장음표시 사용
61쪽
barba horrida, crassa, musculis torosis, mammisque depressis facta est cito insignis; vigore si non virum, saltem semivirum aemulADS. Sanguinis copia, in foetu capiti nutrimen et incrementum suppeditando potissimum impensa, in
aetate prima secundaque truncum et membra in longum tendendo versata, nunc, his magnam in partem confectis, in organa, quorum est genus in arva futura conservare humanum, quo ea rite amplientiar, quo recessus eorum pandantur intimi, et liquores ad generandum necesiarii secernantur, dirigi
Caeterum virgini alia adhuc, nec parvi momenti, commoda, haec loca vis sanguinis magna Occupans praebet. Essiuit enim, qua via patet, Ora per arteriarum uteri aperta, donec pondus ejus graVans omnino tollatur : Quod tamen certa post tenipora rediens, esiluvium simile in menses provocat, ejus que ita reditum in consuetudinem vertit. Fons sic uber sanguinis esticitur, quo gravida prolem ΠΟΠ- Cum in lucem editum alat, et quo prorsus suppres tempore partus novi scatent rivi sustentaturi
62쪽
natum. Hi quidem diversi sunt generis, alioque
in loco apparent, neXU tamen manifesto cum priori vinciuntur, planeque ab uteri statu prius descripto pendCnt. Cur vero non tanta moles sanguinis in seXus genitalibus alterius eXuberet, si quis quaerat, a diversa istorum, aeque ac corporis totius fabrica deducam. Foeminae imprimis sunt arteriae abundantiores quam Viro, pro rato numero VenarUm, hinc
ob pauciores egrediendi vias quae sanguini patent arteriae ejus ad aperiendum sunt procliviores. Ι1OC, Vero, promptius in utero locum habet, ubi hae adprime laxae et tortuosae CXistunt, dum venae rigentes cursui sanguinis obstant. Ad hoc, arteriis istis, ita tumidis, ora in cavum apertum hiant. Haec omnia sanguinis e pudendis sceminpeis profluvio faventia, juveni prorsus de
Grandior tamen illo jam puber est plerumque, mollior quia corporis compages cordis vi pandenti levius resistit; quod eam quoque reddit plethoro
63쪽
21 Anno post pubertatem quarto Vel quinto, adolescere juvenis ut plurimum cestat, et etiamnum levis ac gracilis, dehinc formam valentem stabilem-
que acquirit. Idem circiter tempus Thymus penitus evanuisse solet: nec non cartilagines, inter ossa et capita eorum interpositae, esse res Orptae, partibus firmiter concretis. VOX quoque rauca in mollem, fortem, plenamque Vertitur.
Flore juventutis fruentes, morbis pectus tentantibus, sicut Haemoptysi, Phthis, imprimis laborant. Namque hac aetate sanguis, genitalibus explicatis, pulmones onerat, pers ope, gravat JUC : Nunc enim subito et celerrime increscere solet corpus, dum pulmones passu haud pari augentUr ; et quoniam sanguinis eadem quantitas pulmones et reli-qUUm corpus perfluit, vasa eorum magnopere distendi tandemque cedere accidit: Et hoc iis potissimum annis eveniet, queis f sema Aorticum sim-Iuam adeptum fuerit magnitudinem. Sed haec causa raro sussiciet, nisi prava pulmonum aut thoracis fabrica primario e Xistat. Quomodo Ud2
m0ptysis Phillissim inducit, vel si prior sit posterio-
64쪽
ris unquam fons et origo sola, non hic est loci dis .ceptare ; scire sussicit, hunc morbum illius asseclamese haud infrequentem. Sed fatendum est, quod Phthisis juvenem aliquando, tussi tantum praenuncia, miserum arripit atque trahit; nec raro sub hac forma e latebris scrofula prodit. Hinc est colligere, quam diligenter et suspiciose
hos conjuratos ObserVare oportet, ne intra limen vestigia ponant. Eorum, igitur, qui propter frequentes impetus lusis, vel vultum dictum scrofu-losum, aut alia scrofulae instantis signa, vel thoracem arctum male formatum cum collo longo graci lique, vel Pnctimoniam diuturnam haud ita pridem amotam, vel Asthmatem denique Vexantem, Philissim imminere timent ; eorum, inquam, interest maXime, omnia quae genus sanguineum nimis irritent, qualia sunt Ebrietas, cibi stimulantes, eXercitatio immodica, vigiliae nocturnae, religiose vitare. Hyemcs praetcrea peregre morentur, sub
sole benigniore : Sin id non est, saltem a frigore salvos, atque humiditate caeli sese praestanto, cor' pus lorica lanea vestiendo, pedes quoque lana tegendo,
65쪽
Quae jam praecepta sunt, seXus attentionem utriusque pariter vindicant, singuli quia morbis supra positis aeque plectuntur: Atqui sequiorem haud ea contemnere magis oportet, qUia morbis, insuper, uteri ac stomachi sarpissime virgo tentatur. Sic Desidia, LuXus, Vigiliae debilem reddentes Puellam, sanguinem CX utero Primum manare impediunt, aut reditui, tempore idoneo, amnis salubris obstant. Ast hoc fateor infortunium posterius tapius frigore suscepto, humore pedibus admoto, vel affectibus animi essi aenis contrahi. Dein, Ebrietas, cibus acris irritans, luXus, CXercitatio Vehemens, quodcunque denique vel totum genus sanguineum, vel uterinum speciatim stimulet, provocetque, fiuXum immodicum reddet. Horum quivis morborum Ventriculum infirmat, nexu mirabili eum inter ac uterum statuto longaque malorum caterva stipatur. Contra, s Juveni vigent pulmones, Pariam Ut
plurimum est timendum ; nisi quod quidam studio dediti
66쪽
24 dediti ultra modum, ad morbos stomachi sunt pro
Hac aetate fruentes contagio sane quaevis, ut videtur, prehendere amat: Quapropter a tali periculo illos praecavere oportet, non solum loca fugi- cndo pestifera, sed corpora omnibus modis roborando. Ne nimis, scilicet, Baccho Venerive indulgeant, et sive fiet fervidus Auster, seu gelu flumina constent acuto, ne certamina campi detrectent, et labori, algori, fervorique assuescant. Artibus instructa talibus Romana juventus, Spartana talibus, gens dura, asperitatibus ac aerumnis Omnibus invicta fiebat.
