Pastorum concionatorumque instructiones, ad concionandum, confessionisque & eucharistiae sacramenta ministrandum vtilissimae. Ab illustriss. ... Carolo Borromaeo, ... iampridem ad suae diocesis, & prouinciae vsum editae nunc autem ex ecclesiae Mediol

141쪽

iat eo N cION ATOR UMDedecoro. PRiΜ o totam concionem accommoda . bit conesonator ad ingenium, coditi . n emque hominum, apud quos concion

Conciona- turus est Nihil enim ineptius,&absurdius wx lQςQiis dici,fingine potest, quam, si in pauperri mo pNo,apud rusticos,fame, frigo'qua suo. t. cons CCtos, ita concionatur, Ut opiparas epulas, splendidissimas vestes, auro, a gento intextas, quas homines indigeam tissimi ne somniarunt quidem, perpetuo

invehatur.

Concionaturo igitur ii aec erunt cogita da omnia,non fossim scilicet auditorii si tus,sed etiam locus,tempus,res, de qua dicturus est,& 'exsonae stare auctoritas,& vittgenus,Vt te,decore,conuenicter,& cuna dignitate concionetur. Itaque,quae inuoluta,Vt commonuimus,

quique explicatu difficilia sunt;de ijsapud

rudes nullam concionem institueta nec V

ro Graecae,Hebraicae,Chaldaicae, Syrae iust dictionis vim,quando cum ijsdem aget, interpretari studebit. At coir . si ad eruditissimam quamq rexplicationem apti sunt,qui audiunt, nullum genus praetermittet disertae interprestationis,quam ipse recte norit. Sed quando non aequalis est omniu con. ivitio ut diximus, non idem vitae modus: ri cera

142쪽

Concionis argumentum no dissimilexit a statu eorum qui audiunt . Et Vero Ioemadmodum ab audientium conditio-ic discrepare non debet: ita talem etiam disse conuenit,qualem eorum mores requicunt. Mendaces Cretenses, malae bestiae, ventres pigri,inquit sanctus Paulus: omnis Porro Obiurgatio,Vel acerrima, ad eorum emendationem adhibenda fuit. Duri cer

'biurgandi sunt.& trictandi

initius,qui in Peltirera Vivendi conbuetu-tii, quem

dine non persistunt. Hoc docet idem san- modu coactissimus Pontifex Gregorius exeplo galli ciona xqui,Vt media nocte, in arctissimo nominu inito,rauce quodammodo canit, deinde sib auroram silauius cantu emittit:ita concionator homines, . in peccatorum quasi somno grauisiime dormientes, obiurga tionibus acribus excitet: cum iis Vero, qui in via virtutis tamquam vigilantiores facti su it, cohortationum suauitate alliciat ad omnem in recte sancteque agendo pro gressionem. Neque praeterea concio diuersa erit ab

Euanseli),quod eo die a populo auditum est,historia:quet si subministrat genus con-

cionandi de poenitentia , non aliud concionator stimet,quod nul l modo conu

niat cum illius dies Euagelica lectione:nisi aliquando axe proposita digrediendi m

ut teriam.

143쪽

r o coNc IONATORUM teriam aliquis locus, aut occasio praebeat 'De elacutione concionat 0ris.

Eucum omnem supiat. Imperite multitudinis consuetudinem Ioquendi ne sequatur: im in ea sint multa absurda, multaque indigna concionantis

grauitate

Dicendi forma Vtatur,cuiperariem,axque exercitationem par esse positi. Verba antiqua,& peregrina fugiat. Fati,sortunae,infortunii nomina, aliam Hseneris abEcclesiae usu iampride explosa,omnino cauebit.

Epithetorum item nimiu usum,&po ticum dicendi genus ne consectetur.i . UAnicularum non adhibeat prouerbi Inflata oratione ne Utatur,sed graui. Exordiatur moderato , & temperato dicendi genere: in quo exordio vitentur similitudines,prisertim poetico more ex

Vocabulorum frequentem 'nonymia omnino caueat: nisi cum Vnum altero si nificantius,aut magis proprium fuerit. Metaphoras, similitudines, & exempla a rebus maxime notis,& insignibus sumat: nam deiicit maiestatem orationis,qui a re bus

144쪽

biis humilibus similitudines frequenter

trahit.

