Orientalia

71쪽

6 Ianimadverti debet, verba in sorma Uiphyll saepe ita eum nomine vel pronomino ope praepositionis , construi, ut idem

fere sensus sit, ac si cum obiectivo complemento construerentur. Vid. Emaid's krit. Gramm. d. hebr. Sprache, S. 594. Me is remu'ri idem fere valet atque -zm, adiuva me; at proprie tamen significat procura mihi re , seu fac ut obtineam isuxilium). Similiter hic ''ara uriis, proprie valet: linguae mos me procurabimus M N , seu faciemus ut linguanoMm μιλωι ' Σ3 potentiam, praevalentiam ς id est lininoam nostram praemalere seu dominari faciemus.

Ad colon 6 ' : E - xena rem . Eadem hic habetur sormae Hiph'u cum praepositione , constructio, de qua modo diximus. si ri r proprie significat faeiet ut aiaras apirituari sit, sive faciet ut spiret ei, id est respirationem ei creaba. Impersonaliter autem dictum est infinito enuntiationis subiecto, ut vernacula lingua transferendum sit: fiet via Aemiuial gmen, fiet aal Aem vera ming seMnken; Latine obiectiva verbi larma: respiratio ei creabitur. Iam haec enun tiatio vice complementi adverbialis construitur cum antecedenti 'a r re, quae proprie significat eouo bo seum) in amplo M a Iioso, hoc est liberabo ea angustia. Itaque

reborum sensus est: liberabo ea angustia, ita ut creeturri respira A.

V eolon γ : EPata Lehisae emta pura sunt, in bis . Vocabulum Mut, quod alibi non itur, vel catinum, in quo liquantur metalla, vel ossicinomiaterpretari solent. Prior significatio huic loco utique apti bima est, sed quo iure Hebraico illi vocabulo ea significatio tribuatur, non liquet. Ego non dubito, quin conferendum

ait Arabieum Ita, quod idem ac stacta denotare Rauha-

72쪽

ANNOTATIO ADrtus testatur; hoc autem instrumentum, quo aliquid defa calur, colum significat. Coli ope veteres Hebraeos a scoriis Purgasse metalla, non dubitare sinit sequens Vrra, quod colatum significat: et verbum par, colare, de liquandis et purgandis metallis saepius usurpatum offenditur. - Iu s

quente voce m, probabili modo in hoc loco explicanda

mirum quantopere laboraruut interpretes. Omnium, quae usque hodie excogitatae sunt, interpretationum nullam sua commendari probabilitate, longum ac taediosum foret demonstrare: sed hoc illos tot interpretum conatus iam satis demonstrasse existimo, probabilem interpretationem in hoc loco non admittere vocem. Probabilius esse videtur memdum in voce esse. Suspicor in ea latere vocabulum

quod poeticum αtiri nomen est; et istasse Trrir, vel potius Tm Iegendum est, ut duo paralleli articuli sint sic ve

tendi : argentum Eguvium colo, instar auri colati septuplum.

Nam ideo, quod in priori articulo comparandi particulam

non expressit poeta, nequaquam opus erat, ut in alte quoque eam omitteret. Ut intelligatur, quomodo mendum oriri potuerit, statuendum esse puto, priorem vocis partem aut pessime scriptam fuisse, ut dissicillima lectu esset, aut paene obliteratam, ut coniectura restitui deberet: et causa, cur perperam aut legeretur, aut restitueretur, esse potuit tum haec, quod vocabulum mn sine ' scriptum erat, tum falsa nescio quae antecedentis interpretatio. Quin sor lasse poeta simpliciter Tri scripsit, et ii e fine antecedentis vocis perperam repetitum est. Ad colon 8' : di, ob v 'vium: π'm di dimet ri rimae. Et ulgo leguntur verba, pronomen tertiae personae plurale Nn men et singulare in Ur n statui debent assicios et inope

73쪽

63ilenificare, de quibus tu colo 6 ', et quidem primo pluraliter, sed deinde in fine coli, in G,. singulariter, facta est mentio. Quia in genere ibi de amictis et inopibus sermo

est, non mirum nec praeter consuetudinem est, Poetam singularem numerum cum plurali commutare: vid. Gramm.