RARO robur juvenis ab omni parte perfectum consequitur, donec ex impuberibus decem excesserit annis. Atqui celerius annis quibusdam conditionem hanc Domina videtur attingere. Nunc Viro, si unquam, sunt brachia cruraque lacertosa, quadrati humeri, thoum amplum, summum indicantia
67쪽
cantia vigorem, qualis uXoris vindicem, charae et tenerae sobolis praesidium, denique omnium quae creata sunt principem, deceat. FCeminge nunc Corpus est nitidum, artus quadantenus firmi, formaque tota omnibus numeris absoluta. Vires simul obtinet, lenes revera, aptaS tamen iis muneribus gratis, quae cura familiae postulet. Caeterum 1es ipsa hortari videtur, supra repeteae, et quaedam de causis, quibus corpus humanum
crescit, consistit, deficit, disserere. Homini jam
nato, ut dudum posui, cor esst grande, Validum, Venae simae, arteriae cedentes. Arterias igitur vi sanguis propulsus urget, distendit, et quasi distrahit: Rimulae tamen materia idonea, congrUenti, haud mora, replentur. Tali vasa modo, primis annis, in longum potissimum proferuntur : Et quoniam Omni corporis parti accretionis mole utar ramulis cellis ex arteriis oriundis deferuntur, quo magis tenduntur arteriae, eo latius diffundentur particulae assimilatae, eoque grandiores ac numerosiores sent sibi illae corpus totum constanteS. An-ΠOs autem post aliquot cartilagines addensati sit D matique
68쪽
matique ossium extensioni resistunt: Tendines, quoque, et musculi rigentes ulterius nolunt distendi, quapropter cessat adolescere corpus, perstant vero partes in latum distendi, unde turgescunt et proesus grandiores sunt. Postmodum, autem, hic
quoque vi cordis obstatur, quoniam nec mobis nec roboris augmen acqUirat, dum Brteriae, Contra, tunicis compressis, rigidae et validae fiunt. His rite perpensis, cur corporis cesset incrementum sat evidenter patebit. Veruntamen annos per aliquot consistit corpus, dum cor truncique arteriarum ad
vasa bmnia minuta propellere sanguinem pollent, dumque adhuc sensibilitas et irritabilitas vigent. Homines vigore gaudentes aetatis, fibris nempestrictis et elasticis plerumque insignes, freqUentius morbi acuti, quibus validus favet circuitus sanguinis, corripiunt. Sic, sanguinis congestus, nisi a quovis vehementi, halitu culaneo subito represso, assectibus animi violentis, vel aliis plurimis causis, effectus, omnium viscerum instammationem, nec
non catarinum, Rheumatismum, Apople iam quo
69쪽
non malum velocius ullum) variasque haemorrha gias homini adulto, robusto, inducere solent. Ad hos morbos feroces Vitandos, primo necesse est constitutionem antea sarmasse, quo nulla pars
st debilior, faciliorque affectu, atque quo caUsae excitantes primo impetu repellantur. Deinde, causas ipsas, quantum fieri potest, aut avertere, aut fugere opus est. Idcirco, horrenda sunt praecipue, Ebrietas, Ira, Cibus acris, Pulmonum quovis modo distentio immodica, molimen vel labor vires eXcedens, et frigus mordens, vel humor, dum corpus quiescit, et praesertim si simul sudore perfuit. Per hoc stadium, corpus est maXime patiens inedior, vigiliae, algoris; mirabiliter equidem iis, qui se, aspera et ardua subeundo, junioribus annis obfirmarant. Talium corporis virium cujus que regionis historia, per omne sevum, innumCratradit eXempla. Huic aetati quoniam potissimum gnavitas convenit, ii qui secordiae atque ignaviae sese tradunt, Variis, haud immerito, plectuntur morbis. Verum enim-vcra, quamvis fatendum est, per hos etiam annOS,
70쪽
decere hominem, non solUm a cibo delicato, qualis solicitet stomachum, ab inertia, vino, somnoque nimio abstinere ; sed eXcessus frigoris, caloris, la-
borumve timere : nihilominus, dum viget aetas, nemo vitam victumque omni modi variare dubi
Hic forsan, haud ineptum foret recensere morbos et incommoda, queis gravidae et nutrices potissimum patent ; monstrare item qua ratione se salvas optime tueantur ; sed ea res longius ab incepto traheret.
STADIO jam quarto eXacto, cor et arteriae tardiora fiunt stimulatu, hebescentem ob irritabilitatem ,