장음표시 사용
31쪽
sit scientia. Quodsi excipias, actionum liberarum directionem pertinere ad omnes omnino homines, ad quorum tamen captum compositae non sunt demonstrationes; haud di mellis est responsio. Philosophiae enim universae, adeoque Jc practicae universalis, systema methodo demonstrativa conditur non vulgi gratia, neque etiam eorum gratia, qui hebetiores sunt, quam ut demonstrationes capere possint. Consulendum est caeteris, qui certa ab incertis distinguere valent: hebetioribus autem, qui ab acutiorum autoritate pendent, satisfacit cognitio minus eXasciata.
. 6. In Nil opsia practica universiali tradenda sunt principia Pris naturalis. Etenim ex philosophia practica universali addiscere debemus principia generalia dirigendarum actionum liberarum . s. . Quamobrem cum Jus naturae actiones bonas atque malas a se invicem separet . 68. c. praelim. , adeoque actionum liberarum discrimen exponat; quin in philosophia practica univcrsali tradenda sint Iuris naturalis principia dubitari nequit.
Nimirum qui actiones suas liberas rite determinare debet, is nosse tenetur, quaenam sint bonae, quaenam Vero malae, ne spe cie boni vel mali decipiatur. Generalia igitur principia, ex quibus actionum liberarum disserentia deducitur, cognoscat necesse est. Quamobrem cum principia dirigendarum actionum liberarum ex philosophia practica universali haurire de beat ; tu eadem utique tradenda sunt. Enimvero haec ipsa principia Iuris naturalis principia sunt. Quamobrem in philosophia practica universali tradenda sunt Iuris naturalis principia. Suo loco constabit, Jus omne reliquum ex Iure naturali tanquam sonte profluere. Atque tum clarissime elucescet,
in philosophia practica universali omnis Iuris principia recte stabiliri. Nimirum demonstranda in eadem est: Iuris reliqui omnis dependentia a Jure naturali, ut diversitatis Jurium ratio pateat. q. T.
In ribosophia practica uni ersalia tradi:debet generalis
32쪽
lis theoria motivorum actionum committendarum fi omIttendarum
Etenim philosophia practica universialis scientia affectiva esse ii, debet I. 3. . Quamobrem cum scientia ait ζαVa sit, Paesti Alba a voluntatem & nosuntatem ad actus seos determinare dubet , i. f. i.); in philosophia practica universali dOccndum, H isti
modo voluntas & noluntas ad actuS suos dztermi uetur. ditia. Enimvero sine motivis nulla datur in anima volitio , nulla nolitio . 889. II ch empiri o Quoniam itaque determinandarum actionum liberarum principia generalia in philosephia praetica tradenda . 3.); quin in cadem quoque Ilicoria generalis motivorum actionum committendarum &Omittendarum locum habeat, cxtra omnem dubitationis aleam positum est.. Ur noris actionem aliquam esse bonam, aliam vero ma- Ium', non sussicit ad illas volendum, hasce autem nolen--- dum. Nuda igitur notitia minime sussicit. Necesse adeo est, ut, si has aversari , illas appetere debeas, illas quoque tibi repraesentes tanquam bonas , hasce vero tanquam malas f. 891. 89 a. PDcb.e ir , Quamobrem cum ista repraesentatiost motivum, quo voluntatem flectimus in alterutram contradictionis partem f. 89o. 0 h. empis.) ς s in philosophia practica universali doceri debet modus dirigendi actiones ili
beras per regulas generalissimas, theoria generalis motivorum ex ea exulare minime potest.
