장음표시 사용
281쪽
Xandrino versionis Io, quod ut pretiosissimum acri μηλιον ibidem reconditur, cujus folia Indi cis hisce characteribus desgnantur , numerus
quinarius non circello, sed dicta figura, ut&cifra non puncto sed circello denotatur. Reliquae figurae modo descriptis similes s uni, nisi quod figurae Λ linea sinistra sit brevior dextra, ut hoc modo K descriptae : quomodo & eam descriptam vidi in II S. Astrologico lingua Pe
sca conscripto. 3. In impressis Avicennae Arabice cibilia , Ibn Sina vocati, codicibus, numerus quinarius nunc figura ct , nunc circello repraesentatur, ut di ci ista aliquando circello, alias
puncto crassiori , qui tamen ςircellus videtur lituratus. Nam pagina is significatur his figuris is & pagina ro his M. At in libro tertio pagina 3o 3 sic notatur POP , cifra per
circellum, ut antea per punctum norata ; at pagina 33o per H o & 333 per ut Co signa-ι tur circello, ViZ. numerum quinarium indigitante. Et quidem circellus Indica videtur numeri quinarii figura , altera enim P est tantum litera Arabica P inversa , quae in Alphabeto
Arabico eundem etiam numerum designat, atque ideo Arabibus forte solis circelli loco 1u, stituitur. 4. Hujusmodi fuere Characteres Arithmetici plurimis abhinc annorum centuriis ab Indis inventi, & per totum Orientem usitati; in Occidentem autem translati varias subierunt mutationes. Majores enim nostri aliter quam
282쪽
CHRO NOLOGIC R. 26 Inos eos descripserunt i Sed utcunque scripti sunt , haud dubium est quin nostri ab Indicis efformentur. Quod ut clarius pateat, non abs re erit omnes hujusmodi Characteres in subjecta tabella repraesentare . CHARACTERES. Vulgares Indici.
Ιn quo primo ad sinistram Indici collocantur, sub variis figuris quibus ab orientalibus
donantur 3 juxta quae superius tradita sunt. - Μedium locum occupant veteres, quibus majores nostri usi sunt, & quos in antiquis ΜSS. . occidentalibus usurpatos vidi, & iisdem fig reis quibus hic descriptos. Hos denique excupiunt vulgares hodie usitati. Ex hisce sic coli tis simul patet, quomodo vulgares ex Indicis . . R a emn-
283쪽
262 ARITHMETICE seiunguntur ; nam unitates eadem figura in omnibus depinguntur; vulgares a&3 sunt ipsi Indici aliter tantum collocati ob scribendi celeritatem, viz. sic a 3 Charactere nihilo, &parte tantu lineae perpendicularis mutilato . Sed & Character inversus, & linea protensa mutilatus fit μ. pro quo veteres figura, nOS 4 utimur, nullo pene discrimine admisso, nisi quod nostrae figurae caput in scalenum convertitur. In reliquis, praeter 9 & ci- fram , ubi nulla major apparet disserentia , quamvis iidem pene retinentur Characteres,
valor tamen eorum commutatur, Uno alte
rius locum occupante . Nam Character quinarius g e quinto in octavum locum tran
fertur , & majoribus nostri octo indigitavit ;e quo parum Variato noster 8 eiungitur. Et ut quintus in Octavum locum promovetur, 1ic octavus Λ vel ' in septimum detruditur;& prima quidem figura a veteribus, altera a nobis numero septenario indicando adhibetur. Sed quoniam veteres figuram quintam in octavam provexerant, necesse fuit ut alia quintae sedem suppleret; cui itaque destinatur figura seXta μ, qua Veteres numerum quinarium significabant. Tandem autem magis corrupta mutatur in b, &'ultimo in s. Et jam nulla relinquitur figura e qua 6 deducatur praeter septimam V , e qua tamen quomodo effingi potuit me prorsus latet. Duo autem ultimi characteres q & o ex oriente
284쪽
hpo transvecti sunt omni sere mutatione im- munes , nisi quod majores nostri cifram o l nea transsederant , quam nos evulsimus , ut tristinae sormae restituatur . Et quidem circe, us, vel linea transsessus, Vel ea vacuus, CLDam nobis perpetuo significavit , nunquam punctum, eo quod nos hosce Characteres Arais hibus acceptos reserimus, qui si non soli, sautem frequentiores quam reliqui orientales ci- fram circello, & numerum quinarium sua litera ε inversa significarunt.
sunt quinque, I, V, X, L, C. a. D Er hasce solas quinque Iteras Roma-I ni numeros omnes exprimere solebant, idque hoc modo. Prima litera I unitatem no rat; V numerum quinarium, q oniam quinta est vocalis ; X Io, ut decima Graeci Auphabeti consonans, L vero so ; & C centum valet. Omnes alii numeri per hasce literas
285쪽
antiquis inscriptionibus haec figura vel
litera X bis, hic ter repetita. V & L nunquam repetuntur, ut nec I , X aut C plusquam quater : nisi quod I in antiquis quibusdam in1criptionibus sexies ponitur, ut in Araoblonga Aquileiae inventa , cui haec inscripta sunt, ut ex Pighico notavit Gruterus.
