Io. Francisci Buddei, p.p. Elementa philosophiae practicae

31쪽

CAP. I. DE NATURA ET INDOLE

moralis philosophia praestat sed haee tamen ideo non omni destituitur usu. Primo namque ad theologiam nos manuducit, reuelationis divinae veritatem inuicto argumentandi genere comprobat,in ad impios ipsosque gentiles convincendos, telum nobis subministrat. Quo ipso fiuctum longe uberrimum omnibus praea

bet.

g. XXXI. Deinde, dum vera solidaque philosophia hominem suae infirmitatisvi miseriae prorsus convincit, animum quoque eius ad disciplinam christianam quodammodo praeparat ne quid' nunc de eo dicam, quod religionis ehristianae regulae non facilius feliciusque adplicari ad cuiusuis statum indolem queant, quam si

moralis doctrinae accuratior notitia aecesserit.

g. XXXII. , Porro de Iuri rudemiae&Polstieaei gnpis vita eluili usu nemo dubnauerit. Has vero si ab Ethica separaueris, philosophiae nomini digna celle plane abnuo.

ς XXXIII.

Qui enim animi vitia Ethseae ope nondum exuit, eius ossicia quantumuis honesta Sest,udabilia videantur, splendida sunt stetera Ps liticam vero sine Ethica, fallendi saltem&MMoipiendi artem esse, illi puto intellexere, quFeum ciuem bonum esse negant, qui nono vir

32쪽

f. XXXIV. Ad dignitatem necessitatemque totius practicae philosophiae rite agnoscendam, hoc sufficit, quod animi morbis medeatur, viam ad felicitatem pandat, actionesque hominis dirus. XXXV. ιIn trae andi ratione Medicorum filios imi tabimur, primo hominem, deinde morbos, quibus vexatur, summamque eius miseriam, considerabimus. Hinc sanitatem mentis, hoc est mam veramque felicitatem edisseremus signa quoque indicabimus, ex quibus mentis coinstitutio,' propensio ad bona aut mala, diiudicari possit. Tandem quae aistio sit morbos mentis, praecipuae voluntatis, expellendi, veramque felicitatem contaquendi, subiungemus. Et hisce quidem Ethica absoluitur.

g. XXXVI.

Ast vero medica ars non tantum aegrotos sanitati restituit, sed sanis etiam, habita ration aetatis sexus, aliarumque meo tara , Vivendi regulas praescribit, partim ad sanitatem c I, seruand m, partim ad morbos imminentes evitandos. Quod qua ratione ceterae practicae philosophiae partes exequantur, suo loc6 docebimus

33쪽

CAP. II.

PRIMA ET PRAECIPUA HOMINIS

Facultates eius vel purae Erranea non recte si

sunt, velmixtae . . . probabilis, 3. XIX. Ad pura referuntur intesim uid ubis, es pulosa laus, volunt si s meam . . . a mentalis, β. VI. Cur eonficientia libri , uua Intellectus quaenam sint o lae estis, iudicis, nomina perationes, β. VII. veniat. I. XXI. Ex his in morum Aoctrina, Euo sensu isti tribuasin via in censum venit secanda obligandi, f. XXII. operatio β. m. De consultatione, I XXIII. Itemquetertia, . IX. Et hine orta podentia, f. scientia, opinis,fides,3. X. XXIV. HGoniecturae, praeμmptio Tam i ιris, num flatuι, 3. nes, diuinatio, β. XI. XXR mut conscientis LXII De habiti,m intellectas νεωDinpartesis XIII. quis f. XXVLDiuesias eius unde .XIV. De iudicio, ingeri. I. Uvel bona, vel mala: item XXVII. Ne rei praeteritae, vel Altera mentia facultas uorei fu nrae,s. xv. se duituν vola tra,f. mrro vilis est, vel erro. XXVIR

34쪽

CAP. II. EcT. I. DE MENTE Ivsinua Ea quando u 4mec dis, Nec per Numinis praes quandoque sequitur in entiam, I XXXVII. testectum I. XXIX. Necper fatum,f.XXXVIII.

