장음표시 사용
491쪽
Pupilla eur Ratio autem, ear in infantibus bi processus sint magis mobiles h me
mobilior in esse debet: quia omnes fibrillae, in nobis Provectioris aetatis, sunt mi. dilantibus e nus mobiles, sunt crassiores, sicciores , nec ita lubricae di ad motum . aptae contrarium obtinet in insantibus Cur eandeIa, Nunc porro, si oculis insantiS praeponatur candela proxἰmd, tune pνoxime αρ- pupilla erit angustissima, ita ut pauciores radii ingrediantur pupillam, posita oculis ne a lilis fibrillae ex nimii lucis actione incurrant ruptionis Perieulum, infantis, do . hinc illi saepe lacrymantur propter dolorem dc sensum molestunia, rem creat λ quem inde crincipiunt: quam primum autem candela removetur, pupilla statim fit major, ut plures radii queant eam ingredi, provente res ex debili lumine, ut hac ratione copia radiorum compenset ni-Cur , si subIto mi am corporis lucidi distantiam, & lux adhuc accipiatur. ingredimur Cum primum ingredimur locum obscurum, nihil quicquam videreticum obscu- possumus: quia pupilla adhuc nimis est angusta, nec proinde sufficiem Fum , non vi- tes radios recipit ad visum nece ilarios, quae tamen pupilla paullo post demussatim, sensim dc pedetentim dilatatur, i copiosiores radii eam ingrediuntur, sed pauliδ δε- atque ita tandem videntur illa, quae illic praesentia sunt. mum post. Rursus ii ex loco obscuro veniamus in locum luminosum . non po-Cur,eχ obscu- terimus videre et quia oculi pupilla nimis aperta non pote si ferre tansio in locum tam luminis vim , ac proinde oculi tamdiu clauduntur, ut denuo re Iuminosu ve- deat pupilla ad certam apertionem , dc sic postea respicimus ad sin-tiundo satim gula, illaque distinctu videre potiumus: contrariorum contraria seminvo avidemus λ per est ratio. Solem videmus quandoque, postquam oculi fuerunt clausi : quia ἔole videmu/ tanta erat antea violentia radiorum Solis,ut eorum motus localis con aliquandiu , t inuet aliquandiu intra oculum , atque ita lumen Solis videtur intra postquam ocu- oculos clausos.li suηt clausi, Deinde tremor ille, nervis opticis impressus, aliquandiu continuarem a Sole a- potest r atque ita quamdiu illa actio insolita animae offertur , tarn diuves. cogitabit de hoe vel illo objecto, hanc actionem producente. . Oculus vItro rubro munitus potest videre solem , quod ali lis fieri Oculus vitro non potest , quia non possumus ferre vim radiorum a Sole, ad oculos rubro muni- nostros nimis copiosd propulsorum, vel potius preMIum . Cur autem rus potes in- vitrum rubrum Boe possit,non est magna difficultas detegundi: pori au-νueri Solem. tem vitri particulis metallicis obturati sunt , ac proinde i idem pori magnam praebent diis cultatem radiis Solaribus transeuntibus , nec tam copiosi ad oculum veniunt; sed tantum modici, quos oculus serre potest, hinc Solem intueri possumus.. sic chartulae imprimitur exigvum aliquod foramen, per quod vid
Laeem fit, si sol νι possunt es Des solis . Hic eadem valet ratio , quam dedimus de o, spiciatur vitro rubro : exiguum enim illud soramen impedit, quominus copio fiper exigvum radii queant pervenire ad pupillam, sed non nisi pauci di modici
Ioram Z cue r- hine Solem intueri possumus, cum Oculus serre queat vim radiorum , impressum. hoe Bramen transeuntium.. Ita in urna aqua repleta soldnoicitur, quia magna pars radiorum
1' M 'M qua in aquissium a minatur, eorumque ach io imminuitur, & non nisi modici π ct oi reflectuntur squi partes aquae commovere 'oslunt in secundum angulos, qμqqμς ivspi' quos vocamus incidentes, & reflexionibus aequales , non aliter ac hoc in v fieri diximus in speculo, cum angulis aequalibus i ergo mi illum debi litati radii veniunt ad oculum, quorum actionem oculus serre potest , ac proinde Solem intueri in superficie innae.
