장음표시 사용
31쪽
seos repudiaverat, alienum et peregrinum scriptionis genus, dialogos Socraticos addendos existimavit in quibus nimirum non ea narrarentur, quae ipse disputasset Socrates, sed, quasi illaitasset, imitando exprimerentur Pariter illi, quiatius poesis fictione censeri videbatur, fabulas eas, quae R
manenses Vocantur, interio eos genera numerarunt quem errorem ii, qui incertam oblectationis notionem sequuntur,
ita vulgo propagaverunt, ut, qui aliter sentiant, e
Pauci reperiantur. Quodsi animadvertissent, eadem re istas narrationes a carmine epico distare, qua oratores etiam eiusdem argumenti explicatione a poetis disserunt, oratoris artem illis scriptoribus, non poetae, addiscendam statui
sent. Haud melius a plerisque de fabellis Aesopicis disputatum est, quas non ob tractationis rationem, qua una Po tae a caeteris scriptoribus distinguuntur, sed ob solam fabulae fictionem ad oesi retulerunt, ut Primus Romano rum poetarum esset Menenius Agrippa Quae falsae atque
incertae pneseos notiones etsi plurimorum maximorumque caussae vitiorum fuerunt, nescio tamen an multo maior ex
eo exstiterit errorum multitudo, quod plerique, unice exempla poetarum amplexi in iisque defixi, vel rerum descriptarum dissimilitudine, e tractationis diversitate ita capitenerique se passi sunt, ut ea, quae seParanda essent, muscerent quae coniungenda, disiungerent. Nam in exemplis quidem neque ea omnia reperiuntur, quae a Poetis carmine disseri possunt, et ea, quae inde petuntur, dilige te sunt cognoscenda atque examinanda, in iisque, quae aliena, quae mutabilia, quae fortuita sunt, discernenda ac seiungenda, ut illud, quod disserentiae caussam in se continet, Purum incorruptumque relinquatur. Nihil enim dissicilius ab iis, qui exemplorum comparatione aliquid effici exist mant, eritari Potest, quam ne in iis, quae veris diversitatibus aut necessario aut plerumque adhaerent, vel quae Ie-vium aut plane inutilium discriminum notae sunt, divisionum rationes ponanti Nam illa, quibus vere aliud Poem iis genus ab alio discrepat, raro per se patent, et in omnium quasi conspectu posita sunt, sed plerumque eorum, quae statim in oculos incidunt, caussas continent, mulisque Per
32쪽
GENERIBVS. 23iinent latius, quam exemplorum universa vis ei multitudo. Quamobrem, qui haec non viderit probeque intellexerit, incertus turbatusque in tanta ac tam consus diversitatum copia vagabitur, donec id, quod maxime probabile visum fuerit, avide amplexus, quidquid obstet, aut utcumque inuendum, aut ignorandum decreverit. Sic Battesius mira quadam acilitate, quum Iurica carmina detraxisset, reliquam Poesin omnem, quam Aristotelein sequutus, in imitatione agentives aliquid sitam putabat, ita, quod ad argumenta, distribuit, ut eam aut deos, aut reges, aut ex Populo homines, aut Pastores, aut denique bruta animalia imitari diceret, itaque heroicum carmen, tragoediam, comoediam, Pastoriciam Ρο in eis ellas Aesopicas inter ipsa distingueret. Eadein Ieritate plerique omnes, alii aliud sequuti, plane dubiam et incertam hanc totam disputandi rationem reddiderunt, quorum in numero illos ne ponam quidem, qui, ut Eschenburgius, unumquodque Poeseos genus ex eo, quod Plerumque fiat, desinientes, non videntur quidquam ad phi-Iosophicam harum rerum investigationem voluisse coniribuere. Quodsi in hac tanta sententiarum multitudine ac discrepantia veri inveniendi aliqua spes est, ea magnoΡere Vereor ne addendo, detrahendo, corrigendo minuatur potius, quam crescat. Νam quum in iis maxime rebus erratum fuerit, quae totius disceptationis fundamenta sunt, non videmur aliter ad veri scientiam pervenire posse, quam si reliciis omnibus, quae antea in hoc genere viri docti disputarunt, de integro rem ordiri conemur. Est igitur ab notione poeseos incipie