Vim illam dicendi vehementem, & cOeitatam ne affectet importune:sed iis praeparationis viis, quae supra commonstratru1unt,ad eam spiritus sancti ope,atque auxilio,feratur,ut auditoribus prosit. . Eiusdem rei repetitionem vitet,quoniam olesta est,&affectum restinguit. ι Cum de peccatis,ad luxuria pertinentia bus,agit,cautioncm adhibeat, ne imprudens in obscoena Verba incidat. Et videat in primis,ne loquendo turpes e0gitationes iniiciat. Exclamationes videat, quo loco adlii beat:ac raro quidem certe. Adulationis verba omnino fugiat, chinde maΥstratibus,aut apud eos Verba facit. Ambitiosii in dicendi genus caueat. Splendidos titulos, & nomina adiuncta illustria,ut, serenissimus David, planὶ re-hciet. , Honorifica tamen, breuique praefati ne eos viros excipiet, quorum exempla proponit ad imitationem:iJquod aliquos antiquos Patres, praesertim Gregorit1Ν

etianaenum,sacere anti aduertimus.

Verba ecclesiastica,& si minus eleganti habent, ne dicere recuset: at prophana,

aeotia repudiet Omnino.

145쪽

Apostolos,martyres,virtines, consessi, a es,& qui Wlesti gloria perfruuntur,sancti nomine semper appellet. Dictionem vitet,quae indignationem, fastidium parit, praesertim cum de incom modis suis loquitur. Attentionem cum petit, ne arroganter faciatineue se magna diei urum,& din ira bilia polliceatur. VNe ambiguMoquatur, ut eadem oratiis Varium sensum possit afferre. . o Ne cocisὸ item,ut auditores incerti sint; & animo pendeant.

Ne obscure, ut dictum facile percipi no

De voce, ct corporis motu. .

DE pronunciatione, gestu, actione, ab i antiquis rhetoribus permulta tradita stant,quae exquisito quodam studio perin de consectari,quasi in ijs ipsis bene conci handi sinis pontus sit, hoc longe alienuni

esse debet a concionatore verbi Dei: cum ij praesertim motus corpo ris aliquos commonstrarint,no modo leues,pueriles, se plane histrionicos, ob eamque rem indignos&persena concionantis,& auctoritate

suggesti: qui locus grauissimi is est . Quae igitur de toto illo genere isti praeceperuti eorum tantum,quae ad grauitatis, decoria que laudem insignia sunt,delectum quendam

146쪽

n contionatore haberi contientes' est, liquid etiam adiumenti inde sibi coni et ad fidelium animos insammandos io rei,de qua concionem instituit. ocem igitur,& actionem ita temperarocionator conabitur,Vt no ex arte pete ed verE,& ex natura dicere Videatur. - ro rerum,quas d icit, varietate , Voce,& fu vario uti studebiti: ne sorte reS me- .ches , aut etiam sortasse leues magna tentione tractet: quasi sola Voce, &.

MVesit persuadere: aut vero quae ma unt imminuat: auii cuidam recitanti ius, quam ex ai mo dicenti similis viv

taillud vitium quoque cavebit,ne Uno is siqno,tota constet oratio; quod satie in parit Q. ' quomodo ocis mollitiem, Vel suauitatem quan- concion a, magnitudinem item ne affectet,nea in quovis genere nimiam contentio

t nimiam tarditatem,quasi verba dissi inueniens;ita nimiam celeritate fugiati. mim proficit oratio ita effusa; sed quasinos auditorii praetervolat: itaque pro im opportunitate, nunc tarde, nEncriter eloquatur. rmoram Vocem in exordio, magnamat; haec edim,&modestum exordium , .

esse

147쪽

dae nocet.

In aliis sortasse imitandis,prudentia ad

hibeat,ne vel leuia quaeda,aut etiam viti se imitetur,aut ea,quae cum alij coueniant, a se tamen alien a sunt. In gestu,&corporis motu tantum item faciat,quantum naturarerii patitur: quod vel ex eo discere potest,si aliquos redi e n tura tantum pronunciantes, in communi consucitidine obseruet. Ita neque codem gestu semper tetur: neque manu eodem modo composita;ne que uno brachio tantum ; neque eodem motu corporis, & eadem vultus moder

tione.

