Orientalia

91쪽

postquam in superiore colo dixit, Serva ma, mus: nam confugio - ω, nunc, quasi non Deunti, sed alios alloquatur,ue pergat poeta: Dixi Iehovae; et quae sequuntur. quicquid autem ea de re iudicetur, hoc certum esse videtur, quod iam alii monuerunt, non, ut Masorethae arbitrati sunt, Pronomine MN, sed vocabulo membrum finiri, ut legatur: 'mila ridire. Ita hic verborum sensus erit: Bisi sputa cum animo meo), Ieh a Domine, tu bonum m m ea. - Verba, quae in hoc colo ex Masorelliarum di saetione sequuntur, Ubrba, tunc cum sequentis coli ve his construenda sunt, atque ita haec exsistit sententia: Mon ruper le sametia est, qui in terra sunt, et illustria-rimis eomum, quibus quam maxime delector; id est: non

supra te habent - non, quod tibi anteponant, habent sancti, qui in terra sunt, sive pii in populo Israelitico summi numinis cultores, et amicorum meorum dilectissimorum illustrissimi. Est tamen in hac sententia, quod me offendit. Nam non tantum in illa piorum in civitate Israelitico Boieultorum appellatione, ut hic dicantur sancti, qui in terrarunt, nescio quid inest, quod ut singulare miremur; sed, quod praecipuum est, non apparet, cur, quum ex iis, quae

antecedunt et sequuntur, manifestum sit, poetam dicere velle, ae Iehovam ut summum suum bonum colere eique

eonfidere, hic de sanctis, qui in terra sunt, ac de amicis suis, quin de amicorum suorum illus rissimis loquatur. Si per coniunctionem hanc sententiam antecedenti adiunxisset, quodammodo ea hic ferri posset: nam ita sensus laret, non sibi tantum, sed pariter sanctis et piis, itemque delecti fimis suis amicis Iehovam summum bonum esse: quamquam etiam sic non intelligitur, cur de solis illustrissimia sive

92쪽

amplissimia, aut, si mavifi, illustrioribus sive amplioribus, inter amicos suos dilectissimos loquatur. Certe, ut sine coniuncti me isthaec sententia hic enuntiata est, ea huic loco haudquaquam congruere videtur. - Ιdcirco valde mihi arridet Hamaheri coniectura, pro mum, 'py- rescribendum esse di πη ο Hanc coniecturam suam communicaverat cum discipulo suo, amico meo, M. A. G. Vorsiman, qui eam commemoravit in 2- thesium, quas suo commentario in Psalmum XVI, pro disputatione academica ad summos in Theologia honores obtinendos edito, subiunxit. Atta men sensus, qui, si ita legitur, exsistit, hic non satis percepisse videtur. Sensus enim, qui ita exsistit, hie est: Dixi: Re in Domi sive Dixi Lehooae: Domin , di bomum

meum ea, extra omnea sanctos, qui in terra sunt, et illustrissimos eorum, quibus quam m-ime delector. Anima

verti debet, coniunctionem ' ba, quum ex bη non et mad, usque ad , composita sit, valere extra, adeo ut significetur aliquid: nihil pertinere ad aliud quiddam, - hoc nihil eum illo commune habere; itemque voeabula er a et '' re in lingua Hebraea ad diminam maiestatem significandam usurpari. Sensus igitur est: Non qui sanctorum nomine in hae terra appellantur, non illustres inter homines, ne illustrissimi quidem inter amicos meos dilectissimos; sed tu, Iehova Domine, tu solus, tu summum meum bonum es. Nam saneti, qui in terra etini, hie opponuntur gancto numiui, quod in coelo est. Et, siquidem coniectura quaepiam hoc probabilior est, quo magis apparet, quomodo mendum Com mitti potuerit; particula 'ma ex insolentioribus est, ac liti rae 'r et , etiam alibi inter se permutatae sunt: vid. H. Muntinghe Brevia expositio eriti a veteria Foederis, P. 92.

