Scipionis Gonzagae Cardinalis Commentariorum rerum suarum libri tres : accessit liber quartus Paraleipomenōn auctore Josepho Marotto, quos Aloisius Valentius Gonzaga card. primum edidit et Cajetano fratri inscripsit

발행: 1791년

분량: 456페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

381쪽

36 2 COMMENTARIORUM

mum habuerant , et patronum beneficentissimum fuerant expertae , nullum olficii genus praetermisere , quo communis doloris acerbitatem in ejus interitu testarentur . Indictum a coetibus singulis collegae , ac patrono optimo funus , laudationes habitae, recitata de more carmina, omnibus denique honoris,

ac grati animi significationibus viro de singulis optime merito parentatum est. Et ex Bononiensi Academia quidem elogium etiam ejus , effigiemque editam haberemus in eo libro , ubi monumenta , et i cones eorum, qui ex collegio illo fuerunt, expressae exhibentur , si Scipionis familiae posteri domesticarum laudum in eodem ornando aut minus ne aligentes , aut paullo studiosiores extitissent. Siquidem Academici illi, qui anno MDCLXXII. monumenta ea protulerunt, in ipso operis initio dolent ,, se ,

D cum maxime cuperent, quem honorem caeteris colis legis suis in libro illo tribuebant, eum Scipioni ,, Gon Zagae Cardinali, viro sapientissimo, et Torqua- D ti Tassi patrono, atque amico familiarissimo , quiis Bononiensis Academiae decus fuisset,ob eam, quam diximus causam , minime potuisset tribuere,, 'δ. V rum , quod studium in Scipionis posteris in ejus memoriam ab omnibus desideratum est, id post ipsius mortem Franciscus Episcopus Mantuanorum , Fer

382쪽

LIBER QUARTUS 363

clinandus, ac Iulius Caesar, fratres amantissimi, fratri optimo praestiterunt , qui in Martyris Sebastiani templo,quod in oppido Martiniano conditum a Gon-Σagarum familia extat, intra cellam Sanctissimae Crucis , quo in loco humatum Scipionis corpus fuerat

anno ab obitu ejus proximo sepulcrum excitandum, exornandum que curaverunt,in eoque simulacrum ejus constituerunt e marmore cum inscriptione praeclara. Quae omnia , quemadmodum caetera etiam

monumenta , si qua ad ejus memoriam ornandam pertinebant , lineari opere graphice omnia describenda , eaque dispersim in his Commentariorum ii bris repraesentanda curavit Aloisius Valentius Gonza ga V. E. qui non magis vetustissimae assinitatis splendore , quam religionis , doctrinae , paribusque naturae ornamentis cum Scipione conjunctus , ut clarissimi Assinis imaginem quam simillimam laudibus suis refert, ita etiam in ejusdem memoria honestanda caeterorum omnium cum alienorum, tum domesticorum studia longe antevertit. Siquidem , Commentariis ejus tanto hoc nitore editis , eo doctissimum virum ornat monumento, quo nescio, an

alio ullo , aut splendidius illustrari , aut stabilius ornari tanta virtus possit. In quo illud nobis laetandum est, quod ita Scipionis memoriae , ac peren-Z Σ Σ

383쪽

364 COMMENTA R. LIB. IV.

nitati prospectum eo honore sit, ut non minus si, mul Aloisii Valentii Gon Zagae Cardinalis immortalitati consultum videamus . Quamdiu enim praecla'ra haec Scipionis extabunt monumenta ; extabunt autem , dum virtuti , ac litteris honor suus erit, semper; tamdiu etiam studium, ac munificentia ejus commemorabitur, a quo haec e tenebris in lucem, atque celebritatem hominum vocata , et intermortuam paene tot annorum vetustate spectatissima vi tute , ac doctrina viri memoriam excitaverunt, et cum historiam, tum Latinas litteras tanto auxerunt

ornamento . FINIS.

