Elpidij Berrettarij Pisciensis phisici, et philosophi Tractatus de risu

21쪽

morbum tenderet, vel ad morbi causas, vel ad 'mploma atque

Ide ridentes semper egrotarἡmus, a, breui Troto nos uere ostenderen ut, Id quod tam est absurdum , quam quod maxime, a fuEadde quod si motus praeter saturam ess Huni akiptate e temo illi,s modi motus relatus, admuneratus fui ty ἀ- sequeri gitur so risussit 4rporis no Di motus natu alis: Qui quidem in bona cum eorum venia, qui praeter Ata fotelem nullum censent bilosiopham audiendum teste Galbis tri Q V luce convit Reliquum ere igitur, vi motussit, qui a Cerebro Motua prouenie r dicitur νoluntarius: suod nisi ea in re Galeni an resbiu noritat ac sese. mus , Mi Erotelem ipsum possumus audio torius. .adem ferta Orfntem inquit enim 'sum esse motam appetiatus a corde proueniente, n,inter uos se qtia tante die Emia de Motus fraebend itur ea potivi erit de corporeo princ0 quam de ei natura-nere motus Nobis atriexis in presentia satis es degeneν li . . ἡοn ambigere me illo autem principώ ooose suo loco age mus . Hunc erogenere ipso inuento operepraetium erit idip 'fum certis rationibus coormare, quarum prima ex ipsius motus voluntar natura ducetur: Fae ouidem per belle explicatafuit a Galeno, cum probaturus esset respiratisnem esse mo Lib. de illi

is Quorum quidemsententiis Etenim si quae unis dare po- tes eum ius, O quae non sun acerὸι remotus voluntarius, , si praeterea citius, aut tardius crebrius,aut rarius ea Dciendiis potestatem habes nonne omnibus modis manifestum est actio- ne illasseruire voluntati e laques dum minime ritimas risum efferre , ridentes eundem possumus cohibere, praeterea etiam titias, aut tardius, crebrius, aut rarius pro nostra volvu-

22쪽

se anum voluntati inseruientem' Multosfaepe vidimus aliquia

risu dignum enarrare incipientes cateris identibus ipsos risum sponte, ac propemodum ipsa repugnante natura coutinere. Cu- .rus quidem rei s de risus agens ridicula ex narratione exem plum sumpsero,fortasse non erit alienum . Ioannes Boccaeci

Masum quendam Sanium facit festuis sodalibus suis de induasTria audientibus: Et Calandrino qua narrarentur ubauscuta tante. Berlinyonis, quam nominat regionem ita fingentem, e omnia ex animo, umeri P atura,faceret, ridis ut illa vultuariosevero, adeo constanti, o graui enarraret, vis quia aio

sent etiam grauissimi, Osapientissimi viri, risu emortui senti Sed nec ipsae nec consci fodales etiamsi repentini concitarentur ridendi motus. vllam ridentis speciem praeseserebantur. Mox tamen dixerunt, parum quidem abfuisse, quin risum ob bentermedincrepuerint Calandrinus autem quid Masio relata, at illisseris admitti, ac probari vidisset, omnino verissima esse redidit. Omnino risum quin erissat, ρbibere, sin homianis poteriale, a voluntatesitumen et amen aquepericulasum comperietur atque animam ne restiret intercludere quema nocum deseruo isto barbaro legimus quod ne sibi eueniret Xenosen, o ne intereasolutius ridens committeret,suodpbit Lib. a. ophi personam, grauitatemque minus deceret, cum Cyro, Dd ex militibus aliquando discumbens, orta ridem ioccasione, ne ridere'ideretur, tu res Iesimulauit. Contra verδ quandocunqs aliquid ioco dictum vorunt, Ratim in risum quodammodo solu. 'ident r. quod vero tam difficilem risum continere neminimiarum videatur Neque enim cile es, hominemseipsum repria

mere, cum ab appetibile inuitatu; admotum, quemadmodum contra agre movemur, quando non ab appetitu ducimur,sed ab aliqua necessitate compessimur. Huc accedis, quod cum eiusmodi motusfuper medios musculos, nempe buccarum , O Laphragmatis visu loco dicetur, consequens est, ut motus sit νο- . in βηρ ips*m pQ rem hac ratione orienditur, quod

duo motu πη ob ratione inferuntisi, quod alter es Natu si , alter vero praetematuratis Risus eri motus, quipotes esse in pn ' conuulmus, ut patet de risu Sardomco, qui non titia violenta Contra comes di debet, ut legitur apud Plutarcum,sed vera conuulso, Epicuri similiter, de milite illogregario apud Homerum , qui radens