dum, e qua tamquam ex fonte suo, principales necessariaeque Poeseos partes Omnes hauriri debent. Ea autem quum duas res contineat, alteram, qua in pulcris artibus poesis numeretur, alteram, in qua usus cernatur et vis artis duas habebimus dividendae poeseos caussas, unam, quae ad tractationis, alteram, quae ad argumentorum diversitates spectet. Quarum posteriorem primo loco pervestigabimus, PrοΡterea quod convenientius videtur, prius, quid tractare possint Ροeiae, quam, id ipsum quomodo tractandum sit, cognoscere. Postquam autem hanc utramque rem absolveriinus, de non
nullis earum divisionum disseremus, quae aliunde, quam ex
33쪽
ipsa poeseos natura petitae sunt; non quo supplere velimus, quae antea omitti debuerint, sed partim ut errores eorum, qui istis divisionibus male usi sunt, consutemus, partim ut veram earum dignitatem atque utilitatem Ostendamus. In qua omni disputatione si qui sorte sunt, qui arrogantiae cuiadam et fastidio tribuant, quod confidentius omnia et sine e
cusationum capiationibus dixerim, eos vehementer rogo, ut sibi persuadeant, me non eam iuvenilistarumque exercitati ingenii vim esse credere, ut nihil erraverim, sed haec tamen scripturum non fuisse, nisi Vera putarem. Nam ne homini quidem adolescenti eam in philosophia adhibendam esse modestiam arbitror, ut videri sibi omnia dicat, sed eam, quae est, non videtur, modestia, ut aequo animo ferat, si id, quod tamquam certissimum proposuerit, ab aliis refutetur, et veri, quod illi invenerint, eumdem ducat honorem esse, ac si suo erutum esset studio.
Omnia, quae arte seri dicuntur e sine aliquo, cuius
cauma c' arata sint, iudicantur. Qui si certus quidam et Verus finis est mechanica arte tacta dicuntur; quo vocabulo patet hic non tantum eas artes intelligi, quae mathema
ticorum regulas et manuum operam exigunt, sed omnes a
tes, in quibus, quid sit illud, quod enicere artifex debeat,
clarum definitumque euhsm absque ceris fine speciem tamen consilii cuiusdam prae se serunt, pulcrarum artium οPer V cantur. In hoc ipso enim pulcritudinis natura posita est, quod non certi cuiusdam finis cogitatione, sed quadam tantummodo specie consilii, quae animi viribus exercitandis accommodata est, iudicatur. Nam voluptas quidem illa, quae ex ulcritudine percipitur, non potest pro sine haberi, qui Pulcra arte obtineatur. Etenim quia pulcrum aliquid esse non ex voluptate cognoscitur, quae demum Perspecta PQ-critudine Iocum habet, tantum abest, ut voluptatis cogitatio artificem, quid pulcrum sit, docere queat, ut, nisi Persecto opere, ne cogitari quidem ulla voluptas possii Distinguun-
34쪽
tur autem pulcrae artes materia, in qua ista consilii cuiusdam species exprimatur. Quarum ei, quae in cogitati num ama et congruente compositione versatur, a dicendo Germani, nescio an male nomen fecerunt. Nam quum duplex sit illa ars, prout aut unice pulcritudine censetur, aut praeter hanc etiam ad utilitatem spectat, primum genus Poe- sin alterum eloquentiam UΡellarunt. Quodsi commune nomen quaerebant, quo utrumque genus ad pulcrae artes referretur, o eos vocabulum adhibendum erat, quippe haec ipsa continens, quibus quaevis dicendi ratio in pulcrae ariis operibus numerari queati Oratoris enim ars eatenus tantum ad pulcras artes pertinet, quatenus sola pulcrit dine aestimatur, quae Ρο eos est natura; ubi autem Persua idendi consilium, argumentorumque vis et Pondus specta tur in illarum numero artium Ponenda est, quae certi cuiusdam finis cogitationem requirunt. Itaque qui Poetae et
