장음표시 사용
221쪽
I. Per arbitros, dc transastiones lites tolluntur.
III. Arbiter vel necessarius, vel voluntarius.
1P. Quibus in rebus. necessarii arbitri assumantur V. Arhitri voluntarii nullam .habent iurisdictionem. NI. Sententia ab aib tro lata quam, vim habeat vII. Qui arbitri esse possint λVIII. Unus ne, an plures arbitri
care debeant, & quid agendum . si inter se dissentiani ΘX. Quando a: bitri cogendi ad f rendum iudi cnim ξXI. Quomodo ab albitris audicandum λXII. Quae caiisae reiiciant arbitrium ΘXIsI. Arbitri iudicium. ad boni viri arbitrium quando redigatur XIV. Quis arbitrii execiitionem decernat 3Xvia Quomodo exspirent arbitria E
Forensem strepitum, longasque, ac periculosas
judiciorum ambages. declinaturi. non raro Contro- Versias omnes arbitrorum fidei dijudicandas comis mittimus , aut initis mutuo Consensu pactis, α transactionibus sedamus, atque Componimus. Ita
que posteaquain de judiciis actum est, aliqua etiam. de arbitris, & aliqua item de pactis,& transacti
'nibus addenda sunt . . ' ν6. II. Arbiter in libris juris civilis saepe est judeX a Praetore datus IJ; sed tamen distinguitur ab eo, quem proprie judicem appellaim S. 2) . Qui tonae fidei judiciis datut , arbiter; qui stricti
juris, iudex est: uterque constituitur a Magistratu, qui dati ab se judicis, aut arbitris sententiam eXequitur 3 . Nobis hoc loco arbiter est judex ad Cognoscendam , finiendam que Controversiam litigantium voluntate constitutus, sive id ipsi legis: imperio secerint L sive sponte Sua q)..
222쪽
de Verb. signi c. v. Arbiteria Arbiter ab eo distinguitur, quem nos arbitrat rem vocamus, quod quidem vocabulum Ius Civile ignoravit , rem tamen ipsam recte novit. Arbitrator autem dicitur, qui sine ulla judicii forma ex aequo,& bono lites suo consilio, & auctoritate studet componere. IV. I g. Recepisse 1. de Reeept. qur arbitr. recepi. vel conventiones, aliaque ad finem bonum perducit, adhibeturqae in Coatractibus, ut rerum pretia, mercedem operarum , tu Crum , aut damnum, ceteraque similia boni viri arbitrio constituat leg. 7o g. Gener. f. de jur. dot. Ieg. 76 77 7 79 1s Pro socio, g. I Inst. de Locat. , g. E P., 2 Inst. de IS. uin cod. de Contrahen. empl. Conser Cui ciuin in I. A quast. Pauli Ieg. 77 opp. tom. y col. 966 seq.
- f. III Nam alii sunt arbitri quos ipsi qui-
dom litigantes sumunt, sed legis jussu; & alii sunt, quos ipsi suo arbitrio, ac libera voluntate cosstituunt , & hi voluntarii, illi vero neces insiappellantur 1 . Arbitri necessarii veri judices sunt, quoniam dantur a Iege, vel Principe, vel Magistratu, qui eos eligere cogunt: ideoque habent jurisdictionem , eorumque sententia vim aCCispit rei judicatae ., ab eaque appollatur ca). Retu
Dent tamen nomen arbitrorum, quoniam mutuo 'partium Consensu eliguntur, ut arbiter pro socio
i) Arbitri libera litigantium voluntate electi proprie compromissarii, legis autem imperio constituti juris arbitri dicuntur. Atque hi quidem originem ducunt a judicibus, qui olis dabantur in negotiis bonae sidci partium voluntate electi ter. II de Iudic., qui ex aequo, & bono arbitrari de lite poterant, & quorum in Iure Romano Saepe mentio est Ieg. 7 Τ. de Negot. gest. leg. I Is dam I. dotat. Ieg. 47 F. Famit. eresse. Quin etiam hi da-
223쪽
224bantur ad articulos incidentes definiendos, veluti ad probandos fideiussores, a quibus etiam appellari poterat, cum instar judicum pedaneorum essent leg. 1. Qui sa