D NEHuphia practica universali tradenda es Araria onera- αν Hebrialis mHAram. Philosophia enim practica universalis scientias,/ralis' practica est . a.). Quoniam itaque scientia practica est, meduram quae facultatem'locomotivam Vel etiam cognoscitivam do in Philus terminare docet ad actus externos Vel internos Volun- iamin.-tati ac noluntati consori ter eXequendos Vel Omuttendos ca anti euri
33쪽
modus determinandi facultatem loco inotivam vel cognoscitivam ad actus externos, vel internos, quibus obtinetur, quod Volumus, & cavetur, ne fiat, quod nolumus. Enimvero id, propter quod actus eXternos vel in-
ternos edimus, ut sit vel fiat, vcl etiam quod intendimus, ne fiat, finis est vel rationem finis habet s. 932. Ontol.9,& actus illi, per quos finis obtinetur, quique adeo rationem continent, cur hic actum conscquatur g. 36. Onuid, media sunt . 937. Onio ). In philosophia igitur practica universali contineri etiam debet mediorum theoria. Tradit autem philosophia practica nonnisi ge
neralissima g. 3. Quamobrem patet, in philosophia
practica universiali tradendam esse theoriam generalem mediorum.
E. gr. ponamus te Velle amare Deum: non ideo eundem amas, quod amare velis. Praesupponuntur actus alii, quihus amor iste acquiritur. Intenditur adeo amor tanquam
finis , & actus isti , quibus hic finis obtinetur, sunt media
ad eundem ducentia. Ut igitur amore Dei imbuatur animus. utendum est mediis, quibus acquiritur, consequenter Deum amaturus haec ignorare nequis. Similiter ponamus te velle vitam honeste sustentare. Comparandi ergo sunt sumtus . in honestam vitae sustentationem faciendi, adeoque utendum est mediis, quibus comparantur. Ρatet adeo vitam honeste toleraturo perspecta esse debere media, quae huc faciunt. Philosophia practica universalis in generali actionum committendarum & omittendarum theoria acquiescit. De mediis igitur etiam nonnisi generatim agit, ultra ea nimirum non progrediens, quae mediis in casbus specialibus communia sunt.
g. 9. .. cur theoria In Philosophia practica universali Iradenda es impe- generalis dimentorum lugendorum theoria generalis. Philosophia cnim
impedimen- practica univcrsalia scientia practica est g. 3. . Quam-
34쪽
obrem cum in scientia practica doceatur modus determi- lendinum innandi facultatem locomotivam, vel etiam cognoscitivam adplausiphia actus exici nos, vel intcrnos Voluntati consormiter exequen-mcticados, vel omittendos s. a. , id autem sciri nequeat, nisi impe- universali dimentum removeatur, quemadmodum nemo non admittit i tradenda. in philosophia etiam practica doceri debet, quaeritam acturo voluntati consormiter objici queant impedimenta, &quomodo eadem tollantur. Tradit autem philosophia praetica universalis nonnisi generalia g. s. . In ea igitur impedimentorum tollendorum theoria generalis tradenda.
E. gr. Deum amaturus eum cognoscat necesse est, ut adeo
agnitio Dei si medium amoris divini. Cognitioni Numinis operam daturo objici possunt varia impedimenta , quae obstant quo minus agnoscatur. Ea igitur tollenda, s quidem amoris Dei compos fieri volueris. Philosophia practica universalis de actionibus humanis committendis & omittendis nonnisi generalia tradit, adeoque etiam in generali impedimentorum tollendorum theoria subsistit, unde suo loco theoriae speciales derivantur. Dabimus in hisce, quemadmodum in ceteris fidem oculatam , ubi integram philosophiam practicam in systema redegerimus. I. Io.