386쪽

ADNOTATIONES ET MONUMENTA

Numerorum notae coco etc. respoud ut numeris , quos iu toto opere v- posuimus locis singulis , qui illustrandi bis adnotationibus sunt: ita ut a voratio , quae hic proxime consequitur numerum 1. , aut Σ. , etc. respondeat ei Deo , qui in commentariis est eodem numero 1., aut Z. notatus , et sic δελ-ceps continenter.

Pag. s. ci Franciscum Gongagam Cardinalem nonnulli quidem

Inter Episcopos Mantuanos , ae Bononienses recensent: haud tamen reincte . Etsi enim Franciscus idem Μantuanam , idem Bononiensem Eeclesiam administraverit, nunquam tamen consecratus Episcopus earum Ecclesiarum fuit; idque cum ex multis monumentis, tum praecipue ex ejusdem Francisci testamento patet, quod Bononiae conditum , o signatumque ab eodem fuit x m. Cal. Nov. Anno ΜCCCCxxCIII., atque inter ea monumenta latet, quae olim in tabulario Vastallensi asservabantur , nunc vero Parmae sunt , nosque hic Sebedas Vastallenses nominabimus. In eo siquidem testamento non ille se Episcopum Mantuanorum , ac Bononiensium inscribit, sed solum Cathedralium Ecclesiarum Mantuanae, et Bononiensis administratorem .

Ibid, ca Neque Ludovicus consecratus unquam Episeopus Mantuanorum fuit; isque etiam , quamvis Mantuanae EccleSiae praefuerit, sola tamen Mantuani Eleeti appellatione usus , ut consuetuso temporum illorum ferebat, ei Ecclesiae praefuit. Sane Irenaeus Asso Uir clarisia simus, ae de iis commentariis optime meritus, ut infra num. II. ostendemus ; de cuius singulari eruditione cum in omnibus , tum praecipue in iis, quae ad Gontagarum familias pertinent, satis ii libri testantur, qui ab eodem editi in lucem sunt in ejusdem Ludovici vita , quam scriptam habet , nec dum tamen publici iuris fecit, pluribus rationibus , ac monumentis id adversus Dones mondit, atque Ughellii auctoritatem persuadet . Etenim cum hi Scriptores assirmare non dubitaverint, Ludovicum et Episcopum Lamosensium suisse, et Francisci Cardinalis fratris Suffraganeum in Episcopatu Mantuano , certissimis documentis id falsum esse ostendit; docetque , Franciscum Cardinalem tunc e vita lanetum esse , cum Lu/ovicus nondum quartum supra igesimum aetatis annum attigisset, idemque nullis majoribus ordianibus initiatus , unis Protho notarii honoribus fungeretur . Hunc Pr Pterea ab illo, antequam moreretur, fratri suo Marchioni Mantuano-Tum eniXe commendatum fuisse, ut is a Romano Pontifice eum Μantuanae Ecelesiae praeficiendum curare te quod ille, Electi nomine in petrato , a Pontifice Maximo consequutus est .

Pag. 6. ca Neque in Gaetolum, neque in Sabione tam , eae teraque illa oppida imperium ullum Joanni Francileo Gonzasae suit, dum

387쪽

frater eius Cardinalis viveret , qui iis in oppidis dominabatur. Id solum Joannes Franciscus habuit, ut ex Patris testamento haeres fratris constitutus esset : cui propterea obvenire illa oppida ex haereditate deinberent , postquam frater e vivis excederet et quemadmodum Castrum Goffridum , et Hostilianum , Ludovico e vita functo , Rodulpho fratri natu minori in haereditatem cessere , quod is Ludoviei haeres a fratre ruisset institutus .