g. IV. Plura autem negocia sunt, quae leges ab his arbitris expediri volunt. Ita jure civili si delegati judices suspecti habeantur, eligendi sunt 'arbitri, qui ipsam principem causam dijudicent cr): itemque jure canonico Cum judiceς super revoca Tione Li terarum Apostolicarum inter se non Conissaentioni cu), aut cum datus judeX suspectus est arbitri constituuntur 3b. In Africana Ecclesia Eligi debebant arbitri, qui noscerent appellationes a sententia synodi provincialis ): & nunc jure
municipali quarumdam regionum sancitum est, utaeorum, qui inter se Certo cognationis gradu conis avnguntur, lites arbitrorum judicio Committantu si Leg. Is eod. de Iudic. Σ3 CU. II de Ossic. π potest. delegat. , in 6. 3ὶ Cap. 39 de Osc. N potest. deleg. C. I de r serim. , C. 4 I g. 2, π C. 6 I de Appellit., C. de
n. 96 eod. African. apud Dionysium Exiguum. in Biblioth. t. I p. 382-
g. U. Arbitri voIuntarii nullam habent justisdictionem, sed tantum notionem , nec proprie judices sunt, quos privatorum Consensus sacere non potest IJ, sed tantum ex compromisso judicis partes suscipiunt ca . Compromissum est COR ventio , qua litigantes controversiam aliciijus judicio
224쪽
aas subiiciunt, spondentque, se arbitri sententiae pari tu ros 3 . Accepta ab arbitro conventio receptum dicitur 4 . Hoc autem promittunt litigantes vel
mutua stipulatione, vel nudo pacto, & interdum etiam pro eorum arbitrio adjecta poena, per quam ipsi firmiori vinculo obstringuntur . . i) L. 3 eod. de Iurisd.
g. VI. Antiquo jura etiam jurisjurandi religione Compromittentes suam obligabant fidem; tum id vetuit Iustinianus IJ ; sed jure canonico recte emittitur jusjurandum , & emissum valet ca). Cum Compromisso adjecta poena est, quae . adjicitur, &omittitur arbitrio litigantium ca) , tum civili, tum canonico jure locus est petitioni poenae, non exceptioni rei judicatae, quam arbitrium minime parit 4); cum poena est omissa , incerti actio a jure civili comparata est Iustiniani lege s . Si
Pactum sine poena est arbitri sententia stari, & Iiis tigantes aut sententiam sAbscripserint, aut decem dierum silentio confirmaverint, reo pacti exceptio,
actori in factum actio conceditur 6 . Sed hodie sublatis jam civilis juris subtilitatibus, quodvis Com
promissum , etiam nudo pacto initum, actionem,& exceptionem parit. Nam passim recepta sentenistia est, etiam ex nudo pacto actionem , & exceptionem oriri; sive id ex iure canonico , aut potius eX ejus interpretatione in mores traductum 1 u rit, sive quod labentibus annis grave , & absu dum visum fuerit, etiam in nudis hactis fidem
225쪽
f. VII. Omnes, qui judices, ii ferme arbitri
esse possunt, sive sint privati homines, . sive magistratus f . judicesve ordinarii, aut delegati a . Quin etiam ab hoc ossicio non repelluntur insa mes , ct libertini 3), filii quoque causam patris Cognoscere non prohibentur 4 . Haud tamen arbitri constitui possunt servi , pupilli, furiosi ,. a mentes , ct similes 5 ; minores annis viginti 6 , itemque ex jure civili mulieres ); quamquam eis jus canonicum arbitrium permittat, Si lege, . aut moribus ordinariam habeant jurisdictionem c8 .Laici quoque in rebus spiritualibus arbitri esse nequeunt 9 , nisi cum Episcopi auctoritate Clericis sint adjuncti, aut jussi a Summo Pontifice
arbitrium susceperint 3M; denique excominuni -- Cati vitandi, quorum societatem refugimus, arbitri munere fungi non possuut. i) L. 3 er f. de Reeept. arbitν. qui arbitr.
i) Inq iit Ulpia rus in let. 9 Is eod. non pome iudicem arbitrium recipi re ejus rei, de qua judex est. Sed ei, ili juri a Catonico derogatum plerique Sentiunt . Ut ut sit, certe jure Ca onico tum ordinarii, tum delegati iudices arbitri esse possunt, uti patet Qx C. y 'Io de Arbitris, cr G. I . de Prasumpi.