In I hjbsiplia pracrisa universali trad da es utaria g cir i orianeralis signorum rectitudinis actionum. Actio recta nulli de- ω brum re..terminationi essentiali, Vel attributo Contradicere debet Alitissimi β. 9so. 8art. I. Neol. nσt. . Quoniam actiones humanae ambitim compositae sunt ex internis actibus, nempe ex facultate appe--reatis intendi & aversandi clicitis, atque externis, nimirum motibus, phil otia quibus ea exequimur quae anima Vult & non Vult. . 367. practi mpari. I. Theol A. M.t; si rectae fucrint, tum interna quoad iis sali singulos actus eam ingredientes, tum externa determina- tradenda. tioni nulli essentiali vel attributo contradicere debet. Patebit suo loco in sequentibus, hic vero tanquam experimento in
35쪽
to in semet ipso facile comprobandum sumi potest: actio e ,
terna ctsi sectae speciern habeat, non tamen ideo internam rectam esse, veluti dum quis eleemosynam largitur, ut videatur ab hominibus, non miseria miseri commotus & volunt ii divinar satisfacturus. Quare cum externae quidem in sensiim incurrant actiones, internae autem non item, immo cum ipsim et homines, ubi agendi consuetudinem contraxerunt, non fatis sibi conscii sint actionum internarum cum externa conjunctarum; necclla est ut ex aliis, tum quae insensius incurrunt, tum quae attentione non difficili in nobisimet ipsis adve tere licet, actus internos latentes colligamus, ut de rectitudine actionis tam propriae, .quam alienae judicium ferri possit.
Quoniam id, ex quo alterius praesentia colligitur, signum alterius est I. 9set. loco; in Philosophia quoque praetica universali tradenda est theoria generalis signorum rectitudinis actionum. Tradit autem Philosophia practica universalis nonnisi generalia I. 3.). In philosophia igitur practica universali tradenda est theoria generalis signorum rcctitudinis
actionum humanarum. Nimirum signis in philosophia practica opus habemus, ne vel nobis metipsis videamur qui non sumus, vel Videantur nobis alii, qui non sunt. Semiotica igitur moralis utilitatis maxima:& pars philosophiae practicae apprime necessaria est. g. I I.
Philosephia practica universialis tradit principia heurifica, seuhὸ aristica in artificia inveni di ventates morales asque politicas. Ex ipsa trari sis hia ctatione hoc abunde elucescet, praesertim ubi singulae philo- , mactica sophiae practicae partes in 'stema fuerint redactati
Nimirum notiones istae universales, quibus theoria generalis Natque praxis in philosophia practica universali demonstrata continetur, dirigunt intellectum in veritatibus moralibus atque I politicis eruendis, atque adeo ad inVeniendum prosunt f. 461. ς Poch. empiri . Atque hinc summa Philosophiae practicae ualia 3 versalis utilitas elucet. a Protegomenorum Finis.
36쪽
na ruat.ctiones tam anima, quam corporis dicun- Actionum tur naturales Vel necessam, quae per eς si rarum sentiam di naturam animae & corporis naturalium determinantur: tabera autem appella d erentia. tur, quae per essentiam & naturam animae ac corporis non determinantur, sed a libertate animae pendent.
Discrimen actionum necessariarum & liberarum probe attendendum venit, ut intelligatur, quaenam actiones homini imputari possint & quantum imputandae Veniant; tum etiam ut fundamentum moralitatis actionum liberarum intimius perspiciatur: unde pendet totum Ius naturae, quemadmodum ex
37쪽
sequentibus clarissime elucescet. Ita secretio urinae in renibus est actio naturalis,' cum a libertate animae minime depe deat , sed per structuram rerum & naturam corporis determinata sit, ira ut renes eandem secernant, sive anima veIit, sue no- Iit, nec solo imperio in secretione ista pro arbitrio suo quicquam immutare valeat. Ast si manu alterum percutio injuriam mihi factam vindicaturus; & volitio animae, qua fertur in hunc motum, libera est, & motus manus percutientis liber dicitur. quatenus absque libera volitione non daretur in corpore &π per eum desiderium animae expletur. Similiter motus cordis actio naturalis est, cum per structuram cordis & natura eo poris humani determinetur, ut cor moVeatur, sive homo velit, sive noliti nec quicquam solo imperio in eodem pro arbutrio suo immutare possit anima. Ast haustus vini actio Iibera vocatur, quatenus a Volitione animae, quae libera est, dependet. ita ut vinum non biberemus, nisi vellemus.