Estr. I 412 sqq.: sed hic in duabus continuis vocibus durior esse videtur isthaeo commutatio. Tum, si in genere et miserae de amictis et inopibus hic loqueretur poeta, non

reniret dicere, a generatione hac perpetuo eos servatumn esse Iehovam: sic enim non in genere universos a

fetos et inopes, sed eos duntaxat, qui in illa impia

eneratione viverent, eum significare apparet. - In aliis rimplaribus scriptum est o fin aereabis nos. Hoc utique praestat. Ita in priore quidem membro de amictis et in-vibus in genere, sed in posteriore de ae suisque loqueretur ela. - In tribus vero manu scriptis libris a prima manuriaratum est Dum pro u utari, atque ita iam Graecus interpres Alexandrinus iuvenit scriptum, reddens φυλα εις si Φιατηρήσεις risino Sic maior erit membrorum parallel rum aequa itas. Et non ignoro quidem hane artis criticae

regulam, quae quod dissicilius et prima specie minus pla-aum est, faciliori et prima specie planiori praeferre iubet: sed novi qooque frequentem huius regulae abusum; et nonne eam fieri potuit, ut facilius illud et planius u mri in di scilius et minus planum emam mutaretur7 Quam facit δenim litterae v in v coalescere potueruntΤ Et saepe hoc accidit: eonf. Muntinghi critice veteris Foederis, p. 97. Tum oraecus interpres Alexandrinus testis est omnibus editionis Morethicae exemplaribus multo antiquior. - In Syriaca translatione sic legitur: -I. b.c . ias dato

74쪽

NOTATIO ADum ibi Et tu, domina, tueberia eos: libera me et eripe me e generat me Me in perpetuum. Quum haud veri simile esse videatur, interpretem posterius verbum his duobus diversis verbis transtulisse, verba ias non ah interprete Prosecta esse iudicanda sunt, sed itiserta e margine, cui ut melior et accuratior vocis unde m translatio fuissent adscripta: interpretem igitur legisse 'r'n:Σn et 'rratri. Atque ita poetam seripsisse, admodum probabile esse videtur. Nam in tanta, quanta olim fuit, litterarum ' et ' similitudine, facilἡ ae-eidere potuit, ut iam a Graeco interprete Alexandrino et deinde ab aliis perperam V aeri et 'auri legeretur, pr ese tim postquam vel ra in v coaluisset. Poetam in hoc carmine non fiolum Pro se, sed etiam pro aliis, ut ab improba

ista generatione servarentur, IehOvam Precari, neque appε ret, neque veri simile est: et recte, credo, primam ear minis vocem rarae ri Graecus interpres Alexandrinus interpretatus est Σῶσόν με. Ad colon 9' : trire 'unb- 'χ brin dum diuem. - Di Lficillimae interpretationis haec verba sunt; et, quod de sua eorum interpretatione, quam tamen ceteris praefert, ipse fatetur mitius, sensum, quem laniat, non satisfacere ne que apte claudere carmeu, id de omnibus valet. Hoc qui

dem intelligo et constat mihi, describi his verbis genera tionem istam, a qua, ut servet eum Deus, in antecedenti colo precatur poeta. Atque ita aptissimum sensum praebet hemistichium prius: Undique improbi obambulant: ut describatur generatio, in qua qui vivat, quoquo se vertat, ubique improbis et scelestis circumdatus sit. Sed haeretur in posteriore hemistichio, in quo si cum Masorethis u ita prinnuntiatur, ut π , quasi ori scriptum esset, pro Infinitivo

75쪽

PSA .HUM XIII. 75 dominali ctiacatur, tolerabilis sensus verbis subiici nequit. Licetne statis re, a stirpe era generosum esse , quae in Arabico sermorie frequentissima est, in Hebraeo non unice cerivatum vocabulum di et γλω) usitatum fuisse Τ Ita e v 0nuntiariclum esset, et sensus exsisteret aptissimus hime: generosit militas eri hominibus: ut describatur generatio, in qua adeo invaluerit nequitia, ut generositas pro vilitate ducatur.

Ad colon 3η : ΣΦ racta rar 'estra rem mcire rare'. - In priore horum duorum parallelorum membrorum non Con nil vocabulum n m consilia. Recte Nic. Guil. . Seliroedermendum in voce esse suspicatus est, et prope a vero a

fuisse videtur, ri in legendum esse coniiciens. Quin singulariter r- ί lor, moeror, aegritudo) poetam Scriptum reliquisse statuimus. Sic Unga respondet parallelo I . In parallelo membro duθ' totum diem vel perpemo interpretari solent: sed adversatur linguae usus, secundum quem ram semper interdiu significat, eiusque contrarium r noctu)est. Inepta quidem in hoc loco ea vocis significatio est: sed ideo a seribis librariis corruptam esse iudico et legendum esse uim' ponetur, id ret, propter constructionem cum tu, iniicietur. Quam apte hoc respondeat paralleloquis non videt7 De permutatione litterarum ci et u conferatur annotatio ad Ies. δ: 10 voluminis 1 f pag. 96).