226쪽
Pandent. lib. 4 tit. 8 num. 7. 7 L. ulti eod. de Recepi. π arbitr. 8ὶ Cap. 4 de Arbitr. Cujus historiam tradit Maniatique Annal. Cisterciens. tom. 3 an. 2O4 c. s. Conseretiam Cujaciam Obserυ. lib. I 3 cv. 13 opp. rom. 3.col. 348 ed. cit.
9) C p. 8 da Arbitris . 1 o p. 9 eod VIII. Tam unus, quam plures arbitti Conis 'stitui possunt , iique tum pares, tum impares numero . licet .atius sit impares numero eligere, ut hoc modo , si dissentiant, ratum firmum habeat ut
quod a pluribus definitum fuerit I). Nam scitum
est, quod cum omnium, qui judices dati sunt , Sententiae inter se non conveniunt, litem finit j dictum , quod plures numero ediderunt; Cum autem cuncti sunt opinione discordes , Praesertur sententia ejus qui minorem summam Constituit , suoniam summa minor in majori continetuis ideoque Omnes in eam Consenserunt ca). i) Cap. I iue Arbitris. χ) Cap. I cod. in 6 leg. 31 f. Sι 1. de Re
g. IX. Iure ei vili, cum plures arbitri electi
sunt, omnes conjunctim judicare debent; nisi Cautum nominatim sit, ut uno absente, reliqui nego- Cium expediant 1 . At jure canonico si unus ei latus, nec impeditus adesse nolit, recte praesenteucontroversiam finiunt ca); quod rectissime sauci-
227쪽
2a 3 turn est, ut lites exitum habeant celariorem . quos si duo arbitri constituti sint, iique inter se in jumicando dissentiant, secundum jus civile tertius sumitur in compromisso designatus , sed eo non designato, solvitur Compromissum, quoniam in ho tertio eligendo arbitri dissentire possunt 3 . Sed hodie semper duobus arbitris, quorum est dissimi. te judicium, integrum est tertium, etiam non ΠΟ- minatum , Sumere, qui litem finiat. modo litigantes expresse non contradicant 4ῖ; quod juris canonici disciplinae consentaneum est s .
α) Cap. 1 de Arbitris in s. ε 3ὶ L. iv g. Si in duos F. de Recepi. arbitri
Arbitris dissentientibus posse litigantes a con promisso resilire certum est, cum id eis a lege permit vatur. Itaque si litigantes testationibus suis denuncient , ne rertiuS eligatur, aut ne sententiam dicat, non intelli go, quomodo hic tertius, in quem nunquam litigantes ConSenserunt, arbiter efficiatur ; cum nemo sine partium voluntate satis idoneus. arbiter esse possit. Consule V turri a Pandect. lib. 4 est. 8 n. 13.