492쪽
inaess Io mne est inter Peripateticos & Scholasti eos vexatissima , cluaesiis, annum vis s fiat emissio ve, an vero receptione radiorum e totos conscri. P:so fiat emishunt libros super hane materiam, quae paucis verbis potest explicari, fione, an recede qua susteis in sequenti para grapho. . pilone radio in Cartesius in Dioptrica considerat animalia quadrupedia , quae no- rum. urno tempore micantes & ardentes oculos habent, quae ignem circa Cur quaedam oculos gerere videntur; dicitque, illic adesse radios luminis, quos emitia animalia vi-- runt ad objecti, quae reflectendo radios eosdem ab animalibus viden- Aentur ignem tur : hine unicus casus est, in quo visus fiat emissione. circa oculos Caetersim nos homines tantum receptione, & non remissione radio- gerere Zrum videmus; quatenus radii ab objectis repercutiuntur ad nostru in oculum, quorum imago, in lando ulorum depicta, per nervum opti- cum sensorio repraesentatur.
Cartesius etiam quaerit,cur in putrefactis lignis,squaminis piscium, Cur in patre- similibusque ignem videamus ' factis lignis ,
De lumine animalium voluit etiam scribere Barthalinur, sed Car- ω squammi tesus rem breviter explicat: concipit, hic radios rotari in poris illorum piscium, leve corporum & animalium quorundam oculis,qui pori habent inter se reli- videmus pquias exiguas, quae non nisi ab aethere occupari possunt, adeo ut illae transfluat continuo ignis, fulminis instar: ergo globuli isti contini Amoventur & propelluntur abi aethere versiis objectum visibile, a quo
eum reflectuntur,aut repressionem recipiunt versus oculum eundem,
objectum vident, in loco obscuro licet constitutum. Addueit similitudinem caeci Cartesiis, haculo sentientis di distin -
guentis obvia corpora r rogat caecum . qMaenam lint λ Respondemus ,
quod varii modi resistentiae sunt variae sensationes in Isici caeco; si e t 'etiam series globulorum sunt tanquam bacilli, qui undique urgentur c μ WVt ira e ab aliis adjacentibus versus objectum visibile, & per reciprocam st
pressionem ad oculum seruntur, atque ita accidit, ut animalia queant objecta videre : sunt igitur casus , in quibus visus fit emissione radiorum, sed tamen plurimi fiunt receptione radiorum. De lumine egit Cartesus , parte tertia principiorum , quomodo globuli secundi elementi aut actu pellantur, vel saltem premantur
versds objecta, & ab his ad oculum ; in qua pressione globulorum , di
eit, consistere naturam luminis: ergo in visu aut eli motus localis globulorum , aut saltem conatus & nressio quaedam, ac proinde pereunt species visibiles Seholas teorum & Peripateticorum , dc meras exhibent chimaeras & rationis figmenta. Quaeritur nunc porro, quomodo Esantia ope visos dignosci queat' suem δε ἀ-
Sunt varia media,quibus homines utuntur,quae tamen no advertuntur IIulia ope vi.
nili a paucis,& philosophant Ibus nec distantia detegimus unico oculo, sίs queat diis sed hinis opus est,&omnes quotquot sumus,utimur naturali geometria gnosci. per triagulum,cum hocce perficitur, quod objectu est totius matheseos. Trianguli hujus unum latus est, seu potius basis, distantia pupillarum a se invicem: deinde concipiamus, a singulis pupillis protendi seriem globulorum coelestium , coeuntium in unum aliquod obsecti punctum e denique basis hujus triarguli divisa est praeciso in medianas, a quo aequaliter distant duo latera, a pupillis ad objectum protensa , ita ut punctum visibile respondeat e directo medio nasi r ergo tr angulum hoc divisum est in duo triangula aequalia e ergo omnia I i i E latera
493쪽
corρore nostro actiones, quae directe oe imis
jacent imperio mentis, oequae in directe medim .