Misora Quoniam anima libera est in volendo ae nolendo
riui 94a h. empi P s omnes volisiones edi nolisiones animae, hoc est,
.uod δει Nimirum actus appetitus & aversationis ratIonalis per essen. Liata tiam & naturam animae determinatae non sunt, f. 94o. PB h.
a1vir. , sed rationem sussicientem in libertate ejusdem habent 3. 56. λιοι & 9 4 I. HIra. empiri atque ideo ab eadem depem dent 3. 8s I. Ontol. . Et hoc nomino in numerum actionum animae liberarum recte reseruntur s=. II. . E. gr. Si volo cognostere Deum, libere hoc volo: etenim dum voluntas fertur in cognitionem Numinis, ferri etiam poterat in cognitionem objeest alterius cujuscunque, veluti fi quis Geometra fuerit,
in quadraturam alicujus curvae, vel rectificationem arcus ejusdem. Libertati adeo animae tribuendum, quod actus Voluntatis seu appetitus rationalis potius in cognitionem Numinis, quam tognitionem Quadraturae curvae cujusdam, aut arcus ejus reis
a dicationem determinetur. Ex adverso si nolo Muscae addi. . ' stendae Diuiliaco by GOoste
38쪽
De Disserentia Amonum humanarum. Π
scendae operam dare; Iibere hoc nolo. Etenim non minus fieri Poterat, ut vellem eidem operam dare, quam ut nolim. Anima igitur per essentiam & naturam suam ad hune nolitionis actum determinata non est; sed ratio ejus lassiciens in liberi te ejus quaerenda , vi cujus potius Musicam addiscere nolo, quam volo. Qui libertatem animae in dubium minime vocat ;nihil hie d eukatis deprehendet. Ceteris satisfacient, quae de libertate animae in nolendo & volendo demonstrata sunt
g. s 4. Voluptates 'ac taeda Iensitium a tibera m Da volaritate Inipensa minime dependent, sera efficere non 'sumM, Mi ista ἔarem ρθ' na voluptarios ex sensibili percipiamas, quam raedom. quatenus FGlicet tu ac taedii sensu percipitor. Voluptates enim sensuum ac taedia eorun-sensuum adem ortum trahunt ex sensationibus .ssa. s 3. Psyh. -- libera v
pir.), consequenter quod tale percipiatur Objectum sensibi- lania Lle, quale percipitur. Enimvero in sensationibus suis anima nihil immutare potest I. 78. Och. empiro, consequenta efficere nequit, ut tale non percipiatur, quale percipiatur. Quamobrem cum anima libera hon sit, nisi quando
ex pluribus possibilibus eligit sponte, quod ipsi placet, ad
nullum eorum per essentiam determinata I. 941. Ps Lem'r. ; in percipiendis voluptatibus ac taediis sensuum Iibera non est, consequenter per libeitatem animae non intelligitur, cur ex sensibili voluptatem potitis, quam taedium percipiat, & contra. Quoniam itaque in libertate voluptatis ac taedii sensuum ratio non continetur g. s6. tuo; nec
voluptates ac taedia sensuum a libera voluntate pendent s.
Idem eonfirmatur a posteriori. Si medicamentum tibi propinatur, in potestate tua positum non est essicere, ut odor ac sapor sit potius gratus, quam molestus, conseque B a lex
39쪽
ter, ut re eo voluptatem potius , quam tardium percipias. Idem experimur de sono. Similiter quando visibile prunium contueris, velati faciem hominis tibi nondum visi, vel imaginem quandam pictam; rui arbitrii non est, utrum placere, an displicere debeat, consequenter num ex eo voluptatem, quam tardium percipere malis . s 42. Psch. empiro.