i) p. 61 .e Appellat. g. X.. Arbitri judicium sponte suscipiunt quoniam, ut eleganter inquit Ulpianus IJ, haec res libera, ct soluta est, ct extra necessitatem jurisdictionis posita. Ses quod initio voluntarium erat, fit m tea hecessarium; quoniam qui arbitrium sus neperunt. videntur suam obligasse fidem quam eos liberare oportet ia Itaque . arbitri semel susCepto munere omnino fungi debent& repu-
gnantes Coguotur imperio magistratus cu); nisi justam habeant causam , propter quam sui ossicii partibus non satisfacere impune possint. Ita si Iu
228쪽
esis rigante x arbitrum infamaverint . aut es spretois ac contempto ad alium arbitrum iverint, si graves inter ipsos inimicitiae ortae sint, impune arbitrium adicitur; similiter adversa valetudo , necessaria prosectio, munus rei publicae, aliaque similia ju- .stam praebent abjiciendi, aut saltem disserendi a bitrii causam 3 Q t o
f. XI. Pendet autem ex indole praesertim, ae ratione compromissi, quo modo, quove ordine Procedere , quam potestatem' habere , quam Contra non habere, quot numero esse, intra quod tempus, α quibus de rebus arbitri judicare debeant i . Generatim ferenda est ab arbitris sententia loco , in quem Compremissum fuit ab; die non se, Hato 3 ; tempore convento, nisi litigantes nubis lum tempus deliniverint, vel ejus prorogandi a phiatris dederint lacultatem, vel arbitri jurent sibi nondum liquere 4 ; partibus praesentibus publiacanda est s), nisi aliud populorum moribus reisceptum sit; denique ferenda est de negocio, quini datum. suit , non de alio 6), & sh plura negocia Commissa sunt, de omnibus est judicandum ) . Possunt quoque arbitri alios eligere , qui controuersiam definiam, cum hanc potestatem a litigantibus acceperunt 8 , non item cum ea de re nihil
229쪽
Id vero plenum compromiSSum ' appellatur DP. zs , Or leg. 27 g. Plenum. F. eod. 8 p. I 3 d- Arbitris. V Leg. 37 f. maritum Is de Recepi. qui arbitria
f. XII. Non in omnibus tamen causis arbitri, adhiberi possunt, sed in iis tantum, quae privati arbitrii sunt quoniam per simplicem arbitri notionem expediri non possunt, quae ad jus publicum pertinent & publicam auctoritatem desiderant. Ergo rejiciunt arbitrium causae restitutionis is imtegrum , Criminales in quibus criminaliter agitur, item causae status, scilicet ingenuitatis , natalium, libertatis ci), actiones populares. & famosae O0 , similiter Causae matrimoniales . 3); quippe quae omnes vires superant privatae potestatis. Etiam causae exemptionum, quod in iis agitur de jure Summi Pontificis, per Compromissum nosci, expedirique non possunt )0ὶ Leg. 3 g. Iulianus de Recepi. qui arbitri r cepi. , teg. ult. eod. Ubi apud quem cognosc. restiri. in integr. , C. 9 de In Integr. restit. αὶ Leg. 37 9. Iulianus F. de Recepi. Di arbitr. .
3) Cap. penula. de In Intagr. restit. verum Sponsalia de isturo non' rejiciunt compromisSum , quoniam ea mutuo consensu dissolvuntur cap. 2 de Sponsat.
. g. XIII. Arbitri pronunciatio sententia proprie non est, sed a juris consultis arbitrium ci ,
230쪽
non datur appellat tu quoniam absurdum esset diuturna lite vexare eos, qui ad arbitros iverunt, ut se a litiunx ambagibus , A impensis liberarent; a guere vero Semetipsum debet qui compromisit, si minus aequum judicem elegit 3 .Uerum ut sententiae ab arbitrio prolatae iniquitas , atque error emendetur, passim in foro receptum est, ut illa ad arbitrium boni viri redigfitur .. Quam reductio- nran intra decem dies postulat, qui Causa Ceei-dit 4 .. Magnam autem haec reductio Cum appellatione amnitatem habet , ac per eam negoCia arbitris antea. Commissa. ad ordinarium judicem deseruntur.
dare . In lib. 2 do Hudis eap. io scriptum ratὴ l ud --m sepe scio, hoc est judieatum. Consule HOtoniannum de verb. Hudat. Turnebus Ad Uer. lib. I cap. 72, Vehementer objurgat jurisconsultos, quod barbaro laudi vocabulo utantur, cum arbitri sententia arbitrium latine dicatur. Verum hoc quidem est, quod Turnebus dicit de barbarie vocabuli laudi; seri elegantiores iurisconsulti arbitrii verbo usi sunt, & ita sane loquitur Caiu9 cit. IS. 9 1. satisd. cog.-
f. XIV. Ceterum cum arbitri voluntarii nullam habeant iurisdictionem, eorum arbitrium vim & exitum' non habet, nisi praesto sit auctoritas Μῆ-gistratus , seu Judicis ordinarii, cujus imperio arbitri executio perficitur . Hoc autem' imperium ad illud exequendum non accommodat Magistratus ν ni Si/ Primam re Cognita intelligat, dignum revera eSSe arbitri judicium , quod a litigantibus observetur .