Duo hahomus his duobus psalmorum voluminis locis unius armi is exemplaria, de quorum disserentiis quid iudicem,

76쪽

et quae ad verborum intelligentiani conferre posse mihi videor, breviter explicare conabor. Pro riseis, quod in colo 1 ' prioris exemplaris legitur, in posteriore bra habetur. Non hoc, sed illud vocabulum a poeta profectum esse, dubitari nequit. Statuendum autem censeo, posterius exemplar ex memoria litteris esse mandatum, adeo ut levia quaedam vitia facito irrepere potuerint; atque eum, qui litteris mandaverit, vel eum, a quo acceperit, non valde acri in lingua Hebraea valuisse iudicio si e sensu: sic enim iacilὰ accidere potuit, ut pro vocibus, quae in memoria obscuratae et, ut ita dicam, fere oblitteratae essent, alias minus aptas substitueret. Ita perperam quoque ramo cum coniunctione edidit.

Idem in omnibus iis locis, in quibus secundum prius exemplar Deus proprio nomine Nire' appellatur sinitio coli 2 in colo 4 , 6 et 2 φὶ, appellativum vocabulum usu pavit. Quod demonstrare videtur, de industria usum istius proprii Dei nominis in hoc posteriore exemplari evitatum

fuisse; atque adeo veri simile est, litteris mandatum esse hoc exemplar tempore, quo iam invalescere coeperat illa Iudaeorum superstitio, quae sacrosanctum illud nomen pronuntiare veretur: invaluisse autem videtur illa superstilio

iam satis cito post reditum de exilio Babylonico. Idque eo probabilius est, quod, ut modo dixi, in hoc exemplari in

veniuntur, quae non valde acrem linguae Hebraeae eiusque

consuetudinis produnt sensum. Videlicet illo tempore lingua Hebraea in ore populi et quotidiano sermone frequentari et, ut ita dicam, vivere desiit, adeo ut non amplius vernaeul4 esset lingua; in qua quod non apte nec recte dicatur,

77쪽

quod de evitato in posteriore exemplari nomine mm obser- η , Comprobat quod statuendum me censere dixi, id ex memorii litteris mandatum fuisse: nam pronuntiare quidem, sed non item describere illud nomen verebantur Iudaei. Abusu illius nominis non abstinuisset, qui posterius hoc exemplar scripsit, si descripsisset ex alio exemplari: sed non seripsit illud nomen, quia non audiverat; quia iam is, a

quo carmen acceperat, non pronuntiaverat istud nomen eiu

que loco dixerat in . pro ma bari, quod in priore exempIari colo 3 habetur, in posteriore legitur m ,,Σ. - Et 'ri quidem facili in memoria pro riri substitui potuit: utrumque enim plane idem signifieat et aeque bonum est. Nam pronomen in sta non proeerto quodam, quod animo Obversatur, nomine positum est, sed, ut saepe, infiniti quiddam significat: utrumque, tam

is, quam tari, proprie idem valet, ac Latinum omne siveumveratim, vernaculum et Germanicum alles. - Sed non

pariter indicari potest de verbo ad. Saue quam mirum esset, si hoc in memoria quasi sponte sua se substituisset pro nam verbum a d in sermone Hebraeo rarissimi usus est, atque in Mamaeo, ei, qui posterius exemplar scripto mandavit, aut ei, a quo ille accepit, Hebram multo notiore, plano inusitatum; contra nihil frequentius et vulgatius verbo m. Itaque multo probabilius est, 'o, quod in priore exemplari legitur, pro in substitutum esse a nescio quo scriba librario, qui ita legendum esse censeret. Quod ita censere potuit, quia verbum non Valde aptum esse et in tali sententia, qualis hic habetur, miniis convenire, aut absolutum eius sine aliquo complemento usum a consuetudine linguae abhorrere iudicabat, adeo ut licentiam sibi sumserit verbum

78쪽

'm, quod eiusdem fere significationis, sed huic loco longo aptius esset, ei substituendi. Sed fortasse non tam arbitrarie egit. Fieri enim potuit, ut in exemplari, ex quo describeret librarius, litteram Gimel ita scriptam inveniret, ut haberi quidem posset pro Gimel, sed etiam pro Resel, minus bene exarato; quare, quum verbum quidem mo, sed non item am, huic loco con enim videretur, 'd, non ad , legendum et scribendum esse iudicaverit. Id ita accidere potuisse, qui in palaeographia Hebraea non sit hospes, non infitiabitur, credo. - Ιgitur non dubitandum esse videtur, quin poeta dederit in. Atqui hoc ego dubitari posse conseo, num poeta eo idem significare volucrit ac si dedisset, ut in priore exemplari legitur, ' , id est defexit, recessia, avertit se, a Deo puta vel a recto tramite. Nam, si animadvertimus, statim quasi per appositionem adiungi hesti m