23쪽

ibisci possu

d scultates, quae nisi dissuluerentust facile omnia infirmarem , DR iria bactenus de hac re dctu atra fuerunt. Prima autem dubia tam eis, Quod cum in unis Mahola sis eis tres recipii 3' io Atres ab ipsa natu, afιerint con inhiati, quibus in singulis in 'gultisiur exordia ripeciesfacultatis oemotus orirentur, via delicet Vut rhorax, Abdomen, δ' ire auidem nascitur 'sacul as ct motui an alis alti γοώ. motus spectat; r Thorace Vitalis Ab Abdomine Naturalis Atrisus exerisippi rationem de Solutio vocis origi e soluit: Existimaba enim chrisippus Oce' ex J.ib-

- G qti dein a Th)race, Pulmone prouenire , idcirco a c 7 co de emanare Galenus autem respondit vocem exrborace, o Pulmoneouidem fieri,sed noui lex corde emitti: Sed Tborax nou potest nisisuis medimusculi moueri: Ii,eronis media vi ex cerebro emariante Pu mu erq mouetur ad 'esumi

Thoracis. Ita Dusis iam si ibo uci potius suaui capita

fieri videre V ad cer ruri tandem illum refert nectis ιρ untii et, quod Dor cibotentiam mouena praebe.rt, diliι aliq49mine respirasionis motus en νοluuturius his quia fit per m sculos, qui a cultate auimali mouentur Altera veto difficul secondatas ita propemodum gi potest. Omnis motus,Mutarius de dubita, voluntarius es, quia ad illum aggredi. ab illo cessare prodi tio. bertatis arbitrio possumus: ut incesius ideo ea eiusmodi motus, quia incedimus, non incedimus,pro, ipsemet volumus ur risu manifestium Π, quod nec ipsi illum componimus, cabillo abstinemus,quandocunq: volumus,n forte risus mussimi latui furrit,quo de agere in bac disputatioue non est intentio nosra. Sed de illo agimus,qui excitatur quotiescuuq .ridis flum alia quod ose, tur, aut aufertur Quae ut dubitatio tollatur illud P . . schujum id, quod ad unum quem dimotum, tu tantum 'ix xi citandum necessario requiritur, ut praes ad sit proprium obiectum appetibili Vani obiectum ipsum prius mouet appetitio '

24쪽

nunιupant, deiἡ est motus iam: ita prius ridiculum ad esse oportet, O deinceps fieri risum . Quare ubicunque ridiculum alijciatur voluntas ipsa inuitatur ad illos musculos mouendos quifaciunt sum , Quodsi multi risum continere non possiιut, illud quidem ex eost quia obiecti ridiculi natura potentiores

O fp cacius voluntatem moi et, qtram ut voluntatem cohibere dialeat quin musculos movere cogatur. Nam quocunque padicto fieri poterit , cum magἡum aliquod appetibile , t exempli gratia pulcra venustaq; mulier visa nos non adeo commoueat, 'atque titillet, mix, ed ne vix quidem nos a motu tempera reposimus monsecus de ob bendo risu dicendum videtur: non possumus non ridere cum ridiculam Palde potens, O GF- ea obiectum nos i gere, ae titillare perseuerat recaum ηο-b: a sensu recedit Idemenim tunc accidit nobis, quod ijs, culper decliuia celere, cursam ceperint, qui ct se voluntarie ac sponte limoueantur, tamen propter impetum motui additum non ossunt inco,ac repente consistere. Ad banc vero dubitationem soluendam audiamus ques Dantem que Philosophum, σTheologum, atque Poetam cuius carmina ne inusitato more Etrusca latino in sermone admiscerem, ut potui latinafacicu da putaui. Omnia nec pote it, quae fert humana voluntas Causas namq; suas luctus Trasq; sequuntur, Vnde creantur nec verax vir dissimulabit Dum lateant animi falsa sub imagine tecti. Itaa; vel nulliis motus , qui a mus utis . neruis ex oblato petibilinascitur, volutarius disi debet, vel Risus ipse est motus voluntarius cum illiιd negari non possit hoc certe concedentina dii dum omne ateri debent. Restat adbtι scruputiis ex caleno

hit. lib. 1 cui lib. despermate tribuit risum tibi nigrae ct lieni, o lib. det deplae anat. Virorum sanguini, Malo enumerat risum inter animi

e 1 perturbationes quibus quid in obiectionibus non ea dispoile

repondere rum duo illa loca priora, praeterquam quod perti inent in primis ad disputationem de principio risus, sunt etiam ex illis libris, quino uni recepti genuinii ius ut horisca eat; atq; ideo nihil sunt facienda, sed explodenda potius, cum eadem aere eiusdem scriptoris Euersas sententias ostendant. Tertius quidem locus genuinus en Galeni a quo tamen sente ia