Polisertatem ab intesiectu Praeterea voluntas semper

at ferro vulgo dicitur. I. adpetit bonum .XXX LX. XXX XXXI. Licet non semper idem,unde Soae perperam, I XXXII. inclinationes 4riuntur,

Stio sensu libertas ilii tribui f. n. post, I XXXIII. Et moreι, 3. XLI.

Eo quidem respectu actn Actus voluntatis varii, .num externarum, s. XLII. XXXIV. Sunt vel elisit vel impera. iniquam autem interna ti, I. XLIII. να- β. XXXV. Actus voluntatis nihil alitid ibertas homini non rassi sunt quam Φ 1, Ninni per eoncursum diui quidem mentales,

S. I. PRimo itaque hominem contemplanti non licet secus sentire, quam ex duabus substantiis, diuersissimis quidem, in arctissimo quodam vinculo Gedere inter se colligatis, mente sellicet' orpore,illud exurgerea efforescere,quod nos hominem appestitamus. Nec reipsa disse

tire videntur,' a tres hominis partes constit uni cum media, quocunque demum nomine vocetur, ceu materialis, ad ipsum corpus haud incommode referri possit. f. I. Mente varias res percipimus, non tantum corporeas, sed omnis etiam materiae expertes, Tationes numerorum, virtutumque, & id genus alia, quae nec sensus ullus assequi, nec

35쪽

phantasma exprimere potest. Percipimus oris dinem rerum, Variosque respectus quae multa sunt, mente ad unitatem reuocamus,confusa diis stinguimus,diuisa coniungimus. Hinc tandem verosimili quadam ratione colligeretieet, eam materiae -nisu corporis esse experrem.

Praeterea cum nihil intereat, nisi quod sece nitur in partes dirimiturque, aut in nihilum redigitur; vero nihil in partes dirimi aut secerni possit, nisi quod ex partibus est compositum mentem nostram finis quoque omnis interitusquρ expertem ect merito inde. cludimiri .

6. IV. Namque ut in nihilum digatur,non estis tuendum Deum hoc facer e posse,non abnuo Ast eum hoc facere velis, id vero nulla ratione prodari potest,& cum bonitate insuper Numinis palam pugnat. Interim hoc extra dubium posi,

tum esse, nostra magnopere refert cum intra praecipua totius moralis doctrinae sundamenata mentis immortalitas sit referenda. Dum vero porro mentem considero, variat in ea deprehendo potentias, siue facultates in operationibus metiendas. Has enim qui accuratius secum expenderit, intelliget, eam quandoque purein sine corporis commeI cI operari, aliquando autem organis eorporeis,

spiritibus solicox animalibus uti Uinc duae

36쪽

facultates primariae constitui solent, quarum Iuram alteram, alteram-xtam dixeris.

Quibusdam autem res haec nondum adeo expedita videtur, tum quod mentis seu praecipuae, quae in homine est, partis operationes puras, paulo obscuriores in se deprehendere sibi videntur, quas alii contra clarissimas esse putant, tum quod alterius facultatis, quae circa materiales conceptus occupatur, operationes mediae illi parti adsignant. Quemadmodum nec id sitis Pater, quae purae, ut vocant, mentis facultati, tribuendae sint operationes, licet plerique civ. ullectum ioluntatem. nonnulli insuper memoriam menυ- in ea admittant.

. g. VII. Atque ad intellectum quidem quod attinet,

eo res varias nos percipere, atque cognoscere, constat fere inter omnes. Quae autem addi solent opera tiones, iudieandio ratiocinandi,an in tellectui puro, animninationi, an Vero utrique. aut separ atim, aut coniunctim conueniant, rursus

non videtur adeo exploratum esse. Id quod nobis quidem nunc perinde est, quibus sufficit, observasse id, quod omnes etiam sereri necesse est, esse in homine non percipiendi modo, sed sudicania

37쪽

I. VIII. Et de his quidem ea disciplina praeeipit, cuius

est, ex instituto intellectus vitiis mederi. Sed ea tamen, quae ad moralem doctrinam pertinent, delibasse iuvabit Iudicium ergo , dum circa res morales versatur, practnum vocari solet, omniia umque πεμάσεων, quae actionem comitantur, accuratam notitiam Onnotat. Saepius etiam tertiam intellectus operationem hac voce simul indigitare soloni.

i Ratiocinatio in multas iterum abit species, quae etiam in morum doctrina ob diuersam multiplicem adactionss humana σχέσαν, diuer-- sortiuntur adpellationes.