Iatera horum triangulorum sunt per se aequalia ζ ergo Omnes angu II sunt aequales , ut constat ex mathesi : ergo perquam facile eogno 1 potest linea, a puncto objecti visibilis ad medium nasi protensa , quae vera distantia est objecti a pupillis , quia haec linea cadit in has uia trianguli, ita ut dividat eam in partes aequales: & ex eo homo quili bet potest dicere , hoc ita & ita remotum , vel propinquum esse : quo enim radii illi, qui hoc triangulum constituunt. magis subito ad se . in vicem accedunt, eo objectum magis propinquum est; quo vero ii dem radii minos subito ad se invicem accedunt in puncio visibili, eo illud objectum remotius est . Vide Tab X XL Haec geometria est naturalis : ut autem haec sit certior, anima alia media in auxilium vocat I numerat res interiacentes: sic , exempli gratia, sit aliquis a nobis distans centum pedibus, quia illa inclinatio a puncto potest nos fallere,
Hinc in au κilium vocamus numerum rerum interjacentium r non tantum igitur numeramus lapides , sed etiam domos interjacentes , quarum rerum tam certa magnitudo cognosci debet , alioquin certi esse vix possemus de objecti distantia per hunc numerum: conjecturam ergri conjicere possumus de distantia rei alicujus a nobis remotae, aliquantulum magis, quia inter locum & nos vix possumus numerare res ininterjacentes, & tunc oculo non possemus terminare distantiam. Sic si noctu candelam e longinquo intueamur, distantiam non novImus candelae a nobis, quia corpora intermedia numerare non possumus ob desectum lucis; hinc est, quod in eo saepe admodum fallamur, putemusque, candelam esse nobis propinquam, cum re vera a nobis ad modum sit adhuc remota.
Secundum medium, quod in auxilium vocari potest, est magnitudo rei interjacentis, vel ipsius objecti visibilis : si enim intermedium apis pareat magnum , signum est , distantiam esse majorem ; si objectum visibile appareat miniis, signum est , illud esse propinquum, praecipue si ejus certa magnitudo praenoscatur. Tertium medium potest esse luminis vivacitas , & objecti figura diruo enim objecta nitidius& clarius repraesentantur,ita ut figura eorum istinctὰ appareat, eo propinquiora esse dicuntur. auartum est , si objecti partes appareant numerosae , est indicium propinqui objecti. εSed horum mediorum plurima adhuc dubia sunt & fallacia : ergo
omnia media simul sunt conserenda, ut appropinquet conjectura nostra magis ad rei veritatem . Sed ex geometria cognoscitur aliud medium, quod minsis est fallax. videlicet collatio magnitudinis verae Objecti, quam novimus aliunde Veram esse, cum apparente, quae proinde facile detegitur: sic detegunt magnitudinem Solis dc Lunae , aliorumque siderum & planetarum et certum enim est , si hoc corpus tantae magnitudinis a nobis distet centum pedes , illud idem apparere nobis multo minus , si longius a nobis distet. Porro ad vertimus hie in visu, talem esse conjunctionem animae cum corpore, ut quaedam subjaceant directe er immediate imperio mentis, ει quaedam in dire Ge ει mediat e .
sic si quis velit pro arbitrio pupillam angustare, non poterit nisi per aliquam consequentiam, hoc est, nisi ea loco obscuro ingrediatur I
494쪽
enm luminosum; neque eandem pro libitu dilatare potest, nisi tur susper aliquam consequentiam, hoc est, nisi ex loco luminoso ingrediatur Iocum tenebrosum & obscurum. Praeterea in Iusti est non levis difficultas uni re duas imagines , ita suomodo In ut tutica solummodo menti offeratur, uti experimur, in nobis naturali- luscis imater, non luscis existentibus, duas imagines unitas unam sacere sortio- gines uniri rem , propter nervorum Opticorum conjunctionem, quae cum in luscis queant. non ita obtineat, sequitur, in illis duplam imaginem debere deserti adsensorium commune; cujus tamen contrarium in omnibus luscis ex is rimur, qui aeouὰ ac nos unicam imaginem vident: experimur in nobis non Iustis, sed sanis, si oculum detorqueamus digito, ita ut una pupilla differat a medio nasi magis quam altera , tunc duplex videri objectum , revera simplex ; signum hoc est , nervis opticis hac detorsi ne fieri nonnullam vim, illos a se invicem nonnihil separari, ita ut imagines non uniantur, sed binae sen rio offerantur & repraesentenis tur, ac proinde videbimus nos non assueti objectum duplex, quod revera simplex est. Sed assuetus, hoe est , qui nervos semper & a nativitate habet nonnihil a se invicem remotos , hoc objectum simplex videbit propter consuetudinem . Cartems hoe non detexit, & rem hanc nimis subtiliter quaesivit a anima judicat semper secunddm consuetudinem: si igitur aliquis ne vos opticos non habet unitos, ita ut duae imagines, quae in utroque sun do utriusque oeuli depictae sunt, eant ad sensorium , ille experitur, nunquam minus , qu1m duas imagines repraesentari animae suae r at novi t per tactum, rogatque amicos adstantes, & experitur, illas duas imagἰnes tantum procedere ab unico objecto: ergo concludit, illam duplicitatem debere respondere unitati, quam palpat manibus, &ex relatione amicorum unicam esse experitur: expertentia igitur ipsum docet & consuetudo, duplicitatem imaginum esse minimam, quam proinde pro unica assumere debet, cum duplicitas fiat eu duplici unitate ; atque ita videmus, hocce phaenomenon etiam dependere ex conjunctione animae cum corpore, ejusque legibus.