Non importunὸ suggestum palmis se

riat,sed cum rei magnitudo poscit. Non perstaggestum quasi volitabit, nucex hoc,nunc ex illo angu lo prosiliens. Non quasi exsuggesto mediu corpus a mittet;aut aliis multis moribus victur,qui aut deformes sunt,aut digladiantis potiusquam dicentis esse videntur. Haec omnia facile cavebit,si Christianam modestiamo grauitatem praedicatoris no obliuiscetur: nihilque audebit, quod sopra Vires,artem,& exercitationem sua esse suspicetur; quodque ex concepto affectu non proficiscatur.

148쪽

Sed ut distinctius de pronuntiatione prae myll

icribatur, quae in voce, & corporis motu versantur, haec concionator teneat. v concio In exordio vocem sedatam adhibeat, & bu, coelo- quotidiano sermoni proXimam. nator Vta In narratione Vocis varietate utatur, ut debeat.

quo quidque pacto gestum sit, ita narrare videatur: es enim strenue gestae, Vocis celeritate,quae Vero dignitatem habent, plenis saucibus, &sedatissima voce narrandae sint.1n cohortatione, quae in epilogo cocto nis fit, primo voce Vtatur attenuatissima, quae sit faucibus contractis:deinde clamo re leni, no obstrepero:mox seno aequ'abili ac postremo,Voce celeri. In conquestione item, quae pars etiam epilogi est,uocem adhibeat depressam,crebra interualla,longa spatia,& magnas commutationes. In corporis statu,& motu haec caueat. Ne in luggestu unquam corpore innita- Quia intur:sed rectus stet,aut sedeat. l corporis Ne deiecto,ne supino,ne preduro,ne in latus inclinato capite sit,sed plane recto. uti,ndui-ὼNe si1percilia contrahat, ne diducat, ne remittatii Ne nares corruget,ne moueat,ne instet,

ne digito diducat ; ne plena manu resupia

net.

149쪽

Ne mentum pectori assigat. Ne humeros attollat,ne rursiis cotrahat Ne brachium, tamquam gladiator immoderate proiiciat. Ne laeuam manum iactet, nisi raro, & in maximo concionis aestu. Ne manum supra oculos tollat , ne demittat infra pectus. Ne digitorum gestum indecorum adlis beat,sed decentem,nempe in principsis i nem,& in Utramque partem modice prolatum,in narrando paulo productiorem, in 'reprehendendo acrem,& instantem. Ne argutiis digitorum utatur. Ne semur feria nisi raro, cum indignationem mouere studet.

Ne pedibus supplodat, nisi opportunE

in summa contentione. Ne tussiat,ne expuat crebro, nisi necessitate coactuS. Ne in eloquendo per nares maiore spi ritus partem effundat. - . Ne crebro anhelitu iumenta imitari via deatur,onere Iaborantia.

Haec atque adeo alia,ut fugiat, in consultum adhibeat praedicationis usu peritos.

150쪽

ninandi ratiqnem conti1 inises, primum quidem ab I rismo ac Reuerendissimo Cardinale Iorromaeo insitioramgratiam Italice con scripti,nunc vero a Religiosis,doctisque viris latine redditi. T Confessarii poenitentiae fa cramentum administrent,eo cum fructu, qui maximus eL se possit; is vero in sinceravi - emendatione positus est; neue in tanti ponderis n egotio cu propriae

conscientiae inmmo onere conuenientem

non adhibuisse diligentiam videantur id quoa iummopere timendum est multis,

ne scilicet in grauem reprchensionem in . id erit eorum industria,cum de tanto nu-nero confitentium, tam exiguam emen lationem videamus in iis qui toties,& tam aultis ab hinc annis hoc sacramentum freu Cntarunt praeceptiones, S admonitio-Cs n ostras omnes iam pridem diuersis te oribus hac de re datas in Vnum contu mus , atque alias quasdam iis adiunxi Lis , Quas in hunc finem utiles &neces. ias esse sumus arbitrati. Quamobrem

v viscera misericordiae D. N. IESU Κ a Christi