Et primo quidem ob ipsorum principiorum,

quibus innititur, diuersitatem, non est uniusmodi ratiocinatio. Haec enim vel ma sunto extra omnem dubitationem posita, unde scientia, vel verosimilia ultem, unde innis gignitur. Quandoque principii locum subit auctoritas aut Dei aut hominum,aliquid asserentium, undesiderenascitur, aut diuina aut humana. I. I. Et ex vinione quidem rursus proueniunt

38쪽

cedit praesumptio autem, quae ex signo comis muni probabili quadam ratione concludit. Quod si quis siue per naturam, siue per habitum, in hac ex signis argumentandi ratione promptus

&exercitatus sit, illi μοχια ε ἀγχίνοια tribui solet. Huius supremus velut gradus est diuis istio, cum ex sigm Atura, eaquc singularia, collia

suntur.'

g. XILArgumentatio de actionibus, praesertim iam perpetratis, prout legem respicit, ainc earum aut bonitatem aut prauitatem colligit, peculiari

nomine ossientia vocatur.

g. XIII. Nonnulli assumptum huius syllogismi practia

ei, de quidem si vim vocis spectas accuratius, eo scientiae siue σμειὸησεως nomine indigitant: maiorem vero propositionem, siue notitiam legum

principiorumque m -u dicunt. s. XIV. Quod autem conscientia varie dispestatu, partim ex ipsa actionum varietate, partim ex diversis ratiocinandi modis oritur. I. V.

Si enim ad io cum lege conueniat conscientia Lura,sin ei repugnet, mala si actio sit patranda, conscientia νessum ae, si iam sit patrata, conscientia reipraeteritae vocatur.

39쪽

illa iterum in μνω-- probabilem dispescitur, id vice ex ratiocinationis modo prouenit. . . . s. XVII. Nimirum in argumentationibus hisce aut rite trocedimus, cram conclusionem ex praemissis ieientes, aut contra decipimur. errore nouo locupletamur. Prius si fiat,conscientia recta, si aposterius, erranea gaudes. g. XVIII. Rursus argumentatio bona vel ex certis atque inuictis princ0iis procedit, ut supra common. stratum scientiamque ggnit, quae conscientiae cenae respondet, vel διαλεκjικως ex probabilibus principiis opinionem elicit, quae cum conscieniatiaproba piis pari passi ambulat.

Vnde in maximo versantur errore, qui eam conscientiain probabilem vocant, quae erronea est, cum omnis conscientia probabilis etiam recta

Conti it quoque ut in ipsa argumentatIodi se mens nostra fluctuet, idque tui ratione propositionis, si dubitemus num hoc vel illud eraeceptum aut vetitum sit , tum ratione as-iumpti, si an actio a nobis sit patrata, vel an lex' ad hanc actionem quadret ancipites haereamus. Hinc namque di bitationem vel fluetita istionem in ipsam conclusionem propagari. Uninscientiamque dubiam reddi necesse est. Quod

40쪽

s autem dubium non magni fuit momenii, pulosa dicitur.

Atque hine intelligitur, quoia sto conscientia mox libri de regulae, interdum iesi desivissicis,

quandoque etiam ιonoris nomine veniat. Namque hisce nominibus non tota argumentatio, quae conscientiam absoluit, sed aut propositio, aut assumptum. aut eonclusio indicatur.

s. XXII.

Minus quoque accurMe loquuntur, qui eon scientiam pro norma actionum humanaru venditant, au illi vim obligandi tribuunt, quae . tantum legi competu. Qua de re cum de osmetis actionumque humanarum principsis agetur, praecipiemu .

Praeterea,quando rationes inimus si ne amosuscipienda, an intermittenda, comtrati Vocatiar cuius ratiocinationis conciosiq si adprobatio vos luntatis accesserit, d&νm nomine venit, curii electione unius, ac reiectiqncasterius sentςntias coniuncta sevsolς