Propostionem hanc instar lemmatis hic praemittimus, non solum in usum demonstrationis sequentis ; sed quod eodem quoque in sequentibus & suo tempore in philosophia morali' nobis erit opus. Ρrobe autem notandum est, nos sensibilia hic non spectare, nisi quatenus sensu percipiuntur, quemadmodum exigit voluptatis ac taedii sensualis perceptio ssa.s33. H M. empir Neque enim negamus, fieri posse, ut alia de causa voluptati sit, quod quatenus sensu percipitur taedio est: sed tum voluptas illa ortum minime trahit ex semsatione praesente. Et in hoc casu fieri posse, ut voluptas ac molestia , quam percipimus, a libera voluntate nostra dependeat , ultro largimur & cx iis, quae suo loco demonstra. buntur, patebit ratio, cur fiar. In Moralibus magnum momentum in eo situm est , ut accurate a se invicem distinguantur, quae a Volyntate nostra libera dependent, ab iis, quae eidem subiecta non sunt, &, ubi ab illa pendent, probe perpendatur , quantum ab eadem pendeant: quodeum si lissime disseile st, nisi in Psychologia multum fueris versatus. & singulare quoddam acumen tibi comparaveris; quam necessarium sit studium Psychologicum ad theoriam dc praxin mora lem accurate tradendam hinc intelligitur.
e .MGυ inmus libera, sed naturales. Etenim appetitiones sensitivae ex Aessensi in perceptione boni consula s. s8o. Prare empirυς aversiones tala, si, sensitivae perceptione mali consula nascuntur 38 a. PD . actione . empir . EnimVero quamdiu in notione boni confusa a
quiescimus, id appetimus, ex quo voluptatem percipimus
40쪽
De Disserentia Actionum humanarum. I 3
s 91. V h. empir. . & quamdiu in notionc mali consula acquiescimus, id aversamur, ex quo taedium, sive molastiam percipimus g. 393. PHL empiri . Quamobrcincum voluptatcs ac taedia sensuum a libera nostra volutarate minime dependeant i 4.), actio autem libera es e ncqueat , sed naturalis sit, quae a libertate animae minime pendet j. ra. ; quin appetitiones & aversiones sensitivae in se spectatae aetiorres liberae non sint, sed naturales, dubitandum non est. Bruta quoque habent appetitum Jc aversationem sensitivam 3. 7s7. nych. rat.): hoc tamen non obstante destituuntur voluntare & noluntate libera 763. PDeb rat. . Nemo igitur non agnoscit, quod appetitiones & aversones ipsorum non sint liberae. Atque ideo in confesso est, appetitiones ac averinsones sensti vas in se spectatas liberas non esse. Immo unusquisque , modo sbimetipsi attendat, side experientia: li bertatem ab appetitu sensitivo & aversatione senstiva removet. Quis enim est, qui non in seipso experiatur quamdiu sensuum judicio unice statur, se impedire non possene ex cibo , qui bene sapit, Voluptatem percipiat ac ideo eundem appetat. Absit autem, ut quis sibi persuadeat, appetitum senstivum & aversationem sensitivam hominem subjicere agendi necessitati. Gaudet enim voluntate ac nolunt te libera I. 942. Hych. empir , quia anima ratione praedita f. 628. Ioch. rat. . Necesse igitur non est, ut secundum appetitum sensitivum & aversationem senstivam agat, sed agere potest, immo agere debet. quemadmodum deinceps evinceis tur , secundum voluntatem dc noluntatem liberam, seu appetitum Jc aversationem rationalem. Immo osendemus, ruomodo in appetitum senstivum & aversationem senstivam ominium acquirere eumque ad consensum cum rationali reducere valeamus, ut mala actio non excusetur, propterea quod
ab appetitu senstivo, vel aversatione senstiva prosecta. Ge. neraliter hoc docebimus in hac ipsa Philosophia practica universalit quid autem in casibus specialibus conveniat, in Ethbx ea demonstrabitur.