simul unta crempti sunt, hoc autem verbum proprie de rebus dici, quae corrumpuntur, ut de lacte, quando acessu: profecto in antecedente articulo non valde congruere vid tur illud verbum atra, quo non pariter a rebus sumta similitudine, sed magis proprie, hominum agendi rationis pravitas designatur. . Idcirco suspicor equidem, illud ad hic non esse Perfectum istius verbi 2m, sed nomen scoriam significans. Plerumque scorta in sermone Hebraeo plurali vocabulo em vel dicitur: sed Ezech. 22: 18 singulariter: d. Ibi nasorethae quidem pro z d, quod scriptum inveniebant, logere iusserunt a *: sed, an iure hoc fecerint, non sine ratione dubitari potest. Potuit enim vocabulum in singulari cum alia vocali proferri, atque in plurali; vel, potius

dicam, duae esse potuerunt eiusdem significationis Drmae, quarum aut utraque aut una tantum in singulari, altera in Diusti by Gooste

79쪽

wlo plurali usitata suerit. Nihil igitur vetat statuere, acomam in singulari numero am, sive ab , esse dictam, ac tam in eam ine, de quo agimus, quam in eo vaticiniorum Ezechieli loco, sie pronuntiare. Etiamsi autem statuimus, recte Masorethas, nec sine auctoritate aliorum exemplarium, in eo loco Iod pro Vau legendum censuisse, atque adeo scoriam in singulari numero dictam isse am; nihil tamen est, quod vetet statuere, hic in carmine aliam offendi, quae pariter et eodem sensu usitata fuerit, formam, ac pronuntiandum esse ad cum Pathach, unde in plurali numero urio dictum sit, quemadmodum exempli causa di x a m est. Sic sola altera

illa forma pluralis sine Dagesch a'o ab altera illa sorana singulari a , quae auctoritate Masoretharum apud Ezechielem itur, inclinata esset. Statui quoque potest, propriam et primigeniam larmam singularem fuisse N pro q. a stirpe M), et in plurali proprie d o esse dictum, sed etiam, neglecta post Chireh litterae duplicatione, oram, sicut in di pro u νm: a ad v, et in aliis similibus, quae a grammaticis

vulgo asseruntur svid. Gramm. Hebr. S 64ὶ; hanc autem

ipsam in plurali pronuntiationem causam suisse, cur in sit gulari etiam cum productiore vocali dictum sit. Fortasse autem in isto Ezechielis loco nec ma , ut Masorelliae volunt, nec a , quod scriptum invenerunt, sed, ut in uno manuscripto exemplari Kenni cottus invenit, ad legendum, et hoc pronuntiandum est. Facila enim accidere potuit,

ut illud ' nescio quo casu additum sit. Fieri hoc potuit per pravum ductum litterae a, qui statim quidem, altero a scripto, a scriba librario correctus, sed non statim deletus, atquου adeo ab eo, qui postea id exemplar describeret, pro ' habitus sit. Fieri hoc potuit etiam aliis modis. Quiequid an

80쪽

ANNOTATIO AD

tem de hisce, quae fieri potuerint, statuatur, quidve maxime probabile esse videatur; hoc satis probabile esse puto, in hoc carminis loco ad, sive ας, sive ad , sive denique, si quis

hoc malit, in pronuntietur, nomen esse, quod scoriam significet, et verborum sensum esse hunc: Omm: scorta est;

lingua Germanico: Allea ise Schlache. In priore exemplari colo quarto sic legitur: πῖ ν ου'n R, mrm diri, is, 'ra 'bis Similiter in posteriore, nisi quod ibi, ut iam monui, O ribre pro rem legitur, et Haomissum est. Hoc non miramur, si ex memoria id exemplar scriptum est. Sed fortasse incuria scribarum librariorum excidit: nam non tantum in multis libris manuscriptis legitur, sed etiam ab antiquis interpretibus expressum esti Reete autem Muntincte mihi iudicasse videtur, in priore exemplari perperam Masorestas id vocabulum bdi cum sequente construxisse, quum construi debeat cum antecedentibus et ba proferri, ut sensus sit: An nihil intelligunt malefici Z Idem valet, quod in posteriore vulgo legitur: non intelligunι - id est An intelligentia carent - maleseipReliqua verba recte Κ ter pro enuntiatione relativa duxit,

sic convertenda: qui comedemtea PFulum meum comedunt Pa nem, dum Lehovam non invocant. In explicando horum verborum sensu paullulum tantum ab eo dissentiendum esse

videtur. Significantur a poeta oppressores populi in exilio, ut ex ultimo colo apparet), qui comedentes populum, id est, opibus, populo vi et iniuria expressis, Duentes, comedunt

panem, id est large et laute vivunt, dum Lehisam non in-οoeant, Iebovam, populi istius deum non colentes, colere eum et metuere negantes, quum tamen solus sit deus, qui

ut religione colatur, dignus sit. Sic igitur fieri nequit, quin