Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

11쪽

PRAEFATIO PRIORI EMTIONItRAEMISSA ΡΗilosophiam tradere, eiusque summam

praeceptionibus complem, res adeo frequens est, ut, si quis supra vulgus sapere gestiat, libellos eiusmodi suis oculis plane indignos iudicet, tantum abest, ut ipsemet hocce defungi labore cupiat. Et fateor sine, laboramus horum scriptorum copia, qua tamen adeo nulla lux rebus obscuris affundi t Vistem clari etiam perspicuisque adimatur, et quae plana sunt atque aperta, dissici. Ita, & impedita reddantur. Quod cum olim

meeuia penderem, firmite decernebam,

Utaxem omnem silentio potius transigere quam eiusmodi subire laborem, quo ut longe plurimi iam pridem se satis praeclare persunctos esse arbitrantur, ita qui pundem in possurum suscepturi sim, nunquapa delaturi essent. Nee mutassem sententiam, nisi summa, quam muneris mihi demandati attulit, necessitas, alias consiliorum meorum inire rationes, iussisset. Idque non sine causa a me factum esse, et e edoceam, humanissime Lector, omnino mea magnopere refert. Postquam um rotius, vir summus incomparabilis, magno ausit Telici successu eam moralis doctrinae partem, quae de ossiciis praecipit, quamque Iuris na-

12쪽

turalis nomine insignire moris est, restaur vit, suoque reddidit nitori, Certatim quotquot ingenio atque doctrina floruerunt, eam 11bi tractandam colendamque sumpserunt. Taedium hinc sensim ipsos quoque iuuenes subiit, legendi aut audiendi ieiunas de summo bono,in virtutibus, quibus Aristoteles, vir cetera suo merito maximopere suspiciem dus, suos imbutos voluit, formisque rerum- publicarum, commentationes, quibu augm Bissima artium liberalium sacraria personabant, quibusque moralis pariter acciuilis doctrinae ambitus circumscribebatur. Quod quidem tanto magis auctum est, quanto insigniores ad hanc moralis doctrinae partem, domssimorum virorum ope fiebant acceς siones, quibus emetium, ut siue ouis prolixis&lis dissertationibus, siue libellis summam rei exhibentibus delectetur, assatim scriptorum reperiat, quibus suam explere cupiditatem, dilcendique satisfacere desiderio possit. Interim omnibus ita iurisprudentiae naturali operantibus, ceterae practicae philosophiae partes, tum ea quae de summa hominis felicitate, mentisque, morbis ii-tiis, medelaque illis adhibenda exponit, tum

etiam quae cimilem homines erudit prudentiam, sere negligebantur, certe non adeo diligenter excolebantur, plerisque ita existumantibus, iurisprudentiae naturalis ambitu

omne illud quod in practica philosophiae

parte scitu dignum aut necessarium est, Coi

13쪽

tineri. Accedebat vero, quod multi estiarent, quem demum locum iurisprudentia naturalis interi philosophiae pract a partes

occupare debeat unde quiciem contigit, ut nonnulli partem ad ethicam, partem ad politicam referrent, plerique autem iurisprudentiam naturalem separatim, nulla habita ceterarum partium ratione, exhiberent.

Mihi itaque ex muneris mei lege de moribus exposituro, praesto quidem erant libelli elegantissimi, quos etiam non sine insigni, ut Credo, audientium emolumento publicis privatisque praelectionibus pertractaui, sed omni us aut una, aut aliquot practicae philosophiae partes deerant, plerisque de ostiaciis saltem ad naturae legem exigendis, praecipientibus. Qui autem ethicam politicamque ex antiquioribus tradiderunt, Praeterquam quod ne in hisce quidem ita, ut ecet, versati sunt, de naturae iure aut nihil, aut talia attul Tunt, quae cordatioribus profecto probari nequeunt. Ergo aut pars quaedam istius

doctrinae quam edisserere explicareque, muneris ratio iubebat, praetermittenda erat, aut

ax alio auctor addenda, in quo nec tractam di modus, nec res ipsa, cum priori conse tiebat, nexus autem ille partium, qui magnum Vtique momentum trahit, plane nullus erati Interea animaduertebam, a doctissimis viris eam quoque moralis philo hiae partem, duae de summa veraque hominis felicitate,

eque affectibus eorumque remediis asstri

14쪽

indies magis magisque perpoliri, et aliam i duere faciem Prudentiae enim ciuili iam pridem Lipsius, oecierus, Conringiusque