Porro in visu manifesta habemus exempla de sensus fassaeia, quam sensuum tamen Peripatetici negant, illosque habent pro certis indieibus ve- Duaciai M.
ritatis. D. Sed asseremus exemplum unum aut alterum , quo demonstratur haec fallacia. Ita aliquando ante oculos videmus agmen Insectorum , aliquando telam aranearum . ita ut homines cogantur saepe manu illa abigere, putantes, revera illa versari ante Oculos sum, in quo tamen maximope- -. re falluntur, cum vitium sit intra oculum ipsum . Sed videamus primo, qt
cur naturaliter videamus illas res, cum revera versentur ante organa
visus nostri: non sane alia de causa, quam quia radii solares, incidentes in haec corpuscula, certa reflexione eant ad oculum, & pervenientes ad fundum oculi per vias non rectas, sed refractas, movent ibi vili sum fundum oculi, hoe est, innumeras fibrillas tunicae retinae, quae fit ex propaginibus nervi optici, quae motio excitat in mente ideam hujus, vel illius objecti: haec igitur est visio naturalis. Si igitur intra oculum est caula, quae radios eoelestes eodem modo
mi uat ad oculi suadum villosum, di nervum opticum ita afficiat, ac fiebat
495쪽
tvlos nostroI. Cur baeulas ex parte inocre , oe ex
sebat in naturali visione, cum revera objecta erant ante organa vIsds, an non debet fieri eadem visio λ nec facit differentiam, si ve radii incidentes in oculum accipiant reflexionem ab objectis, extra oculum nostrum constitutis, sive ab illis, quae intra oculum praetematuraliter reis
periuntur: lassicit, si modo refractiones sint sibi similes; hine anima)udicans secundum consuetudinem , & ex illo familiari usu, & experientia multiplici, judicat semper, illas res debere versari extra oculum nostrum, cum animae repraesentantur, nec ad causam attendunt
existentem intra oculum , nisi philosophando & Medicos consulendor possunt enim sorte sortuna arteriolarum per oculos dispersarum pori nimis aperiri, ita ut transmittant particulas plus solito crassiores, quae natando inter oculi humores, alterant motum radiorum coelestium, ilicis transeuntium sul resistentia: in. itinere igitur rad i ab his particulis patiuntur certam reflexionem, modificationem, atque ita modificati pertingentes ad oculum, illic eadem figura depinguntur, & putant homines non philosophantes, hanc imaginem provenire ab objectis, existra oculum existentibus; hinc manu illa objecta abigere conantur, sed
irrito conamineritque ita homines falluntur non philosophantes, nec oeconomiam animalem intelligentes . Causa nunc hujus fallaciae ex nostris dictis manifesta esse potest, dummodo cogitemus, causiam esse intra Oculum: at homines vulgares suspicionem non habent, eam esse intra oculum,hlite falluntur. Sie similem sallaciam habemus magis in aperto positam , cum videt ieet baculus est aliqui sui portione insertus in aquam tunc rectilineus apparebit fractus & curvus : sed ratiocin o hanc sensos fallae iam detegunt; vel alium sensum , videlicet tactum in auxilium vo- εcanir ratio enim ipsis dictat, aquam mollem non posse hunc baculum leviter tantum aquae inscrtum stangere: deinde tactus etiam ipsis ostendit . eum minime esse i actum : sed philosophando colligimus, aliam esse causam hujus rei, quam tamen vulgo nesciunt, etiam hoc est a refractione radiorum. Generale iundamentum Dioptrices est , quod radii eant ex uno in aliud medium , quorum alterum altero est densius; hinc est, quod radii non servent eandem lineam rectam, transeuntem per diversa media r sic radius ex aere transit in vitrum, ex vitro in crystallum , ex hoc in aquam , & singulis vicibus ac ingreditur novum aliquod medium , novam patitur refractionem , hoc est , radius singulis vicibus ecedit a line1 recta, & proni medium densius, vel minui est densum, eo refractio secundum leges mathematicas major, vel minor est. Vide Tab. XXVII.
