quidem, verbum proprie circumire valere, maxime furtim, atque ita speciatim usurpari de iis, qui calumniandi vel obtrectandi causa circumeunt. At quomodo, quaeso, circumirit in me ad regem unquam significare potuit: criminutus me est apud regem 'Ego suspicor, etiam hic pro Resch scribendum esse Daleth,

ut legatur', ut sensus sit: Mentima autem est in ser- Duili od by Cooste

89쪽

mm tuum ad minum meum regem. Et hanc suspicionem

hoe non parum confirmare videtur, quod pariter in Syriaco sermone Ni cum praepositione construitur, ut significet

aerelisi in aliquem.

0e carmen Davides fudisse videtur, dum, ut memoriae traditum legimus 1 Sam. 23: 19 sqq. , Saulus viarum duciis et indicibus Ziphitis, qui Davidem in regis manum tra-- polliciti erant, eum sedulo persequebatur, et fortasse ita cepisscti quoque, nisi nuntius advenisset, Philisthaeosi' tum in agros Israelitarum fecisse, ideoque Saulus con-htim cum exercitu coactus fuisset reverti. Paullo ante ad ullieum suum in illa loca veniens Ionathan animum ei addiderat, hortatus, ut in Deo eiusque auxilio et promissis PMdem suam collocaret fiduciam, et inter alia ita eum a ulus erat: Ne metuas: nam non venies in potes atmm Soli Iris mei: Iu regnum obtinebis Israeliticum. Quid mirum,s hoc amici alloquio confirmatus tam firmam Davides inue carmine spem pronuntiaverit, fore, ut e periculo, in Dd esset, a Deo liberaretur, et sortem, quam Deus ei d qiuaSset, adeptus, vitam aliquando ageret beatam Z

vripserunt, statuentes, ut e Chaldaicis interpretatione appatri, Davidem hic, licet non appellet, renimam suam alloqui. eane autem antiquorum Iudaeorum interpretationem iureissiprobantes, nunc vulgo interpretes πῖure legunt, quemad-mdum etiam in nonnullis exemplaribus contra Masoram mptum repertum cst: et mouent, pariter sine ' Primam Diuitig oste

90쪽

Personam singularem Persecti exaratam offendi in aliis locis quattuor. - Illam primam personam hic requiri, non dubium esse potest. Verum, si reputamus, in ceteris illis

millenis locis, in quibus illa prima Perfecti persona usurpataret, eam cum ' esse scriptam, ac praeterea, orthographiae Hebraicae regulam esse, vocalem et in fine vocum per litteram Iod designare; nonne in paucis illis Iocis, in quibus ea

persona sine Iod scripta est, vitium ortographictim esse dicendum est y Quid enim aliud vitium orthographicum est, quam constantis, quam etiam tu ipse sequaris, in scribendo consuetudinis negligentia 3 Iam, talis vitii orthographici causa aut scribae librarii, aut ipsius auctoris, negligentia esse potuit. Atqui talis non aliorum tantum, sed etiam suae consuetudiuis negligentia nonne incogitantia sive halluci natio dicenda est 3 Haec, fateor, homini accidere Potest, sed non facile tamen in scriptoribus aut scribis Hebraeis mihi statuenda esse videtur. Certe in omnibus illis quinque locis, in quibus illa prima persona sine Ιod scripta ossenditur, hoc tali incogitantiae sive hallucinationi tribuendum esse, haudquaquam Probabile, nedum certum esse puto. Vitii seu mendi etiam alia causa esse potuit, nisi in omni-hus, tamen in nonnullis locis. Et locum, in quo nunc versamur, consideranti mihi suspicio oritur, pro littera b, quae nunc prima est in sequente voce mi , , rescribendum esse ', adeo ut pro legatur ri 'rat Diaeie δε- λουα, etc. Sic enim non tantum primam Persecti pers nam, sic ut solet seri hi et in ipso hoc carmine, tum in proxime antecedente, tum in sequentibus colis, scribitur, eum Iod habebimus scriptam: sed ita quoque tollitur, quod, sicut vulgo legitur, offendit et inconveniens esse videtur, Ut,