V. S. L. Μ. Ubi vides ut litera I ante UIR sexies ponitur, ad significandum Sevir vel Sextum vir, quod tamen vocablitum ita saepius signatur VI VIR in ipsis etian inscriptionibus. Alias autem cum ad numerum quinarium deventum est, iste per figuram sibi propriam indicatur, ut 3 per V, 3 oper L, 3 oo per ID, & sic deinceps, uti mox patebit. a. Si litera Ι cuipiam e praedictis postponatur, tot ei unitates addit, quoties ipsa ponitur;
vero I literae vel X praeponatur, tot unitate ei
286쪽
ei detrahit, ut IV valet 4, quoniam I semel praemissa detrahit unitatem: sic & IX s, IIX8. Quinetiam X literis L & C praeposita se iis adimit ι ut XL 4o, XC 9o, XXC. 8o.
3. Porro, ut una C valet Ioo, sic CC aos, , CCC 3oo , CCCC oo. Cum numeruS au tem quingentarius occurrit exprimendus, litera C ne saepius quam par est, repetere ur) invertitur, eique litera I praefigitur hunc in modum ID, pro quo Charactere corrupto nomnunquam scribunt D & . di umerum vero millenarium ad exprimendum , quingentario aliam C praefigunt hunc in modum CID, ex quo Charactere depravato reliqui formantur m lienarii, Viz. oo , Μ, &c. hinc CID CID veloo oo ct sic deinceps repetuntur. 4. Porro , ut 3oo repraesentatur per I unicae C, sic sooo per eandem literam duabus C inversis praefixam , hunc in modum IDD , quibus si praeponas duas alias C directas sic CCIDI
characterem numeri Ioooo habebis . Eadem quoque ratione IDDD Valet Ioooo at
vereor ut hi characheres ulterius procedant, cum sit contra ipsam eorum rationem & institutionem, ut eadem litera plusquam quater
s. Haec omnia ex tabella magis elucescent, quam subjiciam, postquam praemiserim numeros millenarios etiam per quinque, praedictas
287쪽
Iiteras cum linea transversa nonnunquam d
6. Haec praecepta exemplis jam illustremus. Quintus Curtius lib. . ait , Quippe media fers nocte in ea ira redierunt, multis interfestis, pluribus captis , equosque Μ DCCC abegere, i. e.
288쪽
18oo. Varro de re rustica, LI. c. 28. Ut ver dies habeat XCI, aestas XCVI, autumnus XCI, ems XXCIX t i. c. ver dies habeat 9I, aestas 94. autumnus 91, & hyems 89; nam XX ante C, se, hoc est, zo ei subtrahunt. Idem ibid. l. 3. c. I a. in circiter possuum locum inclusum habeat , ubi character millenarius quater positus quatuor millia significat. Vellejus Paterculus i. I. Nam ferme ante annos DCCCCL floruit Homerus, intra n ius es s i. e. floruit ante annos nongent Squinquaginta, intra mille natus. Plinius hist. nata l. 36. C. I 3. Homo qui primus fasitas es ante annos ut tradunt IIΙΜ DC , i. e. 36oo. Cicero pro Roscio Comoedo , Proh deum homi
Sesertia centum millia valent, bis autem positi ducenta millia , & ter repetiti trecenta millia. At per IDDD quinquaginta millia significantur. Quae omnia e tabella patent. . Quod ad reliquos spectat in tabula descriptos Romanorum characteres, ViZ. numerorum Io oo, 3 ooo & Ioo oo, isti nulli bi ut opinor extant, praeterquam in antiquis quibusdam inscriptionibus, quarum unam & alte
289쪽
26R A R I T. II M :ET I CESram in exemplum huc transferre non pigebit. Romae apud Gentilem Delphinum extitit haec antiquissima inscriptio ipsi Smetio visa.
Quid sibi vellent Characteres hic insculpti
satis e tabella constat, Viet. 62oo. Nam primus Character idem valet, vel potius idem est atque IDD, cum hoc tantum discrimine, quod in Charactere hic inscripto una C inversa minor sit quam altera, cum in ΙDD utraque sit ejusdem quantitatis.' Et ipse quidem .nullus dubito quin omnes reliqui Characteres ex iis qui in tabula primi describuntur, varie obstri-hendi celeritatem depravatis , efformentur . Quod tamen ut magis elucesset, aliam subjicere inscriptionem operae pretium erit, quae quidem fragmento tabulae marmoreae in domo medici Civitatis inventa fuit.
290쪽
Characteres hic inscriptos sic explicsimus: Pro Libertate dedit Sestertia 3oooo; nam ista lfigura eadem est quae IDDP utpote tres i , etiam C inversas ad dextram habet. PraSevi- ratu dedit Sestertia 2ooo. In Statuas ponendas in aedem Herculis dedit Sestertia 3oooo ; nam& iste character idem. est qui . CCIOD raptim scriptus . In vias sternendas dedit Sea stertia 37ooo. Patrimonii denique reliquit Sestertia undeviginti millia , sive I9ooo ; nam character millenarius Oo reliquis praepositus se iis detrahit. Quod Sc in minoribus numeris