strenuam navaverant operam. Vnde sicile

intelligebam, discentium commodis magno-Iere consultum iri, si quis per clarissimoscriptores sparsa colligeret, et in unum rite coire corpus iuberet. Nihil ergo magis in votis erat, quam ut alii, quibus exactius i dicium, doctrinaeque uberior obtigit copia, literatam pubem, eosque, quorum interest, hanc rite fingi sormarique insigni hocce sibi obstringerent beneficio. Sed cum votis p rum proficerem, et tamen magna cupiditate ivuenum in meam disciplinam subinde se re dentium, studia rite promovendi flagrarem, tandem ipse ingenii periclitari vires mecum constitui, aliorum iudicia eo impus extimescens, quod nec doctrinae ostentandae, nec gloriolae captandae, ita enim longe alia muni ingredienda fuisset via Ied aliorum comis modis inseruiendi causa hasce me delegisse

partes, Certus essem.

Nec poenituit me hactenus consilii mei. Dum enim accuratiori meditatione praecipua doctrinae, quam pertractandam sumps ram, capita prosequebar, subinde deerehemdebam, quaedam a praestantissimis etiam viris perperam dicta esse. Ita enim est, dum primum praeclara inuenta in lucem proseruntur, nondum statim maturitatem, sum

mumque fastigium, consequuntur, quippo

15쪽

ad quod sensim et velut per gradus deducenda sunt. Atque ut omnium consensione immortali laude digni sunt, qui primum artes

scientiasque inueniunt, aut atra Caligneobfuscatas in lucem reuocant ita meo iudicio, non contemnendus quoque illorum labor

est, qui inuentis aliquid addunt, aut naeuos quosdam, pulcherrimo ceteroquin corpori adspersos abstergunt. Quod ut eo felicius cedat, id quidem quemque anniti decet, ne ullius hominis abripiatur auctoritate. Ego sane semper ita existimavi, maximas laudes viris ingenii et doctrinae laude conspicuis de beri ab omnibus, a nemine obsequium. A quest ingenuo homine parum dignum Censeo, de aliorum gloria aliquid detrahere, aut ob quaedam minus recte auerta, acri eos insectati censura. ita plane illiberale est, in unius viri iurare verba,illepidissimosque mortalium, qui illud faciunt, sed qui exigunt, plane intOlerabiles esse puto. Solam ergo rationem se cutus sum, et ad eius praescriptum me composui: idque cum primis operam dedi, texi euidentissimis principiis, ceu fontibus limpidissimis cuncta deducerentur, et apte interkse colligarentur. Damnant quidem, qui certae sectae addit si sunt, hanc philosophandi rationem, qua ramo ille Alexandrinus primus ustis est,quamaue eclecticam vocant, 'ua me plurimum delectari lubens fateor eamque ves hoc nomine non tolarandam putant, quod quaae

Dissilia πιν

16쪽

PRAEFATIO.

ex diversis decerpuntur auctoribus, vix inter seiungi, aut apteconnecti possint, unde tandem corpus, quod monstro haud absimile sit, enasci contendunt. Contra quae unius magistri approbat placita, eam, licet forte na

vis non destituatur, hoc tamen nomine commendandam putant, quod omnium partium mirifica sit conspiratio, et ut Plinii voCeutar, quidam veluti concentus. Quibus haud dis-fieulter usagari possum, cum eiusmodi animo concipere videantur philosophandi modum, quo nonnulli aliorum saltem coim gerunt placita, deque partium iunctura pa-aeum sunt solliciti. Falluntur autem turp1ter, si sibi persuadeamnon posse cuncta inter se apte iungi, nisi in unius magistri militemus seris. Nimirum inuestigare primum vera principia decet, ex quibus cetera deinceps Ordine deriventur quo ipso saepius contingit, ut mox ad illum, mox ad alium propius accedere videamur, vel plane cum illis consentire, licet ideo saltem aliquid aut pro- hemus, aut reiiciamus, quod cum ratione conueniat, aut eidem refragetur. Quo ipso non potest non in corpus concinnum et aptissime constructum morescere philosophia, ut tamen libertas, qua quisque gaudet,

allibata maneat,

Atque haec est illa philosophandi via,

cuam quisque, quo generosior est magisque ingenuus, eo libentius ingreditur. Quam dum et ego secutus sum, nihil asserui, quod