oratoris artem unius cuiusdam pulcrae artis nomine ο- Plectuntur, Pariter in generis definitione videntur errare, et divisionem male instituisse. am et pulcrae artis vocabu-
Ium latiore, quam licet, significatu sumunt, eloquentiam eo reserentes, et poesi tum a maiore illa arte, quae nihil aliud quam ipsa poesis est, distinguunt, tum ab eloque tia, quae poesis est alii arti adhaerens, lane diversam
quamdam artem esse existimant. Quamobrem rectius videmur ita statuere, eam deiulcris artibus, quae cogitationum apta compositione continetur, poesim se, eamque, quum orationi certum quemdam finem habenti adiungitur, eloquentiam vocari. Igitur eloquentia per se non est in pulcris artibus numeranda, sed omnis rhetorum disciplina additamenium erit illius, quae de poesi agit, disputationis, neque aliam vim habebit, nisi ut usum poeseos in ea oratione, qua veritas explicatur, demonstret.
m. Divisio poeseos ex argum sis.
In poeseos autem generibus investigandis duas res, ut supra dictum est, spectare conueuit, materiam artis, quae
35쪽
cogitationes sunt, et formam. Ac cogitationum quidem dive sitates, quas perspicuitatis caussa primo loco pertractabimus, quum ab experientia, quae tum rerum inexhausta multitudine, tum notarum coniunctissima amnitate animum obruit atque confundit, sumi nequeant, ad ipsum animum hominis cogitantis redeundum est, atque inde, quomodo aliquid, quidquid
illud sit, cogitatione persequatur, cognoscendum. Noni test autem hic alia cogitationum compositionis discrepantia cogitari, quam haec, quod aut per se et necessario C haerent, aut animi libere vagantis arbitrio iunguntur. Nam quum neque leges cogitandi, quas ubique observari necesse est, spectare hic liceat, neque rerum tractandarum dive sitates, quae ab experientia petendae sunt, eo trahi debeant, sola necessitatis ratio, qua inter se iunciae sint cogitationes, ad aliquod discrimen constituendum relicta est. Ea autem hoc iudicatur, quod ea, quae quis oratione exponit, aut illa ipsa re, quam tractat, continentur, aut ipsius dicentis opinione rerum similitudines, ruinquitatesque captantis,
nectuntur. Philosophorum sermone altera subiectiva, altera obiectiva cogitationum coniunctio diceretur. Inde duo genera oeseos nascuntur, alterum, quod ex rei alicuius Partiumque eius enarratione constat, alterum, in quo Poeta,
nullis argumenti finibus inclusus, libere, quidquid videatur, arripit componitque. Quorum postremum lyricaelo eos nomine appellabimus, cuius ab iis tantum corrupta est signia sicatio, qui falsa desinitione decepti aliena et peregrina illuc retulerunt. Alterum genus nisi quis ab re alicuius expositione, exegeticum nominare Velit, picum vocari suaserim, sive ab heroici carminis dignitate, sive quod hoc, c ut argumentum potius, quam tractationis ratio defrugnari videatur. Hac divisione alia nititur divisio, quae quidem ad eam tantum, quam epicam poesin diximus, pertinet. Nam quum in lyricis carminibus cogitationum coniuncti plane libera, nullisque omnino legibus adstricta sit, ex hac certe nullae ducentur notae, quibus in aliquas partes dividi queat Epicavero poesis quum necessariam quamdam ipsiusque argumenti natura definitam cogitationum cohaerentiam contineat,
36쪽
GENERIBUS. 2 sane quaeri potest, quot et quibus modis fiat ista copulatio.