25쪽

Ea nonra minime repugnat auii sus hac ratione pertκ batio ea, quatenus habet sibi adiunctam latitiam, quamadmodumstetus trinitiam, atq; dolorem Reliquum ergo est, ut sussi voluntarius risuiou omnibus expressis liquido conssae Genus esse repertum, quo subiectae rei aptissima desinitio con stituatur, Deinceps ad di1ferentias demonstrandas aggrediamur.

ponendilunt indefinitione Risus Unde queritur, an sit Accidens proprium nec ne . Cap. III.

OVuotiescunque aliquod accidens ea definiendum, primum

quidem vivendum ect, an illud idem sitpluribus speciebus commune,an alicuiproprium atque id ipsum non ignorare plurimum interest. Si enim proprium fuerina subiectosuntsumenda disserentiai sin commune, aliunde petenda, ab effectu r uemadmodum se definienda esset imitatio qua cum bomo fit animal μααωνα τι hominis proprietas en si ipso homine δε b,EL: differentias petere oporteret Sed si albedinis definitio traden- .da esset, cum eadem pluribus speciebus communiter accidat de subiecto ipso nulla mentio facienda eget Nam ibi nullumen subiectum adeo certum,ut possit in definitione poni ipsa enim de

suitio suas omnes partes adeo certas,ratas, exeloratas postulat, inulla dubitatio intercedere possit ergo in albedinis desinitione debemus petere diserentias ab illius essectu, videlicet a diasgregatione vijus, Albedo enim en color disgregans fumus uae quidcmὰδdιcta esse voluι,ut definitionis, quamstatuemur, vacio clarior sit, CV diliuidior. Primum igitur Hatuendum est. an risus it accidens proprium nec ne:quandoquidem illum homini accidere nemo non idet Ilaci co quaerito erit de bomine ψ-so pauIι ilicet Risus sit hominis proprietas quod se minime De ris, uua in caussa erit, quod aliqua deeritu tribus illis conditio nibus, quibus proprium circumscribi solet, nempe quod contingat omni, soli, I emper. Quod non omnibus cossiιngat, argu mentabitur quiliam quia nonnulli reperti Iunt, quia nunquam ridici uni, - uni apsenati, quos incircon umeratus

26쪽

estsi us Philippi Imperatoris II eraclitus Philasophur, o incitantur a Plinio C. Lelius . M. Crasos: Quod praterea ncontiuat soli facile posse demonidrari, quia sis caeteris auia

mantibus conuellantur musi uti bucιarum, bis apparebit cuidam risus conuulsivus, .at lupra iam dictum ect, quod tibi datur motus coutilitatiust, ibidem etiam dari poterit volunta rius adquis ex eo posse comprobari, quod nos experientia docuit, in qu*usdam mimilibus iumanam moem mstantibus.

r. v. o fetum emittentibus, si facitat rin, Psitari, O

H o. quaesivionem humanum rater panorum Rabbinas ni edant , nomenque aiiosiit auiscunt quem euocaram foras lacerant ToRheyno quod non accidat 'semper tuu a quidem evidentius esie, nuam vivisis verbis dem Bra 4 porteates Isino enim ad huc inuentus en, quisemper, o ne intermissione riderit Quod ne Democritiιm ipsum fecise redibile aut verisimile γiurei debet et Atque bae uia, vel praecipvasun atagumenta. rationes firmissime, quibi impugnari posse,ideatur, quod sus non sit proprius bomis .c. Mutuus tamen non obstantibus, eam Witionem esse verram , ct ea infententia Lib. hoc pennanendumsatu. si et claromo MNIotetis testimonio,et Part. o. reno omnium consensu confirmata en:'Et nosinterea pana boadjciemus, irationibus obiectis restondeamus: Ad primai ergo disimus, quod quamuis historiae testentur aliquos inuemtos esse,qui nunquam riserunt,satis tamen est his non fuisse,

tura negatam,ideia acustatem . Vos enim non tantum ae/mus deridendi actu, sed etiam de potentia Si quis autem