Pag. 6. cc Philibertus Campanilius in libro suo is De nobilium

familiarum Insignibus is quem Neapoli edidit anno ΜDCx. eum de Saci ciorum gente, c quae nostro sermone Dei Batro scribit, quaeritque , unde nam opinio haec invaluerit, nimirum, ejus gentis auctorem unum ex tribus illis Magis suisse , qui instinctu divinitatis praeeuntem ste, Iam , quae in Oriente apparuerat, sequuti, in Iudaeam ad Iesum in fantem adorandum profecti sunt: hoc c quod etiam Scipio opinatur ex eo iactum perhibet, quod scilicet in Baueiorum Insigni stella esset. Quae sane indicia quam inania sint , quis non videt Sed ignoscendum Scipioni est, si ea forte credidit e siquidem in ea aetate vivebat , in qua temere speciosa quaeque credebantur , nulla in hujusmodi rebus examinandis adhibita severitate : multo quidem secus , at que his temporibus accidit, in quibus eo criticorum proeessit severitas,

ut vera quandoque repudiare malint , quam non explorata Credere .

Caeterum hanc communem apud omnes de familiae hujus origine opinionem suisse declarat haec inscriptio, quae Gaioli in S. Petri in Antoniae Bauciae sepulcro legitur.

P. P.

VIXIT ANNIS XCVII. OBIIT ANNO SALUTIS NDXXXVIII. ,

Praestat tamen Sans ovIn Io eredere,qui in libro is De familiis Illustribus,, seribit, nobilissimam hane Bauciorum gentem cum Carolo prIm a Rege Neapolitanorum , ex Gallia in Italiam migrasse , ibique ad sum

mam amplitudinem pervenisse .

Par. 7. c3 Ioannis Francisei Flisei haee filia fuit, qui tune Ge-

388쪽

ADNOTATIONEs ET MONUMENTA

nuae dominabatur et duodevigesimum agebat annum Francisca, eum Ludovico nupsit anno ΜCDXCVII. ut patet ex epistolis Ludovici Electi Nantuani, quae inter schedas Vastallenses asservantur. Par. o. c6 Qui fuerit natalis dies Seipionis ex Commentariis ejus non eruitur : quin neque annus pateret, nisi in Commentariorum autographo adnotatus ab eodem Seipione fuisset in margine . Ex libris autem Marii Crese imbenti de Italica Poesi Uol. 2. p. a. lib. 4. p. 266., et ex titulo , qui Scipionis ipsius sepulcro inseri plus legitur, de quo in se a in lib. Iv. horum Commentariorum, docemur, eum anno Μ DXLI I.

x I. Cal. Dec. natum esse

Pag. I9. c7ῖ , taque ex eo tempore Scipio etiam vestitu Ineessit eo , quo uti Clerici consuescerent: id autem sacere incepit prid. non. Octobr. die S. Francisco Assisiati saera r quod docemur ex epistola , quam triduo post Franciscus Ferdinandi filius ad Patrem dedit , ex qua haee habemus .is Io avviso U. Eec. come e'l giornodi S. Francesco me vestette nouis sola mente di abito : ma anco ho dato principio alli eostumi de buciri ni en megliori ; Et paucis interjectis , ,, Pol essendo io in abi-M to clericale , et non avendo alcuno , ehe mi seguiti nel medes imori abito ho pensato scri ver due parole a U. E. de vestir misser Gio van-ri ni mi maestro det me desimo abito A. Ex Shed. Vastall. Pag. I9. c8 Desideratur tamen Francisci nomen in HIstoria Almi Gymnasii Ferrariensis , quam scripsit Ferdinandus Cors et tus V. C. In ea enim , eum omnes illustres adolescentes Cl. Auctor recenseat, qui ita Ferrariensi illa Academia instituti, alius alio aut doctrinae, aut honoris genere deinde floruerunt , Franciscum nostrum imprudens praeteriit equi sane , tum quia eo loco natus , tum quia purpurae honoribus deinde auctus est, inter praecipua illius Gymnasii decora erat recensendus . Ingenii autem laude claruisse Franciseum luculentissimo ex testimonio patet, quod Adolescenti egregio Hercules Gongaga Cardinalis dedit, cum sacerdotia aliquot ei in Sicilia parare volens ; c quod Franeiseusin es Regno natus esset , dum Parer eiusdem Ferdinandus pro rege Siciliam administraret, his verbis seripsit ad eum , qui tune Regi Catho- Iico erat a consessionibus, ut eius opera sacerdotia illa Francisco imis petraret . ,, It g ἰovine, se ben non passa venti due anni , E di e reanga, edis aspello tale, che avan Zano assai Pet , e gli anni suo i . olire cheri nelle lettere cosὶ Greehe , come Latine, e nelle cose di Filosofa, allas, quale in abito di prete fia dato , e da eontinua opera nello Studio dis, Padova , ε tanto introdotio, e va Deendo tal profitto , che pro meties, di se una rinscita vera mente degna dei sangue suo ,, Extat hoe m Numentum in tomo a. epistolarum ejusdem Herculis Cardinalis , quae in Biblioth. Estensi manu scriptae asservantur.