Cuius rei explicationem categoriae relationis Praebebunt, quibus omnis notionum coniungendarum ratio descriptam Ex iis autem intestigimus, quae rerum praedicata a Philosophis appellantur, aut ut accidentia substantia i
haerere, aut ut effectus e caussis suis derivari, aut uisa te mutuo nexu sese sustentare. Atque orationis quidem ea ratio, qua rerum notae, ut a cidentia substantiae, rebus
adhaerentes enumerantur, descriptio dicitur; illa porro, qua
caussaTum quarumdam effecta evonuntur, narratio Voc
tuae tertia denique, qua omnium partium, quibus aliqua
res constat, cohaerentia explicatur, doctrinae nomen habeti numquodque horum generum orationis unam e tribus ania
in facultatibus sibi propriam, qua regatur, Vindicat ac descriptio quidem phantasiam, quod omnia, quae Oeta
refert, ipso rei alicuius contuitu suppeditantur narratiori tessectum, quia, etsi necessario effecta cum caussis cohae-xent, in ipsis tamen caussis non insunt, sed mentis complexione adiunguntur doctrina denique rationem, cuius ossicium est Principia Ponere, quae rerum multitudine in unum coniungenda singularum partium cognitioni inserviant. Pomta igitur, qui ea tantum, quae in carminum suorum W-gumentis reperiuntur, exponunt, aut describere aliquid, aut facta narrare, aut rerum mutuam coniunctionem iri
cipiis quibusdam coli ere necesse est. Itaque tria Piacae o eo genera sunt, diagraphicum, legeticum, et didacticum. Haec ne pravo usu ad satias quasdam opiniones desse ciantur, operae retium videtur explicationis gratia quae clam addere. Ac primum nequaquam ista epica Ροeseosde1initione id effectum est, ut isticis poetis describendo, in rando, docendo interdictum sit. Immo nihil est harum rerum, qui frequentissime in Iuricis carminibus inveniatur. Verum si consilium istici et epici poetae rationemque tractationis consideramus, nulla disiicultate alterum ab altero licet distinguere Lyrici enim poetae non rerum Plenam cognitionem curant, sed raptim, ut quidque idoneum videtur, decerpunt, et descriptiones, narrationes, demonstrationes non
37쪽
ipsarum caussa, sed aut aliam aliquam rem, aut suum quemdam sensum cupiditatemve respicientes, adhibent. Atque etiam quum toti in describendo, in narrando, in docendo versantur, facile ex eo cognosci possunt, quod cogitationum
coniungendarum caussas non tam e carminum argumentis, quam suo ex animo sensuque videantur petere. vitis enim
modis rerum notae colligi, argumentationesque et narrati ne quoque instituti sunt, si quis suae libidini, quam rerum conditionibus, obtemperare malit. Id si qui sorte sunt, qui exempla requirant, nescio an nequeat sortius comprobari, quam illo carmine, quod in cantico Salomonis legitur, capite quinto, inde a versu decimo usque ad sinem. Ibi puella amatorem suum describens non is ut cognosci possit, emcere studet, quod rogata tamen erat, sed amore adducta, suae cupiditatis in omni descriptione signa exprimit. Deinde ne hoc quidem turicae et epicae poeseos disiunctione firmari voluimus, in epicam poesi nihil e lyrica transferri posse. Ac sane in epicis quoque carminibus haud raro bricorum munere funguntur Oetae. Quae quidem res nihil plane obstat, quominus statim unum genus ab altero liceat distinguere. Nam, ut paullo ante dictum est, pica Poesis eo continetur, quod unice rerum plenam cogniti
nem spectat ivrica, quod poetae libidine hic illic aliquid