Let actam in praesenaia definiri,non potentiam, restonderemo sem, me istud mihi licere ea simasse ob relationeo , quae mutua ela inter potentiam , actum. Si itidem instare non desinat: asperatfavultatem illam esse hominis propriam ahum jerd, nequaquam nos iterum respoudebimus fieri non posse die certosciatur, an aliqui unquam viserint et Si Hrὸ excipiatur

cum eam rem hiuoriarum monumentis memoriae eommendatam videamus,eaiumsidem non esse n dubitem reuocandam,iti

ἐem respondebo, illudomnino esse credendum eosscilicetraro cui deo videresolitos esse, oenunquam ridenter fui' constetris. sed nunquam aut risisse, uin librium tisa,ridere potuisse, Manimem inquam Ismare ausurum. Socratem quidem dicunt eoaxmsemperialius se,. tamen eundem mouiripserim '

27쪽

aeta quedam requiruntur'. quibus besia omnes carent. Id suadab rι uotele perquam exp/eme deelaratum est his, rbis at ' cur id non aliquando stat e num enim

rιdendi, careant. Ilapsi ridendi vim non babent, nectiactum habere possunt, quia illius en actus, euius est potentia: Ne is

ma atera institu uia nostrum esse, ut tantum de actu ridendi βψ' amara, cum in destnittone millamentio de potentia facta sit, x ouuemus ea ratioue dici risum esse homini proprium,qualmaocclinim . a quod .ictus recti is nonsemperace dat luinnamor estum eui uod autem eadem Eclipsiis non tantum an teucia, δε etiam nactusit eiusdem proprietas aperte d/

28쪽

subiectum et id omne , quod mouetur, vel mouetur perseiden Aristo t. totum vel per accidens vel secundum partem. Videndum ui phys lib. tur ut qua potismum partes moveantur Mouentur autem p praecipua os , Evcca , ct pectus tyensu patet Buccas autem

Hor modo intelligo partes illas, quas ct iras centes instare sole r. lib. mas , ut quin Iuppiter ambas iratus buccas instet Et malas pr. sat.p. alibi etiam appellatus inuenimus , ori, quas. dum ridemus fit

γελασιν , . coiungatio, is qua Martialis . Nec cisus ipst uti. .rt suu fraud.Itus acetι , nec grata es facies, mi gelasinus, ab li. Habemus ergo genus, ct disserentiam ab ipso subiectosti mpiam. Verum quia idem genus , o eandem differentiam habent risus verus, ct risus ictus, ut alter ab altero diningua tur, separetur alia est addenda disserentia , t videatur quast,eri, false distinctio, Qua quidem erit, ut verussat ob lotitiam excitatam ex obiecto ridiculo proprio et Falsus autem qui absq; latia, ct obiectosingatur Atq; hoc pacto altera distra rentia ab hac latitia. obiecto e t accipienda . Talis ergo erit RJ V hae definitio . us en motus voluntarius hominis fecundum 'μ ι o, buteas, o pectus ob laetitiam excitaram a b obiecto proprio, utiοd si in hae definitione invenienda diutius commoratifumus. quam par.fortassefuisset, lectorem rogo, ut culpam essu erat in ιpsius rei novitatem: Atq; Baltassarem Casilioneum couarguat, oi in eo libro,qui . Autuum hominum insiluit dicere non dubia tauit adeo diocilem esse risus cognitionem , t neq; ab ipso De mocrito exprimifacile posseι quamquam, a candidilectare probari optamus se uou si minus contingit, industriamcacer te acrioris alicuius ingenium excitabo , quimicius totum hune locum prosequatur, cui serpetuam gratiam babebo, o pepqiιam tibeuιΦsime eius disputationem cognouero: Sed interea his demonseratis adlecies Usa quambreuissime taclarandas

accedamus.

De speciebus risus Cap. IIII.

Pecies omnino duplices esse,atq; intelligisolent, Essentialesta nimirum, o accidentales absentiales quidem su/it ut satis iam demonstratum eIt, quae a dirusone generis perjecimas di ferentia petuntur Accidentales vero , qua ab aliquo uneris