Pag. 2o. cy Multarum litterarum , et singularIs pudentiae fuit Iulius Gabriellius, vir nobilissimo genere Eutubii natus: quippe eX ea

famiIia, quae ei urbi olim dominata eri. Eo viro Herculea Gongasa

389쪽

Cardinalis a secretis usus est , eidemque Scipionem suum Latinis , Graecisque litteris tradidit instituendum . Multa illa , quae Gabriellius ex Graecis seriptoribus Latina secit ; Oratio, quam idem ad Patres Concilii Tridentini habuit ; Epistolarum Latinarum liber , quem praelis Villet tianno 1369. Venetiis edidit, ac Scipioni nostro dedicavit, quod idem Sei-

Pici memorat,ostendunt,quantum vir hic clarissimus in utriusque linguae eognitione sit habendus : cum Singula , quae ab eo scripta Sunt, singularem hominis intelligentiam , ac scribendi elegantiam eommendent. Huic igitur viro eximia illa Scipionis , eum in Latinis , tum in Graecis litteris praestantia accepta reserri debet; nec minus illa vitae integritas , atque urbanitas, qua praecipue clarissimus adolescens commendabatur . Neque enim Gabrie: lius litterarum solum , sed morum potissimum , atque urbanitatis appositus magister Scipioni fuit . In quo ne scio uter felicior a nobis sit judicandus ; Seipio ne λ qui litterarum, at que humanitatis omnis eu Pidissimus eum magistrum nactus erat, unde omnia haec affatim haurire poterat; an Gabriellius λ qui in eum adolescentem inciderat, qui frenis potius cohibendus , quam calcaribus admonendus erat, cum ad omnem doctrinae , morumque laudem inflammato animo raperetur.

Non alienum erit afferre hoc loco Latinam epistolam, quam Gabriel-Lus idem ad Scipionem adolescentulum scripsit, dum is, intermissis autumni tempore studiis literarum, apud Aemiliam matrem una cum fratribus rusticabatur. Patebit ex ea simul , et quo institutionis genere apud Herculem Gonet agam Scipio uteretur; et quam elegantem, doctum, ac benevolum magistrum idem in Gabriellio nactus esset .

IULIUS GABRIELLIUS

s CIPlo NI CONER CAE MARCHIONI S. P. D. Homo caeterorum animantium praestantissimus , non ad octum ,

vel ad iocum natus est, ac Procreatus, sed ad contemplandum , et ad agendum; et quidem ea, quae digna sint tam excellenti natura, quae ipsi a Deo opt. Nax. tributa est . Nihi enim profecto non tam

oeiosi videntur ii , qui nihil vel contemplantur , vel agunt , quam qui ea , quae minime sunt homine digna . Id nimirum intelligentes

Stoici, tempus sic definiebant, ut dicerent, χρε- ῶνοω κατε Θωσας : quod seiIicet omne tempus, in quo aliquid non efficiatur, pereat, et pro nihilo sit habendum . Idem omnes omnium aetatum, atque gentium sapientes judicaverunt , et multis rationibus , institutis , saetisque comprobaverunt. Itaque Romae M. Cato etiam in ipsa Curia , dum Senatores convenirent, Graecos libros lectitare solebat, et Lacedaemone Ephori si qsem cessantem reperissent , eum et amoribus , eonviciis , atque adeo verberibust male accipiebant: vere enim Opinabantur , nihil Civitati perniciosius esse inertia, ac desidia . Quamobrem, si seri