arripientis regitur. Sic Homerus quum alibi saepius, tum in utriusque carminis principio et ubicumque Musas invocat,bricus Oeta est, quamquam quis dubitet, quin is unus omnium pos facere plane sciverit Aliter Ossianus, qui, aeque lyrica et epica poesi excellens, utrumque gemis ubiaque miscuit. In quo quis non facillime lyrica ab epicis c. minibus diiudicet, si consilium poetae, aut rem aliquam
narrare olentis, aut narrationes ad suum aliquem sensum
accommodantis, perpenderit Θ Eodem modo quis haesitabit, quo Pindari Argonautica, quo Apollonii reserenda sint pDenique ista lyricae et picae oeseos definitione a sumia non erit difficile, quaedam carminum genera, quae hactenus dubium et incertum fuit quo pertinerent, ad suum quaeque Iocum revocare. Sic cantiones illae, quae facii alicuius narrationein continent, nostri Romanaen et Balli
38쪽
GENERIB v S. den vocant inter turica carmina vulgo numerantur, ropterea quod bricam poesin tribus partibus absolvi, odis, cantionibus, et elegiis vulgo existimatur, quo nihil perversius cogitari potest. Ostra quidem si vera est sententia, dubiis tari nequit, quin ista carmina ad picum genus, in eoque ad legeticam poes tertineant. Contra fabellae Aesopiacae et universa epigrammatum, quae nunc Vocantur, ratiobrica poesos partes sunt, quipΡ nullam rem ipsius rei
caussa, sed ut aliquo reseratur, inponentes. Quae autem Graeci, aculeum non requirentes epigrammata nominant,
lyrica pariter atque epica sunt. Eodem modo ea, quae aia legorica carmina appellantur, hoc ipso, quod allegorica sunt, nusquam Possunt referri, sed si rem spectes, quam imaginibus involutam continent, aut lyrico generi adnumerari debent, aut epica Ροeseos partibus, diagraphico die-getico, et didactico, e quo nias atque Odyssea essent, si
quorumdam grammaticorum somnia sequeremur. IV. Divisiones poessos e forma, ac primum e forma mutabili et immutabili.
Posteaquam de materia poeseos explicatum est, sermae ratio, ropter quam series aliqua cogitationum in pulcrae artis peribus numeretur, est investiganda. Quae quum unice in pulcritudine posita sit, ex eo, quod pulcrum discatur, reliquas petere oportebit Ροeseos diversitates. Ac pulcritudinis vocabulo non id solum, quod sublimitati ο ponitur, sed quod huic utrique rei commune est, intelligimus, illam alteram pulcritudinis partem formositatis nomine appellantes. Quodsi ea, quae Κantius de formositate et sublimitate diisputavit, diligenter inter ea comparamus, hoc nobis videmur colligere, sublimia pariter ac formosa ita esse comparata, ut tamquam ad finem aliquem reserenda sint, etsi, quo reserantur, nihil est apto quodam Iusu mentis ires exerceant. Quae postea, ubi de formositate ac sublimitate dicendum erit, longius erunt persequenda. unc quidem
illam rerum conditionis ad finem aliquem, qui vere nullus finis
39쪽
go D E OES EOS est, comparationem, Latine finalitatem sorinalem dixeris
antequam eius partes spectemus, alia quadam ratione considerabimus. Est erum illa finalitas aut necessaria quaedam et
immutabilis, aut mutabilis ac fortuita. Quod primo quidem adspectu salsumideri necesse est, quia, ubi, qui sit iste finis, ad quem aliquid referatur, indicare non licet, diiudicari non potest, necessariumne sit, quod ei consequendo factum ex stimetur, an fortuitum. Ac sane ipsa per se pulcritudo nihili continet, quo immutabilis iudicari queat, sed id, si quidquam usquam est, aliunde est petendum. Itaque tum demum, cessaria et immutabilis dici pulcritudinis ratio potest, quum eadem larina, qua pulcritudo nititur, simul vero aliquo sine