93쪽

ut a Masorethis editum est, sensum habebit huic loco m xenientissimum, dummodo licet in hunc modum interpretari : Multiplicantur dolores eorum, qui erga alium Prom- rari: id est qui alium sectantur, vel qui alium colunt. ktqui sic statuendum est, verbum 'et': hic in forma Kalpropemodum idem significare, quod alias in sola sorma Pi et sipuificat; attamen verbum hac properandi significatione hie in illa forma alio sensu cum obiectivo personam desi-Pante complemento constructum esse, quim in Drma Pi ell Reg. 22: 9 factum est, ubi ur vel propera ad

Richaeum, vel aecelera, cito arcesse, Michaeum, significat. Fam hic verbum cum tali complemento constructum significet, neceAse est, erga aliquem properare, adeo ut Frme rare hic sedulum ac diligens studium, seu tantundem atque colere, designet, - lingua vernacula: nita om iemand insesten, ben ration es beseveren. Et vero statui potest, hanc, quam vernaculis Verbis expressi, significationem etiam proprium verbi sensum esse, quando alibi in forma Eal, sicut in sermone Arabico prima et quarta larma, dote σοnarii feminam in matrimonium sibi petera vel acquirere significat. - Etiam Masorethas verbum in formh I enuntiantes, et hic non prorsus eam, quam in Drma PiVel o

tinet, sed aliquantum diversam eique, quam alibi in forma Lal habet, assinem significationem tribuisse, apparet collata interpretatione Chaldaica, in qua primum coli membrum in

hunc sensum translatum est: Multiplicant idola sua; postea festinavi ad osterenda munera sua. Interpres ambas signi

94쪽

ANNOTATIO AD

dammodo coniungere studuit. Tres autem primas voces sic pronuntiavit: Vz r , statuens, rriara hic cum seminina terminatione plurali idem valere atque min. Diversam traditionem hic sequuti sunt ii, qui vocalium notas adseripserunt, quam etiam Aquilam sequutum esse videmus, quum primum articulum converterit: Πληθυνθοσον- δια n

Illam igitur si verbo 'ma tribuero licet significationem et constructionem, verba, ut vulgo leguntur, sensum habent aptissimum. Solummodo praestat, puto, cum Chaldaicae translationis auctore forma Hiph'li proferre, ut conve tendum sit: Multos faciunt dolores suos sid est multos sibi dolorea concilianη, qui alium colunt. Vertim tamen fateri debemus, illam significationem, quam verbum potuisse habere non sine ratione statuitur, admodum incertam esse, quum per usum linguae Hebraicae aut cognatarum linguarum haudquaquam comprobata sit. Idcirco aliqua certe mihi suspicio est, verba corrupta esse. Quid Τ si poetam pro scripsisse statuamus Uri u rire, ut sensus sit: Mul Osribi dolores inneiliant, qui alios celebra t. Facillimo certe, si hoc scriptum erat, mendum illud committi potuit, quandoquidem sine Ιod scripta erat pluralis terminatio masculina. Quamvis enim hoc nonnunquam factum git, tamen admodum rarum est, et facit si in antiqua vocum scriptura continua feriba librarius induci potuit, ut litteram n , quae tune aliam in fine, quam in principio et medio vocum, formam non habebat, cum sequentibus litteris iungendam censeret: atque hoc facto, vix fieri potuit, quin simul pro ' simillimam litteram ' legeret scriberetque ' m: nam verbum ' in sermone Hebraico non est. Sensum, qui ex illa coni Dissili od by Cooste

95쪽

etura exsistat, aptissimum esse, nemo negabit: et loquutio illa, celebrare deum, aut, ut alibi est, nomen dei, frequens est in Hebraeorum scriptis, nec tantum significat laudare deum pro acceptis beneficiis, sed etiam in universum deum invocare. Videatur exempli gratia 1 Reg. 8: 33 et 35. In sequenti membro, non libo libamina eomum de sanguine, procul dubio libaminum libatio a poeta pro omnibus eaerimoniis et universo cultu deorum dicta est. Perinde enim ut effusio seu libatio sanguinis mactatae hostiae in altare, vel ad pedem altaris, caerimoniarum in Israeliticola vae cultu pars erat; sic eandem in praecipuis Canaanitarum, Philistaeorum aliorumque alios deos colentium P pulorum ritibus fuisse, non est, quω dubitetur. In scriptis quidem Hebraeorum de illa sanguinis hostiae effusione erbum r aut rypo, verbum ποῖ de vini libatione usurpari solet: sed tria haec verba communem habent fundendi et undendi significationem, neque ita usu linguae restricta fuisse censenda sunt, ut duo prima de solo sanguine, te sum de solo vino dici potuerit; sed omnia tria omnium rerum effusionem denotare potuisse; quare et Verbum non minus, quam V , de metallis fundendis usurpatum omn-ditur. Eodem certe iure hic illud verbum de sanguinis in sacrificiis effusione, praesertim a poeta, dici potuit. Et fortasse eo magis hoc verbo usus poeta est, quod magis, quam aliud eiusdem sensi s verbum, solennia ac ritualia in cultu deorum effusionis per usum linguae sibi subiectam haberet notionem. Quia tamen fere non nisi de vino libaudo usurpabatur, ideo pro complemento addidisse vid