17쪽

νRAEFATIO.

non prompte ex his profluat fontibus et Lmul tamen in olerisque maximos praestantissimosque auctores, mecum Consentientes

habeo. Potuissem sane, si auctoritate potiusquam rationum momentis uti libuisset, tum Veterum, tum recentiorum effatis, abunde ea, quae asserui, comprobare. Sed ab instia tuti mei ratione hoc plane alienum fuit. Imterim ea quoque, in quibus maxime ab ali rum placitis recedere videor, ita comparata sunt, ut mihi valde pronum sit, antiquissimorum philosophorum consensu ea firmare. Quae in Ethici de summa hominis felicitate docui, eam in amore Numinis positam esse, non tantum cum Pythagorae et Platonis, sed aliorum etiam sententia conueniunt, ut doctissimis viris nostra aetate est comprobatum. Atque hoc caput est totius dominae moralis. Nec quae de morbis mentis, pra cipue voluntatis, attuli, secus se habent. Certe nihil stequentius, quam amorem sui

prauum, ut sontem scaturiginemque omnia um malorum accusare. Huius autem tres praecipue riuos esse ambitionem, auaritiam,

et voluptatis cupiditatem, iam ex veteribus obseruauit Hugo Grotius. Ast quod in imri rudentia naturali praecipuum est, ipsum, Ut vocant iuris naturalis principium, ita i Vestigaui, ut veterum simul mentem ab alio- Tum vindicauerim corruptelis. Certe qui hominem ad societatem natum dixerunt, iis nihil aliud constitutum suit quain ossicio

18쪽

PIAE FATIO

rum, quae homo era alios praestare tene. tur, rite designare sontem. Qua quidem sententia nihil verius, nihil planius, aut euidentius esse, mihi persuadeo. Est tamen, ubi a recepta omnium sententia mihi discedendum putaui, quemadmodum ex iis, quae de iustitiae partitione asserui, intelligere licet sed nec id sine ratione feci, prorsus exictimans, non tam pulchrum esse alios secum consentientes habere, quam turpe est, ne ab aliis dissentire videamur, veritatem inmi- nimis p3nere. In ceteris saepius Samuelem Pufendormum secutus sum, cui quantum literatus orbis in hac doctrinae moralis parte debeat, nemo nescit nec tamen religioni mihi duxi in aliam ire sententiam, quoties cum veritate illi non bene conuenire arbitratus sum. Ast in iurisprudentia gentium Grotium selegi ducem, identidem ea ratione, ut ubi a recto deflectere tramite videtur, illi neutiquam suffragarer. Certe ambages atque anfractus illi, in quos se immisit, ut ex moribus gentium ius aliquod exsculperet, ut nemini cordatiorum probantur, ita simul inde patuit, quam facile magnorum virorum auctoritas, alios et praecipites Quod si

vero aliquis me rem superuacaneam egisse existimaverit, gentium leges seorsim tradendo, quae mea tamen consessione a naturae

legibus aliter non differant, quam quod eaedem leges mox singulos homines, mox t tegras obligent gentes, eum res ipsa rectius sapere

19쪽

PRAEFATIO.

sapere docebit. In ciuili denique ---LLtia id cumprimis egi, ut quae de ossici1 Iimperantium et parentium, non sine consulto ne quadam hic tradi solent, ad suas referrem sedes. In quo quidem magnorum virorum et monita et exempla secutus sum. Certe Hugo Grotius grauiter redarguit Ioannem Bodinum, quod disceptationes, quae de viselitate et commodo instituuntur, miscu1sset cum illis, quibus quid ius fasque si expl6 m roram tamen nae ab illis toto inflarant

coelo unde et mea opinione omnino ep

ratim pertractandae sunt. Addidi etiam ea, quae in libellis oliticis, qui mihi quid innotuerunt, rustra quaeliui, idque ommopera annisus sum, ut nihil, quod momer tum trahit, praetermitterem, cuncta suo loco propriaque sede designarem. Quod reliquum est, id quisquρ neminetiri ne elementa scripsine adeoque si non ubiquhpleniorem tractationem deprehenderit, stituti mei cogitet modum id autem excunque hocce opere me consecuturumo, ut probi omnes intellecturi sint, ab Lx animum spartam mean mascule omini di mihi non deesse. interim mmanis metictor vale, conatibus, que meis faue. -

20쪽

PARS PRIMA

RATION PERVENIENDI