aestimatur. Id autem dupliciter sit, aut quum verus iste finis certus quidam desinitusque est, aut quum forma rei ex incerto quidem, at omnino tamen vero aliquo sine pendet. Ad priorem casum illa, quam fixam adhaerentemque formositatem Mntius vocat, pertinet quae si humana arte facta est, rem, cui adhaeret, a pulcrarum quidem artium ope mbus excludit, ut eloquentiam architecturamque Altera Veroratio in quibus artium operibus observatur, ea nihilominus pulcrarum effecta artium sunt, propterea quod quum certo quodam fine careat, non impedit, quominus solam pulcri tudinem spectent artifices Censetur autem illi aequabili
omnium partium proportione, Graeci συμμετρίαν, nostri Regelmassigkei vocant) quae quamquam certum finem Perse nussum habet, cogitari tamen nequit, nisi ita, ut omnino ad verum aliquem finem, quicumque ille sit, reseratur. Nitiatur enim haec aequabilitas regula quadam, quae formae rationem describat, ob eamque rem non pulcritudine, sed persectisne iudicatur. Haec regula quia absque cerio quodam fine observatur, in ipsis rerum formis eluceat necesse est, quod non potest aliter fieri, nisi ita, ut quaeque pars alteri normam praebeat, quod ipsum summetria vocatur. Cuius qui finis, quae caussa sit, scire, ad formae quidem Perfectionem iudicandam non est opus, ut in illis formis, quae symmetrica proportione carent. Quae autem ex hac sormae aequabilitate et inaequabilitate ducitur carininum divisio, ea licet ex ipsa notione PO
40쪽
GENERIBUS. Iseos derivari non possit, tamen ne in illarum quidem numero ponenda est, quas sola experientia suppeditat. Illae enim in eo, quod naturam Ροeseos continet, nihil mutant, atque idcirco, ubi de hac sola agitur, omitti debenti Quod quum
plane contrarium sit in aequabilitate illa, patet, eam non potuisse raeteriri. Neque enim recte disputari de oesi potere, nisi id ipsum, in quo eius natura cernitur, quas mutationes admittat, explanatum fuerit. Atque ex illa aequabilis et inaequabilis pulcritudinis disserentia quaedam Ροeseos divisio nascitur, quae propter ii gens momentum semper animadversa, Propter dissicultatem vero nondum plane explicata fui Nam quae carmina cantionum nomine appellantur, ea sunt, in quibus aequabilitate illa, quam diximus, pulcritudo regitur. In quo gener Ρο seos illustrando qui illud quadam laetitiae et hilaritatis expres sione, omnem sublimitatem seiungentes, contineri statuunt, Plane nihil ad eius cognitionem existimandi sunt contribuisse Ista res enim ut omnino apta dignaque sit ad aliquam Poe-seos divisionem faciendam, certe in iis carminibus, quae
omnium sensu cantiones putantur, neque unice nec nec A
rio reperitur. Propius veritatem illi accesserunt, qui aequabili aliqua animi affectione exprimenda cantiones a caetera carminum multitudine differre arbitrantur. Qui quamvis veram discriminis caussam non tetigerunt, nam ex eorum sententia multa carmina ad hoc genus pertinerent, quae ne in cantiones esse sibi Ρersuaserit non tamen plane ere runt, quia istam assectionis aequabilitatem e totius formao apta proportione et comparatione oriri necesse est. Hae autem sola cantionum naturam contineri unusquisque vel e sensu suo Vel ex eorum, qui cantiones faciunt, consilio
colligere potest. Nam illa quidem carmina, in quibusio tae assectio omnibus legibus, nisi quas argumentum Praescribit, soluta est, nemo ad cantiones retulerit, quippe Denis quibusdam cohiberi in hoc genere eius libidinem postulans. Quae quum argumenti ratio, quod in cantionibus a que epicum ac bricum eqse solet, iniicere Poetae nullatos in qua alia re, nisi ipsius formae quadam aequabili com-