96쪽

ANNOTATIO ADPosterius statuere simplicius esse videtur: at, si animadve timus, in sequente membro tertio idem pronomen manifesto deos designare, etiam in praecedente secundo ut eodem sensu accipiamus, convenientius esse videtur: et vero, ut in sermone Latino caerimoniae deorum caerimoniae sunt, quibus dii coluntur, sic etiam libamina deorum dici potuerunt libamina, quae in eorum cultu fiant. Sed nihil quoque vetat statuere, pronomine illo tertiae personae plurali poetam in secundo membro cultores deorum, in tertio ipsos deos significare voluisse: utrosque enim in animo habebat et in primo membro nominaverat. Certe, si quis ideo, quod simplicius est, pronomen in secundo membro de cultoribus

deorum accipiendum esse censeat, propterea non erit ei necesse, ut, quod nonnullos putasse video, in tertio eosdem significare statuat. Nam hoc tertium membrum, non sumo nomina eomum in labiis meis, procul dubio significat: eos non invoco aut celebro per eosve iuro. Videatur Ios. 23: T. Poeta hic se lacere negat, quod Exod. 23: 13 vetitum legimus: nomen

deorum aliorum ne memoretis, ne audialse in Ora tuo. Ad colon 7 μ : 'rim,di ramo' - tib ': r 'Σκ mr 're In Laudo Iehonam, qui consilia mihi dedite etiam noctibus admonuerunt me renes mei. Verbum rvr valet vernaculum raden:

alio sensu hic accipere non permittit, quod in parallelo membro ei respondet 'm , quod optime vernaculo ωααν--wenredditur. Sensus hic est. Saepe, etiam nocturno tempore, intimi quidam animi sensus, qui eum non sinebant esse securum, de periculis, in quibus ipse nesciens Versabatur, admonuerant. Per istos animi sui sensilis divinitus se admoneri statuebat pius poeta, ac propterea hic laudat Iehovam.

97쪽

PSALMUM XVII.

tera tura, aut ad Materam tuam: licet lingua ve nacula eodem modo, atque haec duo, reddendum sit, acinuise regιer rid. Atqui praepositio 2 in 'ru' η non solummodo situm ad sive a dextera, sed arctiorem designat cum ea coniunctionem, qualis est, ut dialectici et rhetorici dicunt, adiuncti cum subiecto. Itaque sensus est: deaetera tua me ιenente et ducente. rura, ut proprie quod purum, nec turbidum est, significat, ita tanquam adverbium temporis idem valet ac vernaculum Ovest- . Sensus verborum simplex hic est: Ostendes mihi, qua via e praesenti periculo salvus evadam; quin viam mihi ostendes, qua aliquando potiar beata illa, quam mihi destinasti, sorte; viam

mihi ostendes abundantiae gaudiorum in conspectu tuo, sive coram te, id est ubi te coram inruear, vel, ut nos diceremus, ubi sacra praesentiae tuae sγmbol' sunt, et iucundo praesentiae tuae sensu perfundar, - viam voluptatum, dum tua deaesera me ducia, adiuvia tueturque, nunquam Eenuo perturbandarum.

Ad colon 2 iv : re 'unetra Sensus est: Tuis oculis,

tuae cognitioui, tuo iudicio, si subiectum fuerit, ius meum apparebit et ego ius meum obtinebo: nam, ut additur, mi

98쪽

ANNOTATIO AD

articulorum voci se Dustra sensum tribuere conati sunt interpretes huic loco convenientem. Suspicor eam Corruptam esse et poetam scripsisse ribab, quod, sive mes ad Οὐκ- summationem), sive ina, consummare Pronuntietur, Latiuum penitus valet. In quarto membro 'mi ultima qllaba sublata pronuntiare iusserunt Masorethae; hinc autem nou colligendum est, eos pro Infinitivo nominali cum annexo pronomine habuisse: nam eodem modo P. 116: 6' ω3 ediderunt, quum tamen hoc ibi eos pro prima persona Perfecti habuisse, nequeat esse dubium. Eos autem etiam hic ut pro Perfecto habuisse, ex eo probabile esse videtur, quod, perinde ut mri in psalmo II 6', tanquam Perfectum translatum Iegitur in Chaldaica interpretatione. Vertimus igitur: Medita tis sum id est Quod medita tia sum, aut Si quid meditatus sum), non Iransia Os meum. Hoc est: Si quid meditatus sum, quod non est probum, id non perficio, sed reprimo. Quod autem pro non per se poeta dicit non Iransit os meum, id hanc habet causam, quod meditatio seu cogitatio nihil aliud quam tacitus, quem homo secum habet, sermo est, qui sio quidem fieri potest, ut soni