Posset, nunquam omnino cessandum, assidue nobis vigilandum es

set, et ad graviora studia incumbendum ὁ praesertim cam vitae nou

390쪽

strae spat Ium brevissimum sit. Sed quoniam hoe imbecillitas humati generis minime patitur, dantur multae laborum tutermissiones, animique relaxationes. Hinc somni, convivia, ioci, ludi, speeta cu-Ia, et hujusmodi alia. Iudicatum est enim, vitam nostram his duabus rebus tempore susceptis maxime contineri , labore scilicet , et quiete; illo quidem tanquam proprio, quotidianoque cibo; hac ve- To , velut medicina , vel eandimento et ita ut neque gravissimi viri dubitarint , ubi seriis rebus consuluissent , jocosis etiam temporis nonnihil tribuere . Nam et de Scipione , Laelioque audivit olim P. Crassus Q. Saevolam cum diceret, eos animi causa conchas, atque ea leuios ad Caietam , Lucrinamque lacum legere eonsuesse ; et de Socrate memoriae proditum eSt, non erubuisse tantum virum cum parvulis siliis quasi repuerascentem ludere arundine . quomodo sit , inter eos equitantem . Id ergo cum priscis illis temporibus severissimis non reprehenderetur , ne in aetate quidem provectis , dummodo tem pestive , ac modice fieret multo certe magis idem nunc concedendum erit adolescentioribus, permittendusque aliquis iocus, et ludus huic aetati ; ne n: mium compressa , aut ad maturitatem pervenire non possit , aut alieniore tempore vehementius se esserat . Haec, multaque alia tum assidua librorum lectione , tum longo rerum usu edoctus Hercules Cardinalis amplissimus , cum te , quae ipsius est humanitas, et in bonis ingemis adjuvandis liberalitas, domi suae instituendum susceperir, omnem curam adhibet, ut non solum pro bis moribus , et interior tuus litteris erudiaris , sed etiam musica, iisque musicae generibus exorneris, quae ingenuum hominem decent,

et majoris momenti dis ei plinis nihil prorsus ossiciunt , ut habeas etiam saeuitatem oeii honeste traducendi , et animi a negotiis , curisque difficilioribus recreandi. Nam caeteras quidem obieetationes, et voluptates minus honestas novit ille praeclare rejiciendas sunditus esse , et quasi in sestissimos scopulos vitandas . Hae namque sunt xireea illa poeula , hae homines in belluas convertunt , virtutumque omnium insignia extinguunt, et plane obruunt. Vera , ac solida v luptas ex sola virtute percipitur , non aliunde pendet , hominisque ea est Propria , quippe quae propriam , et persee tam ipsius acti nem consequitur: aliae serviles prorsus , atque adeo serinae putandae sunt . Verum quia voluptatum desiderium pariter cum corpore exoriri videtur, estque nobis penitus insitum ἰ recta autem ratio, et virtutes , ex quibus , ut diximus , incorrupta voluptas gignitur, non possutat Sine longo tempore , multoque labore aequiri r hine sit, ut plerique , decepti specie boni , a recta via deflectant, et falsas voluptates sectantur . Atqui deberent adolescentes , opinor , sicue in doetrinia addiseendis multis praeceptorum postulatis , vel praeter animi sui sensum assentiuntur, ita in consormanda vitae ratione rectis , ac fidelibus consiliariorum monitis fidem habere; et quamvis ipsorum appetitus aliter ferret, eas tamen veras voluptates ducere, quae tales existimantur a viris probis , ac virtute praeditis . Quemadmodum enim iis, qui adversa valetudine utuntur , res natura durua a R

SEARCH

MENU NAVIGATION