Sic radius A , incidens ex aere in vitrum B , pergit non per lineam rectam Λ, sed refringitur ad punctum B, uti in prima figura, Tab. XX III. Hic radius A B, procedens Jc incidens in crystallum C, non pergit moveri ad C, sed ad punctum D: idem ille radius a puncto D pergens,& incidens in aquam Ε, non devenit ad punctum Ε, sed ad punctum D & F ; ita in singulis diversis mediis patietur novam refractionem . Vide Tab. XXVII. figuram secundam . Si igitur baculus noller Λ . in secundia figura, uni parte immergatur aquis, radii alio modo ab ea sui parte reflectentur ad oculum, qui adhuc in aere, quam qui est in aquis, ita ut radius A B non perget
500쪽
ad C, sed ad D; & ita baculus apparebit fractus, uti In E , ad F
& D, in eo puncto scilicet, ubi aquam ingreditur juxta B . Uide . Tab. XXVIII. figuram seeundam r ubi enim baculus G est in aere , --, irectos radios mittit ad oculum nostrum, uti in H; sed ubi eli in aqua, ut in secunda figura I, radii restinguntur, dc a recta linea recedunt, 'uti in Κ , hinc illa pars baculi apparebit fracta, curva . . . Q At hic ratiocinium visus fallaciam detegit, ut diximus supra, nee non sensus tactus: experitur enim mens, aquam non posse baculum stangere , 5c tactu deprehendit quoque, baculam esse integrum ; sed tameo causam hujus apparitionis & fallaciae non norunt, nisi qui philoso: phantur, di refractionis naturam quodammodo intelligurit. Sic videmus , per adminicula a Itorum sensuum , pore sallaciam unius sensus detegi, quod occurrit in omnibus sensibus. Aliam lauaciam habemus visίs in ictero morbo, quando oculi fla- Cur In Herovedine sunt persusi: pupilla oculi est quasi senestra, per quam objecta merbo omnia videntur; hanc si ta vae particulae obsideant, omnia objecta flava vi, objecta favadentur, non aliter ac vitrum flavum ante oculos esset positum, quo apparent romnia objecta nobis flava reprῶsentantur: sed cum memoriter sciamus, objecta illa , quae nunc nobis flava apparent, non esse revera talia , hoc adscribitur vitro flavo, di sie facile haec fallacia detegitur: at quando tunica cornea , pupillam constituens, flavedine est obducta , tunc non ita facile erroris causa detegitur . Philosophantes eandem causam esse reperiunt, quam allesavimus supra , ubi de telis in oculis versantibus erat quaestio et radii solares quemadmodum a navis feruntur ad oculi sundii , ita etiam hie eandem modificationem accipiunt radiua pa ticulis flavis, corneam obsidentibus, hinc anima, eκ consuetudine judicans, iudicat objecta, quae ipsi nunc flava apparent, esse revera fla-Xa r sed eum prudentiores sciant, in ictero hoc semper obtinere, &pupillam tunc flavedine obduci, hunc errorem iaci id detegunt. Ex ictu dc lapsu vehementi in oculum re ρto, ignis restre dicitur Ex ictu ex oculor ignis scintillat intra oculum , hoc sane docet, naturam Vibos lorum cur vi consistere in motu locali: ignis cum adspicitur , Oculus inde patitur, detur' sonis quia vis fit fila mentis nervi optici, per fundum dispersis , propter ni ex eodem νε- miam ignis vim , globulos nimis vehementer ad Oculum propel- dii p
Quando igitur alia de causa smilis vis oritur , & illis flamentis
imprimitur, tunc anima quam diximus, saepe ex lege conjunctionis animae cum corpore, semper judicare secundum consuetudinem J 3udicat rursus, eandem causam debere adesse, quae producat eundem e Gfectum; & cum enectus est praesens, cogitat illa de igne, ejusque scin t illis, cum per pugnum vis illa filamentis inseratur, & actu ignis
non adsit: pugnus primo commovet humores, atque ita premit fibrillas in fundo nervi optici, atque ita oritur idea ignis in mente. A sserunt nonnu Ili, te ex profunda puteo posse stellas videre de die. An rvprUM E perientiam non habeo, sed ex aliorum tantum relatione: certum do puteo de est , laterales & spurios radios non venire ad puteum , ac proinde ip die quesim V puteo nihil videtur, quam quod directe in eum incidit, ac proinde ra- flerim vide- dii stellaru in recti plus illic poterunt, quam ubi laterales adsunt, quia re. illi visum tantum turbant: atqui ad fundum putei pertingit Jantuaria. radius d rectus, non autem laterales: ergo posset hoc pacto feri, ut