verborum animo tantlim repraesententur, sed qui tamen saepe, maxime apud homines minus cultos, ita fit, ut verba in ore quoque formentur, quin et interdum proferantur. In lingua Hebraea pro cogitare verbum 'UN, dicere, usu pari, nemo non novit. Ad colon 4 η : ir u risti 'ra eprelq 'dira trire 'lub. Etiam hic in priore membro Masorethicam interpretationem et pronuntiationem corrigendam esse censeo, et Pro u esserendum esse to , ut sensus sit: Ad actiones silens Piraeo in esselo labiorum tuorum. mi , id est quae aguntur, eum

99쪽

verbo ut complementum adverbiale construitur DPe praepositionis b, valentis ad , id est hic, ut saepe, spectana ad sive respectu M. In verbo autem um aliamin et quies,ndi notiones coniunctae sunt; itaque sensus verborum simplex est hic: In aetionibus, sive in agendi ratisne, non obloquor Me resusIor tuaria et praec Plia tuis, sed aliena ita aequies et tempero. - Vide autem, quam egregie haec prioris membri interpretatio confirmetur sequente: NO Maervavi visa ferocia. ' 'o enim, ferox, violentus, est homo es

natus, qui nulli legi obsequens et omnia aequi iustique vincula rumpens et dilacerans, nulla non utitur vi et violentia, ut suas expleat cupiditates. Ego, inquit, observavi vias ferocis, et vidi, quo exirent, qui earum essent ex itos: non insistam eorum vestigiis. Ipse quid observaverit, dicit: ideo

Dronomen ante verbum personale e pressum est. - Impr hauda est eorum omnium horum Verborum interpretatio,

qui verbo 'm: hic siguificationem tribuunt linguae usui repugnantem. Ad eolon 5 -: i - α-bn et si diu 'ment 'Em. - Mawrellias mura ut Verbum infinitum pronuntiasse, quod imperandigensu dictum esse existimarent, e collatione Chaldaicae translatiouis apparet. Eodem sensu iam acceperat Graecus interpres Alexandrinus. Perperam istos interpretes ita a cepisse, non est dubium, et ex altero membro parallelo manifestum est. Atqui, si interpretationem istam verbi asorethicam relinquimus, etiam pronuntiatio Masorethica relinquenda est et pronuntiandum nam, quum Perse non sit probabile, poetam hic infinito verbo pro finito naum esse, illa verbi pronuntiatio non aliam causam habere cem senti est Praeter isthane nasorethicam interpretationem. Tum Diuitigod by Gorale

100쪽

Butem consequens est, ut etiam pro ' Pt in singulari legatur: nam singularis huius voeabuli forma eodem sensu usurpatur atque pluralis. Ita proprius verborum aeris hie est: Prehensas lentia gressus metia Orbilas tuas; non vacillarunι passua mei. Hoc est: Firmiter viam a te Praescriptam tenui; firmo pede in ea incessi.

Hic in posteriore membro propter vocis sequentis in Litterissimilitudinem excidisse videtur verbum, et quidem dira ara

ulciscens sive vindicans eos, aut qui ulcisceria sive vina meos ab adversariis dextera tua. Ita concinnus est membrorum Parallelismus, neque opus est, quod valde durum, et xi 3 cum u construere. Ad colon 10μ : 'n' nu 'uo fustri. - Vocabulum νη non cum Priore, sed cum posteriore membro iungendum esse, iam monuit Muntinghe, sed ego nunc denuo moneo, quia recentiores interpretes non attendisse video. Vertendum est: Adipe suo clausum ha bene Os auum, μ-quuntur luperbe. Adversarii poetae opulenti et fastuosi h mines sunt, qui ore pinguibus genis paene occluso superbe loquuntur, cum fastu et insolentia increpantes et minitantes. Ad colon II ' : rviuab π Er em I-Masorethae pro 'r in 'r o legere iubent v, ut numerus 'conveniat cum pronomine in uIUN. Recte autem sic, ut

aforestae volunt, legi non valde probabilo esse videtur. Etenim poeta quum iu antecedentibus, tum in sequentibus de se solo et singulari numero loquitur; et non intelligitur, quomodo fieri potuerit, ut scriba quidam librarius, Postquam uram eum pronomine Plurali scripsisset, Pro eodem pronomine in v mo scribere potuerit singulare M. Accedit,