a cicini: II eis prima fronte parui faciemia videntur Ma

29쪽

mm epe sunt adbibendae, eum quia 'ecificat disseremiasum

rare non debemus . tum etiam qua νuulgo se eas accipere como fuerim , quemadmodum apud Aulbores per multa extant exempla: Nos,eis aetermissis accidentibus xmmbus in risu.xissentibm illius di erentias, quod oterimus a re essentialι capiemus diuidendus ergo nobis ea risus per differentia essentiales, que ab aliqua illius parte essentiati peti debet Lia aurem partes sunt praecipue tres. Si enim spectes illius definitionem, inueneris genus, ct differentias, sequidem genus eri motus vo tantarius me, itera differentiasumpta effa letitia, obiecto: Si praeterea pectes risum. t ea simpliciter motus quidam voluntarius,t. es itidem partes essentiales comperies scilicetfacuia talem in Arumen aium partibus, vibrectum . Vtram verδdiuisionem da,ias nihi interest. Nam quodspectat ad primam diuisionem a motu voluntario, ct a partibus nulla lyectifica diseferentiae pi potest eri uia omnis rsus eri motus eque voluntarius, Meedem partes mouentur. A laetitia vero sensuum nulla

sentialis diffehentia capi potest. Solum igitur restat obiectum, quod essentialiter duuidi possit. Quod verὸ ad alteram diuisionem pertinet, a facultate, O in Arumentis nulla essentialis dis. ferentia capi poten, quia facultas semper eadem est, eademque in trumenta eodem modo mouentur Ideo, O in hac rectat obstrium, quod quidem qua ratione diuidendum sit, ego tingenium fatear, adhuc iudicare non audeo: V siforte tria in geuera diu di poste videatur, quorum dinum illud sit, qu dab Arimiel idictum e lium turpe sene dulore,ut os dinortum, qua ' do quis cadit in terram se de improuiso incidat in lapidem quod' obiectum saepe numero ridiculum appellatur simpliciter, ut rι- docu um caput. Alterum genus enauando res nobis gata, io iidam nobis obiam, visitius, vel amicus,de quo agitur ab AriIt.in Problem.Tertium en ex titillatione, que nobis fit sub alis, de quo meminit idem Arin. lib. eodem LVerum, si non 'b- . nulli exiuimant hoc ridendigenus ex titillatione esse potius ima I. ginem risus quam verum risum , quo in numerostent Nicander, pro .. Iospus , Fracast. nihilominus quia mihi verus risus semper ωjus es, placuit emn inter vera genera recensere Iam hoc ri uiculi obiectum alio modo , aut alias in partes diuidi posse non,ideo, Quod se diuisio noni a candido lectori probabιtur, erit , .bι aderii ue mundum . . autem insitatum virum ab

30쪽

soluamur breuiteri anc nostram dissionem repetente μῖmus. triplicem esse risus*eςiem prima lectat risus erit quia re tur. pisiise dolore excitatur .alterius verxa rei grata occursu,tertia quando ita sitiuatione subalis . in praesentia dico de ea risusspecie, qua apstus in commouius derisia dici potest. qiι tamen cum prima diu sionis non, ne serie quodammodo conuenire videtur, vi cap. premo lectorem admon isse videmur rQuomodo autem se habeat,naqueque specie in unum quad ἡ ex bis obiectis , elarius infra uiaoco demons traismus Haec de si ei iebus dixisse satis est Reliquumectinica a considere lauitur ad partem transeamus.

De causis Risus Cap. V.

Vrde ausis risus recto, ct concinno ori 'ia muri ueceraei profesto; ut risum ipsum seorsum, di diuersa quadam

ratione consideremus, nempe t potentiam, qua risibiles dic muro , actum,quo ridisten primum ergo consideremus Adendi potentiam in qua causas habeat numeremus et fusigitur hoc nomine sumptus bifariam poteri considerari primo videlicet quae quot sint cause quibus4pecies hominis factaeIl risibilis. Quas quidem causas claritatis gratia nuncupab mus generantes secundo autem quae, quot cause possint risum ipsum intendere, vel remittere:nos enim videmus omnes homiaxes non tantum esse nattira risibiles, sed quosdam in sum ades procliues, propensos,ut ineptissimi existimentur: Alios versmediocritersese habere . Incipiamus ergo a causis generantibus hanc risus potestitem: Ille quidem caussi unt materia efficiens, forma, Dis Materia quidem duplexe it . nimirum uno potestas hec ortum ducit, in qua recipitur quouisiviraque materiassectanda es ex eo facile patebit, quodvimnes culta lues no1iri corporis ortum basent ab aliquo principio corpo me sis tamen exceptis que insite in omnibus nostilio. 'poris parti culis ad nutrimentum.et incrementum faciendum appo tesunt: sed hanc de qua agimus facultatem non eiusmodi esse liquida conriat: Fedem autem cum ab aliquo corpore emauent reciet piuntur in corpus . Premum ergo tracIanuum eIi de principis corporis justi quodist facilius intelligatur, opere reti '' indetur